Show
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
บทความวิกิพีเดียควรยึดแหล่งข้อมูลตีพิมพ์ที่น่าเชื่อถือเป็นหลัก ซึ่งทำให้แน่ใจว่ามุมมองส่วนใหญ่ทั้งหมดและส่วนน้อยที่สำคัญที่ปรากฏในแหล่งข้อมูลเหล่านั้นมีการกล่าวถึง คำว่า "แหล่งข้อมูล" ที่ใช้ในวิกิพีเดียมีสามความหมายที่เกี่ยวข้องกัน:
สามข้อนี้สามารถกระทบต่อความน่าเชื่อถือได้ แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถืออาจเป็นสิ่งตีพิมพ์ซึ่งมีกระบวนการพิมพ์เผยแพร่ที่น่าเชื่อถือ หรือผู้ประพันธ์ถูกมองว่าเชื่อถือได้ในเรื่องนั้น หรือทั้งคู่ ควรแสดงคุณสมบัติที่กำหนดเหล่านี้แก่ผู้อื่น ความน่าเชื่อถือของแหล่งข้อมูลขึ้นอยู่กับบริบท ต้องมีการชั่งน้ำหนักแหล่งข้อมูลอย่างระมัดระวัง เพื่อตัดสินว่าแหล่งข้อมูลนั้นน่าเชื่อถือสำหรับถ้อยแถลงที่ให้มา และเป็นแหล่งข้อมูลที่ดีที่สุดในบริบทนั้นหรือไม่ โดยทั่วไป ยิ่งมีผู้ร่วมตรวจสอบข้อเท็จจริง วิเคราะห์ประเด็นข้อกฎหมาย และวิเคราะห์งานเขียนมากยิ่งขึ้นเท่าใด สิ่งพิมพ์เผยแพร่นั้นก็ยิ่งน่าเชื่อถือมากเท่านั้น แหล่งข้อมูลควรสนับสนุนสารสนเทศโดยตรงตามที่นำเสนอในบทความ และควรเหมาะสมกับข้ออ้าง หากหัวข้อใดไม่พบแหล่งข้อมูลน่าเชื่อถือกล่าวถึง วิกิพีเดียก็ไม่ควรมีบทความเกี่ยวกับหัวข้อนั้น แนวปฏิบัติในหน้านี้อภิปรายความน่าเชื่อถือของแหล่งข้อมูลหลากชนิด นโยบายว่าด้วยแหล่งข้อมูล คือ วิกิพีเดีย:การพิสูจน์ยืนยันได้ ซึ่งต้องการการอ้างอิงในบรรทัดสำหรับเนื้อหาใด ๆ ที่ถูกคัดค้านหรือมีแนวโน้มจะถูกคัดค้าน และสำหรับข้อกล่าวอ้าง (quotation) ทั้งหมด นโยบายนี้บังคับใช้อย่างเข้มงวดกับทุกเนื้อหาในเนมสเปซหลัก บทความ รายชื่อ และส่วนหนึ่งส่วนใดของบทความ โดยไม่มีข้อยกเว้น และโดยเฉพาะอย่างยิ่ง ชีวประวัติของบุคคลที่ยังมีชีวิตอยู่ ความน่าเชื่อถือของแหล่งข้อมูลเป็นสเปกตรัม
บทความควรยึดแหล่งข้อมูลตีพิมพ์บุคคลภายนอก (third-party) ที่น่าเชื่อถือ ซึ่งมีชื่อเสียงในการตรวจสอบข้อเท็จจริงและความแม่น หมายความว่า เราเพียงแต่เผยแพร่ความคิดเห็นของผู้ประพันธ์ที่น่าเชื่อถือ มิใช่ความคิดเห็นของชาววิกิพีเดียที่อ่านและตีความเนื้อหาแหล่งข้อมูลปฐมภูมิเอง การอ้างอิงอย่างเหมาะสมขึ้นอยู่กับบริบทเสมอ สามัญสำนึกและการวินิจฉัยเชิงอัตวิสัย (editorial judgment) เป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการที่ขาดมิได้ คำว่า "ตีพิมพ์" เกี่ยวข้องมากที่สุดกับเนื้อหาที่เป็นข้อความ ไม่ว่าจะในรูปแบบตีพิมพ์ดั้งเดิมหรือออนไลน์ อย่างไรก็ดี เนื้อหาเสียง วีดิทัศน์และมัลติมีเดียที่ถูกบันทึกแล้วแพร่สัญญาณ แจกจ่ายหรือเก็บไว้โดยผู้ที่น่าเชื่อถือ (reputable party) ยังอาจเข้าเกณฑ์ที่จำเป็นที่จะถูกพิจารณาว่าเป็นแหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ เช่นเดียวกับแหล่งข้อมูลที่เป็นข้อความ แหล่งข้อมูลสื่อต้องถูกผลิตโดยบุคคลภายนอกที่น่าเชื่อถือ และมีการอ้างอิงอย่างเหมาะสม ยิ่งไปกว่านั้น ต้องมีสำเนาที่เก็บไว้ของสื่อนั้นอยู่ด้วย จะเป็นการสะดวกสำหรับสำเนาที่เก็บไว้ที่เข้าถึงได้ผ่านอินเทอร์เน็ต แต่ไม่จำเป็น บทความวิกิพีเดียหลายบทอาศัยเนื้อหาวิชาการ เมื่อหาได้ สิ่งตีพิมพ์วิชาการและที่ผ่านการพิจารณากลั่นกรอง (peer review) เอกสารเฉพาะเรื่องเชิงวิชาการและตำราเรียนโดยทั่วไปเป็นแหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือที่สุด อย่างไรก็ดี เนื้อหาวิชาการบางอย่างอาจล้าสมัย แข่งขันกับทฤษฎีทางเลือก หรือเป็นที่พิพาทในสาขาที่เกี่ยวข้อง พยายามอ้างความเห็นส่วนใหญ่เชิงวิชาการที่เป็นปัจจุบันเมื่อหาได้ แต่ยอมรับว่าเหตุการณ์นี้มักไม่เกิดขึ้น แหล่งข้อมูลมิใช่เชิงวิชาการที่น่าเชื่อถือยังอาจใช้ในบความเกี่ยวกับประเด็นวิชาการได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเนื้อหาจากสิ่งพิมพ์เผยแพร่กระแสหลักคุณภาพสูง การตัดสินใจว่าแหล่งข้อมูลใดเหมาะสมขึ้นอยู่กับบริบท เนื้อหาควรมีการอ้างอิงในเนื้อความ (in-text) เมื่อแหล่งข้อมูลขัดแย้งกัน วิชาการ
องค์การข่าวแหล่งข้อมูลข่าวมักมีทั้งเนื้อหาที่เป็นข้อเท็จจริงและข้อคิดเห็น "การรายงานข่าว" จากสำนักข่าวที่มั่นคงโดยทั่วไปถูกพิจารณาว่ามีคำแถลงข้อเท็จจริงที่น่าเชื่อถือ แต่การรายงานที่น่าเชื่อถือที่สุดก็ยังมีข้อผิดพลาดได้บางครั้ง การรายงานข่าวจากสำนักข่าวที่มั่นคงน้อยกว่าโดยทั่วไปถูกพิจารณาว่าเป็นคำแถลงข้อเท็จจริงที่น่าเชื่อถือน้อยกว่า ความเห็นบรรณาธิการ การวิเคราะห์และความเห็น ไม่ว่าจะเขียนขึ้นโดยบรรณาธิการของสิ่งพิมพ์เผยแพร่นั้น (บทบรรณาธิการ) หรือผู้ประพันธ์ภายนอก (บทความต่างความเห็นต่อบทบรรณาธิการ [op-ed]) เป็นแหล่งข้อมูลปฐมภูมิที่น่าเชื่อถือแก่คำแถลงที่เป็นของบรรณาธิการหรือผู้ประพันธ์นั้น แต่แทบไม่เป็นคำแถลงข้อเท็จจริงที่น่าเชื่อถือ
แหล่งข้อมูลที่น่าสงสัยแหล่งข้อมูลที่น่าสงสัย หมายถึง แหล่งข้อมูลที่มีชื่อเสียงเลวในด้านการตรวจสอบข้อเท็จจริง หรือไม่มีการควบคุมดูแลการพิจารณากลั่นกรองบทความ แหล่งข้อมูลประเภทนี้รวมถึงเว็บไซต์และสื่อตีพิมพ์ที่แสดงมุมมองที่ได้รับการตอบรับอย่างกว้างขวางว่า สุดโต่ง หรือมีสภาพส่งเสริม หรือที่ยึดข่าวลือและความเห็นส่วนบุคคลมาก โดยทั่วไปแหล่งข้อมูลที่น่าสงสัยไม่เหมาะสมแก่การอ้างข้อกล่าวอ้างที่พิพาทเกี่ยวกับบุคคลภายนอก ซึ่งรวมถึงข้ออ้างต่อสถาบัน บุคคลทั้งที่มีชีวิตอยู่หรือเสียชีวิตแล้ว ตลอดจนสิ่งที่ได้รับการอธิบายอย่างเลวกว่า (ill-defined) การใช้แหล่งข้อมูลที่น่าสงสัยอย่างเหมาะสมนั้นมีจำกัดมาก แหล่งข้อมูลที่มีอคติหรือยึดมั่นความเห็นบทความวิกิพีเดียต้องการนำเสนอมุมมองที่เป็นกลาง อย่างไรก็ดี แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือไม่จำเป็นต้องเป็นกลาง ปราศจากอคติและเป็นวัตถุวิสัย แหล่งข้อมูลที่มีอคติทั่วไปรวมถึงการเมือง การเงิน ศาสนา ปรัชญาหรือความเชื่ออื่น บางครั้งแหล่งข้อมูล "ไม่เป็นกลาง" เป็นแหล่งข้อมูลที่ดีที่สุดเท่าที่หาได้สำหรับสนับสนุนสารสนเทศเกี่ยวกับมุมมองที่แตกต่างกันของหัวเรื่องหนึ่ง ๆ เมื่อจัดการกับแหล่งข้อมูลที่อาจมีอคติ ผู้เขียนควรพิจารณาว่าแหล่งข้อมูลนั้นเข้าเกณฑ์แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือทั่วไปหรือไม่ เช่น การควบคุมการบรรรณาธิการและชื่อเสียงด้านการตรวจสอบข้อเท็จจริง ผู้เขียนยังควรพิจารณาว่าอคติทำให้เหมาะจะใช้การกล่าวถึงในข้อความ (in-text attribution) สำหรับแหล่งข้อมูลนั้นหรือไม่ ดังเช่น "ตามความเห็นของคอลัมนิสต์ ก ..." หรือ "ตามความเห็นของนักวิจารณ์ ข ..." แหล่งข้อมูลตีพิมพ์เอง (ออนไลน์และกระดาษ)ใครก็ตามสามารถสร้างเว็บเพจส่วนตัวหรือตีพิมพ์หนังสือของตนเอง และยังอ้างตัวเป็นผู้เชี่ยวชาญในสาขาหนึ่ง ๆ ได้ ด้วยเหตุนี้ สื่อตีพิมพ์เอง ไม่ว่าจะเป็นหนังสือ จดหมายข่าว เว็บไซต์ส่วนตัว วิกิเปิด บล็อก หน้าส่วนตัวบนเว็บเครือข่ายสังคม โพสต์ในเว็บบอร์ด หรือทวีตข้อความ ส่วนใหญ่ไม่เป็นที่ยอมรับ ซึ่งรวมถึงเว็บไซต์ใด ๆ ที่ผู้ใช้สร้างเนื้อหาเป็นส่วนใหญ่ รวมถึง อินเทอร์เน็ตมูวีเดตาเบส (IMDB), CBDB.com เว็บไซต์ที่สร้างขึ้นจากความร่วมมืออย่างวิกิ ฯลฯ โดยยกเว้นสาระบนเว็บที่ติดป้ายว่ากำเนิดจากสมาชิกที่มีการรับรองของกองบรรณาธิการของเว็บ มิใช่ผู้ใช้ "บล็อก" ในบริบทนี้หมายถึง บล็อกส่วนบุคคลและบล็อกกลุ่ม บางช่องทางข่าวจัดคอลัมน์อินเตอร์แอ็กทีฟที่เรียกว่า บล็อก และบล็อกเหล่านี้อาจยอมรับว่าเป็นแหล่งข้อมูลได้ตราบเท่าที่ผู้เขียนเป็นนักหนังสือพิมพ์อาชีพ หรือเป็นผู้เชี่ยวชาญในสาขาที่เขาเขียน และบล็อกนั้นอยู่ภายใต้การควบคุมกลั่นกรองเต็มของช่องทางข่าวนั้น โพสต์ที่ผู้อ่านทิ้งไว้ไม่อาจถูกใช้เป็นแหล่งข้อมูล แหล่งข้อมูลตีพิมพ์เองบางครั้งยอมรับได้เมื่อผู้ประพันธ์เป็นผู้เชี่ยวชาญที่ได้รับการยอมรับ ซึ่งมีผลงานในสาขาที่เกี่ยวข้องได้รับตีพิมพ์โดยสิ่งพิมพ์เผยแพร่บุคคลภายนอกที่น่าเชื่อถือ สารสนเทศตีพิมพ์เองไม่ควรถูกใช้เป็นแหล่งข้อมูลเกี่ยวกับบุคคลที่มีชีวิตอยู่ แม้ผู้ประพันธ์จะเป็นนักวิจัยอาชีพหรือนักเขียนที่รู้จักกันดี การใช้แหล่งข้อมูลที่ตีพิมพ์เองและที่น่าสงสัยเป็นแหล่งข้อมูลเกี่ยวกับตัวเองแหล่งข้อมูลตีพิมพ์เองและที่น่าสงสัยอาจใช้เป็นแหล่งข้อมูลเกี่ยวกับตัวเองได้ โดยมักปรากฏในบทความเกี่ยวกับตัวเองหรือกิจกรรมที่เกี่ยวข้อง และไม่ต้องมีสิ่งจำเป็น ตราบเท่าที่:
นโยบายนี้ยังมีผลต่อหน้าที่ว่าด้วยเว็บเครือข่ายสังคม อย่างทวิตเตอร์และเฟซบุ๊ก
สามารถประเมินว่าแหล่งที่มาของข้อมูลมีความน่าเชื่อถือได้อย่างไรใช้หลักการ PROMPT
Objectivity ข้อมูลที่นำมาใช้ต้องมีวัตถุประสงค์ที่ชัดเจน ไม่มีเจตนาแอบแฝง หรือเป็นข้อมูลที่แสดงความคิดเห็น Method มีการวางแผนการเก็บรวบรวมข้อมูลอย่างเป็นระบบ Provenance มีการระบุแหล่งที่มาของข้อมูลอย่างชัดเจน เชื่อถือได้ Timeliness ข้อมูลต้องเป็นปัจจุบัน ทันสมัย
แหล่งข้อมูลใดที่มีความน่าเชื่อถือมากที่สุดแน่นอนว่าแหล่งข้อมูลที่ให้ข้อมูลได้น่าเชื่อถือมากที่สุด ก็ต้องเป็นแหล่งข่าวที่พบเจอกับเรื่องนั้นด้วยตัวเอง ใครจะรู้เรื่องดีไปกว่าเจ้าของเรื่อง แต่อย่างไรก็ตาม แม้การสัมภาษณ์เจ้าของเรื่องถือเป็นแหล่งข้อมูลชั้นต้นที่มีความน่าเชื่อถือ แต่ก็ควรเก็บข้อมูลด้านอื่นๆ เพื่อป้องกันการเกิดข้อมูลที่เอนเอียง ให้ได้ข้อเท็จจริงรอบ ...
ความเหมาะสมของแหล่งข้อมูลมี 5 ด้านอะไรบ้างการพิจารณาความเหมาะสมของแหล่งข้อมูล สามารถใช้มุมมองทั้ง 5 ด้าน ได้แก่ ความทันสมัยของ ข้อมูล ความสอดคล้องกับการใช้งาน ความน่าเชื่อถือของแหล่งข้อมูล ความถูกต้องแม่นยำ และจุดมุ่งหมาย ของแหล่งข้อมูล
ข้อใดเป็นเกณฑ์สำคัญในการประเมินสารสนเทศจากเว็บไซต์การประเมินทรัพยากรบนอินเทอร์เน็ต. ผู้เขียน -มีชื่อผู้เขียน/ผู้สร้างเพจ ... . จุดมุ่งหมาย - กลุ่มผู้ชม หากไม่ระบุก็ต้องเป็นการให้ความรู้ สอน หรืออธิบาย. ความเป็นปรนัย - สารสนเทศนั้นเป็นข้อเท็จจริง ความคิดเห็นหรือโฆษณาชวนเชื่อ ... . ความถูกต้องแม่นยำ - แหล่งสารสนเทศที่ใช้มีรายการอ้างอิง ... . ความน่าเชื่อถือ. |