แบบทดสอบ การใช้พลังงานไฟฟ้าในชีวิตประจําวัน 2

We’ve updated our privacy policy so that we are compliant with changing global privacy regulations and to provide you with insight into the limited ways in which we use your data.

You can read the details below. By accepting, you agree to the updated privacy policy.

Thank you!

View updated privacy policy

We've encountered a problem, please try again.

วันอังคารที่ 5 กรกฎาคม พ.ศ. 2559

แบบทดสอบก่อนเรียน


แบบทดสอบก่อนเรียนวิชา การใช้พลังงานไฟฟ้าในชีวิตประจำวันระดับมัธยมศึกษาตอนต้น***************

เขียนโดย Unknown ที่ 19:50

แบบทดสอบ การใช้พลังงานไฟฟ้าในชีวิตประจําวัน 2

ป้ายกำกับ: แบบทดสอบก่อนเรียน

ไม่มีความคิดเห็น:

แสดงความคิดเห็น

1

2

คํานาํ

ชุดวิชาการใชพลังงานไฟฟาในชีวิตประจําวัน 2 รหัสวิชา พว 22002 ตามหลักสูตร
การศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ใชไดกับผูเรียนระดับ
มัธยมศึกษาตอนตน ชุดวิชานี้ประกอบดวยเน้ือหาความรูเกี่ยวกับพลังงานไฟฟา การผลิตไฟฟา
วงจรไฟฟาและอุปกรณไฟฟา ตลอดจนการใชและการประหยัดพลังงานไฟฟา ซึ่งเน้ือหาความรู
ดังกลาว มีวัตถุประสงคเพ่ือใหผูเรียน กศน. มีความรูความเขาใจ ทักษะ และตระหนักถึงความ
จาํ เปน ของการใชพลังงานไฟฟาในชวี ติ ประจาํ วนั

สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอขอบคุณการไฟฟา
ฝา ยผลิตแหง ประเทศไทย (กฟผ.) ที่ใหการสนับสนุนองคความรูประกอบการนําเสนอเนื้อหาและ
งบประมาณ รวมท้ังผูมีสวนเกี่ยวของในการจัดทําชุดวิชา หวังเปนอยางย่ิงวาชุดวิชาน้ี จะเกิด
ประโยชนตอ ผเู รยี น กศน. และนาํ ไปสกู ารใชพ ลังงานไฟฟา อยางเหน็ คณุ คาตอ ไป

สํานกั งาน กศน.
เมษายน 2559

3

คาํ แนะนาํ ในการศึกษา

ชุดวิชาการใชพลังงานไฟฟาในชีวิตประจําวัน 2 รหัสวิชา พว22002 ใชสําหรับผูเรียน
หลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ระดับมัธยมศึกษา
ตอนตน แบงออกเปน 2 สวน คือ

สวนท่ี 1 โครงสรางของชุดวิชา แบบทดสอบกอนเรียน โครงสรางของหนวยการเรียนรู
เน้ือหาสาระ กจิ กรรมเรยี งลําดับตามหนว ยการเรยี นรู และแบบทดสอบหลังเรียน

สว นที่ 2 เฉลยแบบทดสอบและกจิ กรรม ประกอบดว ย เฉลยแบบทดสอบกอนเรียนและ
หลงั เรยี น เฉลย/แนวตอบกจิ กรรมทา ยเร่อื งเรยี งลาํ ดบั ตามหนว ยการเรียนรู

วิธกี ารใชชุดวิชา

ใหผ ูเรียนดําเนนิ การตามขนั้ ตอน ดังน้ี

1. ศึกษารายละเอียดโครงสรางชุดวิชาโดยละเอียด เพื่อใหทราบวาผูเรียนตองเรียนรู
เน้อื หาในเรื่องใดบางในรายวิชาน้ี

2. วางแผนเพื่อกําหนดระยะเวลาและจัดเวลาที่ผูเรียนมีความพรอมที่จะศึกษาชุดวิชา
เพื่อใหสามารถศึกษารายละเอียดของเนื้อหาไดครบทุกหนวยการเรียนรู พรอมทํากิจกรรม
ตามที่กําหนดใหทันกอนสอบปลายภาค

3. ทาํ แบบทดสอบกอนเรียนของชุดวิชาตามที่กําหนด เพื่อทราบพื้นฐานความรูเดิมของ
ผเู รียน โดยใหทําลงในสมดุ บนั ทึกกิจกรรมการเรียนรูและตรวจสอบคําตอบจากเฉลยแบบทดสอบ
เฉลย/แนวตอบกิจกรรมทายเลม

4. ศึกษาเนื้อหาในชุดวิชาในแตละหนวยการเรียนรูอยางละเอียดใหเขาใจ ท้ังในชุดวิชา
และส่ือประกอบ (ถาม)ี และทาํ กจิ กรรมทีก่ ําหนดไวใหครบถวน

5. เม่ือทํากจิ กรรมเสรจ็ แตละกิจกรรมแลว ผเู รียนสามารถตรวจสอบคําตอบไดจากเฉลย/
แนวตอบทา ยเลม หากผูเรียนยงั ทาํ กจิ กรรมไมถูกตองใหผูเรียนกลับไปทบทวนเน้ือหาสาระในเร่ือง
นั้นซาํ้ จนกวา จะเขาใจ

4

6. เม่ือศึกษาเนื้อหาสาระครบทุกหนวยการเรียนรูแลว ใหผูเรียนทําแบบทดสอบ
หลังเรียน และตรวจสอบคําตอบจากเฉลยทายเลมวาผูเรียนสามารถทําแบบทดสอบไดถูกตอง
ทุกขอหรือไม หากขอใดยังไมถูกตอง ใหผูเรียนกลับไปทบทวนเน้ือหาสาระในเรื่องน้ันใหเขาใจ
อกี ครัง้ หนึ่ง ผเู รยี นควรทําแบบทดสอบหลงั เรียนใหไดคะแนนมากกวาแบบทดสอบกอนเรียน และ
ควรไดคะแนนไมนอยกวารอยละ 60 ของแบบทดสอบทั้งหมด (หรือ 18 ขอ) เพ่ือใหมั่นใจวาจะ
สามารถสอบปลายภาคผา น

7. หากผูเรียนไดทําการศึกษาเนื้อหาและทํากิจกรรมแลวยังไมเขาใจ ผูเรียนสามารถ
สอบถามและขอคําแนะนําไดจากครหู รือแหลงคนควา เพ่ิมเตมิ อ่ืนๆ

หมายเหตุ : การทาํ แบบทดสอบกอ นเรยี น - หลงั เรียน และกิจกรรมทายเร่ือง ใหทําและบันทึกลง
ในสมุดบนั ทกึ กิจกรรมการเรียนรูประกอบชดุ วิชา

การศกึ ษาคนควา เพ่มิ เตมิ

ผูเรียนอาจศึกษาหาความรูเพ่ิมเติมไดจากแหลงเรียนรูอื่นๆ เชน หนังสือเรียนรายวิชา
การใชพลังงานไฟฟาในชีวิตประจําวัน รหัสรายวิชา พว02027 การศึกษาจากอินเทอรเน็ต
พพิ ิธภัณฑ นทิ รรศการ โรงไฟฟา หนวยงานท่ีเก่ยี วของกับไฟฟา และการศึกษาจากผูร ู เปน ตน

การวดั ผลสมั ฤทธท์ิ างการเรยี น

ผเู รียนตองวัดผลสัมฤทธ์ิทางการเรียน ดงั นี้
1. ระหวางภาค วัดผลจากการทํากิจกรรมหรืองานท่ีไดรับมอบหมายระหวางเรียน
รายบุคคล
2. ปลายภาค วัดผลจากการทําขอ สอบวดั ผลสัมฤทธป์ิ ลายภาค

5

โครงสรางชุดวชิ า

สาระการเรียนรู
สาระความรูพนื้ ฐาน

มาตรฐานการเรยี นรู
มาตรฐานท่ี 2.2 มีความรู ความเขาใจ และทักษะพ้ืนฐานเก่ียวกับคณิตศาสตร

วทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี
มาตรฐานการเรียนรูระดับ มีความรู ความเขาใจ ทักษะ และเห็นคุณคาเกี่ยวกับ

กระบวนการทางวิทยาศาสตร เทคโนโลยี สิ่งมีชีวิต ระบบนิเวศ ทรัพยากรธรรมชาติและ
ส่ิงแวดลอม ในทองถน่ิ และประเทศ สาร แรง พลงั งาน กระบวนการเปล่ียนแปลงของโลกและดารา
ศาสตรมีจติ วทิ ยาศาสตร และนําความรูไปใชป ระโยชนในการดํารงชีวิต

ผลการเรียนรทู ีค่ าดหวัง
1. อธิบายเกี่ยวกับความสัมพันธระหวางสิ่งมีชีวิตกับส่ิงแวดลอมในระบบนิเวศ

การถายทอดพลังงาน การแกปญหา การดูแลรักษาและการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและ
ส่ิงแวดลอ มของทองถนิ่ และประเทศ

2. อธบิ ายเกีย่ วกับพลังงานไฟฟา การตอวงจรไฟฟา เคร่ืองใชไฟฟาในชีวิตประจําวัน แสง
และสมบัติของแสง เลนส ประโยชนและโทษจากแสง การเปล่ียนรูปพลังงาน พลังงานความรอน
และแหลง กําเนดิ การนาํ พลังงานไปใชป ระโยชนในชีวติ ประจําวนั และการอนรุ กั ษพลงั งานได

3. อธิบาย ออกแบบ วางแผน ทดลอง ทดสอบ ปฏิบัติการเรื่องไฟฟาไดอยางถูกตองและ
ปลอดภัย คิด วิเคราะห เปรียบเทียบขอดี ขอเสียของการตอวงจรไฟฟาแบบอนุกรม แบบขนาน
แบบผสม ประยุกตและเลือกใชความรู และทักษะอาชีพชางไฟฟา ใหเหมาะสมกับดานบริหาร
จัดการและการบริการเพื่อนาํ ไปสูการจัดทําโครงงานวิทยาศาสตร

6

สาระสาํ คญั

พลังงานไฟฟา เปนปจ จยั ทีส่ าํ คัญในการดําเนนิ ชวี ติ และการพัฒนาประเทศ ความตองการใช

พลังงานไฟฟาของประเทศไทยมีแนวโนมเพมิ่ สงู ข้นึ อยางตอเนอื่ ง ในปจจบุ ันการผลิตพลังงานไฟฟา

ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ยั ง ค ง พึ่ ง พ า เ ชื้ อ เ พ ลิ ง ฟ อ ส ซิ ล เ ป น เ ชื้ อ เ พ ลิ ง ห ลั ก ใ น ก า ร ผ ลิ ต ก ร ะ แ ส ไ ฟ ฟ า

ซงึ่ เชือ้ เพลิงดงั กลา วกําลงั จะหมดไปในอนาคตอันใกล ดังน้ันเพ่ือเปนการลดปญหาการขาดแคลน

พลังงานไฟฟาในอนาคต จึงตองมีการจัดหาพลังงานทดแทนเพ่ือใชเปนพลังงานสําหรับ

ผลิตกระแสไฟฟาแทนเช้ือเพลิงฟอสซิล และกระจายการใชเช้ือเพลิงในการผลิตกระแสไฟฟา

ใหมีความหลากหลาย เพ่ือใหเกิดความสมดุลในการผลิตพลังงานไฟฟาใหมากข้ึน นอกจากน้ี

ยังตองชวยกันประหยัดพลังงานไฟฟา ใชพลังงานไฟฟาใหคุมคาท่ีสุด เพื่อใหมีพลังงานไฟฟาใช

ตอไปในอนาคตไดอ ีกยาวไกล

ขอบขา ยเนื้อหา
หนวยการเรียนรูท่ี 1 พลงั งานไฟฟา
หนว ยการเรียนรทู ี่ 2 ไฟฟามาจากไหน
หนวยการเรียนรูที่ 3 อุปกรณไฟฟา และวงจรไฟฟา
หนว ยการเรียนรูที่ 4 การใชแ ละการประหยัดพลงั งานไฟฟา

ส่ือประกอบการเรียนรู
1. ชุดวิชาการใชพลังงานไฟฟาในชีวติ ประจาํ วนั 2 รหัสวชิ า พว22002
2. สมดุ บันทึกกจิ กรรมการเรยี นรู ประกอบชุดวิชาการใชพลังงานไฟฟา ในชวี ิตประจําวัน 2
3. วดี ทิ ัศน
4. สอ่ื เสรมิ การเรียนรูอ ื่น ๆ

จาํ นวนหนวยกติ 3 หนวยกิต (120 ชั่วโมง)

7

กจิ กรรมการเรยี นรู
1. ทําแบบทดสอบกอนเรียน ตรวจสอบคําตอบจากเฉลยทายเลม
2. ศกึ ษาเน้ือหาสาระในหนว ยการเรยี นรทู ุกหนวย
3. ทาํ กิจกรรมตามที่กําหนดและตรวจสอบคําตอบจากเฉลย/แนวตอบทา ยเลม
4. ทําแบบทดสอบหลังเรยี นและตรวจสอบคําตอบจากเฉลยทายเลม

การประเมนิ ผล
1. ทําแบบทดสอบกอ นเรยี น - หลงั เรียน
2. ทํากจิ กรรมในแตล ะหนวยการเรียนรู
3. เขารับการทดสอบปลายภาค

8 หนา

สารบญั 1
2
คํานาํ 5
คาํ แนะนาํ การใชชุดวิชา 12
โครงสรา งชุดวิชา 15
สารบญั 16
หนวยการเรียนรทู ี่ 1 พลงั งานไฟฟา 30
33
เรอ่ื งที่ 1 การกาํ เนิดของไฟฟา 34
เร่ืองท่ี 2 สถานการณพ ลังงานไฟฟาของประเทศไทย และประเทศในอาเซียน 40
เรื่องที่ 3 หนวยงานท่ีเกี่ยวขอ งดา นพลงั งานไฟฟาในประเทศไทย 44
หนวยการเรยี นรูที่ 2 ไฟฟามาจากไหน 47
เร่ืองที่ 1 เช้ือเพลิงและพลงั งานทีใ่ ชใ นการผลิตไฟฟา 48
เรือ่ งท่ี 2 โรงไฟฟากับการจัดการดานสิง่ แวดลอ ม 53
หนวยการเรยี นรูท่ี 3 วงจรไฟฟาและอุปกรณไฟฟา 67
เรอ่ื งท่ี 1 อปุ กรณไ ฟฟา 74
เร่ืองท่ี 2 วงจรไฟฟา 82
เรอ่ื งที่ 3 สายดนิ และหลกั ดนิ 83
หนว ยการเรยี นรทู ี่ 4 การใชแ ละการประหยดั พลงั งานไฟฟา 84
เรอ่ื งท่ี 1 กลยทุ ธก ารประหยัดพลังงานไฟฟา 3 อ. 111
เรอ่ื งท่ี 2 การเลอื กซื้อ การใช และการดแู ลรกั ษาเครอ่ื งใชไฟฟา ในครวั เรือน
เรือ่ งท่ี 3 การคาํ นวณคา ไฟฟา ในครวั เรอื น
บรรณานกุ รม
เฉลยแบบทดสอบกอ นเรยี น
เฉลยแบบทดสอบหลงั เรยี น
เฉลย/แนวตอบกิจกรรมทายเร่อื ง
คณะผจู ดั ทาํ

1

หนวยการเรยี นรทู ี่ 1
พลังงานไฟฟา

สาระสาํ คญั
พลังงานไฟฟาเปนพลังงานรูปแบบหนึ่งที่กอใหเกิดพลังงานอ่ืน ๆ ได เชน ความรอน

และแสงสวาง เปน ตน จึงเปน เหตุใหพลังงานไฟฟา กลายเปน สง่ิ จาํ เปนตอการดําเนินชีวิตประจําวัน
ของมนุษยในปจจุบัน จากอดีตจนถึงปจจุบันประเทศไทยมีแนวโนมการใชพลังงานไฟฟา
เพ่ิมมากข้ึนอยางตอเน่ือง โดยเชื้อเพลิงที่ใชในการผลิตไฟฟาไดมาจากทั้งแหลงเช้ือเพลิง
ภายในประเทศและภายนอกประเทศ รวมถึงซ้ือไฟฟาจากตางประเทศ ดังน้ันเพื่อใหมีพลังงาน
ไฟฟาใชอยางเพียงพอท้ังในปจจุบันและอนาคต หนวยงานท่ีเก่ียวของดานพลังงานไฟฟา
ในประเทศไทยจงึ ตอ งมกี ารวางแผนเพอ่ื ความมัน่ คงทางพลงั งานไฟฟา ตอไป

ตัวชวี้ ัด
1. บอกการกาํ เนดิ ของไฟฟา
2. บอกสัดสว นเช้อื เพลงิ ที่ใชใ นการผลติ ไฟฟาของประเทศไทย
3. ตระหนักถึงสถานการณข องเชอื้ เพลิงที่ใชในการผลิตไฟฟาของประเทศไทย
4. วเิ คราะหส ถานการณพ ลงั งานไฟฟา ของประเทศไทย
5. เปรยี บเทยี บสถานการณพ ลังงานไฟฟาของไทยและประเทศในอาเซยี น
6. ระบุช่อื และสงั กัดของหนว ยงานทีเ่ กยี่ วของดา นพลงั งานไฟฟาในประเทศไทย
7. บอกบทบาทหนาทีข่ องหนวยงานที่เก่ียวขอ งดานพลังงานไฟฟา

ขอบขา ยเนอ้ื หา
เรอ่ื งท่ี 1 การกําเนิดของไฟฟา
เรื่องที่ 2 สถานการณพ ลงั งานไฟฟาของประเทศไทย และประเทศในอาเซียน
เรื่องท่ี 3 หนวยงานท่ีเกย่ี วขอ งดา นพลงั งานไฟฟาในประเทศไทย

เวลาทใี่ ชใ นการศกึ ษา 15 ชวั่ โมง
สอื่ การเรียนรู

1. ชดุ วชิ าการใชพ ลังงานไฟฟาในชวี ิตประจําวนั 2 รหสั วิชา พว22002
2. สมุดบันทึกกจิ กรรมการเรยี นรู ประกอบชดุ วิชาการใชพ ลงั งานไฟฟา ในชีวิตประจาํ วนั 2
3. สื่อวดี ทิ ศั น เรอื่ ง ทาํ ไมคาไฟฟา แพง
4. สอ่ื วีดทิ ัศน เร่ือง ไฟฟาซอ้ื หรอื สรา ง

2

เรือ่ งท่ี 1 การกําเนดิ ของไฟฟา

ราชบัณฑิตยสถานไดใหความหมายของคําวา “ไฟฟา” ไววา “พลังงานรูปหน่ึง
ซ่ึงเก่ียวของกับการแยกตัวออกมา หรือการเคล่ือนท่ีของอิเล็กตรอนหรือโปรตอนหรืออนุภาคอ่ืน
ทม่ี สี มบตั แิ สดงอํานาจคลา ยคลึงกับอิเลก็ ตรอนหรือโปรตอน ท่ีกอใหเกิดพลังงานอื่น เชน ความรอน
แสงสวา ง การเคล่ือนท่ี เปนตน” โดยการกาํ เนิดพลังงานไฟฟา ทส่ี าํ คญั มี 5 วธิ ี ดังน้ี

1. ไฟฟาที่เกิดจากการเสียดสีของวัตถุ เปนไฟฟาที่เกิดขึ้นจากการนําวัตถุตางกัน 2 ชนิด
มาขัดสีกนั เชน แทง ยางกับผาขนสัตว แทงแกวกับผาแพร แผนพลาสติกกับผา หวีกับผม เปนตน
ผลของการขัดสีดังกลาวทําใหเกิดความไมสมดุลข้ึนของประจุไฟฟาในวัตถุทั้งสอง เน่ืองจากเกิด
การถายเทประจุไฟฟา วตั ถุทงั้ สองจะแสดงศกั ยไฟฟาออกมาตา งกัน วัตถุชนิดหนึ่งแสดงศักยไฟฟา
บวก (+) ออกมา วัตถุอีกชนดิ หน่งึ แสดงศักยไ ฟฟาลบ (–) ออกมา ซึง่ เรียกวา “ไฟฟา สถิต” ดงั ภาพ

ผาขนสตั ว

แทงแกว

ภาพไฟฟา ท่เี กดิ จากการเสยี ดสขี องวตั ถุ

2. ไฟฟาท่ีเกิดจากการทําปฏิกิริยาทางเคมี เปนไฟฟาท่ีเกิดจากการนําโลหะ 2 ชนิด
ท่แี ตกตางกนั โลหะทง้ั สองจะทําปฏิกริ ิยาเคมีกบั สารละลายอิเล็กโทรไลท ซ่ึงปฏิกิริยาทางเคมีแบบน้ี
เรยี กวา โวลตาอกิ เซลล เชน สังกะสกี ับทองแดงจมุ ลงในสารละลายอเิ ล็กโทรไลท จะเกิดปฏิกิริยาเคมี
ทําใหเกิดไฟฟาดงั ตัวอยางในแบตเตอร่ี และถา นอัลคาไลน (ถา นไฟฉาย) เปน ตน

แบตเตอรี่ ถา นอัลคาไลน 1.5 โวลต ถานอัลคาไลน 9 โวลต

ภาพอุปกรณก าํ เนิดไฟฟาจากการทําปฏิกิริยาเคมี

3

3. ไฟฟาที่เกิดจากความรอน เปนไฟฟาท่ีเกิดขึ้นจากการนําแทงโลหะหรือแผนโลหะ
ตางชนิดกัน 2 แทง โดยนําปลายดานหน่ึงของโลหะท้ังสองตอติดกันดวยการเชื่อมหรือยึดดวยหมุด
ปลายที่เหลืออีกดานนําไปตอกับมิเตอรวัดแรงดัน เมื่อใหความรอนที่ปลายดานตอติดกันของโลหะ
ท้งั สอง สง ผลใหเกิดการแยกตัวของประจุไฟฟาเกิดศักยไฟฟาขึ้นที่ปลายดานเปดของโลหะ แสดงคา
ออกมาทม่ี เิ ตอร

ทองแดง

มเิ ตอร

เหล็ก

ภาพการตอ อุปกรณใ หเกิดไฟฟา จากความรอน

4. ไฟฟาทเี่ กิดจากพลังงานแสงอาทิตย เปน ไฟฟาที่เกิดขึ้นจากการสรางเซลลแสงอาทติ ย
(Solar Cell) ท่ีทําหนา ที่เปล่ียนพลังงานแสงอาทติ ยใ หเ ปนพลงั งานไฟฟา

ภาพเซลลแ สงอาทติ ยท ีใ่ ชในการผลติ ไฟฟา ของเขือ่ นสิรนิ ธร จังหวัดอบุ ลราชธานี

4

5. ไฟฟาที่เกิดจากพลังงานแมเหล็กไฟฟา เปนไฟฟาท่ีเกิดขึ้นจากพลังงานแมเหล็ก
โดยการใชลวดตัวนําไฟฟาตัดผานสนามแมเหล็ก หรือการนําสนามแมเหล็กว่ิงตัดผานลวดตัวนํา
อยางใดอยางหน่ึง จะทําใหมีกระแสไฟฟาไหลในลวดตัวนํานั้น กระแสท่ีผลิตไดมีทั้งกระแสตรงและ
กระแสสลบั

ทศิ การหมุนของขดลวด

แปรง
คอมมวิ เตเตอร

ภาพอุปกรณกําเนดิ ไฟฟาจากพลงั งานแมเหล็กไฟฟา

กิจกรรมทายเรอ่ื งท่ี 1 การกาํ เนดิ ของไฟฟา
(ใหผ ูเรยี นไปทํากจิ กรรมเร่ืองที่ 1 ท่สี มดุ บนั ทกึ กจิ กรรมการเรียนรู)

5

เร่ืองที่ 2 สถานการณพ ลงั งานไฟฟา ของประเทศไทย และประเทศในอาเซียน
ปจจุบันการใชพลังงานไฟฟาเพิ่มสูงขึ้นอยางตอเนื่อง โดยเช้ือเพลิงฟอสซิลซ่ึงเปน

เช้ือเพลิงหลักท่ีนํามาใชในการผลิตไฟฟาเร่ิมลดลงเร่ือย ๆ จนอาจสงผลกระทบตอการผลิตไฟฟา
ในอนาคต หากยังไมตระหนักถึงสาเหตุดังกลาว อาจประสบปญหาการขาดแคลนพลังงานได
ในอนาคต จึงจําเปนตองเขาใจถึงสถานการณพลังงานไฟฟา และแนวโนมการใชไฟฟาในอนาคต
ในเรอ่ื งท่ี 2 ประกอบดว ย 2 ตอน คือ

ตอนที่ 1 สถานการณพ ลงั งานไฟฟา ของประเทศไทย
ตอนท่ี 2 สถานการณพ ลังงานไฟฟาของประเทศในอาเซยี น

ตอนที่ 1 สถานการณพ ลังงานไฟฟาของประเทศไทย
ป จ จุ บั น พ ลั ง ง า น ไ ฟ ฟ า ไ ด เ ข า ม า มี บ ท บ า ท ต อ ก า ร ดํ า ร ง ชี วิ ต ข อ ง ป ร ะ ช า ช น แ ล ะ

การขับเคล่ือนเศรษฐกิจของประเทศมากขึ้น ท่ีผานมาความตองการใชไฟฟาของประเทศไทย
เพิ่มขึ้นอยางตอเน่ืองประมาณรอยละ 4 – 5 ตอป เน่ืองจากจํานวนประชากรท่ีเพิ่มขึ้นและ
การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ โดยในป พ.ศ. 2557 ประเทศไทยมีการใชไฟฟาเปนอันดับที่
24 ของโลก ซ่ึงเปนที่นากังวลวาพลังงานไฟฟาจะเพียงพอตอความตองการใชไฟฟาในอนาคต
หรือไม

อน่ึง ประชาชนทุกคนควรมีความรู ความเขาใจในเรื่องการผลิตไฟฟา การใชไฟฟา
ในชวงเวลาตาง ๆ และแนวโนมการใชพลังงานไฟฟา เพ่ือวิเคราะห และตระหนักถึงสถานการณ
พลังงานไฟฟาของประเทศไทย

1. สดั สว นการผลติ ไฟฟาจากเช้ือเพลงิ ประเภทตา ง ๆ ของประเทศไทย
ประเทศไทยผลติ ไฟฟาโดยใชเช้ือเพลงิ ทีห่ ลากหลาย ซึ่งไดมาจากแหลงเชื้อเพลิงภายใน

และภายนอกประเทศ จากขอมูลของการไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย พ.ศ. 2558 พบวา
ประเทศไทยผลิตไฟฟาสวนใหญจากกาซธรรมชาติ รอยละ 69.19 ของการผลิตไฟฟาทั้งหมด
รองลงมา คือ ถานหินนําเขาและถานหินในประเทศ (ลิกไนต) รอยละ 18.96 พลังงานหมุนเวียน
รอยละ 11.02 (พลังนํ้าลาว รอยละ 6.42 พลังนํ้าไทย รอยละ 2.23 และชีวมวลและอื่น ๆ
รอยละ 2.37) น้ํามันเตา รอยละ 0.62 และน้ํามันดีเซลรอยละ 0.13 นอกจากนี้ยังนําเขา
พลังงานไฟฟาจากประเทศมาเลเซยี รอยละ 0.07

6

ท่ีมา: การไฟฟา ฝา ยผลติ แหงประเทศไทย
ภาพสัดสว นเชอื้ เพลิงที่ใชใ นการผลติ ไฟฟาของประเทศไทย พ.ศ. 2558

แมว า ปจจุบันการผลติ ไฟฟา ของประเทศไทยยงั เพยี งพอและสามารถรองรบั
ความตอ งการได แตใ นอนาคตมคี วามเสีย่ งตอการขาดแคลนดานพลงั งานไฟฟาคอ นขางสงู
เนือ่ งจากประเทศไทยพ่งึ พากา ซธรรมชาติในการผลิตไฟฟามากเกนิ ไป โดยกา ซธรรมชาตทิ น่ี าํ มาใช
มาจาก 2 แหลง หลัก ๆ คอื แหลงกาซธรรมชาตใิ นประเทศไทยประมาณรอยละ 60 สวนทีเ่ หลอื
อีกประมาณรอ ยละ 40 นําเขา มาจากประเทศเมียนมาร หากแหลง ผลติ กา ซธรรมชาตมิ ปี ญหาหรือ
ตองหยดุ การผลิตเพอื่ การซอ มบาํ รงุ หรอื ในกรณีของทอ สงกา ซธรรมชาติเกดิ ความเสียหาย ทาํ ให
ไมสามารถสง กา ซธรรมชาตไิ ด จะทําใหกาํ ลงั การผลติ ไฟฟา สว นใหญห ายไป

เพื่อเปนการสรางความม่ันคงทางพลังงานไฟฟา คือ การใหมีพลังงานไฟฟา
ใชอยางเพียงพอในปจจุบันและอนาคต ประเทศไทยจึงเลือกใชเช้ือเพลิงในการผลิตไฟฟา
โดยคาํ นงึ ถึงสิง่ ตอ ไปน้ี

1) ปริมาณเชือ้ เพลงิ สาํ รองเพียงพอและแนนอนเพื่อความมั่นคงในการจดั หา
2) การกระจายชนิดของเชื้อเพลิงใหหลากหลาย เชน การใชถานหิน หรือ พลังงาน
ทางเลือก และกระจายแหลงที่มาของเช้ือเพลิงใหมากข้ึน เชน จากประเทศมาเลเซีย ประเทศ
เมียนมารแ ละประเทศลาว เปน ตน
3) เชือ้ เพลิงทม่ี ีราคาเหมาะสมและมีเสถยี รภาพ

7

4) เชื้อเพลิงที่เม่ือนํามาผลิตไฟฟาแลว สามารถควบคุมมลพิษใหอยูในระดับ
มาตรฐานคุณภาพท่ีสะอาดและยอมรบั ได

5) การใชทรพั ยากรพลงั งานภายในประเทศทมี่ อี ยอู ยางจํากัดใหเ กิดประโยชนสูงสดุ

2. ความตองการไฟฟา ในแตละชว งเวลาในหน่ึงวันของประเทศไทย
การเลือกใชเช้ือเพลิงมาผลิตไฟฟา นอกจากการพิจารณาถึงสิ่งตาง ๆ ที่ได

กลาวมาแลวน้ัน ยังตองพิจารณาถึง ประเภทของโรงไฟฟาท่ีผลิตพลังงานไฟฟาในชวงเวลา
ท่ีมีความตองการใชไฟฟา เพ่ือความมีประสิทธิภาพของระบบการผลิตและตนทุนคาไฟฟา
ที่เหมาะสม เพราะโรงไฟฟาแตละประเภทมีความเหมาะสมในการผลิตไฟฟาในแตละชวงเวลา
ทต่ี างกนั และโรงไฟฟา แตล ะประเภทก็มกี ารใชเ ช้อื เพลิงทแ่ี ตกตางกันดวย

โรงไฟฟาฐาน ความตอ งการไฟฟา สงู สุด ระดับ 3 ระดับ 2 ระดับ 1

โรงไฟฟาขนาดใหญ พลงั น้ํา นา้ํ มนั
เดนิ เคร่ืองตลอด 24 ชั่วโมง
ราคาถูก ความตองการไฟฟาปานกลาง

กาซธรรมชาติ พลังงานทดแทน

ความตองการไฟฟาพ้นื ฐาน

(โรงไฟฟาฐาน)
กา ซธรรมชาติ ลกิ ไนต

ภาพความตอ งการใชไ ฟฟาแตล ะชว งเวลาในหนึ่งวัน

จากภาพลักษณะความตองการใชไฟฟาแตละชวงเวลาในหนึ่งวันของประเทศไทย
จะเห็นไดวาปริมาณความตองการใชไฟฟาไมสม่ําเสมอ คือ เวลา 9.00 – 22.00 น. เปนชวงเวลา
ที่มีความตองการไฟฟาสูง และ เวลา 22.00 – 9.00 น. เปนชวงเวลาท่ีมีความตองการไฟฟาต่ํา
ดังน้ันเพ่ือใหมีไฟฟาใชอยางเพียงพอจึงตองผลิตไฟฟาจากเชื้อเพลิงท่ีหลากหลายใหตรง
ตามความตอ งการใชไ ฟฟา 3 ระดับ ดังนี้

8

ระดับ 1 ความตองการไฟฟาพื้นฐาน เปนความตองการใชไฟฟาตํ่าสุดของแตละวัน
ซ่ึงในแตละวันจะตองผลิตไฟฟาไมตํ่ากวาความตองการในระดับน้ี โดยโรงไฟฟาท่ีใชเดิน
เคร่ือง ผลิตไฟฟาตามความตองการไฟฟาพื้นฐานตองจะเปนโรงไฟฟาที่ตองเดินเคร่ืองอยู
ตลอดเวลา จงึ ควรเปนโรงไฟฟา ทีใ่ ชเชื้อเพลิงราคาถูกเปนลําดับแรก เชน โรงไฟฟาพลังความรอน
ท่ีใชถานหินเปนเช้ือเพลิง โรงไฟฟาพลังความรอนรวมที่ใชกาซธรรมชาติเปนเชื้อเพลิง โรงไฟฟา
พลงั งานนวิ เคลยี ร เปนตน

ระดับ 2 ความตองการไฟฟาปานกลาง เปนความตองการใชไฟฟามากข้ึน
กวาความตองการพ้ืนฐานแตยังไมมากถึงระดับสูงสุด โรงไฟฟาที่ผลิตพลังงานไฟฟา
ชวงท่ีมีความตองการไฟฟาปานกลางควรเดินเคร่ืองโรงไฟฟาตลอดเวลาเหมือนกับโรงไฟฟา
ชนิดแรก แตสามารถเพิ่มหรือลดกําลังการผลิตได โดยการปอนเชื้อเพลิงมากหรือนอยข้ึนกับ
ความตองการ เชน โรงไฟฟาพลังความรอนรวมท่ีใชกาซธรรมชาติเปนเชื้อเพลิง พลังงานทดแทน
เปนตน

ระดับ 3 ความตองการไฟฟาสูงสุด เปนความตองการใชไฟฟาบางชวงเวลาเทานั้น
สําหรับโรงไฟฟาท่ีผลิตไฟฟาในชวงท่ีมีความตองการนี้จะทําการเดินเครื่องผลิตไฟฟาในชวงเวลา
ท่มี คี วามตองการไฟฟา สูงสุดเทาน้ัน และเปนโรงไฟฟาท่ีเดินเครื่องแลวสามารถผลิตไฟฟาไดทันที
เชน โรงไฟฟากังหันกาซที่ใชน้ํามันดีเซลเปนเช้ือเพลิง โรงไฟฟาพลังนํ้า โรงไฟฟาพลังนํ้า
แบบสบู กลบั เปน ตน

3. สภาพปจ จุบนั และแนวโนม การใชพลงั งานไฟฟา
สถติ ิการใชพ ลังงานไฟฟาของประเทศไทยเพ่ิมขึ้นทุกปตามสภาพภูมิอากาศ จํานวน
ประชากรที่เพิ่มสูงขึ้น และการขยายตัวทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม จากภาพการใชพลังงาน
ไฟฟา ของประเทศไทย ในป พ.ศ. 2553 ใชพลังงานไฟฟา 161,554 ลานหนวย และป พ.ศ. 2558
ใชพลงั งานไฟฟาถึง 183,288 ลา นหนวย ซ่งึ การใชไฟฟาในชว ง 5 ป ระหวา งป พ.ศ. 2553 – 2558
เพ่ิมขึ้น รอ ยละ 13.45 โดยเฉลี่ยแลว เพ่ิมขึ้นรอยละ 2.7 ตอป โดยภาคอุตสาหกรรมมีการใชไฟฟา
มากท่ีสุด รอยละ 45 รองลงมา คือ ภาคครัวเรือน รอยละ 22 ภาคธุรกิจ รอยละ 19 ภาคกิจการ
ขนาดเล็ก รอยละ 11 และ อ่นื ๆ รอยละ 3

9

ภาพการใชพ ลังงานไฟฟาของประเทศไทย

จากการประมาณการภาวะเศรษฐกิจของประเทศไทย โดยสํานักงานคณะกรรมการ
พัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) คาดวาในป พ.ศ. 2559 เศรษฐกิจจะขยายตัว
รอยละ 3.7 สํานักงานนโยบายและแผนพลังงานจึงประมาณความตองการพลังงานไฟฟา
ของประเทศภายใตสมมติฐานดังกลาว ซ่ึงไดมีการคาดการณวา ความตองการไฟฟาสูงสุด
ในป พ.ศ. 2559 อยูท่ี 28,470 เมกะวัตต หรือเพ่ิมข้ึนรอยละ 4.1 และจากการพยากรณ
ความตองการไฟฟาของประเทศในอีก 20 ปขางหนา พบวา ประเทศไทยจะมีความตองการ
ใชไ ฟฟาขนึ้ อยางตอ เนื่อง โดยคาดการณวาในป พ.ศ. 2579 ความตองการพลังงานไฟฟารวมสุทธิ
326,119 ลานหนว ย และมีความตองการไฟฟา สูงสดุ สุทธิ 49,655 เมกะวตั ต
ตอนที่ 2 สถานการณพลงั งานไฟฟา ของประเทศในอาเซยี น

อาเซียน หรือ สมาคมประชาชาติแหงเอเชียตะวันออกเฉียงใต (ASEAN : Association
of South East Asian Nations) เปนองคกรที่กอต้ังขึ้นโดยมุงเนนใหอาเซียนเปนตลาดเดียวกัน
และเปน ฐานการผลติ รว มท่ีมศี ักยภาพในการแขงขันทางการคากับภูมิภาคอ่ืน ๆ ของโลก ปจจุบัน
มปี ระเทศสมาชิก 10 ประเทศ ไดแก บรูไน อนิ โดนีเซีย มาเลเซีย ฟลิปปนส สิงคโปร ไทย กัมพูชา
ลาว เมียนมาร และเวียดนาม อาเซียนถือเปนภูมิภาคที่มีอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ

10

อยางรวดเร็ว ซึ่งการขยายตัวของภาคธุรกิจ อุตสาหกรรม การลงทุน และชีวิตความเปนอยู
ของประชาชน สง ผลใหค วามตอ งการพลงั งานไฟฟาเพิ่มสูงขึ้นอยา งมาก

อาเซียน เปนภูมิภาคที่มีทรัพยากรพลังงานมากและมีความหลากหลายกระจายอยู
ในประเทศตาง ๆ ท้ังน้ํามัน กาซธรรมชาติ พลังน้ํา และถานหิน โดยทางตอนเหนือของภูมิภาค
ไดแก ประเทศเมียนมาร ลาว และเวียดนาม มีแหลงน้ํามากจึงมีศักยภาพในการนํานํ้ามาใช
ผลติ ไฟฟา สวนตอนกลางและตอนใตข องภมู ภิ าค ไดแก ประเทศมาเลเซีย ไทย กมั พูชา บรูไน และ
อินโดนีเซีย มีแหลงกาซธรรมชาติ นอกจากนี้ยังมีแหลงถานหินในประเทศไทย มาเลเซีย และ
อินโดนเี ซีย โดยสดั สวนการผลติ ไฟฟา จากเชอ้ื เพลิงตาง ๆ ของประเทศสมาชกิ ในอาเซียนมีดงั น้ี

ที่มา: The World Bank-World Development Indicators
ภาพสดั สวนการใชเชอื้ เพลงิ ในการผลิตไฟฟาของประเทศในอาเซียน ป พ.ศ. 2557

จากสัดสวนการใชเชื้อเพลิงในการผลิตไฟฟาของกลุมประเทศอาเซียน พบวาประเทศ
ในภูมิภาคอาเซียนมีการผลิตไฟฟาจากกาซธรรมชาติมากที่สุด รองลงมา คือ ถานหิน พลังน้ํา
นา้ํ มัน และพลังงานทดแทน ตามลําดับ

แนวทางการจัดการดานพลังงานระหวางประเทศสมาชิกอาเซียน เนนการสราง
ความม่นั คงดา นพลงั งาน การเสริมสรางความมน่ั คงของระบบไฟฟา (Securityof Power System)
โดยกระจายการใชเช้ือเพลิงท้ังชนิดและแหลงที่มาใหมีความสมดุลและเหมาะสม เพื่อเปน

11

หลักประกันในการมีไฟฟาใชอยางเพียงพอ อีกท้ังยังตองคํานึงถึงผลกระทบตอสิ่งแวดลอมและ
สังคมจากการผลิตไฟฟา โดยการเลือกใชเช้ือเพลิงท่ีสะอาดควบคูไปกับการใชเทคโนโลยี
ท่ีสามารถลดผลกระทบตอสิ่งแวดลอมใหนอ ยทสี่ ดุ

กิจกรรมทา ยเรอื่ งที่ 2 สถานการณพลงั งานไฟฟา ของประเทศไทย และประเทศในอาเซียน
(ใหผ ูเรยี นไปทาํ กจิ กรรมเร่อื งที่ 2 ทส่ี มุดบนั ทกึ กจิ กรรมการเรยี นร)ู

12

เรื่องท่ี 3 หนวยงานทเี่ ก่ยี วขอ งดา นพลงั งานไฟฟาในประเทศไทย

หนวยงานทรี่ บั ผดิ ชอบเกีย่ วกบั ไฟฟา ในประเทศไทยต้งั แตระบบผลิต ระบบสงจาย จนถึง
ระบบจําหนายใหกับผูใชไฟฟา แบงเปน 2 ภาคสวน คือ ภาครัฐบาล และ ภาคเอกชน
โดยภาครฐั บาลมีหนว ยงาน ดังน้ี การไฟฟา ฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.) การไฟฟา สว นภูมภิ าค
(กฟภ.) และ การไฟฟานครหลวง (กฟน.) สําหรับภาคเอกชนมีเฉพาะระบบผลิตไฟฟาเทานั้น
นอกจากนี้ยังมีคณะกรรมการกํากับกิจการพลังงาน (กกพ.) ซ่ึงเปนองคกรอิสระท่ีทําหนาท่ี
กาํ กับกจิ การไฟฟา และกจิ การกาซธรรมชาติภายใตกรอบนโยบายของรัฐบาลและกระทรวงพลังงาน

ภาพหนว ยงานที่เกี่ยวของดานพลงั งานไฟฟา ในประเทศไทย

ที่ สญั ลกั ษณของหนว ยงาน หนว ยงาน/บทบาทหนาทขี่ องหนว ยงาน

1 คณะกรรมการกาํ กับกจิ การพลังงาน (กกพ.)

สังกัดกระทรวงพลังงาน มภี ารกิจในการกํากับดูแล
การประกอบกิจการพลังงาน ใหมีความม่ันคง และ
เชื่อถือได มีประสิทธิภาพ เปนธรรมตอทั้งผูใช และ
ผูประกอบกิจการพลังงาน ตลอดจนเปนมิตรตอ
สง่ิ แวดลอ ม

Call Center หมายเลข 1204

13

ที่ สญั ลักษณข องหนวยงาน หนว ยงาน/บทบาทหนาท่ีของหนวยงาน

2 การไฟฟาฝา ยผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.)

เปนรัฐวิสาหกิจดานกิจการพลังงาน สังกัด
กระทรวงพลังงาน มีภารกิจในการจัดหาพลังงานไฟฟา
ใหแกประชาชน โดยการผลิตไฟฟา รับซ้ือไฟฟา จัดสง
ไฟฟา และจําหนายไฟฟาใหแกการไฟฟานครหลวง
การไฟฟาสวนภูมิภาค ผูใชไฟฟารายอื่น ๆ ตามท่ี
กฎหมายกําหนด รวมทงั้ ประเทศใกลเคียง

Call Center หมายเลข 1416

3 การไฟฟา สว นภูมภิ าค (กฟภ.)

เปน รัฐวิสาหกจิ ดา นสาธารณปู โภค สังกัดกระทรวง
มหาดไทย มีภารกิจในการผลิตไฟฟา รับซื้อ จัดสง และ
จําหนายไฟฟาใหแกประชาชน ธุรกิจ และอุตสาหกรรม
ตาง ๆ ในเขตจําหนาย 74 จังหวัดท่ัวประเทศ ยกเวน
กรุงเทพมหานคร นนทบรุ ี และสมทุ รปราการ

Call Center หมายเลข 1129

4 การไฟฟานครหลวง (กฟน.)

เปน รัฐวิสาหกิจประเภทสาธารณปู โภคสาขาพลังงาน
สังกัดกระทรวงมหาดไทย มีภารกิจในการรับซ้ือไฟฟา
แ ล ะ จํ า ห น า ย ไ ฟ ฟ า ใ ห กั บ ป ร ะ ช า ช น ใ น พ้ื น ท่ี จั ง ห วั ด
กรงุ เทพมหานคร นนทบุรี และสมทุ รปราการ

Call Center หมายเลข 1130

จากบทบาทหนาที่ของหนวยงานขางตนหากประชาชนในเขต 74 จังหวัดทั่วประเทศ
ยกเวน กรงุ เทพมหานคร นนทบรุ ี และสมุทรปราการ ไดรับความขัดของเกี่ยวกับระบบไฟฟา เชน
หมอ แปลงไฟฟา ระเบิด เสาไฟฟา ลม ไฟฟาดบั ไฟฟาตก บิลคาไฟฟาไมถูกตอง เปนตน นอกจากน้ี
ยังรวมไปถึงการขอใชไฟฟา เปล่ียนขนาดมิเตอรไฟฟา สามารถติดตอไดที่การไฟฟาสวนภูมิภาค

14

ท่ีอยูในแตละพ้ืนท่ี หรือ Call Center หมายเลข 1129 สวนประชาชนในเขตกรุงเทพฯ นนทบุรี
และสมุทรปราการ สามารถติดตอไดที่การไฟฟานครหลวงท่ีอยูในแตละพื้นที่ หรือ Call Center
หมายเลข 1130

กจิ กรรมทา ยเรอื่ งท่ี 3 หนว ยงานทเ่ี กี่ยวขอ งดานพลงั งานไฟฟาในประเทศไทย
(ใหผเู รยี นไปทาํ กจิ กรรมเรอ่ื งที่ 3 ท่สี มุดบันทกึ กิจกรรมการเรียนรู)

15

หนว ยการเรียนรทู ี่ 2
ไฟฟา มาจากไหน

สาระสําคญั
ไฟฟาสามารถผลิตไดจากเชื้อเพลิงหลายประเภท เชน ถานหิน น้ํามัน กาซธรรมชาติ

เปนตน เชือ้ เพลงิ เหลานี้เปนเชื้อเพลิงประเภทฟอสซิล ซ่ึงกําลังจะหมดไปในอนาคตอันใกล ทําให
ตองมกี ารแสวงหาเชอื้ เพลงิ อื่น ๆ มาทดแทน เพือ่ ใหเพียงพอตอความตองการพลังงานไฟฟาท่ีเพ่ิม
มากข้ึนอยางตอเน่ือง เรียกวา พลังงานทดแทน แตอยางไรก็ตามการผลิตไฟฟายังตองคํานึงถึง
ผลกระทบตอสิ่งแวดลอม จึงตองมีการจัดการดานส่ิงแวดลอมที่เหมาะสมภายใตขอกําหนดและ
กฎหมาย

ตวั ชีว้ ดั
1. บอกประเภทเช้ือเพลิงและพลงั งานทใ่ี ชในการผลติ ไฟฟา
2. เปรยี บเทยี บขอ ดี ขอ จํากดั ของเช้อื เพลงิ และพลังงานทใ่ี ชในการผลิตไฟฟา
3. ยกตวั อยางพลังงานทดแทนท่มี ใี นชมุ ชนของตนเอง
4. บอกผลกระทบดา นสิ่งแวดลอ มทเี่ กิดจากโรงไฟฟา
5. บอกการจัดการดานสิ่งแวดลอมของโรงไฟฟา
6. มีเจตคตทิ ด่ี ีตอ โรงไฟฟา แตละประเภท

ขอบขา ยเนอ้ื หา
เรือ่ งท่ี 1 เชือ้ เพลิงและพลงั งานที่ใชในการผลิตไฟฟา
เร่อื งที่ 2 โรงไฟฟา กับการจดั การดา นส่ิงแวดลอม

เวลาทใี่ ชใ นการศกึ ษา 45 ชวั่ โมง

ส่อื การเรยี นรู
1. ชุดวชิ าการใชพ ลงั งานไฟฟาในชีวติ ประจาํ วัน 2 รหสั วิชา พว22002
2. สมดุ บันทกึ กจิ กรรมการเรยี นรู ประกอบชุดวิชาการใชพ ลงั งานไฟฟา ในชีวติ ประจาํ วัน 2
3. วีดิทัศน เรอ่ื งผลติ ไฟฟา อยา งไรดี

16

เร่ืองท่ี 1 เชื้อเพลงิ และพลงั งานที่ใชใ นการผลติ ไฟฟา

พลังงานไฟฟาเปนพลังงานรูปหน่ึงที่มีความสําคัญและมีการใชงานกันมาอยางยาวนาน
โดยสามารถผลติ ไดจ ากเช้ือเพลงิ หลากหลายชนิด โดยแบงรายละเอยี ดเปน 2 ตอน คอื

ตอนที่ 1 เช้ือเพลิงฟอสซิล
ตอนท่ี 2 พลงั งานทดแทน

ตอนท่ี 1 เชอ้ื เพลิงฟอสซลิ

เชื้อเพลิงฟอสซิล (Fossil Fuel) หมายถึง พลังงานของสารเชื้อเพลิงท่ีเกิดจากซากพืช
ซากสตั วท ที่ บั ถมจมอยูใตพ้ืนพิภพเปนเวลานานหลายรอยลานป โดยอาศัยแรงอัดของเปลือกโลก
และความรอนใตผิวโลก มีท้ังของแข็ง ของเหลว และกาซ เชน ถานหิน น้ํามัน กาซธรรมชาติ
เปนตน สําหรับประเทศไทยไดมีการนําเอาเช้ือเพลิงฟอสซิลมาใชในการผลิตไฟฟาประมาณ
รอยละ 89 ของแหลง พลังงานทัง้ หมด

1. ถานหิน (Coal)
ถา นหนิ เปน เชอื้ เพลงิ ฟอสซิลชนิดหน่ึงท่ีอยูในสถานะของแข็ง เกิดจากการทับถมกัน

ของซากพืชในยุคดึกดําบรรพ ถานหินมีปริมาณมากกวาเชื้อเพลิงฟอสซิลชนิดอ่ืน ๆ โดยขอมูล
พ.ศ. 2557 พบวาถานหินของโลกจะมีเพียงพอตอการใชงานไปอีกอยางนอย 110 ป และถานหิน
ในประเทศไทยเหลือใชอยู 69 ป ซ่ึงถานหินที่นํามาเปนเชื้อเพลิงสําหรับการผลิตกระแสไฟฟา
ไดแ ก ลกิ ไนต ซับบิทูมินัส และบิทูมินัส ใน พ.ศ. 2558 ประเทศไทยมีการผลิตไฟฟาดวยถานหิน
ประมาณรอยละ 19 โดยมีท้ังการใชถานหินจากแหลงในประเทศ คือ ลิกไนตท่ีเหมืองแมเมาะ
จงั หวดั ลาํ ปาง และบางสว นนําเขาจากตางประเทศ โดยนําเขา จากประเทศอนิ โดนเี ซียมากทส่ี ุด

กระบวนการผลิตไฟฟาดวยถานหิน เริ่มจากการขนสงถานหินจากลานกองถานหิน
ไปยังยงุ ถานหนิ โดยสายพานสงไปยังเครอ่ื งบดถานหินซึ่งจะบดถานหินเปนผงละเอียดแลวสงไปยัง
หมอไอนํ้าเพอ่ื เผาไหม ทําใหนํ้ารอนขึ้นจนเกิดไอนํ้าซึ่งจะถูกสงไปยังกังหันไอนํ้า ทําใหกังหันหมุน
โ ด ย แ ก น ข อ ง กั ง หั น เ ชื่ อ ม ต อ ไ ป ยั ง เ ค รื่ อ ง กํ า เ นิ ด ไ ฟ ฟ า จึ ง ทํ า ใ ห เ ค รื่ อ ง กํ า เ นิ ด ไ ฟ ฟ า ทํ า ง า น
ผลติ กระแสไฟฟา ออกมาดังภาพ

17

ภาพขน้ั ตอนการผลิตไฟฟาดว ยถา นหิน

กระบวนการผลติ ไฟฟา ดว ยถานหิน มขี อดแี ละขอ จาํ กัดดังนี้

ขอ ดีของการผลิตไฟฟาดวยถานหนิ ขอจํากดั ของการผลติ ไฟฟา ดว ยถา นหนิ

1. มีตน ทนุ ในการผลิตไฟฟา ต่ํา 1. ปลอ ยกาซเรอื นกระจก
2. มีปริมาณเชื้อเพลิงสํารองมาก 2. ใชเ ช้ือเพลงิ ในปรมิ าณมาก
3. สามารถผลติ ไฟฟา ไดต ลอด 24 ช่วั โมง 3. ประชาชนไมเ ช่อื ม่นั เร่ืองมลภาวะทางอากาศ
4. ขนสง งาย จดั เกบ็ งาย

2. นํ้ามนั (Petroleum Oil)
นํ้ามันเปนเชื้อเพลิงฟอสซิลชนิดหน่ึงท่ีมีสถานะเปนของเหลว เกิดจากซากพืช

ซากสัตวทับถมเปนเวลาหลายลานป โดยขอมูลป พ.ศ. 2557 พบวาปริมาณน้ํามันดิบสํารองของ
โลกจะมีเพียงพอตอการใชงานประมาณ 52.5 ป เทาน้ัน สวนประเทศไทยมีแหลงนํ้ามันดิบ
จากกลางอาวไทย เชน แหลงเบญจมาศ และแหลงจัสมิน เปนตน และบนบก เชน แหลงสิริกิต์ิ
อําเภอลานกระบือ จงั หวดั กําแพงเพชร เปน ตน ซึง่ เหลือใชอ กี 2.8 ป

18

นํ้ามันท่ีใชในการผลิตไฟฟามี 2 ประเภท คือ นํ้ามันเตา และนํ้ามันดีเซล ในป
พ.ศ. 2558 การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.) ใชนํ้ามันผลิตไฟฟาในสัดสวนเพียง
รอ ยละ 1 เทานั้น เน่ืองจากมีตนทุนการผลิตสูง สําหรับการใชนํ้ามันมาผลิตไฟฟาน้ันมักจะใชเปน
เชือ้ เพลงิ สํารองในกรณที เี่ ชอ้ื เพลงิ หลักไมสามารถนาํ มาใชผ ลิตได

กระบวนการผลติ ไฟฟา ดวยนาํ้ มัน
มี 2 กระบวนการ คอื
1) การผลิตไฟฟาดวยนํ้ามันเตา ใชน้ํามันเตาเปนเชื้อเพลิงใหความรอนไปตมน้ํา
เพอื่ ผลติ ไอนํ้าไปหมนุ กังหนั ไอนา้ํ ท่ีตอ อยูก บั เครือ่ งกาํ เนิดไฟฟา จึงเกิดการผลติ ไฟฟาออกมา
2) การผลติ ไฟฟาดวยน้ํามันดีเซล มีหลักการทํางานเหมือนกับเครื่องยนตในรถยนต
ทว่ั ไป ซงึ่ จะอาศยั หลกั การสันดาปนํ้ามนั ดเี ซลของเครอ่ื งยนตดีเซล ทําใหเพลาของเคร่ืองยนตหมุน
สงผลใหเคร่ืองกาํ เนดิ ไฟฟา ซึ่งตอ กับเพลาของเคร่อื งยนตหมุน จงึ เกิดการผลิตไฟฟา ออกมา ดงั ภาพ

ภาพการผลิตไฟฟา จากนา้ํ มนั ดีเซล

กระบวนการผลติ ไฟฟา ดว ยนํ้ามนั มีทง้ั ขอดีและขอ จาํ กดั ดงั นี้

ขอดีของการผลิตไฟฟา ดวยนํ้ามนั ขอจํากดั ของการผลติ ไฟฟาดวยนํา้ มนั

1. ขนสง งา ย 1. ตองนาํ เขาจากตา งประเทศ

2. หาซื้อไดง าย 2. ราคาไมค งทข่ี ้ึนกับราคาน้ํามันของตลาดโลก

3. มีผลกระทบตอสิ่งแวดลอ มนอ ยกวาการผลิต 3. ปลอยกาซเรือนกระจก

ดว ยถานหิน 4. ไฟฟาทผี่ ลิตไดม ีตน ทุนตอ หนวยสูง

19

4. สาม ารถ เดิน เคร่ื อง ไดอ ยาง รวด เร็ ว 5. ปรมิ าณเชือ้ เพลงิ เหลอื นอ ย
เหมาะสําหรับผลิตไฟฟาในกรณีฉุกเฉินหรือ
ชวงความตองการไฟฟา สูงได
3. กา ซธรรมชาติ (Natural Gas)
กาซธรรมชาติ เปนเช้ือเพลิงฟอสซิลชนิดหน่ึงท่ีมีสถานะเปนกาซ ซ่ึงเกิดจาก

การทับถมของซากพืชซากสัตวมานานนับลานป โดยขอมูลป พ.ศ. 2557 พบวาปริมาณ
กาซธรรมชาติสํารองของโลกจะมีเพียงพอตอการใชงานประมาณ 54.1 ป เทาน้ัน และ
กาซธรรมชาติในประเทศไทย เหลือใชอีก 5.7 ป ใน พ.ศ. 2558 ประเทศไทยใชกาซธรรมชาติ
ผลิตกระแสไฟฟาในสัดสวนท่ีสูงมากถึงประมาณรอยละ 69 ซึ่งเปนกาซธรรมชาติที่ประเทศไทย
ผลิตรอยละ 60 และนําเขาจากประเทศเมียนมารรอยละ 40 นับเปนความเสี่ยงดานความม่ันคง
ในการจัดหาพลงั งานไฟฟา เมอ่ื เปรียบเทียบปริมาณการใชแ ละการผลิตไฟฟา ของประเทศไทย

กระบวนการผลิตไฟฟาดวยกาซธรรมชาติ เร่ิมตนดวยกระบวนการเผาไหม
กาซธรรมชาติ ในหองสันดาปของกังหันกาซท่ีมีความรอนสูงมาก เพ่ือใหไดกาซรอนมาขับกังหัน
ซ่ึงจะไปหมุนเคร่ืองกําเนิดไฟฟา จากนั้นจะนํากาซรอนสวนท่ีเหลือไปผลิตไอนํ้าสําหรับใชขับ
เคร่ืองกําเนิดไฟฟาแบบกังหันไอนํ้า สําหรับไอนํ้าสวนท่ีเหลือจะมีแรงดันตํ่าก็จะผานเขาสู
กระบวนการลดอุณหภูมิ เพื่อใหไอน้ําควบแนนเปนนํ้าและนํากลับมาปอนเขาระบบผลิตใหม
อยางตอ เนอื่ ง

หมอ แปลงไฟฟา

ภาพกระบวนการผลติ ไฟฟาดว ยกา ซธรรมชาติ

20

กระบวนการผลิตไฟฟาดว ยกา ซธรรมชาติ มที ง้ั ขอ ดแี ละขอ จํากดั ดงั น้ี

ขอ ดขี องการผลติ ไฟฟา ดว ยกาซธรรมชาติ ขอจาํ กดั ของการผลติ ไฟฟา ดว ยกา ซธรรมชาติ

1. มีการเผาไหมสมบูรณจึงสงผลกระทบ 1. ปริ มา ณ สํา ร อง ขอ ง กา ซ ธร รม ช าติ ใ น

ตอส่ิงแวดลอมนอยกวาเชื้อเพลิงฟอสซิล อาวไทยเหลือนอย บางสวนตองนําเขา

ประเภทอ่ืน ๆ จากตา งประเทศ

2. มีประสิ ทธิภาพ ในกา รผลิตไ ฟฟาสู ง 2. ราคากาซธรรมชาติไมคงท่ี ผูกติดกับราคา

สามารถผลิตไฟฟาไดตลอด 24 ชัว่ โมง น้าํ มัน

3. มีตนทนุ ในการผลิตไฟฟาต่ํา 3. ปลอยกาซเรือนกระจก

ตอนที่ 2 พลงั งานทดแทน
พลังงานทดแทน (Alternative Energy) ตามความหมายของกระทรวงพลังงาน คือ

พลังงานท่นี าํ มาใชแทนนํ้ามันเชอ้ื เพลงิ ซง่ึ จดั เปนพลงั งานหลักท่ีใชกันอยูท่ัวไปในปจจุบัน พลังงาน
ทดแทนท่ีสําคัญ ไดแก พลังงานนํ้า พลังงานลม พลังงานแสงอาทิตย พลังงานความรอนใตพิภพ
พลังงานจากชวี มวล และพลงั งานนวิ เคลยี ร เปนตน

1. ความสาํ คัญของพลงั งานทดแทน
ปจจุบันทว่ั โลก โดยเฉพาะประเทศไทย กําลังเผชิญกับปญหาดานพลังงานเช้ือเพลิง

ฟอสซิล เชน น้ํามัน กาซธรรมชาติ เปนตน ท้ังในดานราคาท่ีสูงขึ้น และปริมาณท่ีลดลง
อยางตอเนอื่ ง นอกจากนีป้ ญหาสภาวะโลกรอ นซง่ึ สว นหนง่ึ มาจากการใชเชือ้ เพลิงฟอสซิลท่ีมากขึ้น
อยางตอ เนอ่ื งตามการขยายตัวของเศรษฐกจิ โลก ดงั น้ันจงึ จําเปนตองมกี ารกระตุนใหเกิดการคิดคน
และพัฒนาเทคโนโลยีท่ีใชพลังงานชนิดอื่น ๆ ข้ึนมาทดแทน ซ่ึงพลังงานทดแทนเปนพลังงาน
ชนิดหนึ่งท่ีไดรับความสนใจ และภาครัฐไดมีนโยบายสงเสริมใหมีการพัฒนาเทคโนโลยีดาน
พลังงานทดแทนอยา งกวางขวางในประเทศ เนอื่ งจากเปน พลงั งานทใ่ี ชแลว ไมท ําลายสิ่งแวดลอ ม

2. ประเภทของพลงั งานทดแทน
พลังงานทดแทนมีหลายประเภท ซึ่งแตละประเภท มีหลักการทํางานแตกตางกันไป

ท้งั น้ี กระทรวงพลังงานไดแ บง ประเภทของพลงั งานทดแทนตามแหลงที่มาออกเปน 2 ประเภท คือ
2.1 พลังงานทดแทนประเภทส้ินเปลือง เปนพลังงานทดแทนจากแหลงท่ีไดมาแลว

ใชหมดไป เชน ถา นหิน กา ซธรรมชาติ พลงั งานนิวเคลยี ร เปน ตน

21

2.2 พลังงานทดแทนประเภทหมุนเวียน เปนพลังงานทดแทนจากแหลงที่ใชแลว
สามารถหมุนเวยี นมาใชไ ดอ ีก เชน ลม น้ํา แสงอาทติ ย ชวี มวล ความรอนใตพ ภิ พ ไฮโดรเจน เปนตน

3. หลกั การทํางานของพลงั งานทดแทน
พลังงานทดแทนที่สําคัญและใชกันอยูในปจจุบัน ไดแก ลม น้ํา แสงอาทิตย ชีวมวล

ความรอ นใตพิภพ และนวิ เคลยี ร ซึง่ มรี ายละเอยี ดดังนี้
3.1 พลังงานลม
การผลิตกระแสไฟฟาจากพลังงานลม จะใชกังหันลมเปนอุปกรณในการ

เปลี่ยนพลังงานลมเปนพลังงานไฟฟา โดยจะตอใบพัดของกังหันลมเขากับเคร่ืองกําเนิดไฟฟา
เม่อื ลมพดั มาปะทะจะทาํ ใหใบพัดหมุน แรงจากการหมนุ ของใบพัดจะทําใหแกนหมุนท่ีเชื่อมอยูกับ
เคร่ืองกําเนิดไฟฟาหมุน เกิดการเหนี่ยวนําและไดไฟฟาออกมาดังภาพ อยางไรก็ดีการผลิตไฟฟา
ดวยพลังงานลมก็จะข้ึนกับความเร็วลมดวย สําหรับประเทศไทยมีศักยภาพพลังงานลมตํ่า ทําให
ผลิตไฟฟา ไดจ าํ กัดไมเต็มกาํ ลังการผลิตติดต้ัง

ภาพกังหนั ลม

22

3.2 พลังงานน้าํ
การผลิตไฟฟาจากพลังงานน้ํา โดยการปลอยนํ้าจากเข่ือนใหไหลจากที่สูง

ลงสูท่ีตํ่า เมื่อนํ้าไหลลงมาปะทะกับกังหันนํ้าก็จะทําใหกังหันหมุน แกนของเคร่ืองกําเนิดไฟฟา
ที่ถูกตออยูกับกังหันน้ําดังกลาวก็จะหมุนตาม เกิดการเหน่ียวนําและไดไฟฟาออกมา จากน้ัน
กป็ ลอ ยน้าํ ใหไ หลสแู หลง นาํ้ ตามเดิมดงั ภาพ แตประเทศไทยสรางเข่ือนโดยมีวัตถุประสงคหลัก คือ
การกักเก็บนํ้าไวใชในการเกษตร ดังน้ันการผลิตไฟฟาดวยพลังงานน้ําจากเขื่อนจึงเปนเพียงผล
พลอยไดเทาน้ัน

สายสง ไฟฟา

หมอแปลง
เครอื่ งกําเนดิ ไฟฟา

กงั หนั นํา้

แมน ้ํา

ภาพการผลิตไฟฟาจากพลงั งานนา้ํ

3.3 พลังงานแสงอาทติ ย
การผลิตไฟฟาจากพลงั งานแสงอาทติ ยใชเซลลแสงอาทิตย (Solar Cell) ซึ่งเปน

ส่ิงประดิษฐทางอิเล็กทรอนิกสชนิดหน่ึง ทํามาจากสารกึ่งตัวนําพวกซิลิคอน สามารถเปล่ียน
พลังงานแสงอาทติ ยใหเปนพลังงานไฟฟาไดโ ดยตรงดังภาพ แมพลงั งานแสงอาทิตยจะเปนพลังงาน
สะอาดแตก็มีขอจํากัดในการผลิตไฟฟา โดยสามารถผลิตไฟฟาไดแคชวงท่ีมีแสงแดดเทานั้น
ประสิทธิภาพของการผลิตไฟฟา ข้นึ อยูกับความเขมรังสีดวงอาทิตย ซ่ึงจะมีคาเปลี่ยนแปลงไปตาม
เสนละตจิ ดู ชวงเวลาของวนั ฤดกู าล และสภาพอากาศ

23

สาํ หรบั ในประเทศไทยไดรับรังสีดวงอาทิตยคอนขางสูงระหวางเดือนเมษายน
และพฤษภาคม เทานั้น บริเวณที่รับรังสีดวงอาทิตยสูงสุดตลอดทั้งปที่คอนขางสม่ําเสมอ
อยูในบริเวณจังหวัดนครราชสีมา บุรีรัมย ศรีสะเกษ รอยเอ็ด ยโสธร อุบลราชธานี และอุดรธานี
บางสวนในภาคกลางท่ีจังหวัดสุพรรณบุรี ชัยนาท พระนครศรีอยุธยา และลพบุรี สวนในบริเวณ
จังหวัดอ่ืนๆ ความเขมรังสีดวงอาทิตยมีความไมสมํ่าเสมอและมีปริมาณความเขมต่ํา จึงไมคุมคา
กับการลงทนุ สรา งโรงไฟฟา พลังงานแสงอาทิตยใ นเชงิ พาณิชย

แสงอาทติ ย

แผงเซลลแ สงอาทติ ย

DC เครื่องแปลงกระแส
แบตเตอร่ี ไฟฟา
อุปกรณเครอื่ งวัด

ระบบสายสง AC
หมอแปลงไฟฟา

ภาพโรงไฟฟา พลงั งานแสงอาทิตย
3.4 พลังงานชีวมวล

พลังงานชีวมวลเปนพลังงานความรอนที่เกิดจากการเผาไหมเชื้อเพลิงท่ีมาจาก
ชีวมวลหรือส่ิงมีชีวิต โดยแบงตามแหลงกําเนิดชีวมวลได 3 กลุม คือ 1) เกษตรกรรม ไดแก
วัสดุทางการเกษตร และวัสดุเหลือท้ิงทางการเกษตร 2) อุตสาหกรรม ไดแก วัสดุเหลือท้ิง
ภายหลังปรับเปล่ียนรูปผลผลิตการเกษตร ของเสียจากกระบวนการผลิต และ 3) ชุมชน ไดแก
ขยะมลู ฝอย และนํา้ เสียจากชุมชน

กระบวนการผลติ ไฟฟา จากเช้อื เพลงิ ชวี มวลมี 2 วธิ ี ดงั น้ี
1) การเผาไหมโดยตรง เชน การนําวัสดุเหลือท้ิงจากการเกษตรมาเผาให
ความรอนในหมอไอนํ้า จนกลายเปนไอนํ้าท่ีรอนจัด และมีความดันสูง ไอน้ําจะไปปนกังหัน
ไอน้ําทต่ี ออยกู บั เคร่ืองกาํ เนดิ ไฟฟา ทาํ ใหเ กิดกระแสไฟฟา ออกมา ดังภาพ

24

2) การเปลี่ยนเชื้อเพลิงชีวมวลใหเปนเชื้อเพลิง เรียกวา กาซชีวภาพ ไดแก
มลู สัตว และของเสยี จากโรงงานแปรรปู ทางการเกษตร เชน เปลือกสับปะรดจากโรงงานสับปะรด
กระปอ ง หรอื นํ้าเสียจากโรงงานแปง มนั แลว นาํ กา ซชีวภาพไปใชเ ปนเชอื้ เพลิงในเครื่องยนตสําหรับ
ผลติ ไฟฟา ไดอีกดว ย

ผานกระบวนการยอย ขยะจากครัวเรอื น

ไบโอกาซของเหลว ระบบทาํ ความรอ นท่ผี ลติ ได
อุปกรณ ความสะอาดกาซ
เก็บกาซ
ระบบ
ถังหมัก เพ่มิ
แรงดนั
ปม ลม

ของแขง็ สารปรับปรุงดนิ

ภาพการผลิตไฟฟา จากชีวมวลโดยการเผาไหมโ ดยตรง

ภาพกระบวนการผลติ กา ซชวี ภาพจากขยะอินทรียค รวั เรือน

25

ประเทศไทยทาํ การเกษตรอยา งกวา งขวาง จงึ มีวัสดุเหลือใชจากการเกษตร เชน
แกลบ ขี้เล่ือย ชานออย กากมะพราว อยูจํานวนมาก สามารถใชเปนเชื้อเพลิงผลิตไฟฟา
ในเชิงพาณิชยได แตมีขอจํากัดในการจัดหาชีวมวลในปริมาณท่ีตองการใชใหคงท่ีตลอดป เพราะ
ชวี มวลบางประเภทมีจาํ กดั บางชวงเวลาหรือบางฤดูกาลและขึน้ อยูกบั ผลผลติ เชน กากออย แกลบ
เปนตน ทาํ ใหเ กดิ ความผันผวนของราคาชีวมวล นอกจากนี้การผลิตไฟฟาดวยชีวมวลยังมีขอจํากัด
คือ มกี ารเกบ็ รักษาและการขนสงทย่ี าก ตอ งการพ้ืนท่ใี นการเก็บรกั ษาขนาดใหญ

3.5 พลงั งานความรอ นใตพ ิภพ
พลังงานความรอนใตพิภพเปนพลังงานความรอนตามธรรมชาติที่ไดจาก

แหลงความรอนท่ีถูกกักเก็บอยูภายใตผิวโลก แหลงพลังงานความรอนใตพิภพจะต้ังอยูในบริเวณ
ท่ีเรียกวาจุดรอน (Hot Spots) มักต้ังอยูในบริเวณท่ีมีการเคลื่อนที่ของเปลือกโลก เขตท่ีภูเขาไฟ
ยังคุกรุน และบริเวณท่ีมีช้ันของเปลือกโลกบาง ปรากฏใหเห็นในรูปของบอน้ําพุรอน ไอนํ้ารอน
และบอโคลนเดือด เปนตน

ภาพแหลงพลังงานความรอนใตพภิ พบนโลก

ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย มี แ ห ล ง พ ลั ง ง า น ค ว า ม ร อ น ใ ต พิ ภ พ ที่ มี ศั ก ย ภ า พ เ ป น แ ห ล ง
ผลิตพลังงานไฟฟาไดนอย จึงมีการการผลิตไฟฟาจากความรอนใตพิภพเพียงแหงเดียว คือ
โรงไฟฟาพลังงานความรอนใตพิภพฝาง ตั้งอยูที่ ตําบลมอนปน อําเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม
โดยไดเริ่มเดินเคร่ืองเม่ือวันท่ี 5 ธันวาคม พ.ศ. 2532 มีขนาดกําลังผลิต 300 กิโลวัตต

26

มีหลักการทํางาน คือ นํานํ้ารอนจากหลุมเจาะไปถายเทความรอนใหกับของเหลวหรือสารทํางาน
(Working Fluid) ท่ีมีจุดเดือดตํ่าจนกระทั่งเดือดเปนไอ แลวนําไอนี้ไปหมุนกังหันเพื่อขับ
เครื่องกาํ เนดิ ไฟฟาผลิตไฟฟาออกมา

ภาพโรงไฟฟาพลงั ความรอ นใตพภิ พฝางของ กฟผ.

พลังงานความรอนใตพิภพมีขอจํากัด คือ ใชไดเฉพาะในพ้ืนท่ีท่ีมีศักยภาพ
พลงั งานความรอ นใตพิภพอยเู ทาน้ัน นอกจากนก้ี ารใชพลงั งานความรอนใตพิภพอาจมีกาซและนํ้า
ทม่ี แี รธาตุทเี่ ปนอนั ตรายตอ รางกายของสงิ่ มชี ีวิต

3.6 พลงั งานนิวเคลียร
พลงั งานนวิ เคลียร เปน พลงั งานทเ่ี กดิ จากการเปลี่ยนแปลงภายในนิวเคลียสของ

อะตอม ซ่ึงมนุษยไดมีการนําพลังงานนิวเคลียรมาใชประโยชนในหลายดาน ไดแก การแพทย
เกษตรกรรม อุตสาหกรรม และการผลิตไฟฟา

การผลิตไฟฟาจากพลังงานนิวเคลียรเปนการใชปฏิกิริยาแตกตัวนิวเคลียสของ
อะตอมของเชื้อเพลิงนิวเคลียรท่ีเรียกวา ปฏิกิริยานิวเคลียรฟชชัน (Nuclear Fission)
ผลิตความรอนในถังปฏิกรณนิวเคลียร ธาตุท่ีสามารถนํามาใชเปนเชื้อเพลิงในโรงไฟฟา
พลังงานนิวเคลียร คือ ยูเรเนียม – 235 ซ่ึงเปนธาตุตัวหนึ่งท่ีมีอยูในธรรมชาติ โดยนิวเคลียสของ
เช้ือเพลิงนิวเคลียรจะแตกออกไดเปนธาตุใหม 2 ธาตุ พรอมทั้งใหพลังงานหรือความรอนจํานวน
มหาศาลออกมา ความรอนท่ีเกิดข้ึนน้ีสามารถนํามาใหความรอนกับน้ําจนเดือดกลายเปนไอนํ้า
ไปหมนุ กงั หันไอน้ําทตี่ อ กบั เคร่ืองกําเนิดไฟฟา ก็จะสามารถผลิตกระแสไฟฟา ได

27

อาคารคอนกรีต
คลุมเครือ่ งปฏกิ รณ
เครอ่ื งควบคมุ ความดัน

เคร่ืองผลติ ไอนา้ํ สงไฟฟาไปยงั ครวั เรอื น
ไอนา้ํ เคร่ืองผลติ กระแสไฟฟา

แทง ควบคุม

แทงเช้อื เพลงิ กังหนั ไอน้าํ
ถังปฏกิ รณ เคร่อื งควบแนน

ระบบระบายความรอ นวงจร 1 ระบบระบายความรอ นวงจร 2

ภาพโรงไฟฟา พลงั งานนวิ เคลียร

ปจจุบันเทคโนโลยีการผลิตไฟฟาจากพลังงานนิวเคลียรไดรับการพัฒนา
อยางตอเนื่องโดยเฉพาะดา นมาตรฐานความปลอดภัย จงึ ทาํ ใหการผลติ ไฟฟาจากพลงั งานนวิ เคลียร
ในประเทศตา ง ๆ เพิม่ มากข้ึน ประกอบกับมีตนทุนการผลิตไฟฟาตอหนวยต่ํา รวมไปถึงโรงไฟฟา
พลงั งานนิวเคลียรยังมคี วามพงึ่ พาไดส ูง เนอ่ื งจากสามารถผลิตไฟฟา ไดใ นปรมิ าณมากอยางตอเนื่อง
เม่ือเปรียบเทียบกับเช้ือเพลิงชนิดอื่น ๆ นอกจากน้ีไมมีการเผาไหม โรงไฟฟาพลังงานนิวเคลียร
ไมปลอยกาซเรือนกระจก แตมีขอจํากัดในเรื่องของการจัดการกากกัมมันตรังสีและเชื้อเพลิง
ทใ่ี ชแลว

ภาพโรงไฟฟา พลังงานนวิ เคลียรและหอระบายความรอน ภาพโรงไฟฟาพลงั งานนิวเคลยี รต งั้ อยูติดทะเล

28

4. ขอ ดีและขอจํากดั ของพลงั งานทดแทน
พลังงานทดแทนท่ไี ดศกึ ษามาแลวมขี อ ดีและขอ จาํ กดั ดงั ตาราง เพอ่ื จะนาํ ไปใชเ ปนขอมูล

ในการพจิ ารณาเลือกใชพ ลังงานทดแทนแตล ะชนิดไดอยางถกู ตองและเหมาะสม

แหลง ขอดี ขอจาํ กัด
พลงั งาน

พลังงานลม 1. เปนแหลงพลังงานที่ไดจากธรรมชาติ ไมมี 1. มีความไมแนนอนขึ้นอยูกับสภาวะอากาศ

คา เชอื้ เพลิง บางฤดูอาจไมมีลมตองใชแบตเตอรี่ราคาแพง

2.เปนแหลงพลงั งานสะอาด เปน แหลง เกบ็ พลงั งาน

3. สามารถใชระบบไฮบริดเพ่ือใหเกิดประโยชน 2. สามารถใชไดในบางพื้นท่ีเทานั้น พื้นท่ีที่

สูงสุด คือ กลางคืนใชพลังงานลม กลางวัน เหมาะสมควรเปนพ้ืนท่ีท่ีมีกระแสลมพัด

ใชพ ลังงานแสงอาทิตย สม่าํ เสมอ

3. มเี สียงดงั และมผี ลกระทบตอทัศนียภาพ

4. ทําใหเกิดการรบกวนในการสงสัญญาณ

โทรทัศน และไมโครเวฟ

5. ตน ทนุ คา ไฟฟา ตอ หนวยสูง

พลังงานน้าํ 1.ไมต องเสยี คาใชจ ายในการซ้อื เชือ้ เพลิง 1.การเดินเครื่องผลิตไฟฟาขึ้นกับปริมาณน้ํา

2. ไมกอใหเกิดกาชคารบอนไดออกไซด จาก ในชว งทีส่ ามารถปลอ ยน้าํ ออกจากเข่ือนได

การผลติ ไฟฟา 2.การกอสรางเข่ือนขนาดใหญในประเทศไทย

3. โครงการโรงไฟฟาพลังน้ําขนาดใหญมีขีด มีขอจํากัดเน่ืองจากอางเก็บน้ําของเข่ือน

ความสามารถสูงในการรักษาความม่ันคง ขนาดใหญจะทาํ ใหเ กิดนา้ํ ทว มเปน บรเิ วณกวาง

ใหแกระบบไฟฟาสําหรับรองรับชวงเวลา สง ผลกระทบตอบา นเรอื นประชาชน

ทม่ี ีความตอ งการใชกระแสไฟฟา สงู สุด

4. ตน ทนุ คา ไฟฟา ตอหนวยต่ํา

พลงั งาน 1.เปนแหลงพลังงานธรรมชาติขนาดใหญที่สุด 1. ตนทุนคา ไฟฟา ตอ หนวยสูง

แสงอาทติ ย และสามารถใชเ ปน พลังงานไดไ มมวี ันหมด 2. แบตเตอร่ซี งึ่ เปน ตัวกกั เกบ็ พลงั งานแสงอาทิตย

2.ไมมีคา ใชจา ยในเร่ืองเช้ือเพลิง ไวใชใ นเวลากลางคืนมีอายุการใชงานตา่ํ

3.สามารถนําไปใชในแหลงที่ยังไมมีไฟฟาใช 3. มคี วามไมแนน อนขนึ้ อยกู บั สภาวะอากาศ โดย

และอยูหางไกลจากระบบสายสงและสาย พืน้ ท่ีท่เี หมาะสมตอ งเปนพืน้ ที่ที่มคี วามเขม

จําหนา ยไฟฟา รังสดี วงอาทติ ยค งทีแ่ ละสม่ําเสมอ

29

แหลง ขอดี ขอ จํากดั
พลังงาน

4. เ ป น พ ลั ง ง า นส ะ อ าด ไม ก อ ใ ห เ กิ ดม ล ภา วะ

จากกระบวนการผลติ ไฟฟา

พลังงาน 1. ใชประโยชนจากเศษวัสดุเหลือใชทาง 1. ชีวมวลเปนวัสดุที่เหลือจากการแปรรูป

ชวี มวล การเกษตร ทางการเกษตรมปี รมิ าณสาํ รองทีไ่ มแนน อน

2. เพ่ิมรายไดใหเกษตรกร 2. การบริหารจัดการเชื้อเพลิงและจัดเก็บทําได

3. ชวยแกปญหาสิ่งแวดลอมเรื่องวัสดุเหลือท้ิง ยาก

ทางการเกษตร 3. ราคาชีวมวลมีแนวโนมสูงข้ึนเน่ืองจากมี

ความตองการใชเ พ่ิมข้ึนเรอ่ื ย ๆ

4. ชีวมวลท่ีมีศักยภาพเหลืออยูมักจะอยู

กระจัดกระจาย มีความช้ืนสูง จึงทําให

ตนทุนการผลิตไฟฟาสูงข้ึน เชน ใบออย

และยอดออ ย ทะลายปาลม เปนตน

พลงั งาน 1. เปนแหลงพลังงานที่ไดจากธรรมชาติ ไมมี ใชไดเฉพาะในพ้ืนที่ท่ีมีแหลงความรอน

ความรอน คา เช้ือเพลงิ ใตพ ิภพอยูเทานั้น

ใตพ ิภพ 2. เปนแหลง พลังงานสะอาด

พลังงาน 1. เปนแหลง ผลติ ไฟฟาขนาดใหญโดยมีตนทุน 1. ใชเ งินลงทุนในการกอสรางสงู

นวิ เคลียร การผลิตไฟฟาตอหนวยต่ําแขงขันไดกับ 2. จําเปนตองเตรียมโครงสรางพื้นฐานและ

โรงไฟฟา ชนิดอนื่ ได พัฒนาบุคลากรเพื่อใหการดําเนินงานเปนไป

2. เปนโรงไฟฟาทส่ี ะอาดไมกอ ใหเกิดมลพิษ และ อยา งมีประสิทธภิ าพ

กาซเรือนกระจก 3. ตองการเตรียมการจัดการกากกัมมันตรังสี

3. ชวยเสริ มสรางความมั่นคงใหระบ บ และมาตรการควบคุมความปลอดภัยเพื่อ

ผลิตไฟฟา เน่ืองจากใชเช้ือเพลิงนอยเมื่อ ปอ งกนั อุบตั ิเหตุ

เทยี บกบั โรงไฟฟาความรอ นประเภทอ่ืน 4. ยังไมเปนท่ียอมรับของประชาชน ประชาชน

4. มีแหลงเช้ือเพลิงมากมาย เชน แคนาดา มขี อกงั วลใจในเรอ่ื งความปลอดภัย

และออสเตรเลีย และราคาไมผันแปรมาก

เมอ่ื เทยี บกับเชือ้ เพลงิ ฟอสซลิ

กิจกรรมทายเรอื่ งที่ 1 เชอื้ เพลงิ และพลงั งานท่ใี ชในการผลติ ไฟฟา
(ใหผ ูเ รียนไปทํากจิ กรรมเรอื่ งที่ 1 ทส่ี มุดบนั ทกึ กจิ กรรมการเรียนรู)

30

เรือ่ งที่ 2 โรงไฟฟากบั การจดั การดา นส่ิงแวดลอ ม

การกอสรา งโรงไฟฟาแตล ะแหง มกี ารใชท รัพยากรธรรมชาติ ซ่งึ กอใหเ กิดผลกระทบ
ตอสง่ิ แวดลอ ม 3 ดาน คอื ดานอากาศ ดานนาํ้ และดานเสยี ง ดงั น้ัน โรงไฟฟาจึงตอ งมรี ะบบ
การจัดการดา นสิง่ แวดลอมเพ่ือควบคุมมลภาวะใหอยใู นเกณฑมาตรฐานหรือตามมาตรฐาน
ทีก่ ฎหมายกาํ หนด
ตอนที่ 1 ผลกระทบและการจดั การส่งิ แวดลอ มดา นอากาศ

1. ผลกระทบตอสิ่งแวดลอ มดานอากาศ
ผลกระทบดานอากาศ ถือเปนผลกระทบที่สําคัญที่สุดท่ีโรงไฟฟาตองคํานึงถึง ทั้งนี้

ความรนุ แรงของผลกระทบขนึ้ อยกู บั ชนดิ ของเชื้อเพลิงที่ใชผลิตไฟฟาในโรงไฟฟา ถาเปนโรงไฟฟา
พลงั นํ้าหรอื พลงั งานทดแทน จะไมกอเกดิ ใหม ลพษิ แตถาเปนโรงไฟฟา ที่มีการเผาไหมข องเชื้อเพลิง
จะกอใหเกิดมลพิษในอากาศท่ีสําคัญ ไดแก ซัลเฟอรไดออกไซด ไนโตรเจนออกไซด กาซโอโซน
ในระดับพื้นดิน คารบอนมอนอกไซด คารบ อนไดออกไซด และฝุนละออง

2. การจดั การสิ่งแวดลอ มดา นอากาศ
โรงไฟฟา มกี ารจดั การสงิ่ แวดลอมดานอากาศ เพื่อลดกาซที่เปนพิษตอสุขภาพอนามัย

และชมุ ชน มี 5 วธิ ี ดังนี้
2.1 การลดกา ซซลั เฟอรไดออกไซด ทําโดยติดต้ังเคร่ืองกําจัดกาซซัลเฟอรไดออกไซด

ที่เรียกวา เคร่ือง FGD (Flue Gas Desulfurization) ซ่ึงวิธีการน้ีจะสามารถลดกาซซัลเฟอร
ไดออกไซดได รอ ยละ 80 – 90

2.2 การลดกาซไนโตรเจนออกไซด กระบวนการที่ใชกันแพรหลาย และ
มีประสิทธิภาพสูง คือ SCR (Selective Catalytic Reduction) และเลือกใชเตาเผาท่ีสามารถ
ลดการเกดิ กา ซไนโตรเจนออกไซด

2.3 การลดกาซคารบอนมอนอกไซด ทําโดยการตรวจสอบอุปกรณเครื่องเผาไหม
เปนประจํา และควบคุมการเผาไหมใหมีปริมาณออกซิเจนท่ีเหมาะสม เพื่อใหเกิดการเผาไหม
ท่ีสมบูรณ

2.4 การลดกาซคารบอนไดออกไซด ทําโดยการรวบรวมและกักเก็บกาซคารบอน-
ไดออกไซดไวใ ตด ินหรอื นา้ํ เชน ในแหลง น้าํ มันหรือกา ซธรรมชาตทิ ีส่ บู ออกมาหมดแลว หรืออาจนํา
กา ซคารบ อนไดออกไซดไ ปใชในกระบวนการอตุ สาหกรรม

31

2.5 การลดฝนุ ละออง ทําโดยการใชอ ปุ กรณกําจดั ฝนุ ละออง 3 ลกั ษณะ คอื
1) เครอ่ื งดักฝุนดวยไฟฟาสถิต โดยใชห ลกั การไฟฟา สถติ ซงึ่ ระบบน้มี ี
ประสทิ ธิภาพสูง
2) เคร่อื งแยกฝุนแบบลมหมุน โดยใชหลกั ของแรงเหวยี่ ง
3) เครื่องกรองฝุนแบบถงุ กรองเปน อปุ กรณท ม่ี ถี ุงกรองเปนตวั กรองแยกฝุน ละออง
ออกจากกา ซท่เี กดิ จากการเผาไหมถ า นหิน
นอกจากนี้ โรงไฟฟาควรมีระบบตรวจวัดปริมาณสารเจือปนจากปลองโรงไฟฟา

แบบอัตโนมัติอยางตอเนื่อง เปนการตรวจติดตามและเฝาระวังส่ิงผิดปกติ เพื่อควบคุมคุณภาพ
อากาศท่ีปลอ ยออกจากปลองโรงไฟฟา ใหอยูในเกณฑมาตรฐานตามประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม
และประกาศกระทรวงวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและส่ิงแวดลอม อยางเครงครัด เชน ปริมาณของ
มลพษิ เกนิ มาตรฐาน ควรมกี ารจัดเกบ็ ขอ มูลทุกวัน และตดิ ต้ังเครอ่ื งตรวจวดั คณุ ภาพอากาศบริเวณ
พนื้ ที่ชมุ ชนรอบโรงไฟฟา โดยทําการเก็บขอ มูลอยา งตอ เนอื่ ง
ตอนท่ี 2 ผลกระทบและการจัดการสงิ่ แวดลอมดานนา้ํ

1. ผลกระทบตอสิง่ แวดลอ มดา นนํ้า
ในกระบวนการผลติ ไฟฟา จะใชน้าํ 2 สวน คือ น้ําที่ใชกับอุปกรณตาง ๆ ในโรงไฟฟา

ซึ่งตองเติมสารเคมีบางอยางลงในนํ้า เพ่ือปรับปรุงคุณสมบัตินํ้าใหเหมาะสม และนํ้าหลอเย็น
ท่ีใชสําหรับระบายความรอนใหกับระบบตาง ๆ ซึ่งน้ําหลอเย็นน้ีจะมีอุณหภูมิสูงกวาน้ําจาก
แหลงนํ้าธรรมชาติ เชน แมน้ํา ลําคลอง เปนตน หากนํ้าเหลานี้ถูกปลอยลงสูแหลงนํ้าธรรมชาติ
โดยไมผานกระบวนการจัดการบาํ บดั ฟน ฟนู ้ําท่ีดี จะสงผลกระทบตอ พชื และสตั วนาํ้ ทอี่ าศยั อยู

2. การจดั การสิง่ แวดลอ มดา นน้าํ
โรงไฟฟาตองมีมาตรการจัดการน้ําเสียท่ีมาจากกระบวนการผลิตไฟฟา และ

จากอาคารสํานักงานตามลักษณะหรือประเภทของน้ําเสีย โดยคุณภาพนํ้าทิ้งตองมีการควบคุม
ใหครอบคลมุ ทงั้ เรอื่ งของเสียและอุณหภมู ิ ดังน้ี

2.1 การควบคุมอุณหภูมิของน้ํากอนท่ีจะปลอยสูลงแหลงนํ้าธรรมชาติ โดยน้ําทิ้ง
จากทอหลอเย็นที่มีความขุนจะถูกระบายออกไปสูบอพักน้ําที่ 1 และท้ิงไวเปนเวลาอยางนอย
24 ช่ัวโมง เพื่อใหตกตะกอนและลดอุณหภูมิลงเหลือประมาณ 28 – 30 องศาเซลเซียส
จากน้ันจึงระบายออกสูบอพักท่ี 2 เพ่ือปรับสภาพนํ้าใหมีอุณหภูมิใกลเคียงกับธรรมชาติ

32

ซ่ึงกรมชลประทานไดกําหนดมาตรฐานไวที่อุณหภูมิ 33 องศาเซลเซียส กอนปลอยลงสูแหลงนํ้า
ธรรมชาติ

2.2 การจัดการสารเคมีตาง ๆ ที่อยูในน้ํากอนปลอยสูแหลงน้ําธรรมชาติ ทําโดย
การกักน้ําไวในบอปรับสภาพนํ้า เพื่อบําบัดใหมีสภาพเปนกลางและมีการตกตะกอน หรือเติม
คลอรนี เพือ่ ฆาเชอื้ โรค

นอกจากน้ใี นโรงไฟฟา ควรมรี ะบบเฝาระวงั คณุ ภาพนาํ้ ไดแ ก การตรวจวดั คุณภาพน้ํา
ที่ระบายออกจากโรงไฟฟาอยางสม่ําเสมอ เพ่ือใหม่ันใจวาคุณภาพน้ําท่ีจะปลอยลงสูแหลงน้ํา
ธรรมชาตนิ นั้ มคี ณุ ภาพอยใู นเกณฑมาตรฐานของกรมชลประทาน และมาตรฐานควบคุมการระบาย
น้ําท้ิงจากแหลงกําเนิดประเภทโรงงานอุตสาหกรรมและนิคมอุตสาหกรรม และตามประกาศ
กระทรวงวทิ ยาศาสตร เทคโนโลยีและสงิ่ แวดลอ ม

ตอนที่ 3 ผลกระทบและการจัดการสิ่งแวดลอมดานเสียง
1. ผลกระทบตอ ส่ิงแวดลอมดานเสยี ง
ผลกระทบดานเสียงที่เกิดจากโรงไฟฟาท่ีสําคัญ คือ เสียงท่ีเกิดจากหมอไอน้ํา

เคร่อื งกาํ เนดิ ไฟฟากงั หันกา ซ และพาหนะทเี่ ขามาในพื้นทีโ่ รงไฟฟา
2. การจัดการส่ิงแวดลอมดา นเสยี ง
มมี าตรการควบคุมเสียงของโรงไฟฟาเพ่อื ไมใ หสงผลกระทบตอส่ิงแวดลอม ดงั นี้
2.1 กจิ กรรมทก่ี อใหเกิดเสียงรบกวนชุมชนในเวลากลางคืน ตองมีระดับเสียงไมเกิน

85 เดซิเบล ในระยะ 1 เมตรจากจุดกําเนิดเสียง ตามมาตรฐานขอกําหนดความดังของเสียง
จากโรงงานอุตสาหกรรม เพ่ือไมใ หเ ปน ท่รี บกวนตอผูอยอู าศยั โดยรอบโรงไฟฟา

2.2 ติดต้ังอุปกรณควบคุมเสียงภายในโรงไฟฟาชวงเดินเคร่ืองผลิตไฟฟาและติดต้ัง
อปุ กรณด ดู ซับเสยี งแบบเคลื่อนท่ีขณะทําความสะอาดทอท่ีเคร่ืองกังหันไอนํ้า เพื่อควบคุมความดัง
ของเสยี งใหอ ยูใ นมาตรฐานไมเกิน 85 เดซิเบล

นอกจากนี้ โรงไฟฟาควรทําการตรวจวัดเสียงอยางสม่ําเสมอ โดยกําหนด
จดุ ตรวจวัดเสยี งท้งั ภายในโรงไฟฟา และชุมชนรอบโรงไฟฟาจํานวน 3 จุด และตรวจวัดตามแผน
ที่กําหนดไว เชน ตรวจครั้งละ 3 วันติดตอกันทุก 3 เดือน และทําการกอสรางแนวปองกันเสียง
โดยการปลูกตน ไม (Noise Barrier) รอบพื้นทโี่ รงไฟฟา เปนตน

กจิ กรรมทา ยเรอ่ื งที่ 2 โรงไฟฟา กับการจัดการดานส่งิ แวดลอ ม

(ใหผูเ รียนไปทาํ กจิ กรรมเรอ่ื งที่ 2 ท่สี มุดบันทกึ กิจกรรมการเรียนร)ู

33

หนว ยการเรียนรูท่ี 3
อปุ กรณไ ฟฟา และวงจรไฟฟา

สาระสําคญั
การดําเนินชีวิตของมนุษยในปจจุบันมีพลังงานไฟฟาเขามาเกี่ยวของอยูตลอดเวลา ดังนั้น

เพ่ือใหการใชพลังงานไฟฟามีความปลอดภัย ผูใชจึงตองรูจักวงจรไฟฟาและอุปกรณ พรอมทั้ง
เลอื กใชไดอยางถกู วิธี

ตวั ช้วี ัด
1. เลอื กใชอ ปุ กรณไฟฟาไดถูกตอง
2. ตอวงจรไฟฟา แบบตา ง ๆ

ขอบขายเนื้อหา
เรื่องท่ี 1 อุปกรณไ ฟฟา
เรือ่ งท่ี 2 วงจรไฟฟา
เรอ่ื งที่ 3 สายดนิ และหลักดิน

เวลาที่ใชใ นการศึกษา 30 ชวั่ โมง

สื่อการเรยี นรู
1. ชดุ วชิ าการใชพลงั งานไฟฟาในชีวิตประจําวัน 2 รหสั วิชา พว22002
2. สมุดบนั ทึกกจิ กรรมการเรยี นรู ประกอบชดุ วิชาการใชพ ลังงานไฟฟา ในชีวติ ประจําวัน 2
3. แผงสาธิตการตอวงจรไฟฟา

34

เรื่องท่ี 1 อุปกรณไ ฟฟา
อุปกรณไฟฟาที่ใชในวงจรไฟฟามีหลายชนิด แตละชนิดมีหนาที่และความสําคัญ

ทแี่ ตกตา งกันออกไป ไดแ ก
1. สายไฟ (Cable)
สายไฟเปนอุปกรณส ําหรบั สง กระแสไฟฟาจากท่ีหนึ่งไปยงั อีกท่ีหนึ่ง โดยกระแสไฟฟา

จะผานไปตามสายไฟจนถึงเคร่ืองใชไฟฟา สายไฟทําดว ยสารท่ีมีคณุ สมบัติเปนตัวนําไฟฟา (ยอมให
กระแสไฟฟา ไหลผานไดด ี) เชน ทองแดง เปน ตน โดยจะถูกหุมดวยฉนวนไฟฟาเพ่ือความปลอดภัย
ของผใู ชไ ฟฟา สายไฟท่ีใชต ามบานเรอื นแสดงดังตาราง

ชนดิ ของสายไฟ พกิ ดั แรงดนั และลกั ษณะการตดิ ตง้ั

VAF สายแข็ง พิกัดแรงดัน: 300 โวลต
การตดิ ตง้ั : เดนิ สายไฟลอยตามบา น
VAF-G หรอื VAF
แบบมีกราวด พกิ ดั แรงดัน: 300 โวลต
การติดต้ัง: เดินปล๊ักลอยแบบมีสายกราวด
VFF สายออ น เดนิ ซอนในผนัง
VCT สายออน พกิ ัดแรงดัน: 750 โวลต
การติดตงั้ : ตอ เขาเคร่อื งอุปกรณไ ฟฟา หรือ
เคร่อื งใชไ ฟฟา

พกิ ดั แรงดนั : 300 โวลต
การติดตง้ั : เคร่ืองใชไ ฟฟาตามบาน
ปลัก๊ พว งชนิดทําเองในบา น

พกิ ดั แรงดัน: 750 โวลต
การตดิ ตั้ง: สายฉนวน 2 ชั้น เดินคอนโทรล
ปลก๊ั พวงใชกลางแจง ได

พกิ ดั แรงดนั : 300 โวลต
การตดิ ตัง้ : เดินลอยหรือตูคอนโทรล

ชนิดของสายไฟ 35
VSF สายออน
พกิ ัดแรงดันและลกั ษณะการตดิ ตง้ั
THW สายแขง็ ออ น
พกิ ัดแรงดัน: 750 โวลต
การตดิ ตั้ง: เดินสายไฟฝง ทอ และ
ตคู อนโทรลโรงงาน

2. ฟวส (Fuse)
ฟวสเปนอุปกรณปองกันกระแสไฟฟาไหลเกินจนเกิดอันตรายตอเครื่องใชไฟฟา ถามี

กระแสไฟฟาไหลเกิน ฟวสจะหลอมละลายจนขาด ทําใหตัดวงจรไฟฟาในครัวเรือนโดยอัตโนมัติ
ฟวสทําดวยโลหะผสมระหวางตะกั่วกับดีบุก มีจุดหลอมเหลวต่ําและมีรูปรางแตกตางกันไป
ตามวัตถุประสงคของการใชงาน แสดงดงั ตาราง

ชนดิ ของฟว ส ลกั ษณะและการใชง าน

ฟวสเ สน มีลกั ษณะเปน เสน ลวด นิยมใชก ับสะพานไฟ
ฟว สแ ผน หรอื ฟว สก ามปู ในอาคารบา นเรอื น

ฟวสกระเบอ้ื ง มีลักษณะเปน แผนโลหะผสม ที่ปลายทั้งสอง
ขาง มีขอเก่ียวทําดวยทองแดง นิยมใชกับอาคาร
ขนาดใหญ เชน โรงเรยี น โรงงานตา ง ๆ

มีลักษณะเปนเสนฟวสอยูภายในกระปุก
กระเบ้ืองที่เปนฉนวน นิยมติดต้ังไวที่แผงควบคุม
ไฟฟา ของอาคารบา นเรือน

ชนิดของฟวส 36

ลกั ษณะและการใชงาน

เปน ฟวสขนาดเล็ก ๆ บรรจุอยูในหลอดแกว
เล็ก นยิ มใชมากในเครื่องใชไ ฟฟาตาง ๆ เชน วิทยุ
โทรทัศน ปล๊ักพวงเตา รบั ไฟฟา เปน ตน

ฟวสหลอด

3. อุปกรณต ัดตอน หรอื เบรกเกอร (Breaker)
เบรกเกอร คือ อุปกรณตัดตอวงจรโดยอัตโนมัติ เม่ือมีกระแสไฟฟาไหลเกินคา

ท่ีกําหนด ปุมหรือคันโยกท่ีเบรกเกอรจะดีดมาอยูในตําแหนงตัดวงจรอยางอัตโนมัติ โดยอาศัย
หลักการทํางานของแมเ หล็กไฟฟา เบรกเกอรมีจาํ หนายตามทอ งตลาดหลายแบบ และหลายขนาด
ดังภาพ

ภาพเบรกเกอรแบบตา ง ๆ

37

4. สวิตช (Switch)
สวิตช เปนอุปกรณปดหรือเปดวงจรไฟฟา เพื่อควบคุมการจายกระแสไฟฟาใหกับ

เครอ่ื งใชไ ฟฟา แบงออกเปน 2 ประเภท ประกอบดว ย สวติ ชทางเดยี ว และสวติ ชสองทาง

ชนิดชองสวติ ช การใชง าน

สวติ ชท างเดียว สามารถโยกปด หรือเปดวงจรไฟฟาไดเพียง
ทางเดียว เชน วงจรของหลอดไฟฟาหลอดใด
หลอดหนึ่ง เปนตน

สวติ ชสองทาง เปนการติดตั้งสวิตช 2 จุด เพื่อใหสามารถ
ปดหรือเปดวงจรไฟฟาไดสองจุด เชน สวิตชไฟ
ท่ีบันไดท่ีสามารถ เปด – ปด ไดท้ังอยูชั้นบน
และชน้ั ลาง ทาํ ใหสะดวกในการใชงาน

ขอ ควรรเู ก่ียวกบั สวติ ช
1) ไมค วรใชสวิตชอันเดยี วควบคุมเครื่องใชไฟฟาหลายช้ินใหทํางานพรอมกัน เพราะ
กระแสไฟฟาท่ีไหลผานสวิตชมากเกินไปจะทําใหจุดสัมผัสเกิดความรอนสูง อาจทําใหสวิตชไหม
และเปนอันตรายได
2) ไมควรใชสวิตชควบคุมเครื่องใชไฟฟาท่ีมีกระแสไฟฟาไหลผานสูง เชน
เครอื่ งปรบั อากาศ เปนตน ควรใชเบรกเกอร เพราะสามารถทนกระแสไฟฟาไดสงู กวา

5. สะพานไฟ (Cut-out)
สะพานไฟ หรือ คัทเอาท เปนอุปกรณสําหรับตัดตอวงจรไฟฟาทั้งหมดภายใน

ครัวเรือน ประกอบดวยฐานและคันโยกที่มีลักษณะเปนขาโลหะ 2 ขา มีที่จับเปนฉนวน เมื่อสับ
คันโยกขึ้น กระแสไฟฟาจะไหลเขาสูวงจรไฟฟาในครัวเรือน และเมื่อสับคันโยกลงกระแสไฟฟา
จะหยุดไหล ซ่ึงเปนการตัดวงจร

38
ฟว ส

จดุ ยดึ ขวั้ ตอ สาย

จุดตอไฟออก จดุ ตอไฟเขา

จุดยึดฟวส หนา สมั ผสั

ภาพสะพานไฟและฟวสใ นสะพานไฟ

ขอ ควรรเู กยี่ วกบั สะพานไฟ
1) สะพานไฟชวยใหเกิดความสะดวกและปลอดภัยในการซอมแซมหรือติดต้ัง
อุปกรณไ ฟฟา
2) ในการสบั คันโยกจะตอ งใหแ นบสนทิ กบั ท่ีรองรับ

6. เคร่อื งตดั ไฟรวั่ (Earth Leak Circuit Breaker : ELCB)
เครือ่ งตดั ไฟรว่ั เปน อปุ กรณเ สริมความปลอดภัยอีกชั้นหน่ึง ที่สามารถตัดวงจรไฟฟา

กรณีเกิดไฟร่ัว โดยกําหนดความไวของการตัดวงจรไฟฟาตามปริมาณกระแสไฟฟาที่ร่ัวลงดิน
เพือ่ ใหม กี ารตัดไฟรว่ั กอ นท่จี ะเปน อันตรายกบั ระบบไฟฟา

ภาพเครอ่ื งตัดไฟรั่ว

39

7. เตารับ (Socket) และเตา เสียบ (Plug)

เตา รบั และเตาเสยี บ เปน อุปกรณท่ใี ชเ ชอ่ื มตอ วงจรไฟฟา ทาํ ใหกระแสไฟฟา ไหลเขา สู
อุปกรณแ ละเครื่องใชไฟฟา

1) เตารับหรือปลั๊กตัวเมีย คือ อุปกรณท่ีเชื่อมตอกับวงจรไฟฟาในครัวเรือน เชน
เตา รบั ที่ตดิ ตง้ั บนผนงั บา นหรืออาคาร เปน ตน เพ่ือรองรบั การตอกบั เตา เสยี บของเคร่ืองใชไ ฟฟา

2) เตาเสียบหรือปลั๊กตัวผู คือ อุปกรณสวนท่ีติดอยูกับปลายสายไฟของ
เครื่องใชไฟฟา เตา เสยี บที่ใชกันอยมู ี 2 แบบ คอื

(1) เตา เสยี บ 2 ขา ใชก ับเตา รับทม่ี ี 2 ชอง
(2) เตาเสียบ 3 ขา ใชกับเตารบั ท่ีมี 3 ชอ ง โดยขากลางจะตอกับสายดิน

เตารบั หรอื ปลกั๊ ตวั เมีย เตาเสยี บหรอื ปลัก๊ ตวั ผู

ขอ ควรรเู ก่ียวกบั เตารบั และเตา เสยี บ

1) การใชงานควรเสียบเตาเสียบใหแนนสนิทกับเตารับและไมใชเตาเสียบหลายอัน
กับเตา รบั อนั เดยี ว เพราะเตารับอาจรอ นจนลุกไหมได

2) เม่อื จะถอดปล๊กั ออกควรจับที่เตา เสยี บ ไมค วรดงึ ที่สายไฟ เพราะจะทําใหสายหลดุ
และเกิดไฟฟาลดั วงจรได

กจิ กรรมทายเรอื่ งที่ 1 อุปกรณไฟฟา
(ใหผูเรยี นไปทาํ กิจกรรมเร่ืองท่ี 1 ทีส่ มดุ บนั ทกึ กิจกรรมการเรียนร)ู

40

เร่อื งท่ี 2 วงจรไฟฟา

วงจรไฟฟา คือ การเชื่อมตอกระแสไฟฟาจากแหลงจายไฟฟาผานสายไฟฟาไปยัง
เครื่องใชไ ฟฟา ในครัวเรอื น

การเช่ือมตอกระแสไฟฟาจากแหลงจายไฟฟา มี 3 แบบ คือ แบบอนุกรม แบบขนาน
และแบบผสม ซึ่งมีรายละเอียดดังนี้

วงจรไฟฟา ลักษณะการตอวงจรไฟฟา

การตอวงจรไฟฟาแบบอนุกรม เปนการ
นาํ เอาเคร่ืองใชไ ฟฟา มาตอเรยี งลําดับกันไป โดยนํา
ปลายดานหนึ่งตอเขากับปลายอีกดานหนึ่งของ
เครอื่ งใชไ ฟฟาแตละตัวจนถึงตัวสุดทาย แลวจึงตอ
เขากบั แหลง กําเนิดไฟฟา ทําใหกระแสไฟฟา ไหลไป
ในทิศทางเดียว และกระแสไฟฟาภายในวงจร
จะมคี าเทากนั ทกุ ๆ จดุ

การตอ วงจรไฟฟา แบบขนาน เปนการนําเอา
เครอื่ งใชไ ฟฟา 2 ชนิดขึ้นไป มาตอเรียงแบบขนาน
กัน โดยนําปลายดานเดียวกันของเครื่องใชไฟฟา
แตละตัวมาตอเขาดวยกัน แลวตอปลายของ
เคร่ืองใชไฟฟาแตละตัวท่ีตอกันแลว ตอเขากับ
แห ล ง กํา เ นิ ด ไฟ ฟ า โด ย แ รง ดั น ไ ฟฟ า ข อ ง
เคร่ืองใชไฟฟาแตละตัวจะมีคาเทากัน แตกระแส
ท่ไี หลในแตละสาขายอยของวงจรจะมีคาไมเทากัน
อยางไรก็ตามเม่ือนําคามารวมกันจะไดเทากับ
กระแสทีไ่ หลผานวงจรทงั้ หมด

วงจรไฟฟา 41

ลักษณะการตอวงจรไฟฟา

การตอ วงจรแบบผสม การตอวงจรไฟฟาแบบผสม เปนการตอผสม
กันของวงจรไฟฟาแบบอนกุ รมและวงจรไฟฟาแบบ
ขนาน

วงจรไฟฟาภายในครัวเรือนจะเปนการตอแบบขนาน และเคร่ืองใชไฟฟาแตละชนิดรับ
แรงดันไฟฟาขนาดเดียวกัน หากเคร่ืองใชไฟฟาชนิดหน่ึงเกิดขัดของเน่ืองจากสาเหตุใดก็ตาม
เครื่องใชไ ฟฟา ชนดิ อื่นก็ยังคงใชงานไดต ามปกติ

ภาพการตอวงจรไฟฟา ภายในบา น

สาํ หรับประเทศไทย ไฟฟา ที่ใชในครัวเรือนเปน ไฟฟา กระแสสลับท่ีมีความตางศักยไฟฟา
220 โวลต (V) (ความตา งศกั ยไฟฟา คอื พลงั งานไฟฟาที่ตา งกันระหวางจุด 2 จุด) ความถ่ี 50 เฮิรตซ
(Hz) โดยใชสายไฟ 3 เสน คอื

1) สายไฟ หรือเรียกวา สายเสนไฟ หรือ สาย L (Line) เปนสายเสนท่ีมีกระแสไฟไหล
ผา นไปยังเครอื่ งใชไ ฟฟา มีความตา งศักยไ ฟฟา 220 โวลต

2) สายนิวทรัล หรือเรียกวา สายศูนย หรือ สาย N (Neutral) เปนสวนหน่ึงของวงจร
มีหนา ท่ีทําใหก ระแสไฟฟาไหลครบวงจร มคี วามตางศกั ยไฟฟา 0 โวลต

3) สายดิน หรือเรียกวา สาย G (Ground) เปน สายเสนทไี่ มมกี ระแสไฟฟา ทําหนาที่รับ
กระแสไฟฟาท่ีร่ัวมาจากเครื่องใชไฟฟา เพ่ือปองกันกระแสไฟฟาลัดวงจร และปองกันอันตราย
แกบคุ คล อุปกรณไ ฟฟาและเคร่ืองใชไ ฟฟา

42

กระแสไฟฟาจะสงผานมิเตอรไฟฟามายังแผงควบคุมไฟฟา ซึ่งแผงควบคุมไฟฟา
ทาํ หนาทจ่ี ายกระแสไฟฟา ไปยังอปุ กรณเคร่อื งใชไฟฟา

แผงควบคุมไฟฟาประกอบดวยอุปกรณตัดตอนหลัก หรือเรียกวา เบรกเกอร (Main
Circuit Breaker หรือ Cut–out) ซ่ึงมี 1 ตัวตอครัวเรือน และมีอุปกรณตัดตอนยอยหลายตัวได
ข้ึนอยูกับจํานวนเคร่ืองใชไฟฟาท่ีใชในครัวเรือน นอกจากน้ียังมีจุดตอสายดินที่จะตอไปยังเตารับ
หรือปล๊ักตัวเมียทกุ จดุ ในครัวเรือน เพื่อตอเขา เครือ่ งใชไ ฟฟา

สาย N สาย L
สาย G

ภาพตัวอยา งแผงวงจรไฟฟาในครวั เรือน