ม ลค าก อสร าง อาคารเฉล มพระเก ยรต รพ.พระมงก ฎ

• “เลือดแคน้ ” ของบริษทั สองสหาย • “กหุ ลาบขาว” ของสยามภาพยนตร์ • “เสน่ห์ตามืด, กรรมตามสนอง, เทพธิดา, หมดั พอ่ คา้ และแสงมหาพินาศ” เป็นตน้

ในปี พ.ศ. 2471 เดียวกนั น้ีก็เริ่มมีผูน้ าอุปกรณ์ และภาพยนตร์เสียงในฟิ ล์มเขา้ มาฉายใน กรุงเทพแต่ยงั ไม่บูมเท่าไหร่นกั

ต่อมาในปี พ.ศ. 2472-2474 เม่ือสยามผลดั แผ่นดินสู่รัชสมยั พระบาทสมเด็จพระปกเกลา้ เจ้าอยู่หัว ผูม้ ีพระราชนิยมในการภาพยนตร์และโปรดการถ่ายภาพยนตร์เช่นเดียวกัน กรมพระ กาแพงเพช็ รอคั รโยธินก็ทรงมีบทบาทในการถวายคาแนะนาแก่องคพ์ ระมหากษตั ริยด์ ว้ ย และในปี พ.ศ. 2473 เม่ือพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จดั ต้ัง “สมาคม ภาพยนตร์สมคั รเล่นแห่งสยาม” ในพระบรมราชูปถมั ภ์ เพ่ือจดั กิจกรรมต่างๆ โดยเฉพาะการประชุม ฉายภาพยนตร์ของสมาชิกเป็ นประจาทุกเดือน กรมพระกาแพงเพช็ รอคั รโยธินทรงไดร้ ับเลือกให้ เป็นองคอ์ ุปนายกในปี แรก และเป็นนายกสมาคมในปี ถดั มา โดยทรงจดั ต้งั คณะอนุกรรมการแผนก ขายของ แผนกเทคนิค และแผนก Film Library หรือห้องสมุดภาพยนตร์ของสมาคม ท้งั น้ีพระราช กรณียกิจดา้ นต่างๆ ของกรมพระกาแพงเพช็ รอคั รโยธิน เริ่มลดบทบาทลงภายหลงั การเปล่ียนแปลง การปกครอง เม่ือวนั ที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 โดย กองภาพยนตร์เผยแผข่ ่าว กรมรถไฟหลวง ไดถ้ ูก ยุบเลิก ภายหลงั รัฐบาลไดต้ ้งั กองโฆษณาการข้ึนมาทาหน้าท่ีแทน ในขณะที่สมาคมภาพยนตร์ สมัครเล่นแห่งสยามซ่ึงทรงเป็ นนายกสมาคมมาตลอดนับต้ังแต่ปี พ.ศ. 2474 น้ันได้ยุติลง (พทุ ธพงษ์ เจียมรัตตญั ญู, 2559)

1.1.2 ภาพยนตร์ไทยยคุ เปลี่ยนแปลงการปกครอง (พ.ศ.2475-2550)

ถัดมาในปี พ.ศ. 2474 ได้มีการทาภาพยนตร์เสียงในไทยด้วยเช่นกัน ช่วงน้ีมีผู้สร้าง ภาพยนตร์เสียงเรื่องแรกข้ึนมา แต่ไม่ไดส้ ร้างเป็นภาพยนตร์แบบเตม็ ๆ เพราะภาพยนตร์เสียงที่สร้าง ข้ึนเป็นการถ่ายทาภาพยนตร์ข่าว พระบาทสมเด็จพระปกเกลา้ เจา้ อยหู่ วั และสมเดจ็ พระนางเจา้ ราไพ พรรณีเสด็จนิวตั พระนคร เมื่อวนั ท่ี 12 ตุลาคม พ.ศ. 2474 ซ่ึงถูกสร้างข้ึน โดยพ่ีน้องวสุวตั ต่อมา ภาพยนตร์เรื่องน้ีก็ไดน้ าออกฉายสู่สาธารณะ ท่ีโรงภาพยนตร์พฒั นากร ในวนั ท่ี 7 ธันวาคม พ.ศ. 2474

กา้ วสู่ปี พ.ศ. 2475 ไดเ้ กิดภาพยนตร์เสียงเร่ืองแรกข้ึนมีช่ือเร่ืองวา่ “หลงทาง” ซ่ึงภาพยนตร์ เร่ือง “หลงทาง” น้ีไดเ้ ปิ ดตวั ในช่วงที่เป็ นฤกษง์ ามยามดี เพราะไดน้ าออกฉายในวนั ข้ึนปี ใหม่ไทย เดือนเมษายน พ.ศ. 2475 ซ่ึงปี พ.ศ. 2475 ถูกจดั ว่าเป็ นปี ท่ีพิเศษกว่าทุกปี เน่ืองจากเป็ นปี ที่รัฐบาล จดั งานเฉลิมฉลองสมโภช กรุงรัตนโกสินทร์ครบ 150 ปี ทาใหป้ ระชาชนชาวไทยจากทุกหนทุกแห่ง พร้อมใจกนั เดินทางเขา้ มาในเมืองหลวงมากกวา่ ปกติ นอกจากจะมีการสร้างสะพานพระพทุ ธยอดฟ้า

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

และพระบรมราชานุสาวรียร์ ัชกาลที่ 1 ผูส้ ร้างกรุงรัตนโกสินทร์เป็ นท่ีระลึกแลว้ พระบาทสมเด็จ พระปกเกลา้ เจา้ อยหู่ วั รัชกาลท่ี 7 ยงั ทรงสละพระราชทรัพยส์ ่วนพระองคเ์ ป็นเงินกวา่ 9 ลา้ นบาทให้ สร้างโรงภาพยนตร์ที่เชิดหน้าชูตาประเทศข้ึนในงานน้ีดว้ ย โดยทรงมอบให้ หม่อมเจา้ สมยั เฉลิม กฤดากร สถาปนิกจากฝร่ังเศสเป็ นผูอ้ อกแบบ พระราชทานชื่อโรงภาพยนตร์แห่งน้ีว่า “ศาลาเฉลิม กรุง” เพ่ือเป็นเกียรติแก่ผอู้ อกแบบ และเป็นที่ระลึกในการเฉลิมฉลองกรุง ศาลาเฉลิมกรุง ในยคุ น้นั ถือไดว้ า่ เป็นโรงภาพยนตร์ที่ทนั สมยั ท่ีสุดในเอเซีย และเป็นโรงแรกท่ีติดเคร่ืองปรับอากาศ เปิ ดอยา่ ง ทางการในวนั ที่ 2 กรกฎาคม 2476 ดงั ภาพท่ี 2.6 (ข่าวหนงั ใหม่ MarVel, มปป)

ภำพท่ี 2.6 ศาลาเฉลิมกรุง ท่ีมา: โรม บุนนาค, 2561

เพ่ือร่วมเฉลิมฉลองงานสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์น้ี ส่งผลให้ภาพยนตร์เสียงเร่ื อง “หลงทาง” ไดร้ ับความนิยม และประสบความสาเร็จเป็ นอย่างมากแบบฉุดไม่อยู่ ช่วงน้ีเป็ นช่วงที่ ภาพยนตร์เสียงได้รับความนิยมมากข้ึน ด้วยความที่วนั เวลา และยุคสมัยเปล่ียนไป จึงทาให้ ภาพยนตร์เสียงค่อยๆ เขา้ ไปแทนท่ีภาพยนตร์เงียบ จนภาพยนตร์เงียบค่อยๆ เส่ือมความนิยมลง และ เริ่มหายไปจากวงการจอฟิ ล์ม ในช่วงน้ีถือเป็ นยุคทองยุคเฟื่ องฟูของวงการภาพยนตร์เลยก็ว่าได้ เพราะมีภาพยนตร์เกิดใหม่เยอะมากๆ และประชาชนก็ให้การตอบรับเกี่ยวกบั ภาพยนตร์ออกใหม่ เหล่าน้นั ดว้ ย อาจจะเป็ นเพราะวา่ พอภาพยนตร์เริ่มมีเสียงประกอบ ก็เลยทาให้ผูค้ นดูแลว้ เขา้ ใจได้ ง่ายข้ึน (ขา่ วหนงั ใหม่ MarVel, มปป)

มาในยุคเปล่ียนแปลงการปกครองช่วง พ.ศ. 2476 ไดก้ าเนิดภาพยนตร์สีเร่ืองแรกของไทย คือ "ป่ ูโสมเฝ้าทรัพย"์ บริษทั ผูส้ ร้างจากภาพยนตร์เสียงศรีกรุง แบบวสุวตั เข้าฉายในวนั ที่ 10 เมษายน 2477 ณ ศาลาเฉลิมกรุง-พฒั นากร โดยมีผอู้ ยเู่ บ้ืองหลงั (thaifilm, 2010) ดงั น้ี

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

• ผกู้ ากบั : ขนุ วิจิตรมาตรา (สง่า กาญจนาคพนั ธุ์) • บทประพนั ธ์: ขนุ วิจิตรมาตรา (สง่า กาญจนาคพนั ธุ)์ • บทภาพยนตร์: ขนุ วิจิตรมาตรา (สง่า กาญจนาคพนั ธุ)์ • ผถู้ ่ายภาพ: หลวงกลการเจนจิต (เภา วสุวตั ) • ผลู้ าดบั ภาพ: กระเศียร วสุวตั • บนั ทึกเสียง: กระเศียร วสุวตั • ฟิ ลม์ 35 มม. / ขาวดา (บางฉากถ่ายดว้ ยฟิ ลม์ สี) / เสียง เป็ นภาพยนตร์ไทยดดั แปลงจากนิทานปรัมปราเก่ียวกบั วิญญาณชายชราผูม้ ีหน้าท่ีเฝ้าขุม สมบตั ิโบราณ การผจญภยั ต่ืนเตน้ โลดโผนของพระเอก (เสน่ห์ นิลพนั ธ์) กบั นกั วทิ ยาศาสตร์ (ปลอบ ผลาชีวะ) และสองสหายสาวที่พบขมุ สมบตั ิโบราณซ่ึงมีวิญญาณป่ ูโสมและบริวารรวมท้งั ฝงู งูพษิ เฝ้า พิทกั ษร์ ักษา ป่ ูโสมขดุ เอาคนตายไปเป็นบริวาร พาไปไวใ้ นถ้า นกั วิทยาศาสตร์ไดร้ ับอิทธิพลมาจาก หนงั ผฝี ร่ังเรื่อง แฟรงเกนสไตน์ เป็นหนงั ท่ีมีงานสร้างที่ทนั สมยั ที่สุดในสมยั น้นั มีการแต่งกายแบบ สากล ท้งั หญิงและชาย ท้งั ชุดอยู่บา้ น และชุดเดินป่ า มีการนาเพลงเขา้ มาประกอบฉาก ใชท้ านอง สากล เรือโทมานิต เสนะวีณิน แต่งทานอง ขนุ วิจิตรมาตรา เขียนคาร้อง มีเพลงประกอบเด่นๆ คือ เพลง กลว้ ยไม้ (thaifilm, 2010)

ภำพที่ 2.7 ภาพถ่ายจากภาพยนตร์ “ป่ ูโสมเฝ้าทรัพย”์ ที่มา: โรม บุนนาค, 2561

อญั ชลี ชยั วรพร (มปป อา้ งถึงใน นพดล อินทร์จนั ทร์, มปป) กล่าวไวว้ า่ ท้งั น้ีก่อนกา้ วเขา้ สู่ ปี พ.ศ. 2478-2482 เมื่อ พ.ศ. 2477 ไดม้ ีการเสนอสร้างภาพยนตร์เรื่องหน่ึงซ่ึงมีความสอดคลอ้ งกบั การสู่รบและนาไปสู่ยุคขดั แยง้ ทางการเมือง โดยมีช่ือเรื่องว่า “เลือดทหารไทย” สร้างข้ึนในปี

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

พ.ศ. 2477 มีเน้ือหาเก่ียวกบั ทหารสามเหล่าทพั โดยมอบหมายให้บริษทั ภาพยนตร์เสียงศรีกรุง ของ ขนุ วิจิตรมาตรา มาดาเนินงานถ่ายทา ส่วนกระทรวงกลาโหมเป็นผูส้ นบั สนุนในเรื่องกาลงั พล และ ยทุ โธปกรณ์มาประกอบฉาก

เป็ นเรื่องของชายหญิงกลุ่มหน่ึงท่ีเกี่ยวพนั กับราชการทหาร ท้ายท่ีสุดสยามก็ประกาศ สงครามกบั ชาติศตั รู กองทพั สยามเขา้ สงครามและไดร้ ับชยั ชนะอยา่ งงดงาม น่าเช่ือวา่ โครงเรื่องน้ีคง จะรับมาโดยตรงจากจอมพล ป. พิบูลสงคราม และก็เป็ นการสะทอ้ นความคิดของท่านในแง่การ คาดการณ์ล่วงหน้าว่า “สงครามใหญ่เป็ นเร่ืองหลีกเล่ียงไม่ได้ ประเทศสยามตอ้ งประกาศสงคราม อย่างแน่นอน” (ก่อนการประกาศจริงถึง 7 ปี ) ภาพยนตร์เร่ืองน้ีเป็ นความพยายามที่จะช้ีให้เห็น ความสาคญั และความดีงามของ “ลทั ธิทหาร” ตลอดจนทหารท้งั 3 เหล่าทพั (นพดล อินทร์จนั ทร์, มปป)

ในเวลาต่อมา มีการก่อต้งั กองภาพยนตร์ทหารอากาศ ข้ึนในปี พ.ศ. 2483 โดยมีจุดประสงค์ เพื่อผลิตภาพยนตร์ ประชาสัมพนั ธ์กิจการของรัฐบาล ปี พ.ศ. 2485 เมื่อเกิด สงครามโลกคร้ังที่สอง ข้ึน จอมพล ป. พิบูลสงคราม ไดม้ อบหมาย ใหก้ องถ่ายภาพยนตร์ทหารอากาศผลิตภาพยนตร์สนอง นโยบายรักชาติของรัฐบาล ถึง 3 เร่ือง ได้แก่ บ้านไร่นาเรา บินกลางคืน และสงครามเขตหลงั ภาพยนตร์ท้งั สามเรื่องน้ีต่างมีลกั ษณะในการโนม้ นา้ วจิตใจคน และปลูกจิตสานึกทางดา้ นการเมือง อย่างแอบซ่อน กล่าวไดว้ ่า จอมพล ป. พิบูลสงคราม ใช้ภาพยนตร์เป็ น “สื่อ” ในการ “ส่ือสาร” อุดมการณ์ ต่อมหาชน (นพดล อินทร์จนั ทร์, มปป)

พ.ศ. 2483-2489 หนังไทยมีการเกิดข้ึนหลากหลายแนวท้งั แนวรักใคร่และชาตินิยม เช่น ลูกทุ่ง, แผลเก่า, เลือดไท, พระเจา้ ชา้ งเผือก, บา้ นไร่นาเรา ในระยะเวลาใกลเ้ คียงกนั น้นั เม่ือปี พ.ศ. 2489 เป็นช่วงคาบเกี่ยวของเหตุการณ์ท่ีสร้างแรงกระแทกใหก้ บั วงการหนงั หรือภาพยนตร์ไทยอยา่ ง มาก เพราะหลงั จากเกิดเหตุการสงครามโลกข้ึน ไดส้ ร้างความวุ่นวายส่งผลกระทบให้กิจการหนงั หรือภาพยนตร์ของไทยหยดุ ชะงกั เพราะวิกฤติขาดแคลนฟิ ลม์ 35 มม. ผคู้ นหนั ไปใหค้ วามสนใจกบั การดูละครเวทีมากข้ึน ท้งั น้ีหนงั ยุคหลงั สงครามโลกที่เกิดข้ึนของไทย ส่งผลให้แนวมางการผลิต หนงั ในยคุ น้นั เน้ือเร่ืองมกั เป็นแนวบู๊ (ระเบิดภูเขาเผากระท่อม) เป็นส่วนใหญ่

แมส้ งครามโลกคร้ังท่ี 2 จะสิ้นสุดลง แต่ทว่ั โลกก็ตกอยู่ในภาวะสงครามท่ีเปลี่ยนแปลง รูปแบบไป คือ สภาวะสงครามเย็นระหว่างมหาอานาจท้ังสองฝ่ าย คือ อเมริกาในระบอบการ ปกครองแบบประชาธิปไตยกบั สหภาพโซเวียตในระบอบการปกครองแบบคอมมิวนิสตท์ ี่ต่างฝ่ าย ต่างดาเนินการช่วงชิงพ้ืนท่ีการแผ่ขยายอุดมการณ์ของตนไปทวั่ ทุกภูมิภาคของโลก ดว้ ยผลงานของ ขบวนการเสรีไทยทาใหป้ ระเทศไทยไดร้ ับการสนบั สนุนทางดา้ นต่างๆ โดยเฉพาะดา้ นเศรษฐกิจจาก อเมริกา ท่ีส่งผลเร่งรัดให้เกิดการประกาศใชแ้ ผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบบั ที่ 1 ของ รัฐบาลไทย อุตสาหกรรมภาพยนตร์จึงไดร้ ับผลพลอยไดจ้ ากเหตุการณ์เหล่าน้ีไปดว้ ย อยา่ งไรก็ตาม ในระยะการฟ้ื นตวั ของอุตสาหกรรมต่างๆ รวมถึงอตุ สาหกรรมภาพยนตร์ท้งั ต่างประเทศและในไทย

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

ทาให้การใชฟ้ ิ ลม์ ขนาด 16 มม.ที่ก่อนหนา้ น้ีเป็ นท่ีนิยมในหมู่นกั สร้างภาพยนตร์มือสมคั รเล่นน้นั กลบั มาเป็ นท่ีนิยมในสายผูส้ ร้างภาพยนตร์ข้ึนอีกคร้ัง เพราะเป็นการลดตน้ ทุนและเทคนิคการผลิต น้ันไม่ยุ่งยากมากเท่าฟิ ล์มขนาด 35 มม. โดยในปี พ.ศ. 2492 ภาพยนตร์ไทยเร่ือง “สุภาพบุรุษเสือ ไทย” ท่ีถา่ ยทาดว้ ยฟิ ลม์ 16 มม. ไดท้ าการปลุกกระแสการสร้างภาพยนตร์ไทยพากยข์ ้ึนอีกคร้ังหน่ึง

กา้ วสู่ปี พ.ศ. 2490 - พ.ศ.2499 มีภาพยนตร์สี แต่ถ่ายดว้ ยระบบ 16 มม. ใชก้ ารพากษเ์ ร่ือง “สุภาพบุรุษเสือไทย” (พ.ศ. 2492) ถ่ายทาที่จงั หวดั ราชบุรี เป็นระยะเวลา 3 เดือน

เสือใบ มีชื่อจริงว่า ใบ สะอาดดี ชาวจังหวดั สุพรรณบุรี เป็ นจอมโจรชื่อดังในยุคหลงั สงครามโลกคร้ังท่ี 2 ที่โด่งดังร่วมสมยั กับ เสือดา, เสือหวดั , เสือฝ้าย และเสือมเหศวร เป็ นตน้ โดยเสือใบจะออกปลน้ ในแถบภาคกลาง จงั หวดั สุพรรณบุรีและจงั หวดั ลพบุรี โดยเวลาออกปลน้ จะ แต่งชุดสีดา สวมหมวกดา และปลน้ ดว้ ยความสุภาพ จนไดร้ ับฉายาวา่ สุภาพบุรุษเสือใบ และในช่วง สงครามโลกคร้ังที่ 2 ยงั ไดเ้ ขา้ ร่วมกบั ขบวนการไทยถีบ ดกั ปลน้ และถีบสินคา้ หรืออาวุธของทาง ทหารญ่ีป่ ุนจากขบวนตูร้ ถไฟดว้ ย เสือใบถูกปราบไดโ้ ดยนายตารวจมือปราบช้นั ยอด คือ ขุนพนั ธ รักษ์ราชเดช เรื่องราวของเสือใบโด่งดังเป็ นที่รู้จกั กนั อย่างมาก จนกลายมาเป็ นวรรณกรรมของ "ป. อินทรปาลิต" ถูกนามาสร้างเป็นภาพยนตร์สองคร้ัง คร้ังแรกในปี พ.ศ. 2514 ช่ือ "สุภาพบุรุษเสือ ใบ" ผรู้ ับบทเสือใบ คือ "ครรชิต ขวญั ประชา" และในปี พ.ศ. 2541 ในเร่ือง เสือโจรพนั ธุ์เสือ ซ่ึงบท เสือใบ นาแสดงโดย อาพล ลาพูน กากับการแสดงโดย ธนิตย์ จิตนุกูล ปัจจุบนั “เสือใบ” หรือ ใบสะอาดดี เสียชีวติ แลว้ ดว้ ยวยั 94 ปี ท่ี รพ.พระมงกฎุ ฯ (ไทยรัฐออนไลน์, 2558)

ต่อมากล่าวถึงเรื่อง สุภาพบุรุษเสือไทย สร้างจากนวนิยายเรื่องดงั “เสือไทยผูส้ ุภาพ” ของ เสนีย์ บุษปะเกศ ซ่ึงลงตีพิมพเ์ ป็นตอนๆ ในนิตยสารนิกรวนั อาทิตย์ (thaifilm, 2010) ใช้ ฟิ ลม์ 16 มม. /สี (ธรรมชาติ) และมีการพากย์ ไดร้ ับความนิยมอย่างแพร่หลาย แมว้ ่าภาพยนตร์ท่ีถ่ายทาดว้ ยฟิ ลม์ 16 มม. จะไม่จดั ว่าไดม้ าตรฐาน แต่การถ่ายทาสามารถทาไดอ้ ย่างรวดเร็ว สามารถลา้ งฟิ ลม์ แลว้ นา ออกฉายไดเ้ ลย อีกท้งั ตน้ ทุนต่ากวา่ การถ่ายทาภาพยนตร์ในระบบ 35 มม. และสามารถกอบโกยกาไร ไดอ้ ยา่ งงดงาม (Phraephan, มปป)

เมื่อออกฉายและทารายไดอ้ ยา่ งถล่มทลาย ส่งผลให้หมู่ผูส้ ร้างภาพยนตร์เล็งเห็นถึงกาไรท่ี จะได้รับจากการสร้างภาพยนตร์ที่ลงทุนน้อยอย่างฟิ ล์ม 16 มม. ทาให้เกิดการแห่มาลงทุนสร้าง ภาพยนตร์ในระบบการถ่ายทาระบบน้ีมากข้ึนอยา่ งรวดเร็ว เห็นไดจ้ ากในปี พ.ศ. 2492 มีการสร้าง ภาพยนตร์ออกมาเพียง 6 เรื่อง แต่กลบั เพิม่ ข้ึนเป็น 47 เร่ืองในปี พ.ศ. 2493 และเพม่ิ มากข้ึนเร่ือยๆ ใน ปี ต่อๆ มา (นงนภสั ร่มสุขวนาสนั ต,์ 2559)

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

ภำพท่ี 2.8 โปสเตอร์ภาพยนตร์ สุภาพบรุ ุษเสือไทย-เส้ือโจรพนั ธุ์เสือ ที่มา: thaifilm, 2010

เมื่อปี พ.ศ. 2497 ได้รับรางวลั ภาพยนตร์ (ระดับนานาชาติ) ส่งเสริมวฒั นธรรมดีเด่น (หนุมานภาพยนตร์, รัตน์ เปสตนั ยี) ใช้ระบบ 35 มม. และพ.ศ. 2498-2499 ยุคหนัง Melodrama, หนงั สูตรสาเร็จ ครบรส สุขนาฏกรรม 1.1.3 ภาพยนตร์ไทยยคุ ก่อน 14 ตุลา 2515 (พ.ศ. 2500-2515)

ก่อนหน้าเหตุการณ์ 14 ตุลา ภาพยนตร์ไทยนิยมสร้างเฉพาะภาพยนตร์ แนวอารมณ์ Melodrama) และภาพยนตร์ตลก (Comedy) แต่หลงั จากน้นั เมื่อเกิดกระแสต่อตา้ นและเรียกร้องใน ประเทศสหรัฐอเมริกาให้ยตุ ิการทาสงครามเวียดนาม เกิดส่ือและศิลปะมากมายเพ่ือสะทอ้ นปัญหา ทางการเมืองเหล่าน้ีและส่งผลต่ออิทธิพลทางความคิดมาสู่แนวคิดทางการเมืองไทยใน กลุ่ม นกั ศึกษานกั ศึกษาและปัญญาชนในส่วนที่เก่ียวขอ้ งกบั ภาพยนตร์ ก่อนหนา้ เหตุการณ์ 14 ตุลา หม่อม เจา้ ชาตรี ไดม้ ีแนวคิดสร้างภาพยนตร์เพื่อสะทอ้ นปัญหาสังคมมากมาย หน่ึงในน้นั คือเร่ือง “เขาชื่อ กานต์ (2516)” ซ่ึงเป็นภาพยนตร์เร่ืองแรกๆ ที่สะทอ้ นความจริงของปัญหาสงั คมท่ีเกิดข้ึน แต่อยา่ งไร กต็ าม ถึงแมภ้ าพยนตร์เรื่องน้ีจะไม่ไดเ้ ป็นแรงผลกั ดนั ใหเ้ กิดการต่อสู้ทางการเมือง แต่เป็นภาพยนตร์ ยคุ แรก ที่ทาใหป้ ระชาชนสนใจการเผชิญหนา้ กบั ความจริงในสังคมมากกวา่ การสนใจความบนั เทิง เพียงอยา่ งเดียว (รักตระกลู ภิรักจรรยากลุ , 2560)

ในปี พ.ศ. 2500 เดียวกนั น้ี ถือไดว้ า่ เป็นปี ทองอีกปี ของวงการภาพยนตร์ไทย เน่ืองจากมีพิธี ประกาศผลรางวลั ตุ๊กตาทองคร้ังแรกเกิดข้ึนใน วนั ที่ 3 สิงหาคม 2560 นบั เป็นรางวลั ในตานานท่ีอยคู่ ู่ แวดวงบนั เทิงไทยมาอยา่ งยาวนาน รางวลั ตุ๊กตาทอง เป็นการประกาศผลรางวลั สาหรับภาพยนตร์ท่ี

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

ริเริ่มมาจากบทความของ สงบ สวนสิริ ในนิตยสาร ตุ๊กตาทอง เม่ือปี พ.ศ.2496 ท่ีจะจดั การประกวด ในปี น้นั แต่ไม่ไดจ้ ดั และในท่ีสุดก็ไดร้ ับการสนบั สนุนจากหอการคา้ กรุงเทพให้จดั งานดงั กล่าวใน อีก 4 ปี ต่อมา โดยมี สงบ สวนสิริ เป็นประธาน งานประกาศผลรางวลั ตุ๊กตาทองคร้ังแรกจดั ข้ึนที่เวที ลีลาศ สวนลุมพินี เน่ืองจากจดั งานเป็นปี แรก โดยไม่ไดจ้ ากดั ปี ของภาพยนตร์ ทาให้มีท้งั ภาพยนตร์ ใหม่และเก่าเขา้ ชิงรางวลั ปะปนกนั รวม ท้งั สิ้น 52 เร่ือง โดยนกั แสดงนาฝ่ ายชายท่ีไดร้ างวลั คือ ลือชยั นฤนาท จากเร่ือง เล็บครุฑ (พ.ศ. 2500) นักแสดงนาฝ่ ายหญิงคือ วิไลวรรณ วฒั นพานิช จากเรื่อง สาวเครือฟ้า (พ.ศ. 2496) ส่วนรางวลั ภาพยนตร์ยอดเย่ียมใชช้ ื่อว่ารางวลั สาเภาทอง ไดแ้ ก่ เศรษฐี อนาถา (พ.ศ. 2499) (THE STANDARD TEAM, 2019)

ภำพที่ 2.9 โปสเตอร์ภาพยนตร์ เลบ็ ครุฑและสาวเครือฟ้า ที่มา: Airyelf, 2012

รางวลั ตุ๊กตาทองจดั ข้ึนอยา่ งต่อเนื่องจนถึง พ.ศ. 2509 ก่อนจะหยดุ จดั งานเป็นเวลา 9 ปี และ ไดร้ ้ือฟ้ื นข้ึนใหม่ในปี พ.ศ. 2517 โดยสมาคมผูส้ ่ือข่าวบนั เทิงแห่งประเทศไทย พร้อมเปล่ียนช่ือ รางวลั เป็น รางวลั พระสุรัสวดี แต่ยงั คงรู้จกั กนั ดีในนามรางวลั ตุ๊กตาทอง ท่ีมีการจดั งานคร้ังสุดทา้ ย ในปี พ.ศ. 2549 เป็ นคร้ังสุดทา้ ย นอกจากน้ียงั อยู่ในช่วงที่เกิดการร่วมมือกนั ในการสร้างหนังกบั ต่างประเทศอีกดว้ ย (THE STANDARD TEAM, 2019)

ในปี พ.ศ. 2501 ไดม้ ีการสร้างภาพยนตร์เร่ือง “ชาติเสือ” ข้ึน บทประพนั ธ์ของ เศก ดุสิต กากบั โดย ประทีป โกมลภิส ซ่ึงเป็นเรื่องแรกท่ี มิตร ชยั บญั ชา ไดป้ ระกบกบั นางเอกที่มีชื่อเสียงใน ขณะน้นั ถึง 6 คน เช่น เรวดี ศิริวิไล นยั นา ถนอมทรัพย์ ประภาศรี สาธรกิจ และ น้าเงิน บุญหนกั เป็น ภาพยนตร์ท่ีเร่ิมถ่ายทาในปลาย พ.ศ. 2500 และเขา้ ฉายในโรงภาพยนตร์เดือน มิถุนายน พ.ศ. 2501 ภาพยนตร์ทารายได้กว่าแปดแสนบาท ถือว่าอยู่ในเกณฑ์ดีมากของสมยั น้ันทาให้ชื่อของ มิตร ชยั บญั ชา เป็นที่รู้จกั ของประชาชน (Sanook, 2555)

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

มิตร ชยั บญั ชา ในบท อินทรีแดง เรื่อง จา้ วนกั เลงมิตรโด่งดงั เป็ นอย่างมากจากบท "โรม ฤทธิไกร" หรือ "อินทรีแดง" ในภาพยนตร์เร่ือง จ้าวนักเลง (2502) ซ่ึงเป็ นบทท่ีมิตร ชัยบญั ชา ตอ้ งการแสดงเป็นอยา่ งมากหลงั จากไดอ้ า่ นหนงั สือ จนทีมผสู้ ร้าง ชาติเสือ ตดั สินใจไปพบ เศก ดุสิต พร้อม มิตร ชยั บญั ชา เพื่อขอซ้ือเรื่องมาทาเป็ นภาพยนตร์ ตลอดเส้นทางการเป็ นพระเอกของมิตร ชยั บญั ชา เป็นพระเอกดาวรุ่งที่โด่งดงั ทง่ั น้ีไดแ้ สดงภาพยนตร์คู่กบั เพชรา เชาวราษฎร์ นางเอกใหม่ เรื่อง บนั ทึกรักพิมพฉ์ วี เป็นเรื่องแรกเม่ือ พ.ศ. 2504 ภาพยนตร์ออกฉาย พ.ศ. 2505 มิตรเร่ิมกา้ วข้ึนสู่ ตาแหน่งพระเอกอนั ดบั 1 ของประเทศ เป็นที่รักของประชาชน ซ่ึงต่อมา ต้งั แต่ พ.ศ. 2506 ไดแ้ สดง ภาพยนตร์คู่กบั เพชรามากข้ึน และเป็ นท่ีชื่นชอบของประชาชน ต้งั แต่ พ.ศ. 2507 จึงเป็ นคู่ขวญั ได้ แสดงภาพยนตร์คู่กันมากท่ีสุดตลอดมา รับบทคู่รักในภาพยนตร์ ประมาณ 200 เรื่อง จนแฟน ภาพยนตร์เรียกวา่ มิตร-เพชรา (Sanook, 2555)

บนั ทึกรักของพิมพฉ์ วี ด้งั เดิมเป็นบทประพนั ธ์ของ ประดิษฐ์ กลั ยจ์ าฤก (พ.ศ. 2470–2540) เจา้ ของฉายา ‘ราชาโลกบนั เทิง’ นักพากย์ นักแสดง ผูก้ ากบั ผลิตละครวิทยุ ละครโทรทศั น์ และ ภาพยนตร์ ท้งั ยงั เป็ นผูก้ ่อต้งั บริษทั กนั ตนา กรุ๊ป จากดั ร่วมกบั ภรรยา สมสุข กลั ยจ์ าฤก เมื่อ พ.ศ. 2494 เป็นภาพยนตร์ที่เหมือนเคยสูญหายไปจากสารบบหนงั ไทยชว่ั ขณะหน่ึง แต่ยงั มีบุคคลผยู้ งั เก็บ ฟิ ลม์ เร่ืองน้ีไว้ คือ ชรินทร์ นันทนาคร คู่ชีวิตของป้าอี๊ด ซ่ึงก็ไดส้ ่งมอบให้หอภาพยนตร์เก็บรักษา Telecine กลายเป็ นไฟลด์ ิจิตอล คุณภาพสียงั ค่อนขา้ งสมบูรณ์ดี และไดร้ ับการพากยเ์ สียงใหม่โดย พนั ธมิตร นบั เป็นการเก็บรักษาอีกหน่ึงงานศิลปะที่สาคญั ของไทยไดอ้ ยา่ งสมบูรณ์หากเหลือแต่การ บูรณะเท่าน้นั (Candid Themes, 2018)

ภำพที่ 2.10 โปสเตอร์ภาพยนตร์ บนั ทึกรักของพิมพฉ์ วี ท่ีมา: Candid Themes, 2018

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

นบั เป็นยคุ ที่เฟ่ื องฟูอยา่ งยง่ิ ของพระเอกอยา่ ง มิตร ชยั บญั ชา สู่บทบาทอื่นๆ ในปี พ.ศ. 2510 หลงั จากที่ มิตร ชยั บญั ชา ประสบความสาเร็จอยา่ งสูงแลว้ มีทรัพยส์ ิน เงินทอง ช่ือเสียง เกียรติยศ พร้อมหลกั ฐานมนั่ คง จึงคิดช่วยให้เพื่อนๆ ต้งั ตวั ได้ โดยต้งั สหชยั ภาพยนตร์ ข้ึนให้สลบั กนั เป็ น ผูอ้ านวยการสร้าง มิตร เป็ นพระเอกให้โดยไม่คิดค่าแสดง หากมีปัญหาเรื่องเงินทุนก็ช่วยเหลือกนั และมีภาพยนตร์หลายเรื่องในช่วงน้ีจนถึง พ.ศ. 2513 ที่มิตร ร่วมทุนสร้างดว้ ย เช่น จอมโจรมเหศวร, สวรรคเ์ บี่ยง ซ่ึงเป็ นเร่ืองแรกที่อดุลย์ ดุลยรัตน์ เป็ นผูก้ ากบั การแสดง โดยมิตรแนะนาให้ผูส้ ร้างคือ วิเชียร สงวนไทย ติดต่ออดุลย์ และบอกว่าอดุลย์ จะเป็ นผูก้ ากบั ท่ีมีฝี มือในอนาคต ผลงานเด่นๆ ในช่วงน้ีมีหลายเรื่องที่ไดร้ ับการกล่าวถึงเสมอ เช่น จุฬาตรีคูณ, แสนรัก, เหนือเกลา้ , ไทรโศก, แสน สงสาร, อีแตน, สมบตั ิแม่น้าแคว, จา้ วอินทรี, รอยพราน, สองฟากฟ้า, รักเอย, 7 พระกาฬ, ทรชนคน สวย, คนเหนือคน และผลงานท่ีแสดงถึงความสามารถของมิตรอีกจานวนมาก แต่ไม่มีการจดั งาน ตุ๊กตาทองแลว้ ต้งั แต่ พ.ศ. 2509 ปลาย พ.ศ. 2511 (Sanook, 2012)

เม่ือ พ.ศ. 2513 น้ีมิตรรับงานแสดงภาพยนตร์ไวป้ ระมาณ 50 เรื่อง และยงั มีการแสดง ภาพยนตร์จีนกาลงั ภายในที่ฮ่องกง ท่ีรับไวต้ ้งั แต่ปี ก่อน เรื่อง อศั วินดาบกายสิทธ์ิ โดยไดแ้ สดง ร่วมกบั เถียนเหย่, กว่างหลิง และเร่ือง จอมดาบพิชัยยุทธ ในปี เดียวกนั น้ันมิตรแสดงภาพยนตร์ ร่วมกบั เพชราในภาพยนตร์เรื่อง มนตร์ ักลูกทุ่งของ รังสี ทศั นพยคั ฆ์ ท่ีมิตรมีส่วนร่วมในการคิดเรื่อง และช่วยงานจนภาพยนตร์เสร็จ แมว้ ่าจะหมดบทของมิตรแลว้ โดยมิตรร้องเพลงลูกทุ่งในเร่ือง 2 เพลง จาก 14 เพลง ภาพยนตร์ประสบความสาเร็จอย่างสูง ฉายในกรุงเทพไดน้ านถึง 6 เดือน ทา รายได้ 6 ลา้ นบาท และรายไดท้ ว่ั ประเทศมากกว่า 13 ลา้ นบาท ปลุกกระแส มิตร-เพชรา ให้โด่งดงั มากข้ึนอีก และเกิดความนิยมเพลงลูกทุ่งในกรุงเทพเป็นปรากฏการณ์ แต่แลว้ เม่ือกเ็ กิดเหตุการณ์คาด ฝันข้ึน ขณะการถ่ายทาฉากสุดทา้ ยของเรื่อง อินทรีทองเม่ือ พ.ศ. 2513 มิตรมีโครงการภาพยนตร์ ที่แสดงนาและกากบั การแสดงเป็ นเร่ืองแรก ในเรื่อง อินทรีทอง ซ่ึงเป็ นภาพยนตร์ชุด "อินทรีแดง" เร่ืองที่ 6 ที่มิตรแสดงในบท โรม ฤทธิไกรหรือ อินทรีแดง ท่ีตอ้ งออกสืบหาอินทรีแดงตวั ปลอม การ ถ่ายทาสาเร็จไดด้ ว้ ยดีจนถึงฉากสุดทา้ ยของเรื่อง ถ่ายทาที่หาดดงตาล พทั ยาใต้ จงั หวดั ชลบุรี เม่ือ 8 ตุลาคม พ.ศ. 2513 เวลา 9.00 น. ในเรื่องหลงั จากอินทรีแดงปราบผูร้ ้ายไดแ้ ลว้ จะหนีตารวจออก จากรังของคนร้าย โดยโหนบนั ไดเชือกจากเฮลิคอปเตอร์ซ่ึงมีวาสนาเป็ นผูข้ บั กลอ้ งจะเก็บภาพ เฮลิคอปเตอร์พาอินทรีแดงบินลบั หายไป เพ่ือความสมจริง และความไม่พร้อมของเส้ือผา้ ของ นกั แสดงแทน มิตรตกลงวา่ จะแสดงฉากน้ีดว้ ยตวั เอง โดยกาหนดการถ่ายทาไวอ้ ยา่ งละเอียด แต่ดว้ ย ความผิดพลาดทางเทคนิคที่มิตรไม่อาจรู้ได้ ปรากฏว่าดว้ ยแรงกระตุกของเครื่องขณะบินข้ึน โดยท่ี มิตรไม่ไดเ้ หยยี บบนบนั ได และตอ้ งโหนตวั อยกู่ บั บนั ได เคร่ืองไม่ไดล้ งจอดเม่ือผา่ นหนา้ กลอ้ งแลว้

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

มิตร พยายามใหส้ ัญญาณดว้ ยการตบเทา้ เขา้ หากนั ในขณะที่นกั บินมองไม่เห็นความผิดปกติและการ ใหส้ ญั ญาณจากพ้ืนล่าง ยงั บินสูงข้ึนต่อไป และเกิดแรงเหวีย่ งในจงั หวะที่เครื่องเล้ียวกลบั ทาใหม้ ิตร ไม่สามารถโหนตวั ต่อไปได้ ตกลงมาจากเฮลิคอปเตอร์กระแทกกบั พ้ืน จากความสูง 300 ฟุต และ เสียชีวิตทนั ที นับเป็ นเหตุการณ์ที่สร้างความเสียใจแก่ประชาชนเป็ นจานวนมาก ท้งั น้ีเป็ นเวลา เดียวกนั กบั ช่วงที่สิ้นสุดยคุ หนงั 16 มม. ดว้ ย (Sanook, 2012)

ภำพท่ี 2.11 โปสเตอร์และภาพเหตกุ ารณ์ตกเฮลิคอปเตอร์จากหนงั เรื่อง อินเทรีทอง ท่ีมา: Sanook, 2012

กา้ วสู่ พ.ศ.2514 กลบั พระเอกหนงั ท่ีชื่อว่า สรพงศ์ ชาตรี ช่วงระหว่างปี พ.ศ. 2512-2513 “สรพงศ์” มีงานแสดงเป็ นตวั ประกอบแบบโผล่มาฉากสองฉากในภาพยนตร์เร่ือง สอยดาว สาว เดือน, ตอ้ ยติ่ง และฟ้าคะนอง กระทงั่ ปี พ.ศ. 2514 หน่ึงปี หลงั การเสียชีวิตของ มิตร ชยั บญั ชา พระเอก คนดงั แห่งยคุ “ท่านมุย้ ” ท่ีไดห้ ันมาทาหนงั เรื่องแรก “มนั มากบั ความมืด” จึงมอบบทบาทพระเอก หนังเต็มตัวให้กับ “สรพงศ์” เป็ นคร้ังแรก แทนท่ี “ไชยา สุริยนั ” ท่ีไม่สามารถมาแสดงได้ โดย ประกบคู่กบั นางเอกดงั สมยั น้ันอย่าง “นัยนา ชีวานันท์” อย่างไรก็ตามอาจจะเป็ นดว้ ยแนวหนังท่ี ค่อนขา้ งจะแปลกใหม่ในยคุ น้นั ทาให้ “มนั มากบั ความมืด” เจ๊งสนิท ขณะที่ตวั ของ “สรพงศ์” เองก็ ถูกวจิ ารณ์ไม่นอ้ ย (ผจู้ ดั การออนไลน์, 2565)

สองปี ต่อมา “สรพงศ์” กลบั มารับบทพระเอกให้ “ท่านมุย้ ” อีกคร้ังในหนังเรื่อง “เขาช่ือ กานต์” คราวน้ีหนงั ประสบความสาเร็จไดร้ ับคาชมเป็ นอยา่ งมาก ขณะที่ตวั ของ “สรพงศ์” เองก็ถูก เสนอช่ือเขา้ ชิงรางวลั ตุ๊กตาทอง ซ่ึงแมจ้ ะไม่ไดร้ ับรางวลั ดงั กล่าวแต่ก็ทาให้เจา้ ตวั เป็ นที่รู้จกั ในวง กวา้ ง และกลายเป็นหน่ึงในพระเอกตวั เลือกอนั ดบั ตน้ ๆ ของคนทาหนงั ในยคุ น้นั ต้งั แต่น้นั เป็นตน้ มา ส่ิงหน่ึงที่ทา “สรพงศ”์ มีความโดดเด่นและแตกต่างไปจากพระเอกในยคุ เดียวกนั คือ นอกจากจะเล่น

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

บทบู๊ในหนังลา้ งผลาญประเภทระเบิดภูเขาเผากระท่อมแลว้ ก็เป็ นความสามารถในการแสดงท่ี สามารถรับไดห้ ลากหลายบทบาท ไม่ว่าจะเป็ น ชาวนา คนถีบสามลอ้ คนขบั แท็กซ่ี ตารวจ ทหาร ลิเก หมอ พระ ครู คนบ้า ขอทาน คนพิการ เร่ือยไปแม้กระทั่ง สัตว์ประหลาด มนุษย์หมาป่ า โดยเฉพาะอย่างยิ่งบทดราม่าเขม้ ขน้ ท่ีมกั จะทาไดด้ ีมากๆ ซ่ึงในบรรดาผลงานภาพยนตร์เฉียด 600 เร่ืองของ “สรพงศ”์ หากยกผลเด่นๆ อนั เป็นที่ประทบั ใจของใครหลายๆ คนแลว้ ก็น่าจะเป็นท่ียนื ยนั ถึงความสามารถในเรื่องน้ีไดเ้ ป็ นอย่างดี ไม่ว่าจะเป็ นบทครูทม จากหนังเรื่อง “ชีวิตบดั ซบ” ในปี 2519 ฝี มือการกากบั ของ “เพ่ิมพล เชยอรุณ” หรือจะเป็น ไอข้ วญั ในภาพยนตร์เรื่อง “แผลเก่า” ของ “เชิด ทรงศรี” ที่ทาเอาหลายคนตอ้ งหลง่ั น้าตา พร้อมส่งให้หนังเร่ืองน้ีกลายเป็ นหนังไทยทาเงิน อนั ดบั 1 ของปี 2520 รวมท้งั ยงั ควา้ รางวลั กรังดป์ รีซ์จากการประกวดภาพยนตร์ในงาน Festival des 3 Continents ประเทศฝรั่งเศส ในอีก 4 ปี ต่อมา (ผจู้ ดั การออนไลน์, 2565)

ช่วงเวลา 15 ปี เต็มอนั เป็ นช่วงรุ่งเรือง ของภาพยนตร์ไทยในระบบ 16 มม.น้ี แต่ก็ยงั ถือว่า เป็นในเชิงปริมาณมากกวา่ คุณภาพ และในบางคร้ังเองภาพยนตร์เหล่าน้ี กไ็ ดม้ ีลกั ษณะหลายประการ ท่ีจะคลา้ ยๆ กนั จนดูเป็นสูตรสาเร็จเลยก็วา่ ได้ ซ่ึงกจ็ ะเนน้ ความเพลิดเพลิน เพ่ือนาคนดูออกจากโลก แห่งความจริงเป็นส่ิงสาคญั และโดยส่วนใหญ่กจ็ ะตอ้ งมีครบรสท้งั ตลก ชีวิตเศร้าเคลา้ น้าตา แถมยงั มีการบู๊ลา้ งผลาญ รวมไปถึงฉากโป๊ บา้ งในบางฉาก ซ่ึงเรื่องราวมกั เป็นแบบสุขนาฏกรรม และจบลง ดว้ ยธรรมะชนะอธรรมเสมอ และเมื่อเวลาผา่ นเลยไปในวงการหนงั ไทยเอง กไ็ ม่ไดม้ ีการหยดุ พฒั นา แต่อย่างใด จึงทาให้ในเวลาต่อมาหนังไทยเปล่ียนมาถ่ายด้วยระบบ 35 มม. ใน พ.ศ. 2515 (Themeinwp, มปป)

1.1.4 ภาพยนตร์ไทยยคุ 14 ตุลา 2516 (พ.ศ.2516-2519)

ในช่วงเวลาที่บา้ นเมืองเขา้ สู่ภาวะคบั ขนั ซ่ึงไม่ว่าจะเป็ นเหตุการณ์ 14 ตุลา 16 ตุลา และ 6 ตุลา 2519 เป็นตน้ จนถึงราวปี พ.ศ. 2529 ที่ไดม้ ีภาพยนตร์ไทยหลายเร่ือง ซ่ึงไดม้ ีการแสดงบทบาท ของตนในฐานะกระจกสะทอ้ นปัญหาการเมือง และสังคม เพราะในช่วงเวลาระหว่างปี พ.ศ. 2516- 2529 โดยเฉพาะในปี พ.ศ. 2521-2525 น้นั ก็ไดเ้ ป็นช่วงที่หนงั สะทอ้ นสงั คมโดดเด่นที่สุด จนอาจจะ กล่าวไดว้ ่า นี่ก็คือยุคทองของหนังสะทอ้ นสังคมอย่างแทจ้ ริง สาหรับ ม.จ.ชาตรีเฉลิม ยุคล หรือ ท่านมุย้ และสักกะ จารุจินดา ก็ไดม้ ีการทาหนงั เชิงวิพากษส์ ังคมก่อนเกิดเหตุการณ์ 14 ตุลา และ 16 ตุลา (Themeinwp, มปป)

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

ช่วงเวลาหลงั ชยั ชนะของประชาชนเม่ือวนั ท่ี 14 ตุลาคม 2516 ไดร้ ับการขนานนามว่าเป็ น ‘ยุคประชาธิปไตยเบ่งบาน’ ซ่ึงเสรีภาพทางความคิดของผูค้ นไดส้ ะทอ้ นผ่านภาพยนตร์จานวนไม่ นอ้ ย ท้งั ดา้ นอุดมการณ์ และการวิพากษว์ ิจารณ์สงั คม ไม่วา่ จะเป็น ‘เขาชื่อกานต’์ ‘เทพธิดาโรงแรม’ โดยหม่อมเจา้ ชาตรีเฉลิม ยคุ ล และ ‘ตลาดพรหมจารีย’์ โดยณรงค์ จารุจินดาโดยภาพยนตร์เร่ือง เขา ช่ือกานต์ มีเร่ืองราวทาให้เกิดปัญหากบั กองเซ็นเซอร์ต้งั แต่ตน้ เพราะไดเ้ ป็ นหนังเร่ืองแรกที่สร้าง ข้ึนมาพดู ถึงระบบการฉอ้ ราษฎร์บงั หลวงโดยตรง ซ่ึงในสมยั น้นั เองยงั ไม่มีใครกลา้ แตะตอ้ ง และใน ระยะไล่เลี่ยกนั สักกะ จารุจินดา ไดน้ าตลาดพรหมจารี ภาพยนตร์เร่ืองน้ีไดร้ ับการยอมรับจากท้งั นกั วิจารณ์และคนดู (Voice Online, 2017)

ภำพท่ี 2.12 โปสเตอร์หนงั เทพธิดาโรงแรม ภำพท่ี 2.13 โปสเตอร์หนงั เขาช่ือกานต์

ท่ีมา: sanook, 2022. ที่มา: หอภาพยนตร์ (องคก์ ารมหาชน), 2564.

ท้งั น้ีเม่ือกล่าวถึงภาพยนตร์เรื่อง เทพธิดาโรงแรม ไดม้ ีภาพส่วนหน่ึงเป็ นภาพเหตุการณ์จริงในการ เดินขบวน และเมื่อเขา้ ฉายในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2517 เทพธิดาโรงแรม กป็ ระสบความสาเร็จอยา่ งมากมาย ซ่ึง หลงั จากน้นั ท่านมุย้ ไดส้ ร้างหนงั ออกมาอีกหลายเร่ือง ท้งั ท่ีเป็ นหนงั รักและหนงั วิพากษส์ ังคม เช่น เทวดา เดินดิน เป็ นหนังอีกเร่ืองท่ีเรียกได้ว่าสร้างข้ึนมาด้วยเจตจานง ที่ต้องการจะวิพากษ์วิจารณ์สังคมเม่ือ ประชาธิปไตยเบ่งบานจนเฟ้อ หลงั จากโศกนาฏกรรมที่มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์ผา่ นไป บา้ นเมืองกลบั เขา้ สู่ ยคุ มืดอีกคร้ัง เมื่อนายธานินทร์ กรัยวิเชียร ไดม้ ีการรับการแต่งต้งั เป็นนายกรัฐมนตรี บา้ นเมืองไม่ผดิ แผกจาก ยคุ เผดจ็ การทหาร คนทาหนงั ส่วนใหญจ่ ึงตอ้ งตกอยใู่ นภาวะจายอม และสาหรับผสู้ ร้างหนงั จาตอ้ งยตุ ิบทบาท ทางการเมือง ของตนเองลงโดยปริยาย หนังท่ีผลิตออกมาในช่วงน้ีกลบั สู่ความบนั เทิงเต็มรูปแบบอีกคร้ัง

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

ส่วนใหญ่เป็นหนงั ตลกท่ีครองตลาด ไม่วา่ จะเป็น รักอุตลุด หรือ เทพบุตรต๊ะติ๊งโหน่ง ของสมพงษ์ ตรีบุปผา นน่ั เอง (Themeinwp, มปป)

1.1.5 ภาพยนตร์ไทยยคุ 6 ตุลา (พ.ศ.2519-2535)

4 ตุ ล า ค ม 2 5 1 9 คื อ วัน ท่ี นั ก ศึ ก ษ า ส่ ว น ห น่ึ ง ไ ด้ ร ว ม ตั ว กั น ที่ ล า น โ พ ธ์ิ มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์ เพ่ือแสดงละครสะทอ้ นเหตุฆ่าแขวนคอพนกั งานการไฟฟ้า เขตนครปฐม ภาพเหตุการณ์วนั น้นั ถูกนาไปเผยแพร่และบิดเบือนวา่ กลุ่มนกั ศึกษาเป็นคอมมิวนิสตแ์ ละหมิ่นพระ บรมเดชานุภาพ จนนาไปสู่การลอ้ มปราบปรามนกั ศึกษาและผูป้ ระทว้ งในวนั ที่ 6 ตุลาคม อีกหน่ึง โศกนาฏกรรมบนหนา้ ประวตั ิศาสตร์ประเทศไทย (Voice Online, 2017)

แมเ้ วลาจะล่วงเลยไป 41 ปี แต่ส่ิงที่เกิดข้ึนในวนั น้นั ยงั คงไม่ไดร้ ับการชาระ และแทบไม่มี การพดู ถึงความจริงท่ีเกิดข้ึนในวงกวา้ ง จนเรื่องราวของ 6 ตุลา คลา้ ยจะกลายเป็นส่ิงตอ้ งหา้ ม พร้อม จะถูกลืมและลบเลือนไปจากความทรงจาของผคู้ นในสังคม แต่นกั สร้างสรรคจ์ านวนไม่นอ้ ยปฏิเสธ ที่จะปล่อยให้เหตุการณ์น้ีเลือนลางไปตามกาลเวลา โดยไดผ้ ลิตผลงานศิลปะที่สะทอ้ นประเด็นที่ เกี่ยวขอ้ งกบั 6 ตุลา มากระตุน้ ใหผ้ คู้ นเขา้ ไปทาความรู้จกั เร่ืองราวท่ีเกิดข้ึนในวนั น้นั จากหลากหลาย มุมมอง หน่ึงในน้นั คือศิลปะภาพยนตร์ (Voice Online, 2017)

วงการภาพยนตร์ไทยเขา้ สู่ยุคมืดอีกคร้ัง หลงั 6 ตุลา 2519 ซ่ึงนอกจากภาพยนตร์ข่าวที่ บนั ทึกโดยทางการ กแ็ ทบไม่มีภาพยนตร์สะทอ้ นสงั คมเร่ืองใดไดอ้ อกฉาย ซ่ึงเร่ืองที่ไดร้ ับผลกระทบ มากท่ีสุดคือ ภาพยนตร์ก่ึงสารคดี “ทองปาน” ท่ีเล่าถึงชีวิตของชาวนาอีสานผูไ้ ดร้ ับผลกระทบจาก การสร้างเขื่อนผามอง ซ่ึงถูกบิดเบือนใหเ้ ช่ือมโยงกบั คอมมิวนิสต์ จนกลายเป็นหนงั ตอ้ งหา้ มและทา ใหน้ กั แสดงรวมถึงทีมงานตอ้ งหนีไปต่างประเทศ ก่อนจะตดั ต่อเสร็จสมบูรณ์อีกหน่ึงปี ใหห้ ลงั และ นากลบั มาฉายท่ีไทยในวงจากดั ช่วงปลายปี 2520 และในปี เดียวกนั น้นั ไดม้ ีภาพยนตร์จานวนหน่ึง สะท้อนความคิดของผู้คนในยุคน้ันไม่ว่าจะเป็ น “หนักแผ่นดิน” ที่กากับและนาแสดงโดย สมบตั ิ เมทะนี เล่าถึงกลุ่มลูกเสือชาวบา้ นวงั หินที่ลุกข้ึนมาต่อสู้กบั “ผูก้ ่อการร้าย” เพ่ือชาติ ศาสนา พระมหากษตั ริย์ โดยชื่อเรื่องนามาจากเพลงในช่ือเดียวกันที่ถูกนามาใช้ในการตา้ นขบวนการ คอมมิวนิสต์ นอกจากน้นั ยงั มีภาพยนตร์เร่ือง ‘เกา้ ยอด’ โดยสุพรรณ พราหมณ์พนั ธุ์ ที่นาภาพข่าว การชุมนุมประทว้ งของประชาชนมาส่ือวา่ เป็นการมุ่งลม้ ประชาธิปไตย (Voice Online, 2017)

ขณะเดียวกนั ภาพยนตร์สะทอ้ นสังคมไดก้ ลบั มาอีกคร้ังอยา่ งแยบยล เช่น ‘ทองพนู โคกโพ ราษฎรเต็มข้นั ’ โดยหม่อมเจา้ ชาตรีเฉลิม ยุคล ท่ีออกฉายในปี 2520 นาเสนอชีวิตแท็กซี่ชาวอีสาน ท่ีมาทางานในเมืองหลวง แต่สุดทา้ ยตอ้ งพ่ายแพต้ ่อความอยตุ ิธรรมในสังคมที่ไม่เปิ ดโอกาสใหค้ น

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

90 จนไดม้ ีสิทธิที่เท่าเทียม รวมถึง ‘ครูบา้ นนอก’ โดยสุรสีห์ ผาธรรม ในปี 2521 เล่าถึงครูหนุ่มเป่ี ยม อดุ มการณ์ท่ีตอ้ งมาสงั เวยชีวติ ใหก้ บั อานาจมืด (Voice Online, 2017)

ภำพที่ 2.14โปสเตอร์หนงั ทองพนู โคกโพ ราษฎรเตม็ ข้นั ท่ีมา: หอภาพยนตร์ (องคก์ ารมหาชน), 2547.

ภำพที่ 2.15 โปสเตอร์หนงั ครูบา้ นนอก ท่ีมา: มติชน ออนไลน์, มปป.

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

นบั เป็ นยคุ แห่งการเติมโตและเกิดการเปล่ียนแปลงอยูเ่ ร่ือยๆ มีท้งั ภาพยนตร์ที่ไดร้ ับความ นิยม และไม่เป็นที่นิยมคละเคลา้ กนั ไป หากแต่เรื่องท่ีไดร้ ับความนิยมชมชอบ ก็ประความสาเร็จถึง ข้นั ท่ีไดส้ ่งออกต่างประเทศ รวมท้งั มีรางวลั การันตีคุณภาพของภาพยนตร์ไทยอยา่ งประจกั ษ์

ท้งั น้ีกล่าวเฉพาะในวงการภาพยนตร์ไทยต้งั แต่อดีตถึงปัจจุบนั ไดม้ ีการมอบรางวลั การ ประกวดภาพยนตร์เกิดข้ึนมากมายจากหลากหลายสถาบนั แต่หากกล่าวถึงรางวลั ท่ีเก่าแก่ที่สุดน้นั คือ “รางวลั ตุก๊ ตาทอง” รางวลั ตุก๊ ตาทอง เกิดจากความคิดริเริ่มของ สงบ สวนสิริ เจา้ ของนามปากกา “สันตสิริ” ผเู้ ป็นบรรณาธิการนิตยสารภาพยนตร์ชื่อ “ตุ๊กตาทอง” ซ่ึงเป็นคาที่ในสมยั น้นั มกั ใชเ้ รียก รางวลั ออสการ์ของฮอลลีวูด้ โดยปี พ.ศ. 2496 สงบ สวนสิริ ไดแ้ สดงเจตนารมณ์ผ่านขอ้ เขียนใน นิตยสารตุ๊กตาทองวา่ ตอ้ งการใหม้ ีการประกวดภาพยนตร์ไทยข้ึนเพ่ือ “ยกระดบั ของภาพยนตร์ไทย ให้สูงข้ึนกวา่ ที่แลว้ ๆ มา” และ “ เพื่อส่งเสริมให้ภาพยนตร์ไทยเขา้ สู่ระบบอนั เหมาะสม” รวมท้งั ยงั จดั ให้มีการประกวดแบบในการสร้างตวั รางวลั ตุ๊กตาทอง ชิงเงินรางวลั 1,000 บาท (พุทธพงษ์ เจียมรัตตญั ญู, 2563) โดยรางวลั ต่างๆ มีดงั น้ี

รำงวลั กำรประกวดภำพยนตร์ไทย

1. รางวลั สุพรรณหงส์ทองคา

รางวลั ที่ริเริ่มโดยสมาคมผอู้ านวยการสร้างภาพยนตร์ไทย เร่ิมมีข้ึนคร้ังแรกเม่ือประเทศไทย ไดเ้ ป็ นเจา้ ภาพในการจดั มหกรรมภาพยนตร์เอเชีย-แปซิฟิ ก เม่ือ พ.ศ. 2520 ต่อมาใน พ.ศ. 2522 สมาคมผูอ้ านวยการสร้างภาพยนตร์ไทยไดจ้ ดั งานประกาศผลรางวลั สุพรรณหงส์ทองคาสาหรับ ภาพยนตร์ในประเทศไทยข้ึนเป็ นคร้ังแรก และจดั ต่อเน่ืองมาจนถึง พ.ศ. 2531 เมื่อสมาคมฯ ไดล้ ด บทบาทลงไป

2. รางวลั ภาพยนตร์ไทย ชมรมวจิ ารณ์บนั เทิง

รางวลั ของชมรมวิจารณ์บันเทิง ออกแบบเป็ นรูปปิ รามิดบนฐานกลมและส่ีเหล่ียมมี ความหมายวา่ เป็นปลายปากกา เริ่มมีพธิ ีมอบรางวลั ต้งั แต่ พ.ศ. 2534 จนถึงปัจจุบนั

3. รางวลั ภาพยนตร์แห่งชาติ

รางวลั การประกวดภาพยนตร์ที่จดั ข้ึนโดยสมาพนั ธ์สมาคมภาพยนตร์แห่งชาติ ภายหลงั การ ลดบทบาทลงของสมาคมผูอ้ านวยการสร้างภาพยนตร์ไทย ตวั รางวลั เป็ นสัญลกั ษณ์ทางช้างเอกสู่ ดวงดาว เริ่มจดั พธิ ีมอบรางวลั ต้งั แต่ พ.ศ. 2535 - พ.ศ. 2542

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

4. รางวลั ภาพยนตร์แห่งชาติ สุพรรณหงส์

รางวลั ที่สมาพนั ธ์สมาคมภาพยนตร์แห่งชาติ นารางวลั สุพรรณหงส์ทองคาในอดีตกลบั มา ปรับเปล่ียนใหม้ ีความเป็นสากลมากข้ึน และนามาใชแ้ ทนท่ีรางวลั ภาพยนตร์แห่งชาติเดิม เร่ิมจดั พิธี มอบรางวลั มาต้งั แต่ พ.ศ. 2545 มาจนถึงปัจจุบนั

ท้งั น้ีการประกวดรางวลั ภาพยนตร์ถือเป็นส่วนหน่ึงที่สาคญั ของวงการภาพยนตร์มายาวนาน ท้งั เป็นเครื่องการันตีฝี มือและเป็นขวญั กาลงั ใจใหแ้ ก่ผูท้ ี่สร้างงาน รวมไปถึงไดร้ ับความสนใจอยา่ ง ยงิ่ ต่อบรรดาผชู้ มที่เฝ้าคอยตามลุน้ วา่ ในแต่ละปี ภาพยนตร์เรื่องใดหรือนกั แสดงคนใดจะไดร้ างวลั ไปครอบครอง

กระทงั่ ในปลายยคุ น้ีพลงั นกั ศึกษาลดนอ้ ยลง รูปแบบของหนงั ก็เปล่ียนแปลงไปดว้ ย มีการ สร้างหนงั แนวผี ตลก วยั รุ่น เช่น บา้ นฝี ปอบ สยองก๋อยแม่นาคเจอผีปอบ หอหึๆ โจ๋ไม่โจ๋หวั ใจให้ โจ๋ ยงุ่ ดะมะดอ๊ งส์ รองต๊ะแลบ่ แปลบ็ เป็นตน้

1.1.6 ภาพยนตร์ไทยยคุ พฤษภาทมิฬ (พ.ศ.2534-2539)

พฤษภาทมิฬ เป็ นยุคเก่ียวเนื่องหลังจากเหตุการณ์สงครามต่างๆ ในไทยท่ีผ่านมา จาก เหตุการณ์ก่อนๆ ถูกปรับตวั อยเู่ สมอ ส่งผลให้ยคุ น้ีการสร้างภาพยนตร์มีการปรับเปล่ียน และพฒั นา ท้งั เร่ืองของตวั บท แนวทาง รูปแบบ และสไตลท์ ี่เขา้ ถึงกลุ่มคนมากข้ึน (ดร.พิทกั ษ์ ปานเปรม, 2564) กล่าวถึง พฤษภาทมิฬ ไดว้ า่

• ยคุ เศรษฐกิจเฟื่ องฟู การสื่อสารไร้พรมแดน สังคมบริโภค รับวฒั นธรรมตะวนั ตก จนถึงการปฏิวตั ิ (มอ็ บมือถือ)

• หนงั ไทยถูกสร้างนบั ร้อยเรื่องและลดลงเร่ือยๆ ในพ.ศ. 2534 สร้าง 107 เรื่อง แต่ พ.ศ. 2539 เหลือเพียง 24 เร่ือง การลดการสร้างเป็นสัญญาณบอกถึงสภาพศก. ก่อน เขา้ สู่ปี 40 (ยคุ ตกต่าหนงั ไทย)

ตวั อย่ำงภำพยนตร์ยคุ พฤษภำทมิฬ

1. บุญชูผนู้ ่ารัก

• ฟิ ลม์ 35 มม. / สี / เสียง / 115 นาที • 11 มิถุนายน 2531 • อานวยการสร้าง ไฟวส์ ตาร์โปรดกั ชนั่

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

• กากบั บณั ฑิต ฤทธ์ิถกล • นกั แสดง สันติสุข พรหมศิริ, วชั ระ ปานเอ่ียม, จินตหรา สุขพฒั น์

ภำพท่ี 2.16 โปสเตอร์ภาพยนตร์บุญชูผนู้ ่ารัก ที่มา: The Normal Hero, 2021

2. โลกท้งั ใบใหน้ ายคนเดียว • ฉายในปี พ.ศ.2538 • กากบั โดย ราเชนทร์ ลิ้มตระกลู • นาแสดงโดย สมชาย เขม็ กลดั , สุทธิดา เกษมสนั ต์ ณ อยธุ ยา • ความยาว 110 นาที

หนงั วยั รุ่นระดบั ปรากฏการณ์แห่งยคุ เล่าเรื่องราวของ ไม้ หนุ่มวยั รุ่นท่ีตอ้ งมาทางานซ่อม รถแทนพ่อที่ลม้ ป่ วย เพื่อส่งเสียให้ เม่น น้องชายไดเ้ รียนหนงั สือ เมื่ออาการของพ่อทรุดหนัก โบ้ ญาติจอมเกเรจึงออกปากชวนให้ไมเ้ ขา้ แก๊งลกั รถที่มี โต เป็ นหัวหนา้ วนั หน่ึงเมื่อแผนเกิดผิดพลาด โตจึงมาตามล่าไมถ้ ึงบา้ น โดยมีเป้าหมายรวมถึง เม่น และป้อน หญิงสาวท่ีสองพี่นอ้ งตกหลุมรัก

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

ภำพท่ี 2.17 โปสเตอร์ภาพยนตร์โลกท้งั ใบใหน้ ายคนเดียว ที่มา: หอภาพยนตร์ (องคก์ ารมหาชน), 2547

ท้งั น้ียงั มีภาพยนตร์ท่ีไดร้ ับความนิยมจากประชาชนในยุคน้ันอีกหลากหลายเรื่อง เพราะ เน้ือหาในแต่ละเร่ืองช่วงน้ันมีการปรับเปลี่ยนให้เขา้ ถึงกบั ผูช้ มไดเ้ ป็ นอย่างดี เขา้ กบั สถานการณ์ เขา้ ถึงพฤติกรรมการใช้ชีวิตทว่ั ไป รวมถึงการเล่าเรื่องเขา้ ใจง่าย หากแต่ผูเ้ ขียนไดน้ ามายกเป็ น ตวั อยา่ งใหผ้ อู้ ่านไดเ้ รียนรู้เพยี งสองเร่ืองเท่าน้นั

ถดั มากา้ วเขา้ สู่ปี พ.ศ. 2540-ปัจจุบนั แนวทางและรูปแบบในการดาเนินการสร้างภาพยนตร์ ในไทยกเ็ ริ่มพฒั นาข้ึนเร่ือยๆ ไม่วา่ จะเป็นตวั ของบท ความเขม้ ขน้ ของนกั แสดง ผกู้ ากบั หรืออุปกรณ์ ที่ใชใ้ นการถ่ายทาก็ทนั สมยั มากข้ึน ถึงแมจ้ ะยงั ไม่เทียบเท่าต่างประเทศก็ตาม อาจเน่ืองดว้ ยทุนใน การสร้าง ทาให้การเขา้ ถึงอุปกรณ์หรือเครื่องมือบางประเภทท่ีสาคญั ในการถ่ายทาท่ีไทยยงั คงไม่ สามารถเลือกใช้ได้อย่างสมบูรณ์แบบ แต่ถ้ากล่าวถึงคุณสมบตั ิของนักเขียน ผูก้ ากับ นักแสดง ฝ่ ายอาร์ต กระทง่ั ผอู้ ยเู่ บ้ืองหลงั ต่างๆ ของประเทศไทย นบั เป็นบุคลากรมืออาชีพเลยกว็ า่ ได้ ซ่ึงทาได้ อย่างดีไม่แพต้ ่างประเทศเช่นกนั โดยการกา้ วขา้ มของการผลิตภาพยนตร์ในยุคดงั กล่าวเร่ิมมีการ เปล่ียนแปลงและพฒั นามาจนถึงปัจจุบนั ดงั น้ี

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

1.1.7 ภาพยนตร์ไทยยคุ ฟองสบู่แตก (ปี พ.ศ.2540-ปัจจุบนั ) จากวิกฤตการณ์เศรษฐกิจคร้ังใหญท่ ี่สุดในประวตั ิศาสตร์ไทยเกิดข้ึนในปี 2540 รู้จกั กนั ดีใน

ช่ือ “วกิ ฤตตม้ ยากงุ้ ” ที่ส่งผลกระทบไปสู่หลายภาคส่วนของประเทศ เช่นเดียวกบั วงการภาพยนตร์ ที่ วิกฤติตม้ ยากงุ้ ไดส้ ่งอิทธิพลไปถึง เปลี่ยนบรรยากาศการทาภาพยนตร์ ณ ห้วงเวลาน้นั ไปจนถึงการ หยบิ ยกเรื่องราวและเหตุการณ์ในวกิ ฤตคร้ังน้นั มาบอกเล่าผา่ นจอภาพยนตร์หลายๆ เรื่องจากคาบอก เล่าของผูก้ ากบั ภาพยนตร์ในช่วงเวลาน้นั สะทอ้ นสู่การผลิตภาพยนตร์ที่มีกล่ินอายจากเหตุการณ์ท่ี เกิดข้ึนในไทย โดยภาพยนตร์ท่ีถูกสร้างข้ึนจากเหตุการณ์ต่างๆ น้ี (วีรวรรธน์ สมนึก, 2560) ยกตวั อยา่ งเช่น

1. ภาพยนตร์เรื่อง “2499 อนั ธพาลครองเมือง” กล่ินอายท่ีสงั คมไทยสุดถวิล ผกู้ ากบั เล่าไวว้ า่ ดว้ ยความสงสัยวา่ ทาไมอนั ธพาลกลุ่มน้ีถึงมีช่ือเสียงมากในยคุ น้นั จึงไดค้ น้ ขอ้ มูลในอดีต เห็นเร่ืองราวพวกเขาข้ึนหนา้ หน่ึงหนงั สือพมิ พท์ ุกวนั และดว้ ยความอยากทาหนงั แบบ เรียลลิสติคสมเหตุสมผล ไม่อยากใชน้ กั แสดงมีชื่อเสียงในขณะน้นั เลยทาใหร้ าคาค่าผลิตภาพยนตร์ เร่ืองน้ีไม่แพงมาก ทางนายทุนมีงบประมาณให้หกลา้ นกว่าบาท คิดว่าการทางานดา้ นโปรดกั ชนั่ โฆษณามานาน ก็พอจะมีเพ่ือนฝูงพวกพอ้ งท่ีจะมาช่วยเหลือกนั ได้ จึงนาเงินตนเองบวกเขา้ ไปอีก ประมาณสิบลา้ นและเร่ิมสร้าง

ภำพท่ี 2.18 โปสเตอร์ภาพยนตร์ 2499 อนั ธพาลครองเมือง ท่ีมา: Khanittha J., 2562

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

• เขา้ ฉายเมื่อปี 2540 • นาแสดงโดย ต๊ิก-เจษฎาภรณ์ ผลดี รับบทเป็ น แดง ไบเล่, ต๊อก-ศุภกรณ์ กิจสุวรรณ รับบท

เป็น ป๊ ุ ระเบิดขวด, เก่ง-ชาติชาย งามสรรพ์ ฯลฯ • กากบั การแสดง นนทรีย์ นิมิบุตร

ซ่ึงแต่ละตวั ละครในภาพยนตร์เป็ นบุคคลท่ีมีชีวิตจริงในยุคน้ัน แมห้ ลงั จากภาพยนตร์ถูก ฉายจะมีการพูดถึงเรื่องราวในหนงั ที่ต่างจากเรื่องจริง แต่ตวั ภาพยนตร์กท็ าใหช้ ่ือของตวั ละครเหล่าน้ี เป็นภาพจาของคนดูเป็นอยา่ งมาก

กระทงั่ พอหนงั ถูกฉายก็ประสบความสาเร็จในระดบั หน่ึง ทาเงินสูงสุดในประเทศตอนน้นั รวมถึงไดร้ ับรางวลั ภาพยนตร์แห่งชาติ สุพรรณหงส์ อีกดว้ ย หนงั เร่ืองต่อมาของ (นางนาก) เลยได้ งบประมาณเพิ่มข้ึนอีกเท่าตวั

2. ภาพยนตร์ ‘นางนาก’ สร้างเม่ือปี พ.ศ.2542 ตานานแห่งทุ่งพระโขนงระหว่างนางนากกบั นายมาก ประสบความสาเร็จท้งั ในแง่ของ รายไดแ้ ละคาวจิ ารณ์ โดยใชท้ ุนสร้างไป 12 ลา้ นบาท แต่กวาดรายไดไ้ ปถึง 150 ลา้ นบาททวั่ ประเทศ ซ่ึงถือวา่ สูงมากสาหรับหนงั เมื่อ 20 ปี ท่ีแลว้ หากเทียบกบั ยคุ น้ีที่แต่ละปี หาหนงั ไทยทารายไดถ้ ึงหลกั ร้อยลา้ นบาทไดย้ าก ทาลายสถิติของ Titanic ภาพยนตร์ฮอลลีวดู ฟอร์มยกั ษท์ ่ีเขา้ ฉายไปก่อนหนา้ น้นั ก่อนจะมีการนากลบั มาจดั ฉายรอบพิเศษในวาระครบรอบ 20 ปี ของหนงั เมื่อกลางปี 2562 ที่ผา่ นมา (ทีละโชติ, 2563)

ภำพที่ 2.19 โปสเตอร์ภาพยนตร์ ‘นางนาก’ ที่มา: Gossipstar, 2019

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

• เขา้ ฉายเม่ือปี 2542 • นาแสดงโดย ทราย เจริญปุระ และ เมฆ วนิ ยั ไกรบุตร • กากบั การแสดง นนทรีย์ นิมิบุตร • เขียนบทโดย วศิ ิษฏ์ ศาสนเท่ียง

ท้งั น้ีเป็ นยคุ ท่ีมีหนงั หลากหลายเร่ืองประสบความสาเร็จในต่างประเทศ เช่น ตลก 69, นาง นาก, บางระจนั , ฟ้าทะลายโจร, บางกอกแดนเจอรัส, มนตร์ ักทรานซิสเตอร์ และองคบ์ าก ฯ

กรณี “ฟ้าทะลายโจร” ของ วิศิษณ์ ศาสนเที่ยง มาจากความชอบส่วนตวั ในการดูหนงั ไทย ต้งั แต่เด็กๆ เป็ นความบนั เทิงราคาถูก ย่ิงหนงั กางแปลงยุค ‘มิตร–เพชรา’ ความรู้สึกนึกคิดขณะทา หนงั เร่ืองแรกของคือ อยากรวมความชอบในอดีต ท้งั เพลงเก่า ภาพยนตร์เก่า ดว้ ยมุมมองใหม่ใหค้ น รุ่นใหม่ดู เหมือนอยากบนั ทึกประวตั ิศาสตร์ภาพยนตร์ไทยให้อยู่ในเร่ืองเดียวกนั ท้งั หมด วิธีการ เฉพาะตวั ของเขากบั เร่ืองน้ีคือ ยอ้ นกลบั ไปหาอดีต สารวจเพ่ือต่อยอดงานเก่าๆ แลว้ นามาสู่ความ ทนั สมยั ในแบบฉบบั ตนเอง เกิดเป็นฟ้าทะลาย และดว้ ยความที่เรียนศิลปะมา วิศิษณ์ ก็จะนาเอาทุก สิ่งทุกอยา่ งมาดดั แปลงใหเ้ ป็นตวั ตนของเขาเอง จึงประสบความสาเร็จในแง่ของความแปลกใหม่ใน อีกมุมมองหน่ึง (วรี วรรธน์ สมนึก, 2560)

หนังไทยอีกเร่ืองหน่ึงอย่าง “บางระจัน” นนทรียเ์ ล่าเสริมว่าเป็ นหนังมาถูกเวลา ถูกที่ ถูกทาง เพราะก่อนยคุ ที่บางระจนั จะฉาย เป็นยคุ ที่ประเทศไทยเกิดวิกฤตอยา่ งรุนแรงมากก่อนจะเกิด ฟองสบู่แตกของจริง ตอนน้นั ทุกคนทางานดว้ ยความสุขสบายใจ เพราะเฟ่ื องฟูมาก งานในแวดวง ศิลปะ โฆษณา มิวสิควีดิโอกเ็ ฟื่ องฟมู าก เป็นยคุ ที่เติบโตของทุกๆ คนหลงั จากเรียนรู้ในปี 2530 พวก เรากเ็ ติบโตข้ึนมา ทางานเกบ็ เก่ียวประสบการณ์ข้ึนมาจนถึงประมาณปี 2537-2539 (วีรวรรธน์ สมนึก , 2560)

หนังหรือภาพยนตร์ในยุคน้ีกา้ วสู่ความเป็ นสากลมากข้ึน หลุดจากจารีตเดิมผูก้ ากบั และ ผูส้ ร้างคานึงถึงตลาดต่างประเทศ และแต่ต้งั แต่ พ.ศ. 2540 ถือเป็ นการเขา้ สู่ “หนังไทยยุคใหม่” โดยเฉพาะ “หนังไทยนอกกระแส” และ “ผูก้ ากบั หนังอินด้ี” ท้งั น้ีผูเ้ ขียนไดย้ กตวั อย่างหนังนอก กระแสท่ีเกิดข้ึน ดงั น้ี

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

1. “สุดเสน่หา Blissfully Yours” (ความใคร่ของคนชายขอบกบั การกดข่ีอตั ลกั ษณ์คนต่างชาติในส่ือบนั เทิงของไทย) ผกู้ ากบั หนงั มือรางวลั ระดบั โลก อภิชาติพงศ์ วีระเศรษฐกุล เลือกที่จะนาเสนอเร่ืองราวของ

คนต่างดา้ วอยา่ งเท่าเทียม และยงั เป็นนกั แสดงนาของเรื่องอีกดว้ ย เล่าเร่ืองราวในช่วงเวลาท่ีแสนจะ สุดเสน่หาของ ‘มิน’ หนุ่มชาวพม่าที่หลบหนีเขา้ เมืองมาอย่างผิดกฎหมายกบั สาวไทยคนรักอย่าง ‘รุ่ง’ โดยท้งั คู่เขา้ ไปเที่ยวในป่ าเพ่ือที่จะเสพสุขในสถานที่ที่มีอิสระไร้ซ่ึงการแบ่งชนช้นั วรรณะ สามารถแสดงความรักไดอ้ ยา่ งเตม็ ท่ี ขณะเดียวกนั ‘ป้าอร’ กบั ‘ทอมมี่’ ลูกนอ้ งของสามีเธอกแ็ อบมา เสพสมกนั ในป่ าแห่งน้ีเช่นกนั โดยเร่ืองน้ีสามารถตีความไดห้ ลายแง่ตามแต่ความเขา้ ใจของผูช้ ม อยา่ งแรกคือ เร่ืองของความใคร่เสน่หาของท้งั สองคู่ท่ีต่างพร้อมกนั มาหาความสุขกนั ในป่ า หนงั ให้ ความหมายกับ เพศสัมพนั ธ์ คือ ความสุขท่ีทุกคนถวิลหา คนสามญั ไม่ว่าชนช้ันใดก็เข้าถึงได้ หาความสุขจากความใคร่ท่ีมีอยใู่ นทุกคน (Sahamongkolfilm, 2016)

กากบั การแสดง: อภิชาติพงศ์ วีระเศรษฐกลุ ร า ง วัล : AFI Fest 2 0 0 2 - Grand Jury Prize / Buenos Aires International Festival of Independent Cinema 2 0 0 3 - Best Director (Apichatpong Weerasethakul), FIPRESCI Prize / Rotterdam International Film Festival 2003 - KNF Award / Singapore International Film Festival 2003 - Young Cinema Award / Tokyo FILMeX 2002 - Grand Prize (Sahamongkolfilm, 2016)

ภำพท่ี 2.20 โปสเตอร์ภาพยนตร์ “สุดเสน่หา Blissfully Yours” ที่มา: Sahamongkolfilm, 2016

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

2. MARY IS HAPPY, MARY IS HAPPY

ผลงานภาพยนตร์เรื่องยาวลาดบั ที่ 2 ของผกู้ ากบั สไตลช์ ดั เต๋อ-นวพล ธารงรัตนฤทธ์ิ เขา้ ฉาย ในประเทศไทยเป็นคร้ังแรกเม่ือวนั ท่ี 28 พฤศจิกายน 2556 เป็นภาพยนตร์ที่คนดูพดู เป็นเสียงเดียวกนั ว่ามว่ั มาก เพราะแมแ้ ต่ผูก้ ากบั เองยงั บอกว่าเป็ นภาพยนตร์ท่ีไม่มีเรื่องยอ่ แต่เมื่อออกฉายกลบั ไดใ้ จ คนดูมากมาย จนเรียกไดว้ า่ Mary is Happy, Mary is Happy กลายเป็นภาพยนตร์นอกกระแส (อินด้ี) ท่ีสร้างกระแสในหมู่คนรุ่นใหม่ไดอ้ ยา่ งน่าประทบั ใจ (พชั ชา พูนพิริยะ, 2561) ดว้ ยโครงเร่ืองหรือ แนวทางท่ีแปลงใหม่จึงทาใหค้ อนเซปตภ์ าพยนตร์เร่ืองน้ีแตกต่างและน่าสนใจ ซ่ึงอยทู่ ี่การเลา่ เร่ือง

โดยเน้ือหาท้ังหมดน้ันต่อยอดมาจากทวีต 410 ทวีต ต้ังแต่ช่วงเดือนธันวาคม 2555 – มกราคม 2556 จากแอก็ เคานตท์ วติ เตอร์ที่มีช่ือวา่ @marylony หรือแมรี่ มาโลน่ี (ซ่ึงเป็นแอก็ เคานตท์ วิตเตอร์จริงๆ ของ ไนซ์ ภทั รินทร์ คงภิวฒั นา) ทาให้ Mary is Happy, Mary is Happy เป็นภาพยนตร์ ท่ีคาดเดาไม่ได้ และเล่าเรื่องอยา่ งสนุกสนานแบบไม่มีขอ้ จากดั ระหว่างทวีตบนโลกแห่งความเป็ น จริงและจินตนาการของผูก้ ากบั เรื่องราวของภาพยนตร์โฟกสั ท่ี ‘แมร่ี’ (พชั ชา พูนพิริยะ) เด็กสาว ม.6 ท่ีกาลงั จะเรียนจบและตอ้ งทาหนงั สือรุ่นให้กบั เพ่ือนท้งั โรงเรียน โดยมีเพื่อนสนิทอย่าง ‘ซูริ’ (ชนนิกานต์ เนตรจุย้ ) คอยช่วยเหลือและตามเธอไปทุกที่ (พชั ชา พนู พริ ิยะ, 2561)

Mary is Happy, Mary is Happy เป็ นภาพยนตร์ท่ีไดร้ ับการอานวยการสร้างโดย Biennale College Cinema และแบรนดแ์ ฟชน่ั จากอิตาลีอยา่ ง Gucci ทาให้ก่อนจะเกิดเป็นภาพยนตร์เร่ืองน้ีได้ เต๋อ นวพล และทีมผูส้ ร้างเดินทางไปอยู่และใชเ้ วลาเขียนบทกนั ถึงเมืองเวนิส ประเทศอิตาลี และ Mary is Happy, Mary is Happy ยงั ไดฉ้ ายรอบปฐมทศั น์คร้ังแรกในโลกที่เทศกาล 70th Venice Film Festival อีกดว้ ย (พชั ชา พนู พิริยะ, 2561)

กากบั การแสดง: นวพล ธารงรัตนฤทธ์ิ ผเู้ ขียนบท : นวพล ธารงรัตนฤทธ์ิ ฉายและชนะรางวลั จากเวทีต่างประเทศหลายที่ เช่น เทศกาลภาพยนตร์ Filmfest Hamburg ประเทศเยอรมนี, Golden Horse Film Festival ประเทศไตห้ วนั , Valdivia International Film Festival ประเทศชิลี, Busan International Film Festival ประเทศเกาหลีใต้ และ Tokyo International Film Festival ประเทศญี่ป่ ุน ฯลฯ ไดร้ ับการเสนอชื่อเขา้ ชิงหลายเวที รวมท้งั เวทีใหญ่ของวงการภาพยนตร์ในประเทศไทย อย่างเวทีสุพรรณหงส์ คร้ังท่ี 23 โดย Mary is Happy, Mary is Happy ไดร้ ับการเสนอช่ือเขา้ ชิง 10 สาขา และไดไ้ ปท้งั หมด 4 รางวลั ไดแ้ ก่ รางวลั ผูแ้ สดงนาหญิงยอดเย่ียม, ผูแ้ สดงสมทบหญิงยอด เยี่ยม, ลาดบั ภาพยอดเย่ยี ม (ชลสิทธ์ิ อุปนิกขิต) และรางวลั ถ่ายภาพยอดเย่ียม (ไพรัช คุม้ วนั ) (พชั ชา พนู พิริยะ, 2561)

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

100

ภำพท่ี 2.21 โปสเตอร์ภาพยนตร์ Mary is Happy, Mary is Happy ท่ีมา: Sanook, 2013

3. Die Tomorrow Die Tomorrow เป็นหนงั ยาวอิสระเรื่องท่ี 3 ของ นวพล ธารงรัตนฤทธ์ิ หนงั 2 เร่ืองท่ีผา่ นมา

(36 และ Mary is happy, Mary is happy) ใช้ข้อดีของการเป็ นหนังอิสระเต็มที่น่ันคือ สามารถ ออกแบบการเล่าเร่ืองของหนงั ใหแ้ ตกต่างจากหนงั ปกติ วางคอนเซ็ปตห์ ลกั แลว้ มุ่งหนา้ เล่าแบบที่คิด ไวอ้ ยา่ งไม่วอกแวก เหตุผลท้งั หมดน้ีทาใหผ้ ชู้ มหลายๆ คน ‘เตรียมใจ’ ไวล้ ่วงหนา้ วา่ Die Tomorrow จะเป็ นหนงั ที่เล่าเรื่องความตายดว้ ยวิธีเล่าที่ไม่ปกตินกั ผูก้ ากบั ไม่ไดอ้ ยากเล่าเร่ืองความตายโดยใช้ แค่บทและนกั แสดงแต่ยงั อยากเล่าดว้ ยการสัมภาษณ์ การใชข้ อ้ มูลสถิติและการแบ่งเน้ือหาเป็ นช่วง เพ่ือจับประเด็นน้ี วิธีการเล่าของ Die Tomorrow ท่ีแบ่งเป็ นห้วงส้ันๆ ก็คล้ายเวลาท่ีเราอยู่ใน สถานการณ์ท่ีคนใกลต้ วั เสียชีวิต เหตุการณ์มกั จะยาวนานไม่ไดจ้ บเพียงวูบเดียว เช่น ถา้ ญาติผูใ้ หญ่ ของคุณเสียที่โรงพยาบาล ลูกหลานตอ้ งมารวมตวั กนั พร้อมหนา้ เพื่อเตรียมงานศพ แจง้ คนที่เก่ียวขอ้ ง จดั การกบั ธุระที่ผูต้ ายทิ้งไว้ เจอญาติที่เคยอยู่ไกลหวนกลบั มาพบเพราะความตายคร้ังน้ี เหตุการณ์ เหล่าน้ีมกั เป็ นเรื่องส้ันๆ ท่ีประดงั ประเดเขา้ มาระหว่างทางเราจึงได้พบความรู้สึกท่ีหลากหลาย บางวนั ร้องไห้ บางวนั ยิ้ม บางวนั หัวเราะ ไม่ไดเ้ ป็ นกอ้ นความรู้สึกแบบเดียวกนั เม่ือความตายมา เยอื น ไม่ไดม้ ีแต่ความเศร้าแต่นาพาความรู้สึกหลากหลายใหเ้ ราไดร้ ับรู้ กวา่ ท่ีเราจะรู้สึกสถานการณ์ กก็ ลบั สู่สภาวะปกติแลว้ (ศิวะภาค เจียรวนาลี, 2560)

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

101

กากบั การแสดง: นวพล ธารงรัตนฤทธ์ิ วิธีเล่าเร่ืองในหนังใช้วิธีการทาหนังแบบ essay film และอัลบ้ัมเพลงแบบ Progressive (โดยเฉพาะอลั บ้มั Zero ของวง Pru) มาผสมผสาน

ภำพที่ 2.22 โปสเตอร์ภาพยนตร์ Die Tomorrow ท่ีมา: มานิตย์ มณีพนั ธกลุ , 2560

นอกเหนือจากน้ียงั มีรายช่ือของผกู้ ากบั สายอินด้ีมาประกอบใหผ้ เู้ รียนไดร้ ู้ อาทิเช่น 1. อภิชาติพงศ์ วีระเศรษฐกลุ 2. นวพล ธารงรัตนฤทธ์ิ 3. ธญั ญว์ าริน สุขะพิสิษฐ์ 4. บุญส่ง นาคภู่ ฯลฯ ต่อมากลา่ วถึงการจดั จาหน่ายและฉายในโรงภาพยนตร์ โรงภาพยนตร์ใน กรุงเทพฯ

• เครือ ApexApex • เครือ U.M.G. • เครือ United Artist Artist • เครือ NK THX THX • เครือ E.G.V. • เครือ SF Multiplex Multiplex • เครือ Major Cineplex Cineplex

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

102 • เครือ Major Holywood 1.2 รูปแบบของโรงภำพยนตร์ 1.2.1 โรงภาพยนตร์ในอดีตในรูปแบบของ “Stand alone Theatre” คร้ังหน่ึงเม่ือ 50-70 ปี ที่แลว้ โรงภาพยนตร์แบบสแตนด์อโลน (Stand Alone) หรือโรงหนงั เด่ียวท่ี ต้ังอยู่โดดๆ เคยไดร้ ับความนิยมอย่างมาก ก่อนที่วนั เวลาและความเจริญก้าวหน้าของเทคโนโลยีจะพา โรงภาพยนตร์แบบมลั ติเพลก็ ซ์สุดทนั สมยั ที่พร้อมดว้ ยส่ิงอานวยความสะดวกต่างๆ เขา้ มาแทนที่ และค่อยๆ ลดบทบาทของโรงหนังสแตนด์อโลน จนผูค้ นต่างหลงลืมอดีตที่เคยแสนรุ่งเร่ืองน้ีกันไปโดยปริยาย (Warissara Narinthon, 2563 ) ท้งั น้ีโรงภาพยนตร์แบบสแตนดอ์ โลนในอดีตมีลกั ษณะดงั ภาพท่ี 2.23 น้ี

ภำพท่ี 2.23 ภาพโรงภาพยนตร์แบบสแตนดอ์ โลน (Stand Alone) ที่มา: Warissara Narinthon, 2563

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

103

1.2.2 โรงภาพยนตร์ในรูปแบบ Mini Theatre , Multiplex

ถดั จากน้นั กม็ าถึงยคุ “มินิเธียเตอร์” (MINI THEATER ) ซ่ึงมีอยเู่ กลื่อนกลาดเมืองในขณะน้ี ท้งั ตาม ห้างสรรพสินคา้ ขนาดใหญ่ และขนาดกลาง หรือตามแห่งชุมชนสาคญั ผูเ้ ชี่ยวชาญในวงการภาพยนตร์ให้ นิยามถึงความสาเร็จของ “มินิเธียเตอร์” ว่ามาจากการดาเนินการตามสูตร 3 C นนั่ คือ ทางเลือก (CHOICE), ความสบาย ( COMFORT), ความสะดวก (CONVENIENCE) แต่ถือว่าการเกิดของมินิเธียเตอร์ตามทฤษฎี 3 C น้ีเป็ นเพียงข้นั เร่ิมตน้ เท่าน้นั เพราะถา้ หากหวงั จะเนรมิตใหโ้ รงหนงั ถูกตอ้ งตามทฤษฎีน้ีแลว้ จะตอ้ งเป็น โรงหนังแบบที่เรียกว่า “MULTIPLEX THEATER” (นิตยสารผูจ้ ดั การ, 2537) กล่าวว่ารูปแบบควรมีความ น่าสนใจและเสริมใหผ้ ชู้ มเกิดความตอ้ งการท่ีจะเขา้ ไปชม ดงั น้ี

โรงหนงั แบบมลั ติเพลกซ์น้ี ถือเป็ นนวตั กรรมในช่วง 2-3 ปี น้ี โดยมีจุดเริ่มจากความคิดท่ีจะเปล่ียน พฤติกรรมของผูช้ มในสหรัฐอเมริกาให้มีทางเลือก และความสะดวกสบายมากกว่ามินิเธียเตอร์ที่คุน้ เคยมา เป็ นเวลานาน จากความสาเร็จที่สามารถดึงดูดความสนใจจากผู้ชม และดึงคนจากจอทีวีให้หันมาอุดหนุน จอหนงั ไดม้ ากกวา่ เท่าตวั น้ีเอง จูงใจใหผ้ บู้ ริหารของโรงภาพยนตร์เครือเมเจอร์ในประเทศไทยมองวา่ ส่ิงน้ีจะ เป็นจุดกระตุน้ สาคญั ทาใหก้ ารออกมาดูหนงั ของคนไทยสูงยง่ิ ข้ึนไปอีก (นิตยสารผจู้ ดั การ, 2537)

วิสูตร พูลวรลกั ษณ์ ผูอ้ านวยการฝ่ ายบริหารบริษทั เอนเตอร์เทน โกลเดน วิลเลจ บริษทั ผูบ้ ุกเบิก โรงหนังแบบมลั ติเพลกซ์แห่งแรกในไทย อรรถาธิบายถึงแนวความคิดของโรงภาพยนตร์แบบน้ีว่า มลั ติ- เพลกซ์เธียเตอร์ แห่งน้ีเป็นความร่วมมือของผชู้ านาญการเรื่องโรงภาพยนตร์จาก 3 ประเทศ คือกลุ่มเอนเตอร์ เทนเมนท์จากไทย ซ่ึงเป็ นกลุ่มโรงภาพยนตร์ที่ฉายหนังในเครือเมเจอร์ที่จบั มือร่วมกบั บริษทั โกลเดนท์ ฮาร์เวสท์ ยกั ษใ์ หญ่ดา้ นภาพยนตร์จากฮ่องกง ซ่ึงมีเครือข่ายมลั ติเพลกซ์เธียเตอร์หลายแห่งในโลก และกลุ่ม วลิ เลจ โรดโชว์ จากออสเตรเลียท่ีมีเครือขา่ ยโรงภาพยนตร์อยทู่ ว่ั โลกกวา่ 200 โรง (นิตยสารผจู้ ดั การ, 2537)

ในดา้ นความสะดวกสบาย ถือว่าเป็นขอ้ แตกต่างซ่ึงเป็นเอกลกั ษณ์สาคญั ของโรงภาพยนตร์ประเภท น้ี เร่ิมจากตวั โรงที่จะเป็ นการก่อสร้างข้ึนมาเพ่ือเป็ นโรงภาพยนตร์อย่างแทจ้ ริง ไม่ใช่การดดั แปลงอาคาร ประเภทอ่ืนมาเป็นโรงหนงั อยา่ งอดีตที่เคยทากนั มา ดงั น้นั ท่ีนง่ั ชมในแต่ละจุดจึงไดจ้ ดั ข้ึนมาใหเ้ หมาะกบั การ ชมโดยทวั่ ถึงกัน จานวนที่นั่งในแต่ละโรงอยู่ในอตั รา 200-400 ท่ีนั่งโดยเฉล่ีย จะมีเพียง 1 โรงเท่าน้ันท่ี ซีคอนสแควร์ซ่ึงจะมีท่ีนั่งมากถึง 800 ท่ี นอกจากน้ันความลาดเอียงของโรงประเภทน้ีจะอยู่ในเกณฑ์ท่ี พอเหมาะสาหรับการน่ังชมตามมาตรฐานของโรงภาพยนตร์ทวั่ โลก (นิตยสารผูจ้ ดั การ, 2537) ซ่ึงจะตอ้ ง สร้างใหต้ อบโจทยแ์ ละน่าสนใจ ดงั น้ี

• ระบบแสง สี เสียง ถือว่าเป็ นปัจจยั สาคญั ท่ีจะทาให้ผูช้ มสนุกสนานไปกบั ภาพยนตร์เร่ือง น้ันหรื อไม่ ดังน้ันเพ่ือความสมบูรณ์แบบของการเป็ นมัลติเพลกซ์เธียเตอร์ การใช้ คอมพิวเตอร์มาควบคุมระบบท้งั 3 จึงเป็ นสิ่งท่ีปฏิเสธไม่ไดโ้ ดยเมื่อเป็ นโรงระดบั น้ีแลว้ จะมีมอนิเตอร์ควบคุมจากศูนยฉ์ ายแห่งเดียวในแต่ละท่ี ซ่ึงจะคอยควบคุมให้ภาพท่ีออกมา

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

104

ไหลเลื่อนไปอยา่ งไม่สะดุด สีท่ีฉายออกมาก็จะมีการควบคุมโทนสีใหส้ ดสวย ส่วนแสงน้นั จะถูกควบคุมไม่ใหส้ วา่ งหรือมืดเกินไป • ระบบเสียงเป็ นส่ิงที่โรงภาพยนตร์แบบมลั ติเพล็กซ์หวงั เป็ นอย่างมากว่า จะเป็ นจุดขาย สาคญั ในการดึงคนออกจากบา้ นมาดูหนงั ในโรงแบบน้ี โดยทุกโรงที่เป็นมลั ติมีเพลกซ์น้ีจะ ใช้ระบบเสียง ดอลบ้ีเอชเอกซ์ทุกโรงและจะมีหน่ึงโรงที่ซีคอนแสควร์ซ่ึงบรรจุคนได้ จานวน 800 ที่น่ังดังว่าน้ันจะใช้โครงสร้างระบบเสียงในโรงภาพยนตร์ท่ีดีที่สุดในโลก ขณะน้ันคือระบบทีเอชเอกซ์ (THX SYSTEM) ซ่ึงจะทาให้เสียงท่ีได้ออกมาเหมือน ธรรมชาติมากท่ีสุด หากภาพยนตร์เร่ืองใดที่ใชร้ ะบบเสียงแบบดิจิตอลดว้ ยแลว้ ก็จะทาให้ ความเหมือนจริงสูงย่ิงข้ึนอีก และโครงสร้างระบบเสียงแบบ THX ที่ซีคอนสแควร์แห่งน้ี ถือเป็นโรงที่ 63 ของโลก โดยวิสูตรมีความเชื่อมน่ั ว่าขณะน้ีถึงเวลาที่จะปรับพฤติกรรมการชมภาพยนตร์ของคนไทยไดแ้ ลว้ โดยใชส้ มรภูมิแห่งแรกท่ีบางแคในการทดลองตลาดน้นั ในปี แรกของการเปิ ดดาเนินการผสู้ ร้างต้งั ความหวงั ไวว้ า่ จะมีผชู้ มอยา่ งนอ้ ย 1,800,000 คน ส่วนที่รังสิตและซีคอนสแควร์น้นั ต้งั ความหวงั ไวใ้ นอตั รา 2,000,000 คน (นิตยสารผจู้ ดั การ, 2537)

1.3 องค์กรหรือค่ำยท่ดี ำเนนิ กำรผลติ ภำพยนตร์ในไทย • จีดีเอช • ที โมเมนต์ • พระนครฟิ ลม์ • ไฟวส์ ตาร์ • สหมงคลฟิ ลม์ • เอม็ เทอร์ต้ีไนน์ • ทรานส์ฟอร์เมชนั่ ฟิ ลม์ • ซีเจ เมเจอร์ • Film Guru+Movie Hero • กนั ตนา

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

105

ภำพท่ี 2.24 ภาพแสดงโลโกค้ ่ายผลิตภาพยนตร์ในไทย ท่ีมา: พทิ กั ษ์ ปานเปรม, 2564

1.4 ประเภทของภำพยนตร์ไทย ประเภทภาพยนตร์ทาให้ผูช้ มรู้ว่าเน้ือหาของภาพยนตร์เร่ืองน้ันเก่ียวขอ้ งกบั อะไร ซ่ึงช่วยให้ผูช้ ม

ตดั สินใจไดง้ ่ายข้ึนท่ีจะเลือกดู ท้งั น้ีประเภทของภาพยนตท์ ่ีไดร้ ับความนิยม และเป็ นท่ีรู้จกั กนั มากท่ีสุดใน ไทย (ดร.สุวิชา เป้าอารีย,์ 2557) ประกอบดว้ ย

2. หนงั บู๊ (Action) 3. ตลก (Comedy) 4. หนงั ผจญภยั (Adventure) /วิทยาศาสตร์ไซไฟ (Sci –Fi) 5. สยองขวญั (Horror) / ระทึกขวญั (Thriller) 6. ภาพยนตร์ดราม่า (Drama Movies) 7. อภินิหารแฟนตาซี (Fantasy) 8. ภาพยนตร์การ์ตูน (Animation Movies) 9. ภาพยนตร์รักโรแมนติก (Romance Movies)

1.5 ปัญหำในอตุ สำหกรรมภำพยนตร์ไทย รายงาน Super-Cycle ปี 2010 คาดการณ์ว่าในอีก 20 ปี ขา้ งหน้า อุตสาหกรรมภาพยนตร์จะขยาย

ตวั อย่างรวดเร็ว ตลาดจะเชื่อมโยงในระดบั โลก ตลาดเกิดใหม่จะเติบโตอย่างรวดเร็วและมีบทบาทมากข้ึน รวมท้งั ส่ือรูปแบบใหม่จะมีส่วนช่วยให้ตลาดเกิดใหม่ไดเ้ ขา้ ถึงและเป็ นที่รู้จกั ของตลาดระดบั โลกมากข้ึน ท้งั น้ีส่ิงท่ีผูป้ ระกอบการควรเล็งเห็นเป็นสาคญั และผเู้ รียนควรจะศึกษาคือ ปัญหา การมองใหเ้ ห็นถึงปัญหาท่ี จะเกิดข้ึนอาจจะช่วยยบั ยงั่ ความเสียหายก่อนการผลิตและเผยแพร่ภาพยนตร์ไดอ้ ย่างมีประสิทธิภาพ โดย ปัญหาในอุตสาหกรรมภาพยนตร์ไทย (สานักงานคณะกรรมการกากบั หลกั ทรัพยแ์ ละตลาดหลกั ทรัพย,์

ประกอบดว้ ย

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

106

1. ปัญหาในข้นั ตอนการเตรียมการถ่ายทา ข้นั ตอนก่อนการผลิต: วางแผนผลิต การไดม้ าซ่ึงสิทธิในเร่ืองจากหนงั สือ ค่าใชจ้ ่ายในเร่ืองของ

งบประมาณการผลิต (จ่ายค่าลิขสิทธ์ิใหก้ บั เจา้ ของลิขสิทธ์ิ) ข้นั ตอนเขียนบทภาพยนตร์จดั หาทีมงาน นกั แสดงและจดั อุปกรณ์ประกอบฉาก 2. ปัญหาในข้นั ตอนการถ่ายทา

ข้นั ตอนการผลิต: ถ่ายทาภาพยนตร์และบนั ทึกเสียง จดั ทาแอนนิเมชน่ั กิจกรรมกองถ่าย เป็นตน้ (จ่ายค่าตวั ใหก้ บั นกั แสดงผกู้ ากบั ค่าสถานท่ีและอุปกรณ์ฯลฯ) 3. ปัญหาในข้ึนตอนหลงั การถา่ ยทา

การตดั ต่อ ทา visual/special effects ทาเพลงและบรรยายประกอบ การตรวจพิจารณาภาพยนตร์ หลังจากที่สร้างภาพยนตร์แล้วจะนาผลงานไปจดทะเบียนลิขสิทธ์ิ และจัดการเพื่อแสวงหา ผลประโยชน์จากลิขสิทธ์ิ จากน้นั จะมีกระบวนการเผยแพร่ เช่น ทาสาเนาของส่ือบนั ทึกเพื่อนาไปจดั แสดงหรือจดั จาหน่ายใหแ้ ก่ผบู้ ริโภค ท้งั น้ีหากกล่าวถึงงบในการสร้างภาพยนตร์น้นั การลงทุนในอุตสาหกรรมภาพยนตร์ถือไดว้ า่ มีความ เสี่ยงสูงและอาจให้ผลตอบแทนสูง เช่น หนงั Sahara (ปี 2005) ใชต้ น้ ทุนสร้างและการตลาด USD 282 ลา้ น สร้างรายได้จากการฉายเพียง USD 122 ลา้ น ขณะที่หนัง Blair Witch Project (ปี 1999) ใช้ทุนสร้างและ การตลาด USD25.06 ลา้ น สร้างรายไดจ้ ากการฉายมากกวา่ USD 240 ลา้ น แหล่งรายไดข้ องภาพยนตร์ มาจาก รายได้จากการเขา้ ฉายในโรงภาพยนตร์ (เช่น ผูส้ ร้างภาพยนตร์ไทยมีรายไดส้ ่วนแบ่งร้อยละ 50 จากตว๋ั ภาพยนตร์ในกรุงเทพฯ และมีรายไดก้ ารขายสิทธ์ิให้กบั สายหนงั ในต่างจงั หวดั ) และรายไดค้ ่าลิขสิทธ์ิจาก การนาออกแสดงหรือจดั จาหน่ายให้แก่ผูบ้ ริโภค ได้แก่ค่าลิขสิทธ์ิจากการฉายภาพยนตร์ทางโทรทัศน์ ค่าลิขสิทธ์ิจากผูป้ ระกอบการ Home Video เพื่อนาไปผลิตและจาหน่ายดีวีดีค่าลิขสิทธ์ิจาก Online Video Distributor (เช่น Netflix) เพ่ือนาไปจาหน่ายผา่ นสื่อออนไลน์หรือสื่อรูปแบบใหม่ใหแ้ ก่ผบู้ ริโภค (เช่น ดาวน์ โหลดทางอินเทอร์เน็ตหรื อ Application บนมือถือ) รวมท้ังรายได้จากการขายลิขสิทธ์ิให้บริ ษัทใน ต่างประเทศ และขายสปอนเซอร์จากสินคา้ ท้งั น้ีรูปแบบของรายไดม้ ีการเปลี่ยนแปลงอยา่ งรวดเร็วจากการ พฒั นาทางเทคโนโลยี (สานกั งานคณะกรรมการกากบั หลกั ทรัพยแ์ ละตลาดหลกั ทรัพย,์ 2557) ไดม้ ีการจาลอง แผนภาพห่วงโซอาหารของอตุ สาหกรรมภาพยนตร์ ดงั ตารางแผนภาพท่ี 2.1 น้ี

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

107

ตำรำงท่ี 2.1 แสดง Supply chain ของอตุ สาหกรรมภาพยนตร์ไทย ท่ีมา: สานกั งานคณะกรรมการกากบั หลกั ทรัพยแ์ ละตลาดหลกั ทรัพย,์ 2557

นอกจากน้ ี ปั ญหาที่ สาคัญอันก่ อให้เกิ ดอุปสรรคอี กรู ปแบบของอุตสาหกรรมภาพยนตร์ ไ ทย (สานกั งานคณะกรรมการกากบั หลกั ทรัพยแ์ ละตลาดหลกั ทรัพย,์ 2557) ไดใ้ หข้ อ้ มูลเพ่มิ เติมไว้ ไดแ้ ก่

• ผปู้ ระกอบการเขา้ ถึงแหล่งเงินทุนไดย้ ากหรือขาดแคลนเงินทุนเพราะการสร้างภาพยนตร์ใช้ ตน้ ทุนสูงและมีความเสี่ยงสูง ท่ีผ่านมาภาพยนตร์ไทยจานวนมากท่ีไม่ประสบความสาเร็จ ดา้ นรายได้ การขอสินเช่ือจากสถาบนั การเงินจึงทาไดค้ ่อนขา้ งจากดั เมื่อเงินทุนจากดั ส่งผล ใหผ้ ลงานขาดคุณภาพและมกั ไม่ตรงกบั ความตอ้ งการของตลาด

• ปัญหาการละเมิดลิขสิทธ์ิมีการลกั ลอบวางจาหน่ายวสั ดุวีดิทศั น์หรือดาวโหลดภาพยนตร์ ละเมิดลิขสิทธ์ิอยา่ งแพร่หลาย

• ขาดบุคลากรที่มีองคค์ วามรู้และทกั ษะที่จาเป็ น ขาดสถาบนั การศึกษาท่ีมีหลกั สูตรเฉพาะ ทางสาหรับอุตสาหกรรม รวมท้งั ไม่สามารถเขา้ ถึงฐานขอ้ มูลและองคค์ วามรู้ท่ีสาคญั ต่อการ พฒั นาต่อยอดเพือ่ สร้างมูลค่าเพม่ิ ใหก้ บั สินคา้

• ผูป้ ระกอบการในห่วงโซ่อุปทานยงั ขาดคุณภาพมาตรฐานและตอ้ งการพฒั นาเพิ่มข้ึน เช่น ธุรกิจโรงถา่ ยที่ไดม้ าตรฐานท้งั ในและนอกสถานท่ี

ถดั มาเม่ือผปู้ ระกอบการเห็นถึงปัญหาต่างๆ ที่จะสามารถเกิดข้ึนต่อการสร้างหรือผลิตภาพยนตร์แลว้ น้นั ส่ิงสาคญั ต่อมาคือ ผสู้ ร้างจะตอ้ งรู้วา่ ภาพยนตร์หน่ึงชิ้นสามารถสร้างความมนั่ คงใหก้ บั องคร์ วมในแง่ของ กิจการและสังคม ซ่ึงหากกล่าวถึงความสัมพนั ธ์ระหว่างภาพยนตร์กับความมน่ั คงต่อกิจการ ดร.ฐณยศ โล่พฒั นานนท์ อา้ งถึงใน (นิติราษฎร์ บุญโย (2564) กลา่ วไวว้ า่

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

108

1.6 ควำมม่ังคงของอุตสำหกรรมภำพยนตร์ไทย

1. ภาพยนตร์เป็นดงั่ ปราการทางวฒั นธรรม ช่วยรักษาความตระหนกั รู้ในตวั ตนของผูช้ ม ประเทศ เช่นจีนและเกาหลีใตจ้ ึงพยายามออกระเบียบคุม้ ครองกิจการภาพยนตร์และวีดิทศั น์เสมอเพ่ือให้ ภาพยนตร์ในชาติไดท้ าหนา้ ท่ีดงั กล่าว

2. ภาพยนตร์คือ เคร่ืองมือเจริญความสัมพนั ธ์ระหวา่ งคนต่างวฒั นธรรมดงั ปรากฏในหลกั การของ Soft Power และช่วยสร้างโอกาสทางการค้า การลงทุน การศึกษา รวมท้ังกิจกรรมต่างๆ ภาคประชาชน

3. ภาพยนตร์ทาหนา้ ที่ประหน่ึงผชู้ ่วยในการสร้างวาระทางวฒั นธรรม การเมือง และเศรษฐกิจช่วย หลอมรวมผูช้ มในยามท่ีต้องขบั เคล่ือนสังคมไปยงั ทางใดทางหน่ึง ณ จุดน้ีควรสรุปได้ว่า ภาพยนตร์มีบทบาททางความมน่ั คงสูง และเหตุผลทางความมนั่ คงควรจะพฒั นาไปเป็นแรงผลกั ให้เกิดความสนบั สนุน ประสานความร่วมมือรวมไปถึงพฒั นาทกั ษะความรู้ดา้ นภาพยนตร์ให้ พร้อมสาหรับการใชป้ ระโยชน์ของทุกคน

การพูดถึงภาพยนตร์กับความมน่ั คงมีวตั ถุประสงค์เพ่ือจุดประกายความคิดเก่ียวกับการใช้งาน ภาพยนตร์สาหรับโลกยคุ ถดั ไป โลกจะเตม็ ไปดว้ ยคลื่นความเปลี่ยนแปลง ผคู้ นจะเห็นการบุกทางวฒั นธรรม จากผูเ้ ล่นรายใหม่ท้งั ในโลกตะวนั ตกและตะวนั ออก ภยั ใหม่ๆ อาจอุบตั ิข้ึนอย่างเหนือความคาดหมาย บาง ชาติอยา่ งจีนจึงไดท้ าการปรับตวั โดยวางระเบียบโครงสร้างสาหรับงานภาพยนตร์และวดี ิทศั น์เพอ่ื นาไปเสริม ส่งงานความมนั่ คง จีนเห็นว่าถา้ ปล่อยภาพยนตร์ตามกลไกตลาดความเสียหายจะเกิดข้ึนในภาพรวมดว้ ย รากฐานการผลิตของจีนยงั อยใู่ นช่วงต้งั ตวั ความมน่ั คงข้ึนอยกู่ บั เอกภาพของคนในชาติ อานาจในการจดั การ และความสามารถในการปรับตวั แข่งขนั และต้งั รับของสังคม ภาพยนตร์รวมท้งั งานวีดิทศั น์ทวั่ ไปสามารถ สนับสนุนปัจจยั ท้งั สามให้แข็งแกร่งข้ึน การปล่อยวงการภาพยนตร์อย่างที่เป็ นมาจึงอาจหมายถึงความ เสียหายอยา่ งยากจะประเมินใน (นิติราษฎร์ บุญโย, 2564)

1.7 บทสรุป

ภาพยนตร์ถือได้ว่าเป็ นศาสตร์และศิลป์ อีกแขนงที่มีความสวยงานและสาคัญกับไทยอย่างย่ิง ยอ้ นกลบั ไปในยุคที่เทคโนโลยียงั ไม่ไดเ้ ขา้ มามีบทบาทหรืออิทธิพลในการผลิตและรับส่ือ จะเห็นไดว้ ่า ผูป้ ระกอบการ ผูร้ ิเร่ิมหรือผูท้ ี่พยายามจะสร้างภาพยนตร์ในยุคก่อนถือว่ามีใจรักและอยากจะผลกั ดนั ให้ ประเทศไทยเป็นท่ีรู้จกั สู่สายตาสากล จึงเริ่มท่ีจะสร้างภาพยนตร์ผา่ นการเล่าเร่ืองท่ีอิงขอ้ มูลจากเหตุการณ์จริง ซ่ึงผลตอบรับก็มีท้งั ไม่เป็ นที่นิยมหรือเป็ นท่ีนิยม กระท้งั ประสบความสาเร็จไดร้ ับรางวลั ท้งั ในและนอก ประเทศ ตลอดจนสามารถกอบโกยรายไดอ้ ยา่ งมหาศาล นบั ว่าเป็นผลสัมฤทธ์ิที่น่าชื่นชม เพราะนอกจากจะ ไดผ้ ลตอบรับในส่วนของรายไดแ้ ลว้ ยงั รวมไปถึงการกา้ วสู่การยอมรับในอุตสาหากรรมภาพยนตร์ของไทย ใหก้ บั สากลไดร้ ู้วา่ คนไทยเก่งมากนอ้ ยเพยี งใด

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

109

นอกจากน้ีหวั ใจสาคญั ของภาพยนตร์ก็คือ การมอบความบนั เทิงให้กบั ผูช้ ม อาจกล่าวไดว้ ่าการเล่า เร่ืองของภาพยนตร์น้ัน นับเป็ นการแลกเปล่ียนทัศนคติ และเป็ นที่พ่ึงพาทางใจให้กับคนดูหรือผูช้ ม ภาพยนตร์ที่ดีคือภาพยนตร์ท่ีผสู้ ร้างมีความต้งั ใจจะสร้างออกมาเพอื่ ใหผ้ ชู้ มเกิดความบนั เทิง ใหก้ าลงั ใจ และ อาจแฝงไปดว้ ยขอ้ คิดบางอยา่ งใหก้ บั ผชู้ มไดน้ ากลบั ไปใช้ เป็นภาพยนตร์ท่ีสามารถแตะใจ จนกระทงั่ ผชู้ มนา เรื่องราวไปแชร์ต่อๆ กนั ว่าเรื่องน้ีควรค่าแก่การดู ในส่วนของรายไดน้ ้นั ผูเ้ ขียนเช่ือว่าหากการเล่าเร่ืองหรือ พล็อตที่ผูส้ ร้างผลิตมีเน้ือเร่ืองที่ดี น่าสนใจ ไม่ว่าเร่ืองน้ันจะมีนักแสดงท่ีดงั หรือไม่ดงั เป็ นท่ีรู้จกั หรือไม่ หากแต่เน้ือหาที่ดีและน่าสนใจจะพาภาพยนตร์ชิ้นน้ันออกกวาดรรายไดแ้ ละไดร้ ับความนิยมอย่างไดด้ ว้ ย ตนเอง

สุดทา้ ยน้ีจากสถานการณ์ปัจจุบนั ไม่วา่ จะเป็ นเศรษฐกิจ โรคระบาดใดๆ ที่เกิดข้ึน หากทุกอย่างเร่ิม คลี่คลายลงผเู้ ขียนอยากใหผ้ เู้ รียนทุกท่านหนั ไปใหค้ วามสนใจ และเห็นถึงความสาคญั ของภาพยนตร์ในไทย มากข้ึน ถือว่าเป็ นการสนบั สนุนและช่วยเหลือส่งเสริมอุตสาหกรรมภาพยนตข์ องไทยให้ยงั คงอยู่ไดอ้ ย่าง มนั่ คงในเศรษฐกิจเช่นน้ี

1.8 คำถำมท้ำยบท 1. บทบาทสาคญั ของภาพยนตร์ไทยเป็นสื่อที่เลา่ เรื่องผสมผสานดว้ ยรูปแบบใดบา้ ง 2. พฒั นาการการเดินทางของภาพยนตร์ไทยแต่ละยคุ สมยั มีก่ียคุ และประกอบดว้ ยยคุ ใดบา้ ง 3. กองภาพยนตร์เผยแผข่ ่าว “กรมรถไฟหลวง” ถูกสร้างข้ึนโดยบุคคลสาคญั ใด 4. ภาพยนตร์เสียงเร่ืองแรกของไทยเกิดข้ึนในปี พ.ศ.ใด และมีช่ือเรื่องวา่ อะไร 5. ภาพยนตร์ไทยยคุ ฟองสบู่แตกนบั เป็นยคุ วิกฤตการณ์เศรษฐกิจคร้ังใหญ่ของไทย เรียกวิกฤตคร้ังน้ี

วา่ อยา่ งไร และใหน้ กั ศึกษายกตวั อยา่ งภาพยนตร์ที่เกิดข้ึนระหวา่ งวิกฤตคร้ังน้ีมาคนละ 1 เรื่อง พร้อมอธิบาย ความน่าสนใจของเร่ืองดงั กลา่ ว พอสงั เขป ฯ

6. ให้นักศึกษายกตวั อย่างภาพยนตร์ไทยดวงใจมาคนล่ะ 1 เรื่อง พร้อมท้งั อธิบายเน้ือเรื่อง และ เหตุผลท่ีชื่นชอน พอสังเขป ฯ

7. ให้นักศึกษายกตวั อย่างผูก้ ากบั ไทยในดวงใจมาคนล่ะ 1 ท่าน พร้อมยกตวั อย่างภาพยนตร์ท่ีชื่น ชอบจากผกู้ ากบั ท่านน้นั ดว้ ย

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

110

เอกสำรอ้ำงองิ

ขา่ วหนงั ใหม่ MarVel. (มปป). ประวตั ิภำพยนตร์ไทย ควำมเป็ นมำของภำพยนตร์ไทย. สืบคน้ เมื่อ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.studiolens.com/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%

ข่าวหนงั ใหม่ MarVel. (มปป). ประวตั ขิ องเสียงภำพยนตร์ ทีม่ ีมำอย่ำงยำวนำน. สืบคน้ เม่ือ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.studiolens.com

ไทยรัฐออนไลน์. (2558). ปิ ดตำนำน'เสือใบ'วยั 94 ปี อดตี ขุนโจรช่ือดงั . สืบคน้ เมื่อ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.thairath.co.th/news/local/500859

นงนภสั ร่มสุขวนาสนั ต.์ (2559). ใบปิ ดหนังเขยี นมือ : จำกรูปธรรมสู่ควำมทรงจำอนั รำงเลือน. สืบคน้ เม่ือ 12 พฤษภาคม2565, จาก https://www.sarakadee.com/

นพดล อินทร์จนั ทร. (มปป). พฒั นำกำรควำมคดิ ด้ำนศิลปวฒั นธรรมในสังคมไทย. สืบคน้ เมื่อ 12 พฤษภาคม 2565, จาก file:///C:/Users/Advice%20Nongphai/ Downloads/ohpiya,+Journal+ manager,+2491-4829-1-CE%20(1).pdf

นิตยสารผจู้ ดั การ. (2537). มลั ติเพลกซ์เธียเตอร์ โรงภำพยนตร์ยคุ ไฮเทค. สืบคน้ เมื่อ 12 พฤษภาคม 2565, จาก http://info.gotomanager.com/news/printnews.aspx?id=31573.

นิติราษฎร์ บุญโย. (2564). ภำพยนตร์คือควำมม่นั คง? ไทยต้องมยี ุทธศำสตร์รับมือ ผลกระทบต่อสังคมและ เศรษฐกจิ สืบคน้ เมื่อ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.bangkokbiznews.com/ blogs/columnist/960910.

ปรัชญา เปี่ ยมการุณ. (2555). พฒั นำกำรภำพยนตร์รักของไทย. สืบคน้ เม่ือ 12 พฤษภาคม 2565, จาก file:///C:/Users/Advice%20Nongphai/Downloads/ohpiya, +Journal+ manager,+13.pdf

ผจู้ ดั การออนไลน์. (2565). กว่ำจะเป็ น "สรพงศ์" พระเอกท่ถี ูกบูลลหี น้ำไม่หล่อตวั กด็ ำ. สืบคน้ เมื่อ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://mgronline.com/entertainment/detail/9650000024428.

พทุ ธพงษ์ เจียมรัตตญั ญู. (2559). พลเอก พระเจ้ำบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพช็ รอคั รโยธิน เจ้ำชำยนักถ่ำยหนังแห่งสยำม. สืบคน้ เม่ือ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.fapot.or.th/ main/information/article/view/617.

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

111

พทุ ธพงษ์ เจียมรัตตญั ญู. (2560). ย้อนอดตี รำงวลั ตุ๊กตำทอง ปฐมบทแห่งกำรประกวดภำพยนตร์ในประเทศ ไทย. สืบคน้ เม่ือ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.fapot.or.th/ main/ information/ article/ view/226.

พชั ชา พนู พริ ิยะ. (2561). Mary is Happy, Mary is Happy ครบรอบ 5 ปี หนังนอกกระแสที่กลำยเป็ นกระแส ไปทว่ั ประเทศ. สืบคน้ เม่ือ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://thestandard.co/ mary-is-happy- mary- is-happy/.

พิทกั ษ์ ปานเปรม. (2564). ภำพแสดงโลโก้ค่ำยผลติ ภำพยนตร์ในไทย. สืบคน้ เม่ือ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://f.ptcdn.info/837/051/000/orj0gbfs873OAchUjeZ-o.jpg.

มติชนออนไลน์. (มปป). โปสเตอร์หนังครูบ้ำนนอก. สืบคน้ เมื่อ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.matichon.co.th/prachachuen/news_3001527/attachment/%E0%B8%84%E0%B8%A3 %E0%B8%B9%E0%B8%9A%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%99%E0%B8 %AD%E0%B8%81-2.

มานิตย์ มณีพนั ธกลุ . (2560). โปสเตอร์ภำพยนตร์ Die Tomorrow. สืบคน้ เม่ือ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.gqthailand.com/culture/article/die-tomorrow.

รักตระกลู ภิรักจรรยากลุ . (2560). กำรเล่ำเร่ืองกำรเมืองไทยในภำพยนตร์ไทยยุคสงครำมเยน็ (พ.ศ. 2493-2518). สืบคน้ เมื่อ 12 พฤษภาคม 2565, จาก http://ethesisarchive.library. tu.ac.th/thesis/2017/TU_2017_5907030224_8370_9142.pdf

โรม บุนนาค. (2561). คนไทยได้ดูหนังเป็ นคร้ังแรก! ภำพมหัศจรรย์ทเี่ คลื่อนไหวได้!!. สืบคน้ เมื่อ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://mgronline.com/onlinesection/detail/9610000056688.

โรม บุนนาค. (2560). แปลกแต่จริงหนังไทยเร่ืองแรกสร้ำงโดยบริษัทยูนิเวอร์แซล เข้ำใจผดิ จะมำ ถ่ำยป่ ำ เจอสิ่งดกี ว่ำเลยเขยี นสคริปท์สด!. สืบคน้ เม่ือ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://mgronline.com/onlinesection/detail/9600000019209.

วีรวรรธน์ สมนึก. (2560). สองทศวรรษแห่งควำมหลงั : สำรวจอำรมณ์หนังไทยในวกิ ฤตต้มยำก้งุ . สืบคน้ เมื่อ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.tcijthai.com/news/2017/10/scoop/7493.

ศิวะภาค เจียรวนาลี. (2560). Die Tomorrow – ควำมกล้ำของ เต๋อ นวพล. สืบคน้ เม่ือ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://adaymagazine.com/movie-dietomorrow.

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

112

สานกั งานคณะกรรมการกากบั หลกั ทรัพยแ์ ละตลาดหลกั ทรัพย.์ (2557). ตลำดทุนของอตุ สำหกรรม สืบคน้ เม่ือ 12 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.tcijthai.com/ news/2014/22/ watch/5018.

สุวชิ า เป้าอารีย.์ (2557). “ประเภทของภำพยนตร์ ท่ดี นใจคนไทยมำกทส่ี ุด”. สืบคน้ เม่ือ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://nidapoll.nida.ac.th/data/cooperationlist/uploads/FILE-1596265133128.pdf.

หอภาพยนตร์ (องคก์ ารมหาชน). (2547). โปสเตอร์หนังทองพูน โคกโพ รำษฎรเตม็ ข้ัน. สืบคน้ เม่ือ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.fapot.or.th/main/cinema/view/1301.

หอภาพยนตร์ (องคก์ ารมหาชน). (2564). โปสเตอร์หนังเขำช่ือกำนต์. สืบคน้ เมื่อ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.fapot.or.th/main/archive/105.

หอภาพยนตร์ (องคก์ ารมหาชน). (2547). โปสเตอร์ภำพยนตร์โลกท้งั ใบให้นำยคนเดยี ว. สืบคน้ เม่ือ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.fapot.or.th/ assets/upload/movie/1578477733_ [email protected]

Airyelf. (2012). โปสเตอร์ภำพยนตร์ เลบ็ ครุฑและสำวเครือฟ้ำ สืบคน้ เม่ือ 13 พฤษภาคม 2565, จาก http://3.bp.blogspot.com

Candid Themes. (2018). บันทกึ รักของพมิ พ์ฉวี (1962). สืบคน้ เม่ือ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://raremeat.blog.

Sahamongkolfilm. (2016). สุดเสน่หำ (Blissfully Yours). สืบคน้ เมื่อ 13 พฤษภาคม 2565, จาก http://sahamongkolfilm.com/saha-movie/blissfully-yours-movie-2546/.

Sanook. (2022). โปสเตอร์หนังเทพธิดำโรงแรม. สืบคน้ เมื่อ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.sanook.com/movie/121589/.

Khanittha J. (2562). โปสเตอร์ภำพยนตร์ 2499 อนั ธพำลครองเมือง. สืบคน้ เมื่อ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://s.isanook.com/mv/0/rp/r/w728/ya0xa0m1w0/aHR0cHM6Ly9zLmlzYW5vb2su Y29tL 212LzAvdWQvMTgvOTE4Mzcvb3Fra3VsazhpandidWxudGE0bi1vLmpwZw==.jpg

Sanook. (2012). เปิ ดประวตั ิ มติ ร ชัยบญั ชำ พระเอกคู่ขวญั เพชรำ เชำวรำษฎร์. สืบคน้ เมื่อ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.sanook.com/campus/910545/.

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

113

Sanook. (2013). โปสเตอร์ภำพยนตร์ Mary is Happy, Mary is Happy. สืบคน้ เมื่อ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://s.isanook.com/mv/0/rp/r/w728/ya0xa0m1w0/aHR0cHM6Ly9zLmlzYW5vb2su Y29tL212LzAvdWQvNy8zNjI3Ny8xLmpwZw==.jpg.

Gossipstar. (2019). โปสเตอร์ภำพยนตร์ ‘นำงนำก’. สืบคน้ เม่ือ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://imgha.mthcdn.com/kJ_I8AgQEdrdpt58O8kQ5tFsVkM=/gossipstar.com/app/uploads/conte nt/2019/07/21/264469-r-1563698390375.jpg.

Phraephan. (มปป). ภำพยนตร์ไทย 16 มม. สืบคน้ เม่ือ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://sites.google.com/ site/phraephan571110068/thaifilm/thfilm16mm.

THE STANDARD TEAM. (2019). 3 สิงหำคม 2500 – ประกำศผลรำงวลั ตุ๊กตำทองคร้ังแรก. สืบคน้ เมื่อ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://thestandard.co/onthisday03082500/.

Thaifilm. (2010). สุภำพบุรุษเสือไทย 2492. สืบคน้ เมื่อ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.thaifilmreviews.com/.

Thaifilm. (2010). ป่ ูโสมเฝ้ำทรัพย์ พ.ศ. 2477. สืบคน้ เมื่อ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.thaifilmreviews.com/review/%E0%B8%9B%E0%B8%B9%E0%B9%88%E0%B9% 82%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%9D%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0% B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%9E%E0%B8%A2%E0%B9%8C-2477/.

Themeinwp. (มปป). หนังไทย ภำพยนตร์ไทย ที่มำของภำพยนตร์ไทย จุดเริ่มต้นที่น่ำยกย่องของคนไทย. สืบคน้ เม่ือ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.movie2reviews.com/%E0% B8%AB%E0% B8%99%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2/.

The Normal Hero. (2021). โปสเตอร์ภำพยนตร์บุญชูผู้น่ำรัก. สืบคน้ เมื่อ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.thenormalhero.co/wpcontent/uploads/2021/04/%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B 8%93%E0%B8%91%E0%B8%B4%E0%B8%95-%E0%B8%A4%E0%B8%97%E0%B8%98% E0%B8%B4%E0%B9%8C%E0%B8%96%E0%B8%81%E0%B8%A5-1.jpg.

Voice Online. (2017). ‘6 ตุลำ’ ผ่ำนสำยตำนักทำหนังไทย. สืบคน้ เมื่อ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.voicetv.co.th/read/529825.

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

114 Warissara Narinthon. (2020). Thailand’s Movie Theatres เกบ็ ภำพจำ เมื่อโรงหนังสแตนด์อโลนถูกลืม.

สืบคน้ เม่ือ 13 พฤษภาคม 2565, จาก https://www.siam2nite.com/th/ magazine/lifestyle/item/ 1185-in-memory-of-thailand-s-standalone-movie-theatres.

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

115

แผนกำรสอนประจำบทที่ 3

1. หัวข้อเนื้อหำประจำบท 1.1 ประเภทของภาพยนตร์ (Movie Genres) 1.2 ทฤษฎีที่เกี่ยวขอ้ งกบั การสร้างภาพยนตร์ 1.3 บทสรุป 1.4 คาถามทา้ ยบท

2. วตั ถุประสงค์ 2.1 เพื่อใหน้ กั ศึกษามีความรู้ ความเขา้ ใจเบ้ืองตน้ เก่ียวกบั การจาแนกประเภทของภาพยนตร์ 2.2 เพอื่ ใหน้ กั ศึกษามีความรู้ ความเขา้ ใจเบ้ืองตน้ เก่ียวกบั ทฤษฎีในการสร้างสรรคภ์ าพยนตร์ 2.3 เพื่อให้นกั ศึกษามีความรู้ ความเขา้ ใจเกี่ยวกบั กระบวนในการถ่ายทอดและสื่อสารเรื่องราวของ ภาพยนตร์แต่ประเภท 2.4 เพื่อใหน้ กั ศึกษาเขา้ ใจถึงหลกั การทางานของทฤษฎีต่างๆ ที่เกี่ยวขอ้ งกบั การสร้างภาพยนตร์ 2.5 เพอ่ื ใหน้ กั ศึกษาสามารถนาความรู้จากทฤษฎีมาประยกุ ตแ์ ละปรับใชใ้ นการสร้างภาพยนตร์แตล่ ะ ประเภทใหต้ อบโจทยแ์ ก่ผชู้ มไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ

3. วิธีกำรสอน 3.1 บรรยาย แลกเปล่ียนความคิดเห็น 3.2 ถาม – ตอบ ก่อน ระหวา่ ง และหลงั การบรรยาย 3.3 นกั ศึกษาช่วยกนั ตอบคาถามในช้นั เรียนจากเคสตวั อยา่ งในเน้ือหาท่ีบรรยายหรือกรณี ยกตวั อยา่ ง จากเคสอื่นๆ ท่ีมีความเกี่ยวขอ้ งกบั บทเรียน 3.4 สรุปบทเรียน 3.5 ทาแบบฝึกทา้ ยบทเรียน

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

116

4. กจิ กรรม 4.1 สอบถามความเขา้ ใจเบ้ืองตน้ เก่ียวกบั เน้ือหาท่ีจะสอนก่อนเร่ิมอธิบายรายวชิ า 4.2 แนะแนวและอธิบายแผนการสอนประจาบท 4.3 ถาม – ตอบ ก่อน ระหวา่ ง และหลงั การบรรยาย 4.4 นกั ศึกษาช่วยกนั ตอบคาถามในช้นั เรียนจากเคสตวั อยา่ งในเน้ือหาท่ีบรรยายหรือกรณี ยกตวั อยา่ ง จากเคสอ่ืนๆ ท่ีมีความเกี่ยวขอ้ งกบั บทเรียน 4.5 มอบหมายงาน ใหน้ กั ศึกษาเลือกภาพยนตร์ท้งั ไทยและตา่ งประเทศมาอยา่ งละ่ 1 เร่ือง พร้อมบอก ประเภทของภาพยนตร์ โดยที่เน้ือหาในการถา่ ยทอดของเรื่องจะตอ้ งมีมากกวา่ หน่ึงประเภทหรือหน่ึง หมวดหมู่ (ส่งก่อนเรียนในชวั่ โมงถดั ไป) 4.6 ทาแบบฝึกทา้ ยบทเรียน

5. ส่ือกำรเรียนกำรสอน 5.1 PowerPoint 5.2 case study

6. กำรวดั และกำรประเมนิ ผล 6.1 ประเมินผลจาก การเขา้ หอ้ งเรียน รวมถึงสังเกตความสนใจในการเรียน 6.2 ประเมินผลจาก Assignment การทาแบบฝึกหดั ที่มอบหมาย 6.3 ประเมินผลจากการสอบ Midterm และ Final ซ่ึงเป็นตวั วดั ความเขา้ ใจในช้นั เรียนท้งั หมด

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

117

บทที่ 3 กำรจำแนกประเภทและทฤษฎที ่เี กย่ี วข้องกบั กำรสร้ำงภำพยนตร์

ภาพยนตร์ในปัจจุบนั มีแนวทางและเป้าหมายท่ีแตกต่างกนั การกาหนดประเภทหรือแนวทางการเลา่ เร่ืองเป็ นสิ่งสาคญั ลาดบั ตน้ ๆ ท่ีผูส้ ร้างตอ้ งทาการบา้ นใหด้ ี ตีโจทยใ์ หแ้ ตกวา่ ณ ช่วงเวลาน้นั ผูค้ นส่วนใหญ่ ใหค้ วามสนใจหรืออยากท่ีจะรู้อะไร ประเภทของภาพยนตร์แนวไหนท่ีคนตอ้ งการจะเข้าไปชม ท้งั น้ีเม่ือวาง แนวทางของภาพยนตร์แลว้ ส่ิงสาคญั อีกประการคือ การเรียนรู้ที่จะใช้เครื่องมือ ใช้คน ใช้เทคนิคต่างๆ แมก้ ระทง่ั การเล่าเรื่องซ่ึงส่ิงเหล่าน้ีผูส้ ร้างจาเป็ นท่ีจะตอ้ งเรียนรู้และเขา้ ใจถึงทฤษฎีเบ้ืองตน้ ของภาพยนตร์ ก่อนนาไปปรับใช้ แต่อย่างไรก็ตามก่อนศึกษาเกี่ยวกบั ทฤษฎีท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั ภาพยนตร์ เบ้ืองตน้ ผูส้ ร้างตอ้ ง กาหนดแนวทางของภาพยนตร์หรือประเภทของภาพยนตร์ที่จะสร้างใชช้ ดั เจนเสียก่อน อุตสาหกรรมการ ผลิตภาพยนตร์น้นั มีกระจายไปทว่ั โลก สร้างเงินหมุนเวียนมหาศาลและมีผลต่อการพฒั นาวฒั นธรรมร่วม สมยั ต่างๆ หรือที่เรียกว่า Pop Culture โดยประเภทของภาพยนตร์ในปัจจุบนั น้ันมีหลากหลายแนว เพื่อ ตอบสนองรสนิยมของผูช้ มรวมถึงเป็นสิ่งพ้ืนฐานของผูช้ มที่จะตดั สินใจเดินเขา้ โรงภาพยนตร์ ซ่ึงบางเรื่องก็ นามาผสมผสานกนั ภาพยนตร์หน่ึงแนว หมายถึง ภาพยนตร์ที่สร้างข้ึนมาจากองคป์ ระกอบของเรื่องราวที่ คลา้ ยๆ กนั ตามส่วนประกอบของภาพยนตร์หลกั ๆ 3 อยา่ ง ไดแ้ ก่ ฉาก อารมณ์ รูปแบบ

ตระกูลของหนัง (Film Genre) Genre (อ่านว่า ฌอง-ร่า) เป็ นคาภาษาฝรั่งเศส แปลว่า ชนิด หรือ ลกั ษณะ ซ่ึงก็หมายถึงการกาหนดคาเรียกให้กบั ชนิดของศิลปะแต่ละประเภท ซ่ึงมองไดอ้ ยา่ งไม่มีขอบเขต ท้งั ในแง่การวดั จากเวลาและสถานท่ี (Setting), อารมณ์ที่ส่ือออกมา (Mood), หรือแมแ้ ต่รูปแบบการนาเสนอ (Format) นับเป็ นคาที่มีความสาคัญในการกาหนดกลุ่มผู้เสพงานศิลปะ จนถึงข้ันสร้างตลาดที่ตรง กลุ่มเป้าหมายน้ัน เช่น คอหนังแอคชน่ั , ขาร็อค, วรรณกรรมโรแมนติก, หรือผูช้ ื่นชอบงานศิลปะประเภท จิตรกรรม ในทางภาพยนตร์แต่แรกเร่ิมเป็นตวั อยา่ งที่เห็นไดช้ ดั ถึงความไร้ขอบเขตของ Genre จากเดิมที่ไม่มี การแบ่งประเภทกเ็ พ่ิมข้ึนเรื่อยๆ และปัจจุบนั มีคาเรียกประเภทหนงั ต่างๆ มากมาย (moviebankonline, 2553)

ปัจจุบนั Genre หนังแต่ละประเภทไดม้ ีการบิดหรือหลอมรวมเขา้ ดว้ ยกนั (Hybrid) ค่อนขา้ งมาก เน่ืองจากความคิดสร้างสรรคท์ างศิลปะไดถ้ ูกคิดคน้ มาร่วม 100 ปี แลว้ หนงั สมยั ใหม่ซ่ึงความจริงก็ถูกจากดั ด้วยการตลาด และไม่สามารถหาทางสร้างความแปลกใหม่ไดอ้ ีกต่อไป การนาเสนอประเภทหนังหรือ ภาพยนตร์แนวใหม่ถือเป็นเรื่องท่ีมีมากข้ึนเรื่อยๆ ดงั ท่ีเห็นไดจ้ ากคาวา่ หนงั Action ซ่ึงแทจ้ ริงแลว้ จุดเร่ิมตน้ ก็ มาจากหนงั คาวบอยท่ีมีปริมาณการต่อสู้ หรือฉากแอคชนั่ มากหน่อยกเ็ พอ่ื เนน้ บ่งบอกถึงส่วนสาคญั น้นั ใหผ้ ทู้ ่ี อยากดูฉากเหล่าน้ันเห็นภาพ และที่ปฏิเสธไม่ได้ว่าสามารถนาไปรวมเรียกปนกับหนังกาลังภายใน (Martial Art) หรือหนงั สงคราม (War Film) ที่มีฉากต่อสู้ปริมาณมากได้ การวางแนวของหนงั ถือเป็นการตี

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

118

กรอบของหนงั ก่อนการเขียนบท ซ่ึงในแง่ความคิดสร้างสรรคแ์ ลว้ อาจจะไม่มีผลกบั ตวั คนเขียนบทเท่าไหร่ แต่สาหรับนายทุน แนวของหนงั เป็นเร่ืองที่สาคญั มาก เพราะวา่ เป็นคาถามแรกๆ ท่ีเขียนบทหรือวางแนวทาง ของบทจะถูกนายทุนถาม เป็ นภาพแรกๆ ที่คนดูจะเห็น และเป็ นเหมือนกลไกในการต้งั ความหวงั และการ เลือกท่ีจะดูหนังหรือภาพยนตร์ของผูบ้ ริโภค ท้งั น้ีในปัจจุบนั มีการแบ่งประเภทของหนังหรือภาพยนตร์ หลากหลายแนว (moviebankonline, 2553) ดงั น้ี

1.1 ประเภทของภำพยนตร์ (Movie Genres)

1.1.1 ภำพยนตร์แอคช่ัน (Action movie)

Action หมายถึง ภาพยนตร์แบบบู๊แอคชนั่ ยิง ต่อสู้ ระทึกใจ เหมาะสาหรับคนชอบความ แข็งแรงและศิลปะการต่อสู้ ในภาพยนตร์แนวน้ีจะมีฉากยิง ระเบิด เผาสิ่งต่างๆ ที่เราอาจจะหาดูได้ ยาก ฉะน้นั คนที่ชอบหนงั ประเภทน้ีไม่ใช่เพราะชอบความรุนแรง แต่จะหมายถึงคนชอบที่จะสมั ผสั กบั ส่ิงท่ีหาดูไม่ไดใ้ นชีวติ ประจาวนั และชอบความต่ืนเตน้ ปัจจุบนั ภาพยนตร์ประเภทน้ีมีออกมาฉาย กันมากไม่เคยขาดและได้รับการตอบกลบั อย่างดี แต่ก็ต้องมีเน้ือหาสาระและมุมมองของการ ออกแบบฉากไดอ้ ยา่ งลงตวั และสมจริงดว้ ย ยกตวั อยา่ งเช่น องคบ์ ากท้งั สองภาคก็ขายความแอคชน่ั เป็ นจุดสาคญั และอื่นๆ อีกมากมาย เป็นแนวของภาพยนตร์ท่ีนิยมมากในตลาดโลกและในประเทศ ไทย เพราะมีความต่ืนเตน้ เร้าใจ และส่วนมากจะมีเน้ือเร่ืองไม่ซบั ซ้อนสามารถเขา้ ถึงไดก้ บั คนทว่ั ๆ ไป ประเด็นก็จะเป็นการต่อสู้กนั ของ 2 ฝ่ ายที่ใชค้ วามรุนแรงของอาวุธต่างๆ รวมถึงศิลปะการต่อสู้ การถ่ายทาและการดาเนินเร่ืองมกั จะใช้ความรวดเร็วฉับไว ทาให้ไม่ตอ้ งใช้สมาธิสูงในการชม (มหาวิทยาลยั เชียงใหม่, มปป) ตวั อยา่ งภาพยนตร์ Action เช่น องคบ์ าก

• องค์บาก ในเร่ืองเล่าถึงประวตั ิศาสตร์หมู่บ้านหนองประดู่ ที่ยาวนานต้ังแต่คร้ันสมยั สงครามไทยกบั พม่า ตานานของครูดาผูแ้ กร่งกลา้ ดว้ ยศิลปะการต่อสู้ ชายไทยผูก้ ลา้ ที่เคย แหวกฝ่ ากองทพั พม่าไปแยง่ ชิงเอาองคพ์ ระพทุ ธรูปศกั ด์ิสิทธ์ิ ถูกทหารพม่าบุกมาปลน้ สดมภ์ และแยง่ ชิงไปจากหมู่บา้ น เมื่อคราคร้ังกระโนน้ ไดเ้ ป็นผลสาเร็จ จนเกิดปาฏิหาริยแ์ ห่งรอย บากอยบู่ นพระพกั ตร์ขององคพ์ ระ ว่ากนั วา่ ร่องรอยดงั กล่าวคือ บาดแผลจากการต่อสู้ที่เกิด จากอิทธิฤทธ์ิขององคพ์ ระศกั ด์ิสิทธ์ิ ที่รับแทนคมหอกคมดาบ ซ่ึงทหารพม่าถาโถมฟาดฟัน เขา้ ใส่ร่างของครูดานนั่ เอง นบั เป็นหนงั ไทยที่เป็นที่รู้จกั ของท้งั คนไทยเอง แถมยงั ดงั ไปถึง ต่างชาติ จนทาให้ชื่อของ “จา-พนม ยีรัมย”์ เป็นที่รู้จกั ในมุมกวา้ ง และหนงั เรื่องน้ียงั ถือได้ วา่ ประสบความสาเร็จสูงสุดในตลาดโลกในแง่ของรายไดด้ ว้ ยเช่นกนั จึงทาให้ “องคบ์ าก” ถูกสร้างถึง 3 ภาค แต่ดูเหมือนว่าภาค 2 และ 3 กลบั ถูกพูดถึงนอ้ ยกวา่ ภาคแรก ดว้ ยความที่

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

119 ผชู้ มอาจจะเห็นฉากบูเ๊ ดด็ ๆ กนั มาเยอะแลว้ ในภาคแรก เลยทาใหภ้ าคต่อๆ ไปไม่คอ่ ยต่ืนเตน้ เร้าใจเท่าที่ควร แต่ก็ยงั ถือว่าหนังไตรภาคเรื่องน้ีทาให้หนังไทยกลายเป็ นที่รู้จักของ ชาวต่างชาติอีกเร่ืองหน่ึงดว้ ย (Sahamongkolfilm, 2016)

ภำพท่ี 3.1 โปสเตอร์ภาพยนตร์เร่ือง องคบ์ าก ที่มา: Sahamongkolfilm, 2016

1.1.2 ภำพยนตร์ตลก (Comedy) Comedy ก็คือหนงั ตลก แทบจะเป็นหน่ึงในแนวถนดั ของคนสร้างหนงั ไทย และเป็นหนงั ท่ี

ถูกจริตของคนดูหนงั ในเมืองไทยเลยกว็ า่ ได้ แต่จริงๆ แลว้ ภาพยนตร์แนวตลกกจ็ ะถูกแบ่งออกไปอีก หลายแนว เช่น ตลกลอ้ เลียน ตลกเสียดสี ตลกร้าย ตลกเจบ็ ตวั และถา้ ในเมืองไทยกแ็ ถมตลกคาเฟ่ อีก แนวนึง เป็นภาพยนตแ์ นวเบาสมอง คลายเคลียด เหมาะกบั คนที่ตอ้ งการดูเพ่ือการพกั ผอ่ น ไม่ตอ้ งคิด อะไรมาก ประกอบกบั เน้ือเร่ืองส่วนมากจะไม่มีความซับซ้อน บริษทั หนังในไทยก็นิยมทาเพราะ ตน้ ทุนไม่สูงแต่ไดก้ าไรเป็นอยา่ งดี ภาพยนตร์แนวน้ีไม่ไดด้ ูไดท้ ุกเพศทุกวยั เพราะบางทีเน้ือหาอาจ ไม่เหมาะสมสาหรับเดก็ (มหาวิทยาลยั เชียงใหม่, มปป) ตวั อยา่ งภาพยนตร์แนวตลก เช่น Dumb and Dumber To (2014) และอา้ ยคนหลอ่ ลวง เป็นตน้

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

120

- Dumb and Dumber To (2014)

ภำพท่ี 3.2 โปสเตอร์ภาพยนตร์เรื่อง Dumb and Dumber To (2014) ท่ีมา: หมื่นทิพย,์ 2561

- อา้ ยคนหล่อลวง

ภำพท่ี 3.3 โปสเตอร์ภาพยนตร์เร่ือง อา้ ยคนหลอ่ ลวง ที่มา: Lido Connect, 2020

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

121

1.1.3 ผจญภยั (Adventure) / วทิ ยำศำสตร์ไซไฟ (Sci –Fi) Adventure หมายถึงภาพยนตร์ แนวผจญภยั เข้าป่ าฝ่ าดง เจอปัญหาอุปสรรคมากมาย และ

ตอ้ งมีการแกไ้ ขปัญหา สถานการณ์หนงั แบบน้ีก็เหมาะสมหรับผูช้ มท่ีช่ืนชอบการผจญภยั เช่น เขา้ ไปในป่ าที่ยงั ไม่รู้วา่ มีอะไรบา้ งท่ีรอการเขา้ ไปคน้ หาจากเรา (มหาวิทยาลยั เชียงใหม่, มปป)

Sci-Fi ภาพยนตร์ที่มีเน้ือหาอ้างอิงวิทยาศาสตร์แต่ทาออกมาให้น่าสนใจ อาจจะผสม จินตนาการเขา้ ไปดว้ ย แต่หลายคนบอกวา่ ไม่ชอบเพราะดูไม่ค่อยรู้เรื่อง ซ่ึงก็เป็นความจริงเพราะบาง เรื่องกต็ อ้ งอาศยั ความรู้พ้ืนฐานเป็นทุนเดิม แต่ถา้ หากชมบ่อยๆ กจ็ ะเริ่มรู้เร่ืองและกลายเป็นชอบหนงั ประเภทน้ีก็ได้ หนงั แนวน้ีสามารถต่อจินตนาการให้คนดู เผลอๆ คนท่ีดูอาจจะคิดอะไรดีๆ ออกมา สร้างประโยชน์ให้กับคนรอบข้างได้ รวมท้ังแนวคิดของหนังแนวน้ีเป็ นแรงกระตุ้นให้ นกั วิทยาศาสตร์พยายามทาใหไ้ ด้ (มหาวิทยาลยั เชียงใหม่, มปป) ตวั อยา่ งภาพยนตร์ของท้งั สองแนว ซ่ึงส่วนใหญม่ ีการสร้างเน้ือหาสอดคลอ้ งกนั เช่น Interstellar (ทะยานดาวกโู้ ลก) เป็นตน้

• Interstellar ภาพยนตร์นิยายวิทยาศาสตร์ประจาปี 2014 ท่ีเตรียมข้ึนแท่นเป็ นหนงั อวกาศที่ ยิ่งใหญ่แห่งยคุ ผลงานการกากบั โดย คริสโตเฟอร์ โนแลน ท่ีจะกล่าวถึงโลกในช่วงวาระ สุดทา้ ยแห่งยคุ เม่ือทีมนกั สารวจตอ้ งรับภารกิจท่ีสาคญั สุดในประวตั ิศาสตร์มนุษยชาติ กบั การเดินทางสู่กาแล็กซีอนั ไกลโพน้ เพื่อคน้ หาความเป็นไปไดใ้ นอนาคตของมนุษยชาติ ที่ ไม่มีอะไรรับรองไดเ้ ลยว่าพวกเขาจะไดก้ ลบั มาพร้อมความสาเร็จหรือไม่ (metalbridge, 2014)

ภำพที่ 3.4 โปสเตอร์ภาพยนตร์เร่ือง Interstellar (ทะยานดาวกโู้ ลก) ที่มา: Lido Connect, 2020

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

122

1.1.4 ภำพยนตร์ระทกึ ขวญั (Thriller) มีการผกู เรื่องเพื่อให้ผูช้ มลุน้ ไปดว้ ยวา่ ผลสุดทา้ ยจะออกมาในแนวใด เหมาะกบั ผูช้ มที่ชอบ

การสืบสวน มีเสน่ห์ตรงทาให้ผชู้ มตอ้ งติดตามตลอดท้งั เร่ือง ดงั น้นั หากเร่ืองใดทาใหเ้ กิดปมชา้ ก็จะ ทาใหเ้ ร่ืองน่าเบื่อ มีฉากท่ีทาใหผ้ ชู้ มกลวั ท้งั ความสยดสยองและความน่าเกลียด โดยภาพยนตร์แนวน้ี ไม่เหมาะกบั เด็กเลก็ สาคญั คือตอนจบและแนวเร่ืองตอ้ งมีความแปลกใหม่ (มหาวิทยาลยั เชียงใหม่, มปป) ตวั อยา่ งภาพยนตร์แนว Thriller เช่น Midnight (คืนฆ่าไร้เสียง) เป็นตน้

• Midnight (คืนฆ่าไร้เสียง) เป็นภาพยนตร์เกาหลีแนวระทึกขวญั วา่ ดว้ ยพลอ็ ตฆาตกรโรคจิต ไล่ลา่ เหยอ่ื เนน้ จบั โมเมนต์ Hide and Seek คือฝ่ ายหน่ึงตามลา่ และอีกฝ่ ายหน่ึงหลบหนี เป็น เกมซ่อนหาที่เดิมพนั ด้วยชีวิต เท่าน้ันยงั ไม่พอ หนังยงั ถ่ายทอดช่องว่างความสามารถ ระหว่างสองตวั ละครน้ีให้ต่างช้นั กนั มากข้ึนไปอีก เมื่อฝ่ ายฆาตกรโรคจิตน้นั โหดเต็มข้นั ติดอาวธุ พร้อมและยงั ฉลาดเป็นกรด ในขณะท่ีฝ่ ายเหยอื่ กลบั ออ่ นแอ ช่วยเหลือตวั เองไดย้ าก กวา่ ปกติ เพราะเธอเป็นเพียงหญิงสาวท่ีเป็นใบแ้ ละหูหนวกเท่าน้นั (warumanu, 2021)

ภำพที่ 3.5 โปสเตอร์ภาพยนตร์เรื่อง Interstellar (ทะยานดาวกโู้ ลก) ที่มา: Lido Connect, 2020

1.1.5 ภำพยนตร์ดรำม่ำ (Drama Movies) Drama ภาพยนตร์ชีวิต ท่ีจะไดค้ วามรู้สึกซ้ึงเศร้าเคลา้ น้าตา ทาให้นึกถึงชีวิตคนจริงๆ บาง

เรื่องดูแลว้ เครียด บางเร่ืองกเ็ ศร้ามากๆ ไม่เหมาะอยา่ งยงิ่ กบั คนที่เป็นโรคเครียดง่ายหรือคนที่มีภาวะ เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

123

จะเกิดอาการเครียดไดง้ ่าย (มหาวิทยาลยั เชียงใหม่, มปป) ตวั อยา่ งภาพยนตร์แนวดราม่า เช่น ดิวไป ดว้ ยกนั นะ เป็นตน้

• ดิวไปด้วยกันนะ ราลึกความหลังกับยุค 90 ช่วงเวลาแห่งความรักและความเจ็บปวด เน้ือเรื่องเกิดการสูญเสีย "ดิวไปดว้ ยกนั นะ" ผลงานเร่ืองล่าสุดจากค่าย CJ Entertainment ผลงานการกากบั ของ มะเด่ียว ชูเกียรติ ศกั ด์ิวีระกุล บอกเล่าเรื่องราวความรักตอ้ งห้ามของ วยั รุ่นในยคุ 90 ยคุ สมยั ท่ีการเป็น LGBT เป็นความสมั พนั ธ์ที่คนในสงั คมยงั ไม่ยอมรับ ความ รักของเพศเดียวกนั ยงั คงตอ้ งปกปิ ด นาไปสู่จุดแตกหกั ของวยั รุ่นชาย 2 คน บทหนงั ดดั แปลง จาก Bungee Jumping of Their Own หนังรักสุดซ้ึงของเกาหลีฉายเม่ือ ค.ศ.2001 (ธนพฒั น์ ชูวาธิวฒั น์, 2562)

ภำพที่ 3.6 โปสเตอร์ภาพยนตร์เรื่อง ดิวไปดว้ ยกนั นะ ท่ีมา: ธนพฒั น์ ชูวาธิวฒั น์, 2562

1.1.6 ภำพยนตร์อภนิ หิ ำรแฟนตำซี (Fantasy) Fantasy ภาพยนตร์ท่ีมีการผสมจินตนาการแบบที่ผชู้ มไม่ค่อยไดเ้ ห็นในชีวติ จะเรียกวา่

เหนือจริงกไ็ ด้ เป็นแนวที่เดก็ หลายๆ คนช่ืนชอบ (มหาวิทยาลยั เชียงใหม่, มปป) ตวั อยา่ งภาพยนตร์ แนวแฟนตาซี เช่น Avatar และJade Dynasty กระบ่ีเทพสงั หาร เป็นตน้

• Avatar เป็ นภาพยนตร์ที่ไดร้ ับความสนใจอยา่ งมาก เผยความสาเร็จทางการเงินท่ียอดเยย่ี ม บางคนพบวา่ ภาพยนตร์เรื่องน้ีเกินจริงไปมาก บางคนชื่นชอบเร่ืองราวน้ีอยา่ งเปิ ดเผยซ่ึงเผย ใหเ้ ห็นดินแดนอนั สง่างามของแพนดอร่า (Jennifer Han, 2019)

เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

124

ภำพที่ 3.7 Avatar movie poster ท่ีมา: Jennifer Han, 2019

• Jade Dynasty กระบี่เทพสงั หาร เป็นหนงั จีนกาลงั ภายในแบบเทพเซียนปล่อยพลงั ตูมตาม ที่ มีองคป์ ระกอบของหนงั ป๊ อปหลากหลายแนว เป็นหนงั ฟอร์มยกั ษข์ องจีนที่รวมดาราหนา้ ใหม่ยอดนิยมและดาราเก่าที่ชวนคิดถึงมากมายมารวมตวั กนั คบั คง่ั โดยเรื่องน้ีดดั แปลงจาก นิยายขายดีของจีนชื่อ จูเซียน กระบ่ีเทพสังหาร หรือ Jade Dynasty ที่เขียนโดย เส่ียวติง (Xiao Ding) มียอดขายบนอินเตอร์เน็ตอนั ดบั หน่ึงในปี 2005 และมียอดขายติด 5 อนั ดบั สูงสุดในปี 2006 ก่อนจะถูกนามาสร้างเป็นซีรีส์ถึง 2 ภาคติดในช่วงปี 2016-2017 ซ่ึงต่างก็ ทายอดผชู้ มถล่มทลายเป็นประวตั ิการณ์และควา้ รางวลั ไปมากมาย (sanook, 2019)

ภำพท่ี 3.8 Jade Dynasty movie poster ที่มา: pluto, 2019

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

125 1.1.7 ภำพยนตร์กำร์ตูน (Animation Movies)

Animation หมายถึง ภาพยนตร์การ์ตูน ซ่ึงปัจจุบนั กาลงั มาแรง เช่น finding nemo เป็นตน้ ปัจจุบนั มีการผลิตออกมาไดน้ ่าดูและแนบเนียนข้ึน ประเทศไทยเองกม็ ีออกมาหลายเรื่องและไดร้ ับ การตอ้ นรับอยา่ งมากโดยเฉพาะเดก็ ๆ (มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่, มปป) ตวั อยา่ งภาพยนตร์แนวการ์ตนู เช่น Finding Nemo (2003) เป็นตน้

• Finding Nemo (2003)

ภำพที่ 3.9 Finding Nemo movie poster ที่มา: Filmaffinity, 2022

1.1.8 ภำพยนตร์รักโรแมนตกิ (Romance Movies) ภาพยนตร์แนวรักโรแมนติก เหมาะกบั คู่หนุ่มสาว และผทู้ ่ีกาลงั มีความรักท้งั หลายหรือคนท่ี

กาลงั อยากจะรักใครชมไวเ้ ป็นแนวทางในการทาตนเมื่อมีคนรัก จะไดค้ วามรู้สึกมากข้ึน หากเราเคย มีประสบการณ์และความรู้สึกเหมือนในภาพยนตร์ จึงไม่แปลกใจที่หลายคนร้องไห้กับหนัง (มหาวิทยาลยั เชียงใหม่, มปป) ตวั อยา่ งภาพยนตร์แนวรักโรแมนติก เช่น Titanic (1997) และส่ิงเลก็ เลก็ ที่เรียกวา่ รัก First Love เป็นตน้

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

126

• Titanic (1997) ไททานิค ตานานเรื่องราวความรักอมตะอนั ลึกซ้ึงบนเรือท่ีไม่มีวนั จม ต่อให้ กาลเวลาผ่านมาเน่ินนานแค่ไหน เรื่องราวความรักน้ีก็ยงั คงอยู่ต่อไปและไม่มีวนั หาย สาปสูญจวบจนชว่ั ลูกชวั่ หลาน เม่ือใดที่ไดก้ ลบั มาดูอีกคร้ังก็ยงั คงสนุกและซาบซ้ึงไม่มีวนั ลืมเลือน ซ่ึง Titanic (1997) ไททานิค เป็ นภาพยนตร์อเมริกันแนวความรักและภยั พิบตั ิ ที่ออกฉายเม่ือปี ค.ศ. 1997 กากบั เขียนบท ร่วมอานวยการสร้างและร่วมตดั ต่อโดย เจมส์ คาเมรอน (ซินอา้ ย, 2564)

- Titanic (1997)

ภำพที่ 3.10 Titanic (1997) movie poster ท่ีมา: ซินอา้ ย, 2564

• สิ่งเล็กเล็กที่เรียกว่ารัก (First Love) หนังเรื่องน้ีฉายในปี 2553 ซ่ึงถึงแมว้ ่าจะผ่านไปนาน หลายปี แลว้ แต่หนังเร่ืองน้ีก็ยงั อยู่ในดวงใจของใครหลายๆ คน ทุกคร้ังที่ไดก้ ลบั มาดูไม่ เพียงแค่สื่อถึงความรักใสใสในวยั เรียนเท่าน้นั แต่ยงั มีเรื่องราวความรักของเพื่อนแทรกเขา้ มาให้รับรู้ และใหร้ ู้สึกถึงความรักความผกู พนั ความหวงั ดีที่เพ่ือนมีใหต้ ่อกนั ซ่ึงภาพยนตร์ เรื่องน้ียงั โด่งดงั ไปไกลถึงเมืองนอก โดยเฉพาะที่ประเทศจีน และเม่ือปี 2562 ประเทศจีนก็ ไดท้ าภาพยนตร์ซ่ึงมีเคา้ โครงมาจากหนงั เรื่องน้ีโดยให้ชื่อว่า "A Little Thing Called First Love" (Justincase, 2020)

เอกสารประกอบการสอนรายวิชาภาพยนตร์ศึกษา (Film Study)

โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า ตารางแพทย์ 2566 กองออร์โธปิดิกส์ โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า ลงทะเบียนผู้ป่วยใหม่ พระมงกุฎ ทําบัตร โรงพยาบาลพระมงกุฎ ออนไลน์ โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า ดีไหม