การดูแลรักษาเครื่องดนตรีประเภทตี

หลักการใช้และบำรุงรักษาเครื่องดนตรีของไทย

๑.หลักการใช้และบำรุงรักษาเครื่องดนตรีประเภทเครื่องสาย
       มี ๒ ประเภท คือประเภทเครื่องดีด เช่น กระจับปี่  ซึง  พิณอีสาน  พิณเปี๊ยะ เป็นต้น และประเภทเครื่องสี เช่น ซอสามสาย  ซออู้  ซอด้วง ตรัว  สะล้อ รือบับ โกร (ซอมอญ) เตหน่า (หน่าเตย)  และประเภทเครื่องตี ได้แก่ ขิม    ก่อนนำไปใช้ทุกครั้งต้องตรวจสอบความสมบูรณ์ของเครื่องดนตรีให้เรียบร้อย  ปรับเสียง และ ตั้งระดับเสียงให้ถูกต้อง รวมทั้งต้องปฏิบัติตามขั้นตอนวิธีบรรเลงของเครื่องดนตรี  และเมื่อเลิกใช้แล้วให้ดำเนินการตามขั้นตอนดังนี้
     ๑) ทำความสะอาดด้วยการใช้ผ้าเช็ดถูเครื่องดนตรีนั้นๆ ให้สะอาด
     ๒) ปลดเลื่อนหมอนหรือหย่อง เพื่อคลายสายของเครื่องดนตรีหรือคลายลูกบิดให้สายหย่อนเล็กน้อย
     ๓) เก็บคันชักเข้ากับคันซอหรือในกล่อง เก็บไม้ดีดให้เรียบร้อย

      ๒.หลักการใช้และบำรุงรักษาเครื่องดนตรีประเภทเครื่องตีดำเนินทำนอง
      เช่น ระนาดเอก  ระนาดทุ้ม  ระนาดเอกเหล็ก  ระนาดทุ้มเหล็ก ฆ้องวงใหญ่  ฆ้องวงเล็ก  ฆ้องมอญ  โปงลาง  เป็นต้น  ก่อนนำมาใช้ทุกครั้งให้ตรวจสอบความสมบูรณ์ของเครื่องดนตรีให้เรียบร้อยก่อนก่อนการนำมาฝึกซ้อมหรือบรรเลงจริง  ตรวจสอบระดับเสียงให้ถูกต้อง  เพื่อป้องกันความเพี้ยนที่เกิดจากตะกั่วถ่วงเสียงหลุด  ตั้งวาง  และจัดลูกระนาด  ลูกฆ้อง  ลูกโปปงลาง  ให้อยู่ในตำแหน่งที่ถูกต้อง  ตรวจสอบสภาพไม้ตีให้อยู่ในสภาพเรียบร้อยพร้อมใช้  รวมทั้งปฏิบัติตามขั้นตอนวิธีบรรเลงเครื่องดนตรีแต่ละชนิดให้ถูกต้อง  และเมื่อเลิกใช้งานแล้วให้ดำเนินการตามขั้นตอน  ดังนี้
     ๑) ทำความสะอาดด้วยการใช้ผ้าเช็ดถูเครื่องดนตรีนั้นๆให้สะอาด
     ๒) ระนาดเอก และระนาดทุ้ม ให้ปลดเชือกจากตะขอแขวนทางด้านซ้าย ๑ อัน เพราะส่วนนี้ต้องรับน้ำ           หนักผืนระนาดจึงต้องปลดเชือก  เพื่อป้องกันเชือกขาดหรือตะขอหักหรือหลุด
     ๓) ตั้งวางเครื่องดนตรีไว้อย่างเป็นระเบียบโดยมิให้ถูกแสงแดด  เพื่อป้องกันมิให้ตะกั่วถ่วงเสียง                   ละลายหรือส่วนประกอบที่เป็นไม้แตกหัก บิดเบี้ยว

     ๓. หลักการใช้และบำรุงรักษาเครื่องดนตรีประเภทเครื่องตีกำกับจังหวะ
     ได้แก่ ฉิ่ง ฉาบเล็ก  ฉาบใหญ่  กรับ  โหม่ง  แตระ  กับแก๊บ  รวมทั้งเครื่องตี  และเครตื่องเคาะที่ใช้ตีเป็นเครื่องประกอบจังหวะ  ก่อนนำมาใช้ทุกครั้งควรตรวจสอบความสมบูรณ์ของเครื่องดนตรีให้เรียบร้อย  และปฏิบัติตามขั้นตอนวิธีบรรเลงเครื่องดนตรีแต่ละชนิดให้ถูกต้อง  เมื่อเลิกใช้แล้วให้ดำเนินตามขั้นตอน ดังต่อไปนี้
     ๑) ทำความสะอาดด้วยการใช้ผ้าเช็ดถูเครื่องดนตรีนั้นๆให้สะอาด
     ๒) เก็บวางหรือใส่ไว้กล่องเก็บเครื่องดนตรีให้เป็นระเบียบเรียบร้อย

    ๔. หลักการใช้  และบำรุงรักษาเครื่องดนตรีประเภทเครื่องหนัง
    เช่น กลองทัด   ตะโพนไทย  ตะโพนมอญ  กลองแขก  กลองมลายู  กลองสองหน้า  กลองยาวกลางหาง โทน  รำมะนา  ทับ  เป็นต้น  เครื่องดนตรีลักษณะนี้มักจะนำหนังสัตว์มาขึ้นหน้าหุ้มกลอง  ตรึงด้วยหมุดบางชนิดโยงด้วยสายที่ทำจากหนังสัตว์  สายหวาย  เป็นต้น
    ดังนั้น  ก่อนนำมาใช้ควรตรวจสอบความสมบูรณ์ของเครื่องดนตรีให้เรียบร้อย  ตั้งระดับเสียงให้ถูกต้อง  ก่อนใช้งานบางชนิดที่มีไม้ตีก็ให้ตรวจสอบให้อยู่ในสภาพพร้อมใช้
    รวมทั้งต้องปฏิบัติตามขั้นตอนวิธีบรรเลงเครื่องดนตรีแต่ละชนิดให้ถูกต้องและเมื่อเลิกใช้แล้วให้ดำเนินการตามขั้นตอน ดังต่อไปนี้
   ๑) ทำความสะอาดด้วยการใช้ผ้าเช็ดถูเครื่องดนตรีนั้นๆให้สะอาด
   ๒) ล้างหรือเช็ดทำความสะอาดหน้ากลองที่ติดจ่ากลองหรือข้าวบดสำหรับถ่วงหน้ากลองให้สะอาดเพราะข้าวบดถ่วงหรือจ่ากลองที่มีส่วนผสมของขี้เถ้า  หากไม่ทำความสะอาดให้ดีแล้ว  ความเค็มของขี้เถ้าจะกัดแผ่นหนังกลองให้เกิดความเสียหายได้

   ๕. หลักการใช้และบำรุงรักษาเครื่องดนตรีประเภทเครื่องเป่า
   เช่น ปี่ใน  ปี่นอก ปี่ชวา ปี่มอญ ขลุ่ยชนิดต่างๆ  แคน  เค่ง (แคนม้ง)  ปี่อ้อ  ปี่ผู้ไท  ปี่ล้านนา เป็นต้น  ลักษณะโดยทั่วไปของปี่มักมักจะทำด้วยไม้  แต่บางชนิดจะแทรกด้วยกำพวด  ลิ้นโลหะหรือลิ้นใบตาล  ก่อนนำมาใช้งานควรตรวจสอบความสมบูรณ์ของเครื่องดนตรีให้เรียบร้อยเสียก่อน  รวมทั้งให้ปฏิบัติตามขั้นตอนวิธีบรรเลงเครื่องดนตรีแต่ละชนิดให้ถูกต้อง  และเมื่อเลิกใช้งานแล้วให้ดำเนินการตามขั้นตอน  ดังต่อไปนี้
   ๑) ทำความสะอาดด้วยการใช้ผ้าเช็ดถูเครื่องดนตรีนั้นๆให้สะอาด
   ๒) แช่ลิ้นปี่ในน้ำยาฆ่าเชื้อโรค  เก็บกำพวดปี่  และลิ้นปี่ไว้ในกรักปี่ให้เรียบร้อย
   ๓) ตั้งวางในที่มีอากาศโปร่ง  เพื่อป้องกันเชื้อราที่อาจเกิดขึ้นได้  และห้ามนำเลา  ตัวแคนหรือเลาขลุ่ยไปตากแดด  หรือตั้งไว้ในที่มีอุณหภูมิสูง  เพราะจะทำให้เครื่องดนตรีปริแตก  หรือโครงสร้างภายในเสียหาย ส่งผลกระทบต่อระบบเสียงของเครื่องดนตรีชนิดนั้นๆได้

กำพวดปี่และลิ้นปี่

WINKWHITE

เครื่องหมาย และสัญลักษณ์ในดนตรีสากล

เครื่องหมาย และสัญลักษณ์ทางดนตรีสากลที่ประดิษฐ์ขึ้น  เพื่อใช้ในการบันทึกบทเพลงต่างๆมิให้สูญหาย และเป็นที่ยอมรับกันในระดับสากล มีดังนี้       1.  บรรทัด 5 เส้น  (Staff)             บรรทัด 5 เส้น เป็นสัญลักษณ์ทางดนตรีที่ผู้เรียนดนตรีสากลควรทราบต่อจากตัวโน้ตและตัวหยุด  เป็นสิ่งที่แสดงว่าตัวโน้ตที่บันทึกลงในบรรทัด  5 เส้นนี้มีระดับใด เสียงสูง  หรือต่ำ กว่าตัวโน้ตตัวอื่นๆ  หรือไม่        ลักษณะของบรรทัด 5 เส้น หรือเส้นบันทึกโน้ต เป็นเส้นตรงแนวนอน  5 เส้น ที่ขนานกันและมีระยะห่างเท่าๆกัน ใช้สำหรับบันทึกตัวโน้ตและตัวหยุด       วิธีการนับเส้นและช่อง จะนับจากเส้นข้างล่างขึ้นไปหาเส้นข้างบน ดังนี้         นอกจากบรรทัด 5 เส้น ซึ่งใช้เป็นหลักในการบันทึกตัวโน้ต  และตัวหยุดแล้ว  ยังมีเส้นที่ใช้ขีดใต้ บรรทัด 5 เส้น หรือ เหนือบรรทัด 5 เส้น เป็นเส้นสั้นๆ ที่ใช้ขีดเฉพาะตัวโน้ตที่มีระดับเสียงต่ำกว่า หรือมีระดับเสียงสูงกว่าเส้นที่ปรากฏในบรรทัด 5 เส้น เรียกเส้นสั้นๆนี้ว่า   เส้นน้อย  (Ledger Line)           2. ลักษณะตัวโน้ต และตัวหยุด               1) ตัวโน้ต   คือ เครื่องหมายที่ใช้บันทึกแสด

ปัจจัยสำคัญที่มีอิทธิพลต่อการสร้างสรรค์งานดนตรี

การสร้างสรรค์บทเพลง  หรือประพันธ์เพลงไทยแต่ละเพลง  เปรียบได้กับการประพันธืบทร้อยกรองในลักษณะต่างๆ เช่น  โคลง  ฉันท์  กาพย์   กลอน เป็นต้น เพราะการสร้งสรรค์บทเพลงไทยจะต้องพิจารณษนำเสียงแต่ละเสียงมาเรียบเรียงให้สอดประสานกลมกลืนกันอย่างเหมาะสมสามารถสื่ออารมณ์ความรู้สึกต่างๆ ตามที่ตนต้องการถ่ายทอดให้แก่ผู้ฟังได้  ขณะเดียวกันต้องคำนึงถึงรูปแบบของเพลงแต่ละประเภทให้เป็นไปตามแบบแผนที่กำหนดไว้ด้วย เช่นเดียวกับการประพันธ์บทร้อยกรองต่างๆ ที่ผู้ประพันธ์ต้องคัดสรรคำแต่ละให้มีทั้งเสียงและความหมาที่สัมผัสคล้องจองกัน  มีสัมผัสใน  สัมผัสนอก  แบ่งวรรคตอนให้ครบถ้วนตามแบบแผนที่กำหนดไว้ โดยปัจจัยสำคัญที่มีอิทธิพลต่อการสร้างสรรค์งานดนตรี มีดังนี้         ๑) ธรรมชาติ   เป็นสิ่งหนึ่งที่มีอิทธิพลอย่างยิ่งต่อจินตนาการของผู้ประพันธ์บทเพลงไทย  การได้เห็นธรรมชาติที่สวยงามไม่ว่าจะเป็นภูเขา  นำ้ตก ทะเล ต้นไม้ ดอกไม้ หรือได้ยินได้ฟังเสียงของสิ่งต่างๆ ที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ เช่น เสียงคลื่น   ลม น้ำตก ฝน ฟ้าร้อง ฟ้าผ่า เสียงร้องของสัตว์ต่างๆ เป็นต้น ย่อมทำให้ศิลปิน  หรือผู้ที่ได้สัมผัสสิ่งต่างๆเหล่า่นั้น  เกิดจิน

วิวัฒนาการของดนตรีไทยในแต่ละยุคสมัย (สุโขทัยและอยุธยา)

การศึกษาเรื่องราวของดนตรีไทยนั้น  จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องทราบถึงแหล่งกำเนิด ความเป็นมา และวิวัฒนาการของดนตรีไท่ยในแต่ละยุคสมัย เพื่อให้ผู้เรียนเกิดความซาบซึ้ง  มองเห็นคุณค่าของดนตรีไทย อันเป็นมรดกทางศิลปวัฒนธรรมประจำชาติไทย ซึ่งการแบ่งยุคสมัยทางดนตรีของไทยจะนิยมกำหนดตามยุคสมัยทางประวัติศาสตร์  ดังต่อไปนี้           1. สมัยสุโขทัย            สมัยสุโขทัยนับเป็นสมัยเริ่มต้นที่คนไทยรวตัวกันเป็นชาติอย่างสมบูรณ์  แทนที่จะเป็นเพียงอาณาจักรที่มีเขตอิทธิพลอย่างจำกัดดังแต่กอ่น เรื่องราวของสุโขทัยมีความชัดเจนมากยิ่งขึ้น เมื่อพ่อขุนรามคำแหงได้ประดิษฐ์อักษรไทยและจารึกเรื่องราวต่างๆ ลงในหลักศิลาจารึก  และจากศิลาจารึกนี้เองทำให้คนรุ่นหลังทราบว่าสมัยสุโขทัยเป็นยุคสมัยหนึ่งที่มีความเจริญก้าวหน้าทางด้านสังคม เศรษฐกิจ  การเมือง  การทหาร  ภาษา  และศิลปวัฒนธรรม  ชาวเมืองมีเครื่องเล่นสร้างควงามรื่นเริงบันเทิงใจ  และมีอิสระเสรีที่จะแสดงออกในเรื่องราวของบทเพลงและดนตรี  เพลงและเรื่องราวของดนตรีบางส่วนจึงปรากฏอยู่บนหลักศิลาจารึก  เช่น ข้อความที่ว่า "เสียงพาทย์ เสียงพิณ  เสียงเลื่อน  เสียงขับ"