การเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศ

ไม่นานมานี้นักวิทยาศาสตร์นานาชาติ นำโดยนักวิทยาศาสตร์ด้านสิ่งแวดล้อมและความยั่งยืนจากมหาวิทยาลัยมิชิแกน ในสหรัฐอเมริกา ได้ออกโรงเตือนว่าผืนป่า ทะเลทราย หรือระบบนิเวศทั้งหมดกำลังเสี่ยงต่อการเกิดการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญในศตวรรษต่อไป เนื่องมาจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ

จากผลการศึกษาข้อมูลซากดึกดำบรรพ์หรือฟอสซิล (Fossil) และอุณหภูมิในช่วง 21,000 ปีก่อนจนถึงสมัยโฮโลซีนประมาณ 10,000 ปีที่แล้ว พบว่า เมื่อปลายยุคน้ำแข็งสิ้นสุดลง อุณหภูมิในโลกก็อุ่นขึ้น 4-7 องศาเซลเซียส และปัจจุบันนักวิทยาศาสตร์ได้ระบุว่าบางส่วนของการเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศได้เกิดขึ้นแล้วในทางตะวันตกเฉียงใต้ของสหรัฐอเมริกา นั่นคือ เหตุการณ์ไฟป่าลุกลามขนาดใหญ่ที่ทำลายป่าสนและก่อให้เกิดการเปลี่ยนแนวอาณาเขตของชีวนิเวศทุ่งไม้พุ่ม (Shrubland) ซึ่งเป็นประเภทหนึ่งของระบบนิเวศทุ่งหญ้า

นอกจากนี้ยังเผยว่า ในอีก 100-150 ปีข้างหน้าการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้มีแนวโน้มที่จะขยายไปสู่เขตทุ่งหญ้าสะวันนา (Savannas) ทะเลทรายและป่าไม้อื่นๆ จะทำให้พืชและสัตว์ในระบบนิเวศขาดความสมบูรณ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในทวีปยุโรปและสหรัฐอเมริกา ซึ่งหากก๊าซเรือนกระจกถูกจำกัดให้อยู่ในระดับที่กำหนดไว้ในข้อตกลงปารีสปี พ.ศ. 2558 ความน่าจะเป็นของการเปลี่ยนแปลงของพืชขนาดใหญ่อาจจะลดลงน้อยกว่า 45% เลยทีเดียว

การสูญเสียธาตุอาหาร

ระบบนิเวศแต่ละแห่งอาจมีการสูญเสียธาตุอาหารออกไปนอกระบบได้โดยมีสาเหตุใหญ่ ๆ มาจาก  5  ประการ

            1. สูญเสียโดยมนุษย์ กิจกรรมบางอย่างเป็นการทำให้ธาตุอาหารสูญเสียไปจากระบบนิเวศเป็นอันมาก เช่น การทำไม้  การทำเกษตรกรรม
            2. สูญเสียไปโดยสัตว์  โดยธรรมชาติธาตุอาหารที่สัตว์บริโภคเข้าไปจะหมุนเวียนกลับคืนสู่ระบบนิเวศได้อีก แต่สัตว์บางชนิดมีการอพยพออกจากระบบนิเวศ  จึงเท่ากับเป็นการนำธาตุอาหารออกไปจากระบบนิเวศ
            3.  สูญเสียไปโดยลม   ระบบนิเวศที่เป็นที่โล่งมักถูกลมพัดพาออกไปได้ง่าย  และไปสะสมอยู่ในระบบนิเวศที่มีสิ่งกีดขวางลม  เช่น  ป่าที่มีต้นไม้ใหญ่หนาแน่น  ธาตุอาหารที่อยู่ในฝุ่นละอองจึงถูกเคลื่อนย้ายออกไปนอกระบบนิเวศ
            4.  สูญเสียไปโดยน้ำ  น้ำเป็นตัวการนำธาตุอาหารออกไปจากระบบนิเวศได้  2  วิธี  วิธีแรก  โดยการกัดเซาะ  (Erosion)  โดยพัดพาเอาดินและวัตถุหน้าดินบางอย่างไหลบ่าออกไปนอกระบบนิเวศ   วิธีที่สอง  โดยการซึม  จากผิวดินลงไปข้างล่าง  และชะล้างเอาธาตุอาหารไปสะสมอยู่ดินชั้นล่าง  ที่พืชไม่สามารถดูดกลับมาใช้ในระบบนิเวศได้อีก
            5.  สูญเสียไปโดยขบวนการระเหิด  เป็นรูปแบบหนึ่งของขบวนการแปรสภาพของธาตุอาหารในดินไปเป็นแก๊ส  ที่พืชใช้ประโยชน์ไม่ได้  และอาจถูกเคลื่อนย้ายออกไปนอกระบบ  เช่น ธาตุไนโตรเจน  อยู่ในดินที่อากาศถ่ายเทได้ดี  จะมีปฏิกิริยาบางอย่างเกิดขึ้น  ทำให้กลายเป็นก๊าซ
            การเปลี่ยนแปลงระบบนิเวศ (Ecological Succession) คือ การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในระบบนิเวศ เช่น มีสิ่งมีชีวิตใหม่เกิดขึ้น เกิดชุมชนใหม่ มีการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมทางกายภาพ  ซึ่งจะทำให้เกิดการเปลี่ยนชนิดของสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ ในชุมชนแห่งนั้นไปด้วย  โดยการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวต้องใช้เวลาในการก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงพอสมควร   การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้มีสาเหตุสำคัญพอสรุปได้  4  ประการ  คือ
            1.ปัจจัยการเปลี่ยนแปลงทางธรณีวิทยา (Geological Cycle) อาจทำให้เกิดธารน้ำแข็งภูเขาไฟระเบิด แผ่นดินไหว  คลื่นสึนามิ  ล้วนเป็นสาเหตุให้ดุลธรรมชาติในกลุ่มสิ่งมีชีวิตเสียไป
            2.  ปัจจัยจากการเปลี่ยนแปลงของภูมิอากาศอย่างรุนแรง ทำให้เกิดภัยวิบัติต่าง ๆ เช่น ไฟป่า น้ำท่วม พายุทอร์นาโด  (Tonado)  พายุเฮอริเคน (Hericanes) ทำให้สภาพแวดล้อมแปรเปลี่ยนไป สิ่งมีชีวิตถูกทำลายไปแล้วเกิดการเปลี่ยนแปลงแทนที่ขึ้นใหม่
            3.  ปัจจัยจากการกระทำของมนุษย์  (Human  Factor)  ได้แก่  การตัดไม้ทำลายป่า  การทำไร่เลื่อนลอย ภาวะมลพิษที่เกิดจากโรงงานอุตสาหกรรม การสร้างเขื่อนหรือฝายกั้นน้ำและอื่น ๆ ซึ่งมีผลทำให้สภาพแวดล้อมแปรเปลี่ยนไป  ดุลธรรมชาติถูกทำลาย  เกิดโรคระบาด  แมลงศัตรูพืชระบาดทำให้สิ่งมีชีวิตล้มตาย  จึงเกิดการเปลี่ยนแปลแทนที่ของกลุ่มสิ่งมีชีวิตขึ้นใหม่อีก
            4.  ปฏิกิริยาของสิ่งมีชีวิตที่มีต่อแหล่งที่อยู่อาศัย  เป็นผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงแทนที่  เพราะกลุ่มสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่  ทำให้สิ่งแวดล้อมบริเวณนั้น  เช่น  อุณหภูมิ  ความเข้มข้นของแสง ความชื้น  ความเป็นกรด  ด่างของพื้นดินหรือแหล่งน้ำและอื่น ๆ  เปลี่ยนไปทีละเล็กละน้อยจนในที่สุดไม่เหมาะสม
ต่อสิ่งมีชีวิตกลุ่มเดิม  เกิดการเปลี่ยนแปลงแทนที่โดยกลุ่มสิ่งมีชีวิตใหม่ที่เหมาะสมกว่า

การปรับเปลี่ยนของระบบนิเวศ  มี  2  ชนิด  คือ

1.  การเปลี่ยนแปลงแทนที่ขั้นปฐมภูมิ  (Primary Succession)  เป็นการเปลี่ยนแปลงแทนที่ในแหล่งที่ไม่เคยปรากฏสิ่งมีชีวิตใด ๆ มาก่อน  เช่น  บริเวณภูเขาไฟระเบิดใหม่  การเกิดแหล่งน้ำใหม่
2.  การเปลี่ยนแปลงแทนที่ขั้นทุติยภูมิ  (Secondary  Succession)  เป็นการเปลี่ยนแปลงแทนที่ในแหล่งที่เคยมีสิ่งมีชีวิตดำรงอยู่ก่อนแล้วแต่ถูกทำลายไป  จึงมีการเปลี่ยนแปลงแทนที่ขึ้นใหม่เพื่อกลับเข้าสู่สภาพสมดุล  เช่น บริเวณที่เคยเป็นป่าถูกบุกเบิกเป็นไร่นา  แล้วละทิ้งกลายเป็นทุ่งหญ้าในภายหลัง  ต่อมามีไม้ล้มลุก  ไม้พุ่ม  ไม้ใหญ่เข้าแทนที่ตามลำดับจนกลายเป็นป่าไม้อีกครั้งหนึ่ง

แหล่งข้อมูล http://www.prangku.ac.th/UserFiles/File/e-learning/9.html

การเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศคืออะไร

การเปลี่ยนแปลงระบบนิเวศเกิดจากสาเหตุใดบ้าง

การเปลี่ยนแปลงแทนที่ของระบบนิเวศมีกี่ประเภทอะไรบ้าง

การเปลี่ยนแปลงแทนที่แบบปฐมภูมิคืออะไร