จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี Show ตะโพน เป็นเครื่องดนตรีที่ขึงด้วยหนัง ตัวตะโพนทำด้วยไม้สักหรือไม้ขนุน เรียกว่า หุ่น ขุดแต่งให้เป็นโพรงภายใน ขึ้นหนัง 2 หน้า ดึงด้วยสายหนังโยงเร่งเสียงเรียกว่า หนังเรียด หน้าใหญ่มีความกว้างประมาณ 25 ซม เรียกว่า หน้าเท่ง ติดหน้าด้วยข้าวสุกบดผสมกับขี้เถ้าเพื่อถ่วงเสียง อีกหน้าหนึ่งเล็กกว่ามีขนาดประมาณ 22 ซม เรียกว่า หน้ามัด ตัวกลองยาวประมาณ 48 ซม รอบ ๆ ขอบหนังที่ขึ้นหน้า ถักด้วยหนังที่ตีเกลียวเป็นเส้นเล็กๆ เรียกว่า ไส้ละมาน แล้วจึงเอาหนังเรียดร้อยในช่วงของไส้ละมานทั้งสองข้าง โยงเรียงไปโดยรอบจนมองไม่เห็นไม้หุ่น มีหนังพันตรงกลางเรียกว่า รัดอก ข้างบนรัดอกทำเป็นหูหิ้วและมีเท้ารองให้ ตัวตะโพนวางนอนอยู่บนเท้า ใช้ฝ่ามือซ้ายขวาตีได้ทั้งสองหน้า ใช้สำหรับประกอบจังหวะผสมอยู่ในวงปี่พาทย์ ทำหน้าที่กำกับจังหวะหน้าทับต่าง ๆ ตะโพนนี้ ถือเป็นบรมครูทางดุริยางคศิลป์ นับว่าพระประโคนธรรพ เป็นครูตะโพน เมื่อจะเริ่มการบรรเลง จะต้องนำดอกไม้ธูปเทียน บูชาตะโพนก่อนทุกครั้ง และถือเป็นประเพณีสืบต่อกันมา เหตุที่ต้องกราบใหว้บูชาก็เพราะ ตะโพนเป็นเครื่องดนตรีที่บรรเลงร่วมกับ สังข์ บัณเฑาะว์ และ มโหระทึก ซึ่งเป็นเครื่องดนตรีประจำองค์ของเทพเจ้า และสมมุติเทพ ดังนี้คือ สังข์ประจำพระองค์พระนารายณ์ และพระอินทร์ บัณเฑาะว์ ประจำองค์พระอิศวร มโหระทึก เป็นเครื่องดนตรีบรรเลงประกอบพระอิศริยยศองค์พระมหากษัตริย์ ซึ่งถือเป็นสมมุติเทพส่วนตะโพนนั้นเป็นกลองที่พระคเณศได้เป็นผู้ตีเป็นคนแรก ดังนั้น ตะโพนเมื่อนำมาร่วมบรรเลงในวงปี่พาทย์ จึงถือเป็นบรมครู และทำหน้าที่กำกับหน้าทับต่างๆทั้งหมด อ้างอิง[แก้]
พิธีไหว้ครู-ครอบครูดนตรีไทยและนาฏศิลป์ กองส่งเสริมศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย พิธีไหว้ครู-ครอบครูดนตรีไทยและนาฏศิลป์ เป็นวิถีปฏิบัติทางพิธีกรรมที่สำคัญของศิลปินไทยแขนงต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นศิลปินทางด้านดนตรีไทย นาฏศิลป์ โขน ละคร หรือการแสดงออกทางวัฒนธรรมไทยต่างๆ ถือเป็นพิธีกรรมที่สำคัญและปฏิบัติสืบทอดต่อกันมา การไหว้ครู เป็นวิถีปฏิบัติที่แสดงให้เห็นถึงความเคารพต่อเทพผู้อบรมครูแห่งศิลปะการ แสดงทั้งมวล ระลึกถึงพระคุณของครูบาอาจารย์ผู้ซึ่งประสิทธิประสาทความรู้ทางดนตรีไทยและ นาฏศิลป์ให้ ทั้งครูในปัจจุบันและครูที่ล่วงลับไปแล้ว และในฐานะศิษย์ พร้อมใจกันปวารณาตนรับการถ่ายทอดด้วยความวิริยะอุตสาหะ เพื่อจะได้เป็นความรู้ติดตัวสร้างความเจริญรุ่งเรืองให้แก่ตนเองในภายภาค หน้า การครอบครู เป็นวิถีปฏิบัติที่แสดงให้เห็นถึงการรับให้เป็นศิษย์ คือการนำศีรษะครูมาครอบ และครูจะคอยควบคุมรักษาช่วยให้ศิษย์มีความจำในกระบวนท่ารำ จังหวะดนตรี หากมีสิ่งใดที่ไม่งาม เกิดขึ้นกับศิษย์ ครูจะช่วยปัดเป่าให้พ้นจากตัวศิษย์ทำให้ผู้เรียนมีกำลังใจและมีความมั่นใจ มากขึ้น ความมุ่งหมายของพิธีไหว้ครู
เครื่องดนตรีชนิดใดที่เปรียบเป็นเครื่องแทนพระประคนทำในพิธีไหว้ครูมรทงค์หรือ ตะโพน เป็นสิ่งแทนดุริยเทพที่นักดนตรีไทยนับถือมาก คือ พระปรคนธรรพ อีก ทั้ง ตะโพนจะเป็นผู้ขึ้นเพลงสาธุการซึ่งเปรียบได้กับเพลงครูของนักดนตรีไทย เมื่อนักดนตรีไทยได้ยินเสียง ตะโพนขึ้นเพลงสาธุการจะพนมมือไหว้เพื่อแสดงความเคารพครู
เครื่องดนตรีประจำพระประคนธรรพคือเครื่องดนตรีใดตะโพนนี้ ถือเป็นบรมครูทางดุริยางคศิลป์ นับว่าพระประโคนธรรพ เป็นครูตะโพน เมื่อจะเริ่มการบรรเลง จะต้องนำดอกไม้ธูปเทียน บูชาตะโพนก่อนทุกครั้ง และถือเป็นประเพณีสืบต่อกันมา เหตุที่ต้องกราบใหว้บูชาก็เพราะ ตะโพนเป็นเครื่องดนตรีที่บรรเลงร่วมกับ สังข์ บัณเฑาะว์ และ มโหระทึก ซึ่งเป็นเครื่องดนตรีประจำองค์ของเทพเจ้า และสมมุติเทพ ...
เครื่องดนตรีใดที่เป็นตัวแทนของบรมครูดนตรี *ตะโพน ตะโพน เป็นเครื่องดนตรีประเภทตี ทำด้วยไม้และหนัง เป็นเครื่องกำกับจังหวะ ที่ใช้อยู่ในวงปี่พาทย์ไม้แข็งคู่กับกลองทัด เชื่อกันว่า ตะโพนเป็นตัวแทนของบรมครูทาง ดุริยางคศิลป์ คือ พระปรคนธรรพ ผู้ที่มีคนแรก คือ พระคเณศ ซึ่งยกย่องว่า เป็นเทพเจ้า แห่งศิลปศาสตร์ เมื่อนำตะโพนเข้ามาผสมกับวงปี่พาทย์ จึงต้องเคารพนับถือ เป็นบรม ...
วงดนตรีในข้อใดที่ใช้บรรเลงประกอบในพิธีไหว้ครูตามแบบแผนประเพณีโบราณ การบรรเลงเพลงหน้าพาทย์ต้องใช้วงปี่พาทย์ไม้แข็งเท่านั้น โดยเฉพาะ ในพิธีไหว้ครูดนตรีไทยจะใช้วงปี่พาทย์ประเภทอื่นไม่ได้ แต่หากนำเพลงตระไหว้ครูดนตรีไทยไปใช้บรรเลง ในกิจกรรมอื่น เช่น ละคร และการแสดงต่างๆ ก็อาจใช้วงปี่พาทย์ประเภทอื่นๆ ได้ เช่น วงปี่พาทย์ ดึกดำบรรพ์ วงปี่พาทย์ไม้นวม เป็นต้น ในที่นี้จะ ...
|