การเติมตัวเร่งปฏิกิริยา ลง ใน ระบบ เมื่อสิ้นสุดปฏิกิริยาจะได้ ผลิตภัณฑ์ เพิ่มขึ้น

ตัวเร่งปฏิกิริยา (Catalyst)

คือ สารที่เติมลงไปในปฏิกิริยาแล้ว ทําให้ปฏิกิริยาเกิดขึ้นได้เร็วขึ้น หรือทําให้อัตรากการเกิดปฏิกิริยาเพิ่มขึ้น โดยที่ตัวเร่งปฏิกิริยาอาจจะมีส่วนร่วมในการเกิดปฏิกิริยาด้วยหรือไม่ก็ได้แต่เมื่อสิ้นสุดปฏิกิริยา ตัวเร่งเหล่านี้จะมีต้องมีปริมาณเท่าเดิมและมีสมบัติเหมือนเดิม การที่ตัวเร่งปฏิกิริยาสามารถเพิ่มอัตราการเกิดปฏิกิริยาได้เนื่องจากว่า ตัวเร่งปฏิกิริยาช่วยลดพลังงานก่อกัมมันต์ของปฏิกิริยาให้ตํ่าลง จึงทําให้มีโมเลกุลที่มีพลังงานสูงกว่า หรือเท่ากับพลังงานก่อกัมมันต์จํานวนมากขึ้น ปฏิกิริยาเคมีจึงเกิดเร็วขึ้น แต่จะไม่ทําให้พลังงานของปฏิกิริยาเปลี่ยนแปลงไปดังรูป

รูปแสดงผลของตัวเร่งปฏิกิริยาต่ออัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี

จากกราฟจะเห็นว่าพลังงานก่อกัมมันต์ของปฏิกิริยาที่มีตัวเร่งปฏิกิริยาจะตํ่ากว่าพลังงานก่อกัมมันต์ของ
ปฏิกิริยา แต่พลังงานของปฏิกิริยายังคงเท่าเดิม เนื่องจากตัวเร่งปฏิกิริยาเพียงแต่ทําให้พลังงานก่อกัมมันต์ลดลง ไม่ทําให้พลังงานของสารตั้งต้นและผลิตภัณฑ์เปลี่ยนแปลงในการเติมตัวเร่งปฏิกิริยาควรใช้เพียงเล็กน้อย เนื่องจากหากใช้มากเกินไป ตัวเร่งปฏิกิริยาอาจกลายเป็นสารตั้งต้นสารหนึ่งที่เข้าทําปฏิกิริยา ทําให้ปฏิกิริยาเปลี่ยนแปลงไป

ปฏิกิริยาหนึ่งอาจใช้ตัวเร่งปฏิกิริยามากกว่าหนึ่งชนิดและตัวเร่งปฏิกิริยาชนิดหนึ่ง อาจใช้เร่งปฏิกิริยาได้หลายชนิดเช่นเดียวกัน เช่น

การย่อยอาหารในร่างกายใช้เอนไซม์หลายชนิดเป็นตัวเร่งปฏิกิริยา

ในกระบวนการเติมไฮดดรเจน แก่ สารอินทรีย์ใช้นิกเกิลเป็นตัวเร่งปฏิกิริยา

ในกระบวนการแตกสลายไฮโดรคาร์บอนในการกลั่นนํ้ามันใช้ซิลิคอนไดออกไซด์และอะลูมิเนียมออกไซด์เป็นตัวเร่งปฏิกิริยา

ขอบคุณที่มา

http://www.thaigoodview.com/library/teachershow/nongkhai/onuma-b/chemical/sec01p16.htm

��觻�ԡ�� (catalyst) 㹺ҧ�ó� ��ѵ�ҡ��Դ��ԡ��س��ͤ��鹢ͧ��õ�駵��Ҩ��ԧ��Ժѵ� �Ըշ��з��ش�� 觻�ԡ��ŧ� �� ͡��ਹ (O2) �ҡ��õ (KClO3) �� O2 ��͹��ҧ�� ҹ��͡䫴� (MnO2) ŧ仴�� MnO2 �Ъ��Դ O2 ��Ǣ�� ش��ѹ�ͧ��ա��¹�ŧ ��§ KClO3 ��ҹ�鹷��¹�繼�Ե�ѳ�� KCl �� O2 ��Ҩ֧��¢ͧ��觻�ԡ��÷��ѵ�ҡ��Դ��ԡ��٧��·��õ��觻�ԡ��ö��Ѻ�׹��ٻ�� 觻�ԡ��Ҩ��ҷӻ�ԡ��Դ��Ѹ�ѹ�� (intermediate) ��С�Ѻ�׹�ٻ��㹻�ԡ��¢�鹵��

��͸Ժ��ҵ��觻�ԡ��繻Ѩ��·��ռŵ��ѵ�ҡ��Դ��ԡ�� ѧ��ͧ��ɮա�ê� ��С�ҿ��á�Ш��͹��Ҥ�ͧ��-�ū��ѹ��ǡѺ��¹�ŧ�س�� ѧ��

��ᨡᨧ��ѧ�ҹ�ͧ͹��Ҥ��յ��觻�ԡ��

�ٻ�á��Ҥ��¡ѹ�� ǹ�ٻ��ͧ�繡�ҿ��ᨡᨧ��ѧ�ҹ�ͧ͹��Ҥ��յ��觻�ԡ�� ѧࡵ��պҧ��ҧ��¹� ��觷��¹仡�� ˹觢ͧ��ѧ�ҹ��͡��ѹ��͹�ҷҧ��ҡ�� ӹǹ͹��Ҥ�ҧ��Ңͧ��ѧ�ҹ��͡��ѹ��ҡ�� ֧��͡��͹��Ҥ�Դ��ԡ��ҡ�� ѧ��鹡��觻�ԡ��Ҩ֧��ѵ�ҡ��Դ��ԡ��ҡ��鹹��ͧ

�ô��ѧ�� 觻�ԡ��繵��Ŵ��ͷ��ѧ�ҹ��͡��ѹ��Ŵŧ ��Զ� (pathway) ��鹷ҧ��͡��վ�ѧ�ҹ��͡��ѹ��ӡ��Ҿ�ѧ�ҹ��͡��ѹ�� 蹹��͹��Ҥ��վ�ѧ�ҹ�٧(��)��ѧ��ö��ѹ��Դ��ԡ��ҷ��յ��觻�ԡ��

��ҾԨ�óҡ�ҿ��¹�ŧ��ѧ�ҹ��ͻ�ԡ��Ҵ��Թ� ��繴ѧ��ҧ��仹��

��һ�ԡ��դ�Ҥ��ѵ�� k ��վ�ѧ�ҹ��͡��ѹ�� Ea �ѧ��

��觻�ԡ��ŧ仴�� Ҥ��ѵ�� kc ��¡�� Ҥ��ѵ��Ͷ١�� (catalytic rate constant)

�ѵ�ҡ��Դ��ԡ��ҷ��١��觨��٧��ѵ�ҡ��Դ��ԡ��ҷ��յ�� е��觻�ԡ��ҨЪ��鹷ҧ��վ�ѧ�ҹ��͡��ѹ��ͧ��ԡ��Ŵŧ ��ѵ�ҡ��Դ��ԡ��٧�� ѧ�ҹ��ͧ��õ�駵��ü�Ե�ѳ��¹�ŧ �ѧ�ʴ�㹡�ҿ

��ҿ�ʴ��º��º��ѧ�ҹ��͡��ѹ��ͧ��ԡ��
�) ��յ��觻�ԡ�� ) ��յ��觻�ԡ��

�ҡ��ҿ ��Ҩ�� ѧ�ҹ��͡��ѹ�� Ea Ŵŧ�� E'a ��о�ѧ�ҹ��͡��ѹ��Ŵŧ��駻�ԡ��ҷ��Դ仢�ҧ˹��͹��Ѻ �ѧ��鹵��觻�ԡ��Ҩ֧��ѵ�ҡ��Դ��ԡ��ҷ�駻�ԡ��ҷ��Դ仢�ҧ˹��л�ԡ��ҷ��Դ��͹��Ѻ

��ô��Թ仢ͧ��ԡ��
(reaction progress)

��¹�ŧ��ҧ��õ�駵鹡Ѻ��ü�Ե�ѳ�� Ҵ��Թ� ��Ҩ�Դ��¢�鹵͹��Ҩ��Ѹ�ѹ�� (intermediate) �Դ��ҧ��ԡ��ҡ��

��˵� : �֡��´��ͧ ��觻�ԡ��