พยัคฆภูมิพิสัย [พะ-ยัก-คะ-พูม-พิ-ไส] เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดมหาสารคาม สัญลักษณ์ของอำเภอคือ เสือ ซึ่งมาจากชื่ออำเภอที่นิยมเรียกย่อ ๆ ว่า "อำเภอพยัคฆ์" มีพื้นที่ใหญ่เป็นอันดับ 6 และมีประชากรมากเป็นอันดับ 5 ของจังหวัด Show อาณาเขตและที่ตั้ง[แก้]อำเภอพยัคฆภูมิพิสัยตั้งอยู่ทางทิศใต้สุดของจังหวัด มีระยะทางห่างจากตัวอำเภอเมืองมหาสารคาม 85 กิโลเมตร ระยะทางห่างจากกรุงเทพมหานครประมาณ 415 กิโลเมตร มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้
ประวัติ[แก้]อำเภอพยัคฆภูมิพิสัยเดิมมีฐานะเป็น เมืองพยัคฆภูมิพิสัย ตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2422 โดยพระศรีสุวรรณวงษา (ท้าวเทศ) เจ้าเมืองคนแรก เป็นเมืองขึ้น เมืองสุวรรณภูมิ นำไพร่พลช้าง ม้า เสบียง อาหาร และยุทธปัจจัยไปตั้งที่ทำการเมืองครั้งแรกที่บ้านนาข่า เขตตำบลนาข่า อำเภอวาปีปทุมในปัจจุบัน ( เดิม เป็นแนวเขตเมืองสุวรรณภูมิ และเมืองร้อยเอ็ด ที่มีการปักปันกัน ในปี พ.ศ. 2318 ) ครั้นกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ ข้าหลวงต่างพระองค์มณฑลลาวกาว (อุบลราชธานี) ทรงออกตรวจราชการที่เมืองวาปีปทุม ได้รับเรื่องร้องเรียนจากเจ้าเมืองวาปีปทุมว่า เมืองสุวรรณภูมิ ได้ทำการรุกล้ำเขตพื้นที่เมืองวาปีประทุม โดยการตั้งเมืองพยัคฆภูมิพิสัย ที่มี พระศรีสุวรรณวงษา เป็นเจ้าเมืองนั้นได้เข้าไปตั้งที่ทำการเมืองในเขตท้องที่ตน เมื่อสอบสวนแล้วเป็นความจริงจึงรับสั่งให้ย้ายที่ทำการเมืองไปตั้งในเขตท้องที่ของตน ณ บ้านปะหลาน (ตำบลปะหลาน) เขตแขวงเมืองสุวรรณภูมิ (เมืองเอก) ซึ่งมีเขตติดต่อกับบ้านเมืองเสือในเวลานั้น ส่วนชื่อเมืองคงจะถือเอาตามชื่อบ้านเมืองเสือ จึงได้ชื่อว่า "พยัคฆภูมิพิสัย" ซึ่งมาจากรากศัพท์ในภาษาบาลีว่า "พฺยคฺฆ" แปลว่า เสือโคร่ง; "ภูมิ" แปลว่า แผ่นดิน, ที่ดิน; และ "วิสย" แปลว่า ถิ่น, เขต, แดน โดยมีลำดับสถานที่ตั้งเมือง สร้างเมืองแห่งแรกที่บ้านนาข่า ร.ศ. 98 (พ.ศ. 2422) แห่งที่ 2 ที่บ้านปะหลาน บริเวณต้นค้างคาว ร.ศ. 112 (พ.ศ. 2436) โดยในปี พ.ศ. 2440 ยุบเมืองพยัคฆภูมิพิสัย เดิม เป็น เมืองขึ้น เมืองสุวรรณภูมิ ให้เป็น อำเภอพยัฆภูมิพิสัย ขึ้นเมืองสุวรรณภูมิต่อระยะหนึ่งจนกระทั่ง ทางการยุบเมืองสุวรรณภูมิ (เมืองเอก เทียบเท่าจังหวัด) เป็น อำเภอสุวรรณภูมิ ในปี พ.ศ. 2451 จึงได้ตัดโอน อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย ไปขึ้นจังหวัดมหาสารคาม ส่วนอำเภอสุวรรณภูมิ และอำเภออื่นๆที่เคยเป็นเมืองขึ้นของ เมืองสุวรรณภูมิ ตัดให้ไปขึ้นจังหวัดร้อยเอ็ดทั้งหมด แห่งที่ 3 ย้ายมาบริเวณต้นโพธิ์ (ศาลหลักเมือง) พ.ศ. 2450 (ร.ศ. 126) สมัยนายอำเภอคนที่ 2 รองอำมาตย์โท หลวงไสยบัณฑิตย์ (ลิ วงศ์กาไสย) (พ.ศ. 2450-2454) แห่งที่ 4 ย้ายมาบริเวณที่ตั้งที่ว่าการอำเภอพยัคฆภูมิพิสัย ในปัจจุบัน พ.ศ. 2454 สมัยนายอำเภอคนที่ 3 รองอำมาตย์โท หลวงภูมิพยัคฆเขต (ทิม ทิวะวิภาค) (พ.ศ. 2454-2463) เนื่องจากราว ร.ศ. 116 (พ.ศ. 2440) เมืองพยัคฆภูมิพิสัย ถูกลดฐานะลงเป็นอำเภอ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดมหาสารคาม ขึ้นตรงต่อมณฑลร้อยเอ็ด ดังนั้น เมืองพยัคฆภูมิพิสัย จึงมีเจ้าเมืองเพียงคนเดียวคือ พระศรีสุวรรณวงศา (ร.ศ. 98-116 หรือ พ.ศ. 2422-2440) (ต่อมาคือต้นตระกูล "รัตนวงศะวัต" สืบมาทุกวันนี้) หลังจากนั้นก็เป็นนายอำเภอคนแรก (ร.ศ. 116-126 หรือ พ.ศ. 2440-2450) รับราชการปกครองบ้านเมืองนานถึง 28 ปี (เป็นเจ้าเมือง 18 ปี เป็นนายอำเภอ 10 ปี) ทำเนียบนายอำเภอพยัคฆภูมิพิสัย[แก้]1. พระศรีสุวรรณวงศา (เดช รัตนะวงศะวัต) ร.ศ. 102 - ร.ศ.126 2. หลวงไสยบัณฑิตย์ (ลิ วงศ์กาไสย) ร.ศ. 126 - ร.ศ.130 3. รองอำมาตย์โท หลวงภูมิพยัคฆเขต (ทิม ทิวะวิภาค) พ.ศ. 2454 - พ.ศ. 2463 4. รองอำมาตย์โท หลวงผดุงประชากร (ทองอยู่ สุขรัตน์) พ.ศ. 2463 - พ.ศ. 2471 5. รองอำมาตย์โท ขุนอนุสรณ์สิทธิกรรม (ทองดี วัชโรทยาน) พ.ศ. 2471 - พ.ศ. 2472 6. รองอำมาตย์โท ขุนแววประศาสน์ (แวว วงษ์ไทย) พ.ศ. 2472 - พ.ศ. 2472 7. รองอำมาตย์โท ขุนกุรีประศาสน์ (กาดำ ผกานนท์) พ.ศ. 2472 - พ.ศ. 2476 8. รองอำมาตย์โท ขุนสรรพกิจโกศล (กิมไล้ ปัทมสุนทร) พ.ศ. 2476 - พ.ศ. 2477 9. รองอำมาตย์โท ขุนฟูประศาสน์ (เกตุ คชวัฒน์) พ.ศ. 2477 - พ.ศ. 2478 10. นายเลื่อน ไขแสง พ.ศ. 2478 – พ.ศ. 2483 11. นายสะอาด นุตจรัส พ.ศ. 2483 – พ.ศ. 2487 12. นายสมดี กวีกรณ์ พ.ศ. 2487 – พ.ศ. 2495 13. นายแสวง ศรีสุภาพ พ.ศ. 2495 – พ.ศ. 2496 14. ร.ต.อ.เสริม ทองสอดแสง พ.ศ. 2496 – พ.ศ. 2497 15. นายดำรง วชิโรดม พ.ศ. 2498 – พ.ศ. 2499 16. นายเวศ สุริโย พ.ศ. 2499 – พ.ศ. 2505 17. นายวัลลภ ชัยพิพัฒน์ พ.ศ. 2505 – พ.ศ. 2507 18. นายประดิษฐ์ วิชัยดิษฐ์ พ.ศ. 2507 – พ.ศ. 2508 19. นายสืบศักดิ์ สุขไทย พ.ศ. 2508 – พ.ศ. 2511 20. นายวิชิต ทัปนวัชร์ พ.ศ. 2511 – พ.ศ. 2513 21. นายสุนทร มานะกุล พ.ศ. 2513 – พ.ศ. 2514 22. นายสม ทัดศรี พ.ศ. 2514 – พ.ศ. 2516 23. นายเทพ ทิมาตฤกะ พ.ศ. 2516 – พ.ศ. 2518 24. นายบุญสอด วิเชียรสรรค์ พ.ศ. 2518 – พ.ศ. 2519 25. นายเกียรติ เสียมสกุล พ.ศ. 2519 – พ.ศ. 2521 26. นายอำพัน วิมุกตานนท์ พ.ศ. 2521 – พ.ศ. 2523 27. นายโกเมศ แดงทองดี พ.ศ. 2523 – พ.ศ. 2525 28. นายมานพ พรเรืองวงศ์ พ.ศ. 2525 – พ.ศ. 2527 29. นายอนันต์ ปลื้มสุด พ.ศ. 2527 – พ.ศ. 2531 30. นายดารา การุณยวนิช พ.ศ. 2531 – พ.ศ. 2532 31. นายกมล อุชุปาละนันท์ พ.ศ. 2532 – พ.ศ. 2533 32. นายวิพัฒน์ พลโยราช พ.ศ. 2533 – พ.ศ. 2537 33. นายสมโภชน์ นิยะโต พ.ศ. 2537 – พ.ศ. 2538 34. นายอุไร หล่าสกุล พ.ศ. 2538 – พ.ศ. 2541 35. นายสุรชัย ลิ้นทอง 2 พ.ย. 2541 – พ.ศ. 2542 36. นายเฉลี่ยว จันทวร 29 พ.ย. 2542 – พ.ศ. 2543 37. นายนรินทร์ เจิดดีสกุล 20 พ.ย. 2543 – พ.ศ. 2544 38. นายเกษม บุญข้าเหลือ 11 ธ.ค. 2544 – พ.ศ. 2549 39. นายนิราศ รัตนะ 8 ม.ค. 2550 – 23 ต.ค. 2550 40. นายวีระพล สุพรรณไชยมาตย์ 24 ต.ค. 2550 – 10 พ.ย. 2551 41. นายยิ่งยศ ธนะจันทร์ 10 พ.ย. 2551 – 9 พ.ย. 2552 42. นายสุรชัย วัฒนาอุดมชัย 25 ม.ค. 2553 – 4 ม.ค. 2555 43. นายอำนาจ พวงสำลี 8 พ.ค. 2555 – 24 มี.ค. 2556 44. ว่าที่ ร.ต.อภินันท์ เผือกผ่อง 25 มี.ค. 2556 – 15 ธ.ค. 2556 45. นายฉัตรชัย อุ่นเจริญ 13 ม.ค. 2557 – 6 พ.ย. 2559 46. นายนราธร ศรประสิทธิ์ 7 พ.ย. 2559 - การแบ่งเขตการปกครอง[แก้]การปกครองส่วนภูมิภาค[แก้]อำเภอพยัคฆภูมิพิสัยแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 14 ตำบล 227 หมู่บ้าน ได้แก่ 1. ปะหลาน (Palan) 16 หมู่บ้าน 8. เมืองเตา (Mueang Tao) 26 หมู่บ้าน 2. ก้ามปู (Kam Pu) 17 หมู่บ้าน 9. ลานสะแก (Lan Sakae) 19 หมู่บ้าน 3. เวียงสะอาด (Wiang Sa-at) 21 หมู่บ้าน 10. เวียงชัย (Wiang Chai) 14 หมู่บ้าน 4. เม็กดำ (Mek Dam) 22 หมู่บ้าน 11. หนองบัว (Nong Bua) 13 หมู่บ้าน 5. นาสีนวล (Na Si Nuan) 14 หมู่บ้าน 12. ราษฎร์พัฒนา (Rat Phatthana) 14 หมู่บ้าน 6. ราษฎร์เจริญ (Rat Charoen) 14 หมู่บ้าน 13. เมืองเสือ (Mueang Suea) 11 หมู่บ้าน 7. หนองบัวแก้ว (Nong Bua Kaeo) 16 หมู่บ้าน 14. ภารแอ่น (Phan Aen) 10 หมู่บ้าน การปกครองส่วนท้องถิ่น[แก้]ท้องที่อำเภอพยัคฆภูมิพิสัยประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 15 แห่ง ได้แก่
สถานศึกษา[แก้]
สถานพยาบาล[แก้]
ด้านการคมนาคม[แก้]
อ้างอิง[แก้]ราชบัณฑิตยสถาน. อ่านอย่างไร และ เขียนอย่างไร ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. พิมพ์ครั้งที่ 16. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2546. |