เหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ใดที่นับเป็นจุดสิ้นสุดของยุโรปสมัยกลางและเป็นจุดเริ่มต้นของประวัติศาสตร์สมัยใหม่

สมัยกลางของยุโรป ฝรั่งเรียกว่ายุคมืด เพราะศาสนาคริสต์ครอบงำ ทำให้แสงแห่งปัญญาดับหาย

แม้แต่ชื่อเรียกยุคสมัยต่างๆ แห่งประวัติศาสตร์ของตะวันตก ก็เป็นถ้อยคำที่มีความหมายเกี่ยวข้องกับคริสต์ศาสนา ตั้งขึ้นโดยปรารภความเป็นไปที่เกี่ยวข้องกับคริสต์ศาสนา หรือแม้แต่เป็นคำเรียกเหตุการณ์ในคริสต์ศาสนาโดยตรง กล่าวคือ

๑. Middle Ages หรือ สมัยกลาง (แห่งยุโรป) ค.ศ.476-1453 เป็นระยะเวลา ๑ พันปีที่คริสต์ศาสนามีกำลังและอิทธิพลเป็นเอกอันเดียวในยุโรป วัฒนธรรมมีแหล่งกำเนิดจากคริสต์ศาสนาแผ่ครอบคลุมชีวิตทุกด้านของสังคม รวมทั้งเศรษฐกิจ การเมือง และการทหาร

แต่ในสมัยกลางเองนั้น คำว่า “สมัยกลาง” หรือ “Middle Ages” ยังไม่เกิดขึ้น

ต่อมา เมื่อชาวยุโรปหลุดพ้นออกมาจากยุคสมัยนี้ พวกนักปราชญ์ตะวันตกผู้มองเห็นว่ายุโรปมีโอกาสหวนกลับคืนสู่ศิลปวิทยาการของกรีกและโรมันโบราณอีกครั้งหนึ่ง จึงเรียกชื่อยุคสมัยที่ผ่านมา นั้นว่า “Middle Ages” (“สมัยกลาง”) ในความหมายว่าเป็นช่วงเวลาท่ามกลางระหว่างการเสื่อมสลายของศิลปวิทยาของกรีกและโรมันโบราณ จนกระทั่งศิลปวิทยานั้นกลับฟื้นคืนขึ้นมาใหม่อีกในยุคของพวกตน ที่เรียกว่า Renaissance

อนึ่ง ในระยะที่หลุดพ้นออกมาใหม่ๆ นั้น (จนถึงยุค Enlightenment ในคริสต์ศตวรรษที่ ๑๘) ความรู้สึกที่เป็นปฏิกิริยาต่อสภาพของสมัยกลางนั้นยังเด่นแรงอยู่ คนยุโรปจึงเรียกชื่อสมัยกลางนั้นอีกอย่างหนึ่งว่า Dark Ages แปลว่า ยุคมืด หมายถึงช่วงเวลาอันยาวนาน ที่อารยธรรมคลาสสิกอันอุดมด้วยศิลปวิทยาการของกรีกและโรมันโบราณได้เลือนลับไป ทำให้ยุโรปตกอยู่ในความมืดมนอับปัญญา

พวกนักมนุษยนิยม (humanists) ที่คิดศัพท์ Middle Ages ขึ้นมาใช้ มองช่วงเวลาที่ล่วงผ่านไปก่อนยุคของพวกเขาว่า เป็นพันปีแห่งความมืดมัวและโมหะ (a thousand-year period of darkness and ignorance; บางทีก็เรียกสั้นๆว่า the age of ignorance หรือ a period of intellectual darkness and barbarity คือ ยุคแห่งความโหดและโฉดเขลา หรือยุคเฉาโฉดโหดเหี้ยม) จึงเรียกว่าเป็น Dark Ages

(บางทีนักประวัติศาสตร์ก็จำกัดช่วงเวลาให้จำเพาะลงไปอีกว่า Dark Ages เป็นช่วงต้นๆ ของสมัยกลางนั้น คือ ราว ค.ศ. 500-1000 และบางทีก็จำกัดสั้นลงไปอีกเป็น ค.ศ.476-800)

ต่อมา คนสมัยหลังที่ห่างเหตุการณ์มานาน มีความรู้สึกที่เป็นปฏิกิริยาต่อสภาพของยุคสมัยนั้นเบาบางลง ก็เริ่มกลับไปเห็นคุณค่าบางอย่างของความเป็นไปในสมัยกลางนั้น เช่นว่า ถึงอย่างไรสมัยกลาง หรือยุคมืดนั้น ก็เป็นรากฐานที่ช่วยให้เกิด Renaissance

โดยเฉพาะที่สำคัญยิ่ง คือการที่ศาสนจักรคริสต์ได้เผชิญและผจญกับศาสนาอิสลาม ในสงครามครูเสดเป็นต้น ในหลายแห่งที่ฝ่ายคริสต์ชนะ ก็พลอยได้ตำรับตำราวิชาการต่างๆ ของกรีกและโรมันโบราณ ที่ชาวมุสลิมนำไปเก็บรักษา ถ่ายทอดและพัฒนาสืบมา

ตำรับตำราเหล่านี้ นักบวชคริสต์ได้คัดลอก เก็บรักษา หรือไม่ก็แปลกลับจากภาษาอาหรับเป็นภาษาละติน ซึ่งกลายมาเป็นแหล่งความรู้ให้แก่ยุค Renaissance (ยุคคืนชีพ)

ต่อมา ปราชญ์ชาวตะวันตกยุคหลังๆ จึงเห็นว่า ในสมัยกลางนั้น ประทีปแห่งวิทยาการยังส่องแสงอยู่บ้าง แม้จะริบหรี่ แต่ก็ไม่ถึงกับดับมืดเสียทีเดียว

ดังนั้น บัดนี้คำว่า Dark Ages จึงไม่เป็นที่นิยมใช้กันอีก (บางท่านแปลคำว่า ยุคมืด/Dark Ages นั้นให้หมายความว่าเป็นช่วงเวลาแห่งประวัติศาสตร์ที่เรารู้เรื่องกันน้อย)

ในสมัยกลางนี้ ผู้ที่จะเป็นจักรพรรดิก็ต้องให้องค์สันตะปาปา (Pope) สวมมงกุฏให้ จักรวรรดิโรมันที่เจ้าเยอรมันรื้อฟื้นตั้งขึ้นใหม่ ก็มาเรียกโดยเติมคำว่า “holy” เข้าข้างหน้า เป็น the Holy Roman Empire (ช่วง ค.ศ.962-1806)

การที่ศาสนาคริสต์มีอำนาจยิ่งใหญ่ครอบคลุมอย่างนี้ ก็ทำให้เกิดมีความคิดที่ให้ถือยุโรป(ตะวันตก) เป็นศาสนรัฐที่กว้างใหญ่อันหนึ่งอันเดียว เรียกว่า “Christendom” (แปลได้ว่า “คริสต์จักร” หรือ “คริสต์อาณาจักร”)

Christendom นี้ ประกอบด้วยเจ้าหน้าที่หรือข้าราชการ ๒ ฝ่าย คือ ฝ่ายศาสนาธิการ (sacerdotium) ซึ่งองค์สันตะปาปา (Pope) มีอำนาจสูงสุด กับฝ่ายรัฏฐาธิการ (imperium) ซึ่งมีจักรพรรดิ (Emperor) ทรงอำนาจสูงสุด โดยทั้งสองฝ่ายปฏิบัติงานเสริมซึ่งกันและกัน (นี้เป็นเพียงทฤษฎี แต่ในทางปฏิบัติสองฝ่ายได้ขัดแย้งแย่งชิงอำนาจกันมาตลอด)

ในสมัยกลางนี้เช่นกัน ที่คริสต์ศาสนจักรได้รวมพลังกษัตริย์ ขุนพล และพลเมืองของประเทศทั้งหลายทั่วยุโรป ทำสงครามศักดิ์สิทธิ์ หรือสงครามเพื่อพระผู้เป็นเจ้า (holy war) เพื่อปลดปล่อยดินแดนศักดิ์สิทธิ์ (Holy Land คือ เมืองเยรูซาเลม) จากการยึดครองของพวกมุสลิมเตอร์กส์ อันมีชื่อเรียกเฉพาะว่า “ครูเสด” (Crusades) ซึ่งเป็นสงครามกับมุสลิมที่ยืดเยื้อยาวนานประมาณ ๒๐๐ ปี (ค.ศ.1096-1270) นับเป็นครูเสดครั้งใหญ่ทั้งหมด ๘ ครั้ง กับครูเสดเด็กอีก ๒ ครั้ง

สมัยกลาง หรือ ยุคกลาง คือช่วงเวลาในประวัติศาสตร์ยุโรป ตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 5 ถึงคริสต์ศตวรรษที่ 15 โดยปกติแล้วเริ่มนับตั้งแต่การล่มสลายลงของจักรวรรดิโรมันตะวันตก จนถึงจุดเริ่มตั้นของสมัยฟื้นฟูศิลปวิทยา และยุคแห่งการสำรวจ ซึ่งเป็นยุคที่นำไปสู่สมัยใหม่ในเวลาต่อมา สมัยกลางคือช่วงเวลาตรงกลางของกระบวนการเปลี่ยนผ่านในประวัติศาสตร์ตะวันตกคือ สมัยคลาสสิก สมัยกลาง และสมัยใหม่ นอกจากนี้สมัยกลางยังถูกแบ่งออกเป็นสามช่วงเวลาคือ ต้นสมัยกลาง, สมัยกลางยุครุ่งโรจน์ และปลายสมัยกลาง

แสดงน้อยลงอ่านเพิ่มเติม

วิกิพีเดีย

  1.  สังคมยุโรปสมัยกลาง สิ่งที่มีอิทธิพลต่อสังคมยุโรปในสมัยกลาง มี 2 ประการ
          1. ศาสนาคริสต์

   2. การปกครองระบบฟิวดัล

        ศาสนาคริสต์ มีศูนย์กลางอยู่ที่ประเทศอิตาลี เป็นศาสนาประจำชาติยุโรป มีอำนาจเหนืออาณาจักรทั้งปวง เป็นระยะเวลานานถึง 1,000ปี มีอิทธิพลต่อแนวคิดและวิถีการดำเนินชีวิตในทุกด้าน   มนุษย์จะต้องศรัทธาและเชื่อมั่นในพระเจ้า มีเป้าหมายของชีวิตที่จะได้อยู่ในอาณาจักรของพระผู้เป็นเจ้า โดยมีพิธีกรรมที่ผ่านสันตะปาปาและนักบวช
        การปกครองระบบฟิวดัล เป็นหลักการของสังคมที่ทุกคนต้องเป็นข้ารับใช้ผู้ที่เป็นใหญ่เหนือตนเสมอ   เกิดจากสภาพบ้านเมืองที่ไม่มีความสงบ และเต็มไปด้วยอันตรายจากการสู้รบทำให้ประชาชนหันไปขอความคุ้มครองจากผู้นำที่มีความเข้มแข็งกว่า คนเหล่านั้นจะตอบแทนความคุ้มครองด้วยการใช้แรงงานในที่ดินของผู้นำที่ให้ความคุ้มครองแก่ตน สังคมจะมีพระมหากษัตริย์เป็นเจ้าของที่ดินทั้งประเทศทั้งหมด ลักษณะการปกครองพระมหากษัตริย์จะแบ่งการปกครองออกเป็นแว่นแคว้นต่างๆ และมอบที่ดินในแต่ละแคว้นในขุนนางดูแล ขุนนางในแคว้นนั้นจะดูแลคนที่อาศัยทำมาหากินในที่ดินของตนทั้งหมดเหมือนทาสติดดินที่ต้องรับใช้ตน

       การสร้างศิลปกรรมในยุคนี้ เป็นกิจกรรมของวัดและคริสต์ศาสนิกชนที่มั่งคั่ง ซึ่งได้แก่พระและขุนนางซึ่งเป็นเจ้าของที่ดินและทรัพย์สินต่างๆในที่ดินของตน โดยบางครั้งพระมหากษัตริย์ซึ่งเป็นชนชั้นสูงสุดยังไม่ร่ำรวยเท่าขุนนางและบาทหลวง เพราะพระมหากษัตริย์ปกครองแต่เพียงในนามอำนาจอยู่ที่ขุนนางผู้ปกครองแคว้นต่างๆ ศิลปะกรีกและโรมันซึ่งเคยรุ่งเรืองมาก่อนจะตกอยู่ภายใต้การอุปถัมภ์ของวัด ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นเรื่องราวทางศาสนา  และศิลปะที่เกี่ยวข้องกับวัด

2. สงครามครูเสด

       อารยธรรมตะวันตก

        1. ยุคแห่งการฟื้นฟูศิลปะวิทยาการ(Age of Renaissance) 

        2. การสำรวจและการค้นพบดินแดนใหม่(Age of Disscovery)

        3. ยุคแห่งการปฏิรูปศาสนา(Age of Reformation)

        4. ยุคแห่งเหตุผลและความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์(Age of Reason)
        ทฤษฎีของปโตเลมี ที่กล่าวว่าโลกเป็นศูนย์กลางของระบบสุริยจักรวาล   เป็นที่เชื่อถือของชาวยุโรปมาตลอดกว่า1,000ปี จนกระทั่งค.ศ. 1553 นักวิทยาศาสตร์ชาวโปแลนด์ ชื่อ นิโคลัส โคเปอร์นิคัส เสนอทฤษฎีว่าด้วยระบบสุริยจักรวาล

        5. การปฏิวัติอุตสาหกรรม(Industrial Revolution)

           ตั้งแต่ยุคกลางเป็นต้นมา ชาวยุโรปส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในชนบท ผลิตอาหารและเครื่องนุ่งห่มใช้เองในครัวเรือน การคมนาคมไม่ดีมีถนนไม่มากนัก ตลาดสินค้าส่วนใหญ่เป็นเพียงตลาดประจำท้องถิ่น ช่างฝีมือประจำท้องถิ่นยังคงมีบทบาทสำคัญในการผลิตของใช้ที่จำเป็น พลังงานใช้แรงงานคน    สัตว์และพลังงานน้ำ ปัจจัยการผลิตที่สำคัญ คือ ที่ดิน และแรงงาน อัตราการเพิ่มประชากรอยู่ในเกณฑ์สูงมาก

      1. กาขยายตัวทางการค้า นับตั้งแต่การค้นพบเส้นทางการเดินเรือและดินแดนอาณานิคมใหม่ๆ ในคริสต์ศตวรรษที่ 16 เป็นต้นมา เป็นผลให้เกิดแหล่งวัตถุดิบและตลาดระบายสินค้า กระตุ้นให้เกิดการประดิษฐ์เครื่องจักรเพื่อใช้ในการผลิตสินค้าจำนวนมากสนองความต้องการของตลาด
       2. ความพร้อมด้านการเงินทุน    พวกพ่อค้าประสบความสำเร็จในการค้ากับดินแดนโพ้นทะเลได้เงินมาลงทุนในกิจกรรมอุตสาหกรรมจำนวนมาก
       3.การเพิ่มขึ้นของประชากร   จำนวนประชากรของยุโรปเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วอันเป็นผลจากความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และการแพทย์ ทำให้สินค้าอุปโภคมีปริมาณความต้องการสูง

           อังกฤษเป็นชาติแรกที่มีการปฏิวัติ ปัจจัยที่ทำให้อังกฤษเป็นผู้นำในการปฏิวัติอุตสาหกรรมมีดังนี้
        1. มีการปฏิวัติทางการเกษตรมาก่อน โดยนำความรู้ทางเทคนิค วิทยาการ และเครื่องมือเครื่องใช้ต่างๆมาใช้ในการเพาะปลูกเพิ่มผลผลิต ทำให้มีวัตถุดิบจาการเกษตรจำนวนมาก
        2. มีความมั่นคงทางด้านเงินทุนและมีกิจการธนาคารที่ทันสมัย เอื้ออำนวยต่อการพัฒนาอุตสาหกรรมภายในประเทศ
       3. มีทรัพยากรและวัตถุดิบอย่างอุดมสมบูรณ์ โดยเฉพาะแร่เหล็กและถ่านหินซึ่งมีความสำคัญอย่างมากต่อการพัฒนาอุตสาหกรรม
        4. มีจำนวนประชากรเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ในต้นคริสต์ศตวรรษที่ 18 อังกฤษมีประชากรเกือบ 30 ล้านคน เป็นผลให้มีความต้องการสินค้าเพิ่มมากขึ้น รวมทั้งมีแรงงานภาคอุตสาหกรรมอย่างมากมาย
         5. มีกองทัพเรือที่เข้มแข็งและมีอำนาจทางทะเลทำให้มีอาณานิคมเป็นจำนวนมาก ซึ่งเป็นแหล่งวัตถุดิบและตลาดการค้าที่สำคัญของอังกฤษ
        6. มีความมั่นคงทางการเมือง การปกครองในระบบรัฐสภาของอังกฤษมีเสถียรภาพ กลุ่มชนชั้นกลางทั้งพ่อค้าและนักอุตสาหกรรมมีบทบาทคุมสภาจึงเป็นผลดีต่อการพัฒนาอุตสาหกรรมและธุรกิจการค้าของประเทศ
       7. มีความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์  มีการประดิษฐ์คิดค้นเครื่องมือ เครื่องจักรทำให้การพัฒนาอุตสาหกรรมของอังกฤษมีความเจริญก้าวหน้ากว่าชาติใดๆในยุคเดียวกัน

        1. การเจริญเติบโตของเมือง จากการที่ประชากรเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วและส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในเมือง สภาพความเป็นอยู่ในระยะแรกเริ่มของการปฏิวัติอุตสาหกรรมจึงอยู่กันอย่างแออัดและไม่ถูกสุขลักษณะ การบริการสาธารณสุขไม่เพียงพอ ในเมืองเต็มไปด้วยความสกปรกและมลพิษจากโรงงาน ทำให้เกิดสภาพแวดล้อมเป็นพิษ เด็กๆในเมืออายุสั้น
        2. สภาพการทำงานของกรรมกร การทำงานในระบบโรงงานทำให้เกิดชนชั้นใหม่ในสังคม คือ ชนชั้นนายทุนและกรรมกร พวกกรรมกรจะอาศัยแออัดในโรงงานมีความเป็นอยู่แร้นแค้นได้รับค่าแรงเพียงพอต่อการยังชีพเท่านั้น และต้องทำงานเสี่ยงต่ออุบัติเหตุ และใช้เวลายาวนานในการทำงานแต่ละวัน โดยไม่ได้รับการดูแลด้านสวัสดิการจากนายจ้างเลย มีการใช้แรงงานเด็กและผู้หญิงในโรงงานทอผ้า ความยากจนของสามัญชนได้สะท้อนออกมาในรูปวรรณกรรมร่วมสมัยหลายเรื่อง ที่มีชื่อเสียงคือผลงานของ  ชาร์ลส์ ดิคเกนส์ จากเรื่องHard Time และOliver Twist

               ในระยะแรกของการปฏิวัติอุตสาหกรรม ชนชั้นกรรมาชีพมีสภาพไม่ผิดกับทาสของเครื่องจักรและทาสของเจ้าของโรงงานอุตสาหกรรม ทำให้ลูกหลานกรรมกรไม่มีโอกาสเล่าเรียน ไม่มีโอกาสสร้างฐานะให้สูงขึ้น ไม่มีสิทธิทางการเมือง จึงเกิดสำนึกในเรื่องชนชั้นขึ้น กรรมกรเหล่านี้รวมพลังกันเพื่อเรียกร้องความยุติธรรม และสิทธิที่ตนจะพึงได้ ดังนี้ในประเทศอังกฤษจึงเกิดสภาพแรงงาน มีการนัดหยุดงาน เพื่อต่อรองกับนายจ้าง ซึ่งในที่สุดได้มีการตรากฎหมายช่วยเหลือและคุ้มครองแรงงาน ทำให้กรรมกรมีสิทธิและมีบทบาททางการเมืองเพิ่มขึ้น ดังนั้นในการเลือกตั้งทั่วไปของอังกฤษเมื่อปี พ.ศ.2449 พรรคการเมืองที่หาเสียงจากพวกกรรมกรโดยสัญญาว่าจะให้การคุ้มครองและสนับสนุนจึงได้รับการเลือกตั้งท่วมท้น

               การปฏิวัติอุตสาหกรรม ทำให้เศรษฐกิจเปลี่ยนไปขึ้นอยู่การอุตสาหกรรม ประเทศที่มีวัตถุดิบในการผลิตสินค้าและมีกำลังคน จึงได้รับประโยชน์จากการปฏิวัติอุตสาหกรรมอย่างเต็มที่ ประเทศที่ขาดแคลนทรัพยากรจึงกลายเป็นประเทศที่ล้าหลังทางเศรษฐกิจ เกิดความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจอย่างมาก นอกจากนี้ประเทศอุตสาหกรรมต่างๆ ต้องพึ่งพากันทางเศรษฐกิจเพราะเมื่อเป็นประเทศอุตสาหกรรม การผลิตทางการเกษตรลดน้อยลง จึงต้องแลกเปลี่ยนสินค้ากับประเทศอื่น ขณะเดียวกันการแสวงหาตลาดเพื่อการค้าขาย หรือขยายตลาดระบายสินค้าก็เป็นเหตุให้เกิดการแข่งขันกันเพื่อขยายอิทธิพลออกไปในภูมิภาคที่กำลังพัฒนา

               ในระยะแรกของการปฏิวัติอุตสาหกรรม ชนชั้นกลางได้รับผลทางด้านเศรษฐกิจอย่างเต็มที่ ทฤษฎีทางเศรษฐกิจในช่วงเวลานั้น สนับสนุนให้ชนชั้นกลางรักษาฐานะและผลประโยชน์ของตนไว้ ต่อมาระหว่างพ.ศ. 2414-2457 ชนชั้นกรรมาชีพ ซึ่งเป็นประชาชนส่วนใหญ่ของบรรดาประเทศอุตสาหกรรมเริ่มตื่นตัว แนวคิดเรื่องสังคมนิยมแบบใหม่ จึงเริ่มบทบาทขึ้นและขยายอิทธิพลอย่างกว้างขวางในหมู่ชั้นกรรมาชีพ    สังคมนิยมแบบใหม่ที่ปรากฏเป็นครั้งแรกในงานเขียนของ คาร์ลมากช์ (Karl marx)และเฟรดเดอริก เองเกลส์(Friedrich Engels)โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องคำประกาศลัทธิคอมมิวนิสต์(Communist Manifesto)  และทุน(Das Kapital) ซึ่งอธิบายของหลักสำคัญๆของลัทธิมากช์(Marxism) ทำให้สังคมนิยมแบบใหม่ ถูกเรียกว่าสังคมนิยมแบบมากช์(Marxist Socialism)

        ศูนย์กลางการเคลื่อนไหวของแนวคิดประชาธิปไตยเกิดขึ้นที่ประเทศอังกฤษและฝรั่งเศสในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 17-18 โดยปรากฏในงานเขียนของนักปรัชญาทางการเมืองคนสำคัญหลายคน ซึ่งไม่พอใจระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ โดยเรียกร้องให้มีการปฏิรูปทางการเมืองดังเช่น
        จอห์นลอค แนวคิดมีอิทธิพลต่อระบอบการปกครองของอังกฤษ การประกาศอิสรภาพของอเมริกา  และการปฏิวัติในฝรั่งเศส ซึ่งสรุปได้ดังนี้
     1. อิสรภาพและเสรีภาพเป็นสิทธิขั้นพื้นฐานของมนุษย์ มนุษย์ทุกคนมีฐานะเท่าเทียมกันและเป็นอิสระแก่กัน
     2. ประชาชนร่วมกันจัดตั้งรัฐบาลขึ้นมา รัฐบาลมาจากข้อตกลงระหว่างผู้ปกครองกับประชาชน รัฐบาลจึงเป็นเพียงผู้ปกครองรักษาผลประโยชน์ของประชาชน และต้องมีอำนาจจำกัด
    3. อำนาจการปกครองของรัฐบาล ได้มาจากข้อตกลงสัญญากับประชาชน ดังนั้นถ้าผู้ปกครองกระทำผิดสัญญา   ไร้ความสามารถและขาดคุณธรรม ประชาชนก็มีสิทธิ์ค้านหรือล้มล้างรัฐบาลได้
        มองเตสกิเออ  แนวคิดของเขาได้รับความนิยมมากในหมู่นักกฎหมายและนักปกครอง โดยเฉพาะหลักการแบ่งแยกอำนาจอธิปไตยออกเป็นสามส่วน คือ อำนาจนิติบัญญัติ  อำนาจบริหาร  และอำนาจตุลาการ  ได้มาเป็นหลักการสำคัญของรัฐธรรมนูญของสหรัฐอเมริกาและเกือบทุกประเทศในปัจจุบัน    จนเขาได้สมญานามว่า เจ้าแห่งทฤษฎีแบ่งแยกอำนาจ
     วอลแตร์  เสนอแนวคิดเกี่ยวกับเสรีภาพในการแสดงออกทางการเมือง เสรีภาพในการนับถือศาสนา และโจมตีความเสื่อมของศาสนาจักร เห็นว่าผู้ปกครองต้องเป็นผู้มีความรู้และมีเหตุผล
  รุสโซ  มีอิทธิพลมากต้องการปฏิวัติในฝรั่งเศส โดยเฉพาะคำขวัญของการปฏิวัติที่ว่า เสรีภาพ เสมอ ภราดรภาพ ได้นำมาจากผลงานการเขียนของรุสโซ  ได้รับยกย่อว่า เป็นเจ้าแห่งทฤษฎีอำนาจอธิปไตยของประชาชน งานเขียนที่สำคัญคือ สัญญาประชาคม กล่าวว่ารัฐบาลเกิดจากเจตจำนงร่วมกันของประชาชน รัฐบาลมีพันธสัญญาทางสังคมที่จะต้องปกครองประชาชนด้วยความยุติธรรมให้เกิดความร่มเย็นสงบสุข เมื่อใดที่รัฐผิดสัญญาประชาชนสิทธิ์ล้มล้างละเปลี่ยนแปลงรัฐบาลใหม่ได้

               อังกฤษได้ชื่อว่าเป็นแม่แบบของประชาธิปไตย ลักษณะการปกครองของอังกฤษถือว่าเป็นแบบฉบับของสถาบันพระมหากษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญ และประชาธิปไตยแบบรัฐสภา การพัฒนาทางการเมืองของอังกฤษ เปลี่ยนจากระบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบประชาธิปไตยตั้งแต่ปลายสมัยกลางเป็นต้นมา
               ในปีค.ศ.1215 พระเจ้าจอหน์ที่ 5 ถูกบังคับจากขุนนาง ให้ยอมรับในกฎบัตรแมกนา คาร์ตาซึ่งจำกัดพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์อยู่ภายใต้อำนาจของสภาขุนนาง เช่นอำนาจในการเก็บภาษี ต่อมามีกษัตริย์หลายพระองค์ ที่พยายามจะละเมิดกฎบัตรนี้ จึงทำให้เกิดสงครามกลางเมืองในระหว่างปี ค.ศ. 1640-1649 พระเจ้าชาร์ลที่1ถูกสำเร็จโทษหลังจากนั้นอังกฤษได้ปกครองระบอบ
สาธารณรัฐเป็นระยะเวลาสั้นๆ โดยมีโอลิเวอร์ ครอมเวล เป็นประธานาธิบดี ต่อมามีการฟื้นฟูระบบกษัตริย์ขึ้นมาอีกครั้ง ซึ่งท้ายที่สุดได้มีการปฏิวัติอันรุ่งโรจน์ในสมัยพระเจ้าเจมส์ที่2 เป็นผลให้การปกครองระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ของอังกฤษสิ้นสุดลง การปฏิวัติครั้งนี้ได้ประกาศพระราชบัญญัติว่าด้วยสิทธิและเสรีภาพที่อังกฤษควรมี และอำนาจของรัฐสภาไว้ 3 ประการ คือ

1. การมีรัฐบาลโดยได้รับความยินยอมพร้อมใจ
2. การมีตัวแทนของประชาชน
3. การมีกฎเกณฑ์ของกฎหมายตามรัฐธรรมนูญ

               แนวคิดประชาธิปไตยของยุโรปได้ข้ามไปมีอิทธิพลยังดินแดนอาณานิคม 13 แห่งของอังกฤษในทวีปอเมริกาเหนือ อังกฤษจัดการปกครองอาณานิคมโดย ให้สิทธิปกครองตนเอง แต่การที่อังกฤษตักตวงผลประโยชน์ และควบคุมการค้าของอาณานิคม ทำให้เกิดสงครามประกาศอิสรภาพในปี ค.ศ. 1776 โดยมุ่งหมายมาเฉพาะประกาศเป็นประเทศอิสรภาพเท่านั้นแต่ยังแสดงถึงความต้องการมีรัฐบาลปกครองตามแบบชาวอเมริกัน
    ภายหลังการปฏิวัติได้มีการร่างรัฐธรรมนูญเป็นหลักในการปกครองประเทศ โดยได้รับแนวคิดทางการเมืองจาก จอห์นลอค ที่ชื่อว่าสัญญาประชาคม และทฤษฎีการแบ่งแยกอำนาจของมองเตสกิเออร์มาเป็นพื้นฐาน   ระบอบประชาธิปไตยของสหรัฐอเมริกาได้พัฒนาเป็นลำดับโดยเฉพาะอย่างยิ่งในสมัยของประธานาธิบดีอับราฮัม ลินคอล์นได้เลิกทาส ไห้สิทธิเสรีภาพแก่ประชาชนโดยไม่จำกัดผิว ประชาธิปไตยของสหรัฐอเมริกามีการแบ่งแยกอำนาจระหว่างอำนาจบริหาร อำนาจนิติบัญญัติ และอำนาจตุลาการอย่างชัดเจน ประธานาธิบดีได้รับการเลือกตั้งจากประชาชนอยู่ในวาระ 4 ปี รัฐสภามาจากการเลือกตั้งเช่นกัน ทั้งวุฒิสภาและสภาผู้แทนราษฎร และมีศาลสูงประกอบด้วยผู้พิพากษา 9 นาย ได้รับการแต่งตั้งจากประธานาธิบดี โดยความเห็นชอบของวุฒิสมาชิกเป็นผู้ใช้อำนาจตุลาการ

               ระบอบการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์

เหตุการณ์ใดเป็นจุดเริ่มต้นและสิ้นสุดประวัติศาสตร์สมัยกลางของยุโรป

เหตุการณ์ที่ถือว่าเป็นจุดสิ้นสุดของประวัติศาสตร์ยุโรปยุคโบราณคือเหตุการณ์ใด

ข้อใดเป็นจุดเริ่มต้นของประวัติศาสตร์ยุคกลางของยุโรป

เหตุการณ์ใดที่เป็นจุดเชื่อมต่อระหว่างประวัติศาสตร์ตะวันตกสมัยกลางและสมัยใหม่