ขั้น เตรียม หยุด เพลง มี ลักษณะ การ นับ จังหวะ เพลง อย่างไร

คลิกทำแบบทดสอบก่อนเรียน หรือ สแกน QR  Code ทำข้อสอบ

การร้องโน้ตเบื้องต้น

1111111ก่อนจะปฏิบัติเครื่องดนตรีหรือร้องเพลง ต้องเข้าใจหลักการของทฤษฎีดนตรี เพื่อจะได้นำไปสู่การปฏิบัติได้ถูกต้อง  การเรียนรู้ทฤษฎีดนตรีเริ่มต้นด้วยการทำความเข้าใจกับเครื่องหมายทางดนตรีในระดับพื้นฐาน  ซึ่งเป็นเครื่องหมายที่มีความสำคัญมากอาจเปรียบเทียบได้กับ พยัญชนะ  สระ และวรรณยุกต์  อันเป็นเครื่องหมายที่ใช้ในการเขียนและการอ่านภาษาไทยซึ่งใช้สอนผู้เริ่มเรียน  เครื่องหมายทางดนตรีที่นำเสนอนี้เป็นเครื่องหมายในระดับพื้นฐานทางดนตรีสากล  ซึ่งมีรูปแบบและชื่อเรียกต่าง ๆ ดังนี้

ทฤษฎีดนตรีสากลเบื้องต้นทm

1111111ตัวโน้ต   เป็นระบบการบันทึกแทนเสียงดนตรีที่มีมาตั้งแต่ศตวรรษที่ 11 โดย กีโด เดอ อเรซ์โซ (Guido d’ Arezzo, 995-1050) บาทหลวงชาวอิตาเลียน ต่อมาได้มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่องจนกระทั่งสมบูรณ์อย่างที่เราได้พบเห็นและใช้กันในปัจจุบัน
ตัวโน้ตสามารถบอกหรือสื่อให้นักดนตรีทราบถึงความสั้น – ยาว, สูง – ต่ำ ของระดับเสียงเราจึงควรมีความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับลักษณะของตัวโน้ตดนตรี (Music Notation)

1111111111ชื่อตัวโน้ตหรืออักษรดนตรี (Alphabet  of  sound)  ใช้เรียงลำดับจากเสียงสูงไปเสียงต่ำนิยมใช้  2  ระบบได้แก่  ระบบอังกฤษ คือ  C   D    E     F    G    A    B    และระบบอิตาลี  คือ  Do    Re    Me    Fa    So    La    Ti

1111111111บรรทัด   5 เส้น  หมายถึง เส้นขนานแนวนอน  5  เส้นซึ่งเป็นส่วนประกอบพื้นฐานสำคัญในการบันทึกโน้ตดนตรีสากลในปัจจุบัน (ณัชชา โสคติยานุรักษ์, 2550: 34)  ใช้กำหนด

ระดับเสียงสูง-ต่ำของตัวโน้ต  ในการนับให้นับเส้นล่างสุดเป็นเส้นที่ 1 แล้วเรียงลำดับไปจนถึงเส้นที่ 5 และนับจากช่องล่างสุดเป็นช่องที่ 1 แล้วเรียงลำดับไปจนถึงช่องที่  4

                  2.1  เส้นน้อย (Ledger line) เมื่อนำตัวโน้ตทั้งคาบเส้นและในช่องมาเรียงลำดับจากเสียงต่ำไปเสียงสูงหรือเสียงสูงลงมาเสียงต่ำพบว่าสามารถบันทึกตัวโน้ต
ได้เพียง 11 ตัวเท่านั้น  หากต้องการบันทึกตัวโน้ตเพิ่มเติมให้มีเสียงสูงขึ้นหรือต่ำกว่าบรรทัด  5  เส้นนั้นต้องใช้เส้นที่ต่อขึ้นไปหรือลงมาจากบรรทัด 5 เส้น เรียกเส้นนี้ว่า
“เส้นน้อย” ซึ่งมีลักษณะเป็นเส้นสั้น ๆ ขนานไปกับบรรทัด  5  เส้น และมีช่องห่างระหว่างเส้นเท่ากันดังภาพ

1111111111กุญแจประจำหลักเสียง  เป็นเครื่องหมายกำหนดช่วงเสียงดนตรี  เช่น  กุญแจโซลกำหนดเสียงสูง  กุญแจฟากำหนดช่วงเสียงต่ำ  เป็นต้น

11111111113.1  กุญแจโซล  เป็นเครื่องหมายประจำหลักที่ใช้สำหรับบันทึกระดับเสียงของเครื่องดนตรีหรือเสียงร้องที่มีระดับกลางถึงสูง ภาษาอังกฤษเรียก “จี เคลฟ”(G Clef) หรือ “เทร็บเบิ้ล เครฟ” (Treble Clef) โดยทั่วไปเรียกว่า “กุญแจโซล” ในการเขียนกุญแจโซลบันทึกโดยหัวกุญแจให้คาบเส้นที่ 2 ของบรรทัด 5 เส้น โน้ตทุกตัวที่คาบอยู่บนเส้นที่  2 ของบรรทัด 5 เส้น จะมีเสียงเดียวกับชื่อกุญแจคือ “โซล”

11111111113.2  กุญแจฟา  เป็นเครื่องหมายประจำหลักที่ใช้สำหรับบันทึกระดับเสียงของเครื่องดนตรีหรือเสียงร้องที่มีระดับต่ำ ภาษาอังกฤษเรียก “เอฟ เคลฟ” (F Clef) หรือ “เบส เครฟ” (Bass Clef) โดยทั่ว ๆ ไปมักเรียกว่า “กุญแจฟา” ในการเขียนกุญแจฟาเขียนโดยหัวกุญแจให้คาบเส้นที่   4 ของบรรทัด  5  เส้น โน้ตทุกตัวที่คาบอยู่บนเส้นที่  4  ของบรรทัด  5  เส้น จะมีเสียงเดียวกับชื่อกุญแจคือ  “ฟา”

111111111111111เลข  2  ตัวบน   หมายถึง  ในหนึ่งห้องเพลงมี    2    จังหวะ
111111111111111เลข  4  ตัวล่าง  หมายถึง   โน้ตตัวดำมีค่าเท่ากับ   1  จังหวะ

111111111111111เลข  4  ตัวบน   หมายถึง  ในหนึ่งห้องเพลงมี    4    จังหวะ
111111111111111เลข  4  ตัวล่าง  หมายถึง   โน้ตตัวดำมีค่าเท่ากับ   1  จังหวะ

 

  111111111111111เลข  2  ตัวบน   หมายถึง  ในหนึ่งห้องเพลงมี    2    จังหวะ
111111111111111  เลข  2  ตัวล่าง   หมายถึง  โน้ตตัวขาวมีค่าเท่ากับ   1  จังหวะ

  111111111111111เลข  6  ตัวบน   หมายถึง  ในหนึ่งห้องเพลงมี    6    จังหวะ
111111111111111  เลข  8  ตัวล่าง   หมายถึง  โน้ตตัวเขบ็ต  1  ชั้นมีค่าเท่ากับ   1  จังหวะ

1111111111โน้ต (Note) คือ เครื่องหมายที่สามารถปฏิบัติโดยการออกเสียง ในที่นี้หมายถึง“โน้ตสากล”   โรเจอร์ คาเมน (Roger Kamien) ได้กล่าวถึงส่วนประกอบของโน้ตไว้ดังนี้

11111111115.1.  ส่วนประกอบของโน้ต  ส่วนประกอบที่สำคัญที่สุดของโน้ตคือส่วนที่เรียกว่า “หัวโน้ต (Note Head)”  มีรูปร่างลักษณะคล้ายกับฟองไข่สอดคล้องกับภาษา
ต้นแบบที่เรียกว่า  “โอวอล์  (Oval)”  มีอยู่  2  รูปแบบ คือ รูปแบบที่  1  เป็นหัวโน้ตที่ไม่ระบายสี  ภาษาต้นแบบเรียกว่า “ไวท์ โอวอล์  (White Oval)” ส่วนรูปแบบที่   2 นั้นเป็นหัวโน้ตที่ระบายสีทึบ ภาษาต้นแบบเรียกว่า “แบล๊ค โอวอล์ (Black Oval)”  ส่วนประกอบอีกอย่างหนึ่งมีลักษณะเป็นเส้นตรงในแนวดิ่ง เมื่ออยู่ด้านขวาของหัวโน้ตจะชี้ขึ้นทาง
ด้านบน และเมื่ออยู่ทางด้านซ้ายของหัวโน้ตจะชี้ลงทางด้านล่าง ภาษาต้นแบบเรียกว่า  “สเทิม  (Stem)”

ส่วนประกอบของโน้ต

                      5.2.   ชื่อของลักษณะต่าง ๆ  โดยทั่วไปมีลักษณะต่าง ๆ ดังต่อไปนี้

1111111111111111111111

11111111111111111111 1

111111111111111111111

111111111111111111111

111111111111111111111

แผนผังแสดงความสัมพันธ์ของตัวโน้ต 

1111111111การเพิ่มค่าตัวโน้ตหรือค่าตัวหยุดให้ยาวขึ้นสามารถทำได้   3  วิธีดังนี้
11111111116.1.   โน้ตประจุด  (Dotted note)  เป็นการเพิ่มอัตราจังหวะของตัวโน้ตโดยการประจุด  (.) เพิ่มเข้าไปด้านหลังของตัวโน้ตที่ต้องการเพิ่มอัตราจังหวะ  จุด  (.)  ที่นำมาประหลังตัวโน้ตจะมีค่าเป็นครึ่งหนึ่งของตัวโน้ตข้างหน้าแล้วรวมกัน ดังตัวอย่าง

11111111116.2.  การใช้เครื่องหมายโยงเสียง  การโยงเสียงจะทำให้อัตราจังหวะของตัวโน้ตเพิ่มขึ้นตามอัตราจังหวะของตัวโน้ตที่ถูกโยงโดยใช้เส้นโค้ง   (    

111111111111116.2.2  การโยงเสียงชนิดที่เรียกว่าสเลอร์  (Slur) คือ  การรวมจังหวะตัวโน้ตที่อยู่ต่างเส้นของบรรทัดหรืออยู่ในช่องต่างกัน ดังตัวอย่าง

11111111116.3  การใช้สัญลักษณ์เฟอร์มาตา  (Fermata) สัญลักษณ์เฟอร์มาตามีลักษณะเป็นเส้นโค้งครึ่งวงกลม  มีจุดอยู่เหนือตัวโน้ตหรือตัวหยุด  เฟอร์มาตาจะทำให้โน้ตหรือตัวหยุดมีค่าที่ยาวกว่าค่าที่แท้จริง  แต่ค่าจะมากหรือน้อยเท่าใดไม่กำหนดขึ้นอยู่กับผู้ควบคุมวงดนตรีหรือนักดนตรี

1111111111จังหวะ  หมายถึง  ช่วงเวลาที่ดำเนินอยู่ในขณะที่บรรเลงดนตรี  จังหวะมีหน้าที่ควบคุมการเคลื่อนที่ของทำนองและแนวประสานให้มีความสัมพันธ์กัน  การเดินของจังหวะจะดำเนินไปอย่างสม่ำเสมอจึงเปรียบเทียบจังหวะเหมือนกับเวลาหรือชีพจรของดนตรี (สมนึก  อุ่นแก้ว,2549,หน้า 1)  จังหวะแบ่งออกเป็น  3  ประเภทดังนี้
11111111117.1  จังหวะเคาะ  (Beat)   หมายถึงจังหวะที่เคาะอย่างสม่ำเสมอเพื่อใช้ยึดเป็นหลักในการบรรเลงดนตรี หรือการขับร้อง โดยปกติมักปฏิบัติโดยการเคาะจังหวะด้วยเท้าเมื่อเล่นดนตรี เช่น เคาะเท้า 1 ครั้งคือ 1 จังหวะเพื่อวัดค่าความยาวของตัวโน้ต เป็นต้น
การเคาะจังหวะแต่ละครั้งจะมีลักษณะดังนี้
111111111111117.1.1  จังหวะตก  (Down Beat)  คือจุดที่ตกกระทบ
111111111111117.1.2  จังหวะยก  (Up  Beat)  คือช่วงที่ถอยห่างออกจากกันถึงจุดที่เริ่มตกกระทบ  สามารถปฏิบัติได้หลายวิธีดังนี้

การเคาะจังหวะด้วยเท้า

ภาพที่  9  การเคาะ  1  จังหวะ

ภาพที่   10   การเคาะ  2  จังหวะ

ภาพที่   11  การเคาะ  4  จังหวะ
( ที่มา :  อัญชลี  เมฆวิบูลย์ , 2558 )

                           7.1.3  จังหวะหนัก (Strong beat) หมายถึงจังหวะที่หนักกว่าจังหวะอื่น ๆ ภายในห้องเพลงเดียวกันมีหลายกลุ่ม เช่น
                                     7.1.3.1  กลุ่ม 2 จังหวะ (Duple Meter) คือ จังหวะหนักอยู่
ที่จังหวะที่  1  จังหวะที่  2  เป็นจังหวะเบา

                                     7.1.3.2   กลุ่ม 3 จังหวะ (Triple Meter)  คือจังหวะหนักอยู่ที่จังหวะที่  1  จังหวะที่  2,3  เป็นจังหวะเบา

 จังหวะที่  2  และ  4   เป็นจังหวะเบา

11111111117.2  จังหวะลีลา  (Rhythm)   เช่น  ช่าช่าช่า  รุมบ้า  แทงโก้  เป็นต้น
31111111117.3  จังหวะเทมโป้  (Tempo)   เป็นอัตราจังหวะในเพลง  Classic

1111111111ในบทเพลงจะมีตัวหยุดเพื่อใช้ในการพักทำนองเพื่อจบวรรคเพลงหรือเพื่อให้เพลงมีสีสันมากขึ้น  “ตัวหยุด” (Rest)  หมายถึง สัญลักษณ์ที่ใช้ในการเงียบเสียงดนตรีหรือเสียงร้องแต่อัตราจังหวะยังคงดำเนินไปตลอด ตัวหยุดจะถูกเขียนลงบนบรรทัด 5 เส้น เช่นเดียวกับตัวโน้ต มีลักษณะต่างกันดังนี้

11111111111.  ตัวหยุดโน้ตตัวกลม (Whole rest) มีความยาวจังหวะเท่ากับโน้ตตัวกลมแต่ไม่ต้องออกเสียงหรือปฏิบัติ

11111111112.  ตัวหยุดโน้ตตัวขาว (Half  rest)  มีความยาวจังหวะเท่ากับโน้ตตัวขาวแต่ไม่ต้องออกเสียงหรือปฏิบัติ

11111111113.  ตัวหยุดโน้ตตัวดำ (Quarter  rest)  มีความยาวจังหวะเท่ากับโน้ตตัวดำแต่ไม่ต้องออกเสียงหรือปฏิบัติ

11111111114.  ตัวหยุดโน้ตตัวเขบ็ต 1 ชั้น (Eighth rest)   มีความยาวจังหวะเท่ากับโน้ตตัวเขบ็ต 1 ชั้นแต่ไม่ต้องออกเสียงหรือปฏิบัติ

11111111115.  ตัวหยุดโน้ตตัวเขบ็ต 2 ชั้น (Sixteenth rest)  มีความยาวจังหวะเท่ากับโน้ตตัวเขบ็ต 2 ชั้นแต่ไม่ต้องออกเสียงหรือปฏิบัติ

1111111111เส้นกั้นห้อง   เป็นเส้นตรงแนวดิ่งเพื่อใช้ในการแบ่งห้องเพลง โดยเขียนลงมาในแนวดิ่งทำให้เกิดห้องเพลง  (Measure)

                        9.1  เครื่องหมายจบตอน  (Double line) มีลักษณะเป็นเส้นคู่  ใช้เขียนปิดห้องเพลงเพื่อแสดงให้รู้ถึงการจบตอนของบทเพลง

                          9.2  เครื่องหมายจบบทเพลง  (Fine)   เป็นเครื่องหมายที่มีลักษณะเป็น
เส้นคู่ที่ประกอบด้วยเส้นบางและเส้นหนา ใช้เขียนปิดห้องเพลงสุดท้ายของบทเพลง
เพื่อแสดงให้รู้ถึงการจบบทเพลง

                         9.3   เครื่องหมายย้อน  (Repeat Marks) เป็นเครื่องหมายที่ใช้เมื่อมีความประสงค์ที่จะบรรเลงหรือร้องซ้ำในตอนใดตอนหนึ่งของบทเพลง  มีลักษณะเป็นเส้นคู่ที่ประกอบด้วยเส้นหนาและเส้นบางมีจุด  2  จุดประกบอยู่ทางเส้นด้านข้าง

11111111111เครื่องหมายแปลงเสียง  เป็นเครื่องหมายที่ใช้ในการยกเสียงของโน้ตให้สูงขึ้น  ลดระดับเสียงของโน้ตให้ต่ำลง  เครื่องหมายแปลงเสียงสำคัญ  5  ชนิด  ดังนี้

111111111110.1  เครื่องหมาย  

111111111110.2  เครื่องหมาย 

111111111110.3  เครื่องหมาย     

111111111110.4  เครื่องหมาย     

111111111110.5  เครื่องหมาย   

1111111111สัญลักษณ์ทางดนตรีและศัพท์ทางดนตรี  เป็นสิ่งที่จำเป็นต้องบันทึกประกอบกับโน้ตดนตรีด้วย  เครื่องหมายเหล่านี้สามารถใช้แทนศัพท์บางคำ  หรือแทนคำสั่งยาว  ๆ  ได้เป็นอย่างดี  นักดนตรีจำเป็นต้องรู้จักและจดจำ (ประสิทธิ์  เลียวศิริพงศ์,2533,100)  ในบทเพลงแต่ละเพลง  การที่จะเล่นดนตรีหรือร้องเพลงไปตามโน้ตนั้นจะต้องรู้ความหมายของสัญลักษณ์และศัพท์ต่างๆ  ที่จะพบในบทเพลง  ดังนี้

เครื่องหมาย	คำอ่าน	ความหมาย
p.	เปียอาโน (Piano)	เบา
f.	ฟอร์เต้  (Forte)	ดัง
Fine	ฟิเน่  (Fine)	จบบทเพลง
	เครเซนโด   (Crescendo)	ค่อย ๆ เร่งเสียงให้ดังขึ้นทีละน้อย
	เดเครเซนโด  ( Decrescendo)	ค่อยๆ ลดเสียงให้เบาลงทีละน้อย
D.S.	ดัลเซกโน (Dal Segno Sign)	ให้กลับไปเล่นที่เครื่องหมาย
	โคดา (Coda  Sign)	บอกท่อนจบของบทเพลง
	รีพีท (Repeat Sign)	บรรเลงซ้ำในห้องเพลงที่อยู่ระหว่างเครื่องหมายย้อนกลับอีก 1 รอบ
	ฟอร์มาต้า	การบรรเลงแบบยึดเสียงออกไปไม่น้อยกว่ากึ่งหนึ่งของโน้ตตัวข้างหน้า

แบบฝึกหัดที่  1

คลิกทำแบบทดสอบหลังเรียน หรือ สแกน QR  Code ทำข้อสอบ