แอลล ี ล (Allele) แอลล ี ล หร ื อ อ ั ลล ี ล (allele) ค ื อ ร ู ปแบบ ของย ี นท ี่ แÿดงออกในแบบล ั กþณะต าง ๆ ใน ล ั กþณะของทางพ ั นธ ุ กรรมĀน ึ่ ง ๆ โดยท ั่ วไป ย ี นจะม ี แอลล ี ลอยู 2 ร ู ปแบบ แต ถ าย ื นม ี แอลล ี ลมากกว าÿองร ู ปแบบจะเร ี ยกว า ม ั นต ิ เป ลแอลล ี น (multiple allele) ประเภทของแอลล ี ล 2. แอลล ี ลด อย (recessive allele) แอลล ี ลท ี่ไม ÿามารถแÿดงล ั กþณะท ี่ ย ี น น ั้ นคüบค ุ มอยูออกมาได ถ าม ี แอลล ี ล เด ี ยü แต จะÿามารถแÿดงล ั กþณะน ั้ น ออกมาถ าม ี แอลล ี ลน ั้ น 2 แอลล ี ล 1. แอลล ี ลเด น (dominant allele) แอลล ี ลท ี่ ÿามารถแÿดง ล ั กþณะท ี่ ย ี นน ั้ นคüบค ุ มอยูออกมา ได แม ü าจะม ี แอลล ี ลน ั้ นอยูเพ ี ยง แอลล ี ลเด ี ยü แอลล ี ลเด ่ น แอลล ี ลด ้ อย a b c d e f g h i g k l m n o p q r s tu v w x y z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z ตว ั อยา ่ ง ลักษณะการม ี ล ั กย ิ ม เป น A ลักษณะการไม ่ ม ี ล ั กย ิ ม เป น a กําหนดให ้ ถ ้ า แอลลีลเข ้ าคู่เป น AA หร ื อ Aa จะเป น ถ ้ า แอลลีลเข ้ าคู่เป น aa จะเป น a A Gregor Johann Mendel เกรกอร เมนเดล (Gregor Mendel) บ ิ ดาแĀ งพ ั นธ ุ ýาÿตร ผูค นพบĀล ั กการพ ื้ นฐานของ การถ ายทอดล ั กþณะทางพ ั นธ ุ กรรม เขาเป นท ั้ ง น ั กบüช คร ู และน ั กü ิ ทยาýาÿตรผูĀลงไĀลใน ธรรมชาต ิ ด üยคüามอยากรูและอยากทําคüาม เข าใจเก ี่ ยüก ั บธรรมมชาต ิ ü า “ส ิ่ งม ี ช ี ว ิ ตสามารถ ถ ายทอดล ั กษณะทางพ ั นธ ุ กรรมจากรุนสูรุนได อย างไร” บด ิ าแหง ่ พน ั ธศ ุ าสตร ์ เมนเดลเล ื อกใชถ ั่ วล ั นเตา (Pisum sativum L.) มาใช ในการทดลองเน ื่ องจากถ ั่ üล ั นเตาม ี ล ั กþณะท ี่ เĀมาะÿมĀลายประการ ด ั งน ี้ เป นพ ื ชท ี่ปล ู กง าย เจร ิ ญเต ิ บโตเร ็ ü ใĀ ล ู กและĀลาน จํานüนมากและม ี üงจรช ี ü ิ ตÿ ั้ น เป นพ ื ชท ี่ ม ี Āลายพ ั นธุและม ี ล ั กþณะทางพ ั นธ ุ กรรม ท ี่ แตกต างก ั นอย างช ั ดเจน ม ี ดอกเป นดอกÿมบ ู รณ เพý และม ี ล ั กþณะพ ิ เýþท ี่ ทําใĀ เก ิ ดการผÿมพ ั นธุภายในดอกเด ี ยüก ั น โอกาÿท ี่ จะ เก ิ ดการผÿมข ามต นจ ึ งตํ่ามากซ ึ่ งเĀมาะÿมต อการ คüบค ุ มการทดลอง กล ี บดอก กล ี บเล ี ยง เกสรเพศผู้ เกสรเพศเม ี ย ลก ั ษณะของตน ้ ถ ั วทเ ี มนเดลศ ึ กษา รป ู รา ่ งของเมลด ็ สข ี องเมลด ็ สข ี องดอก รป ู รา ่ งของฝก สข ี องฝก ตําแหนง ่ ของดอก ความสง ู ของลําตน ้ ด ู นหน ั งส ื อหน ้ าท ี 98- 99 กฎของเมนเดล กฎขอ ้ที 1 กฎแหง ่ การแยกตว ั (Law of Segregation) กฎขอ ้ที 2 กฎแหง ่ การรวมกลมุ่ อยา ่ งอส ิ ระ (Law ofIndependent Assortment) ต ั วอย ่ างแผนภาพ การปรากฏล ั กษณะ นร ุ ่ นล ู กตามการทดลองของเมลเดล ร ุ ่ นพ ่ อแม ่ (P) ล ู กร ุ ่ นท ี 1 (F ) ล ู กร ุ ่ นท ี 2 (F ) ส ู ง เต ี ย 1 2 ลองดห ู นอ ่ ย ถา ้ ผสมตน ้ ถว ั ลน ั เตาทม ี ด ี อกสม ี ว ่ งพน ั ธแุ์ ทก ้ บ ั ตน ้ ถว ั ลน ั เตา ทมี ี ดอกสข ี าวพน ั ธแุ์ ทจ ้ ะ ดล ้ ก ู รนุ่ ท ี 1 และ 2 เปน อยา ่ ง ร ผสมตน ้ ถว ั ลน ั เตาดอกสม ี ว ่ ง พน ั ธแ ุ ์ ทก ้ บ ั ตน ้ ถว ั ลน ั เตา ดอกสข ี าวพน ั ธแ ุ ์ ท ้ซง ึ ดผ ้ ล การทดลอง ดง ันี จ ีโน ทป และ ฟ โน ทป จ ีโน ทป (Genotype) ล ั กþณะการเข าคูก ั นของแอลล ี ล ประเภทของจ ีโนไทป แอลล ี ลเด นพ ั นธุแท AA (Homozygous dominant) แอลล ี นด อยพ ั นธุแท aa (Homozygous recessive) แอลล ี ลพ ั นธุทาง Aa (Heterogeneous) 1. 2. 3. 4. # ฟ โน ทป (Phenotype) ล ั กþณะท ี่ปรากฏใĀ เĀ ็ นภายนอก จากการเข าคูก ั นของแอลล ี ล เช น ล ั กþณะต นÿ ู ง ต นเต ี้ ย การผสมพน ั ธโุ์ดยพจ ิ ารณาหนง ึ ลก ั ษณะ (Monohybrid cross) P : เมล็ดกลมพันธ์ุแท้ เมล็ดขร ุ ขระพ ั นธ์ุแท้ เซลล์สืบพันธุ์ AA aa A A a a F : 1 Aa Aa Aa Aa การผสมพน ั ธโุ์ดยพจ ิ ารณาหนง ึ ลก ั ษณะ (Monohybrid cross) F + F : เซลล์สืบพันธุ์ Aa Aa A a A a F : 2 AA Aa Aa aa 1 1 genotype = AA : Aa : aa อ ั ตราส ่ วน = 1 : 2 : 1 phenotype = เมล ็ ดกลม : เมล ็ ดขร ุ ขระ อ ั ตราส ่ วน = 3 : 1 ชว ่ ยครท ู า ํ จทยน ์ ี หนอ ่ ยส ิ P : เซลล์สืบพันธุ์ F : 1 กําหนดให ้ รุ่นพ ่ อแม ่ ม ีฝ กเร ี ยบพ ั นธุ์แท้และฝ กขร ุ ขระพ ั นธุ์แท้ F + F : เซลล์สืบพันธุ์ F : 2 1 1 genotype = อ ั ตราส ่ วน = phenotype = อ ั ตราส ่ วน = ชว ่ ยครท ู า ํ จทยน ์ ี หนอ ่ ยส ิ กําหนดให ้ รุ่นพ ่ อแม ่ ม ีฝ กเร ี ยบพ ั นธุ์แท้และฝ กขร ุ ขระพ ั นธุ์แท้ สรป ุ การเก ิ ดจ ีโนไทป และฟโนไทป ของรุนล ู กจากพ อแม ท ี่ เป นล ั กþณะเด นพ ั นธุแท และล ั กþณะด อยĀาได จากการนํา เซลล ÿ ื บพ ั นธุของพ อแม มาผÿมเพ ื่ อทดÿอบ พ อแม ล ั กþณะเด นพ ั นธุแท × ล ั กþณะด อยพ ั นธุแท ล ู กรุนแรก ล ั กþณะเด นท ั้ งĀมด ล ู กรุนท ี่2 ล ั กþณะเด น : ล ั กþณะด อย = 3 : 1 แบบฝ กห ั ด 1. กา ํ หนด หถ ้ ั วลน ั เตาม Aี แทนเมลด ็ เข ี ยวพน ั ธแุ์ ท เ ้ป นล ั กษณะเดน ่ a แทนเมล็ดเหล ื องพน ั ธแุ์ ท เ ้ปน ลก ั ษณะดอ ้ ย ล ู กทไี ดร ้ นุ่ แรกและรนุ่ ท ี 2 เป นอยา ่ ง ร 2. พชืชนด ิ หนง ึ ม ี ลก ั ษณะตน ้ ส ู งเป นล ั กษณะเดน ่ พน ั ธแุ์ ท แ ้ ละตน ้ เตย ี เป นลักษณะดอ ้ ยพน ั ธแุ์ ท ้ ถ ้ าพชืชน ิ ดน ี ผสมพน ั ธกุ์ ั น ดล ้ ู กรนุ่ แรกและ รนุ่ ท ี 2 มีลักษณะอย ่ าง ร ตอบคําถาม เข้าส ู ่ ช ่ วง กําหนด ห ้ รุ่นพ ่ อแม ่ ม ี เมล ็ ดเข ี ยวพันธุ์แท ้ และเมล ็ ดเหล ื องพันธุ์แท ้ คา ํ ถามข้อท ี 1 จ ีโนไทป และฟ โนไทป ของ ล ู กรุ่นแรกเป นอย ่ างไร คา ํ ตอบข ้ อท ี 1 จ ีโนไทป ของล ู กรุ่นแรกไม ่ เหม ื อน จ ีโนไทป ของพ ่ อแม ่ จะได ้ เป น Tt ท ุ กต ้ น ส ่ วนฟ โนไทป ของล ู กรุ่นแรก จะม ี เมล ็ ดเข ี ยวเหม ื อนฟ โนไทป ของพ ่ อ คา ํ ถามข้อท ี 2 จ ีโนไทป และฟ โนไทป ของ ล ู กรุ่น 2 เป นอย ่ างไร ใน อ ั ตราส่วนท ี เท ่ าใด คา ํ ตอบข ้ อท ี 2 ล ู กรุ่น 2 ม ี จ ีโนไทป เป น AA Aa Aa aa = 1 : 2 : 1 ส ่ วนล ู กรุ่น 2 ม ีฟ โนไทป เป น ถ ั วเมล ็ ดเข ี ยว : ถ ั วเมล ็ ดเหล ื อง = 3 : 1 คา ํ ถามข้อท ี 3 ต ้ นถ ั วรุ่นล ู กม ี ล ั กษณะต ้ นส ู ง สงส ั ยว ่ าจะม ี จ ีโนไทป ของ รุ่นพ ่ อแม ่ แบบใด คา ํ ตอบข ้ อท ี 3 ถ ้ าในรุ่นล ู กเป นถ ั วต ้ นส ู งหมดท ุ กต ้ น แสดงว ่ าต ้ นถ ั วรุ่นพ ่ อหร ื อแม ่ ค ื อ TT จ ึ งทําให ้ ล ู กม ี จ ีโนไทป Tt แบบเด ี ยว |