หนังสือวรรณกรรมท้องถิ่นกรุงเทพมหานคร เป็นหนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติม กลุ่มสาระการเรียนรู้วิชาภาษาไทย ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๒
Read the Text Version
No Text Content!
ก ข ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ความเปน มาและความหมายของตำนานทองถิ่น ในอดีตมนุษยมักมีความสงสัยและตั้งปญหาถามตนเอง ทั้งเรื่องที่เกี่ยวกับตัวของ มนุษยสรรพชีวิต และวัฒนธรรมของตน โดยการสรางเรื่องราวอธิบายขอสงสัยตางๆ ของมนุษย ซึ่งมักจะปรากฏออกมาในรูปของตำนานปรัมปราและนิยายประจำถ่ินตางๆ ทีก่ ลา วถึงต้งั แตย ุคสรา งโลกหรือกำเนดิ มนษุ ยแ ละสงิ่ มชี วี ติ บนโลก ตลอดจนประวัติความ เปนมาในอดีตของชุมชนบานเมืองและกลุม ชนของตน ตำนานเปนคำที่คนไทยรูจักคุน หู กันมาชา นานและใชกันแพรหลายทั่วไปในสังคมท่วั ไป ความหมายของตำนาน มีดงั นี้ ตำนาน (อังกฤษ: legend; ละตนิ : legenda, แปลวา \"ส่งิ ทจี่ ะตองอา น\") คือ เรอื่ งเลา ขานทม่ี ีมาแตอดีต เปรยี บไดเหมือนเครอื่ งมอื ท่ีชว ยถา ยทอดเรื่องราวทางประวตั ศิ าสตร ซ่ึง เรอ่ื งราวเหลา นี้สะทอนใหเหน็ ถงึ วิถชี ีวติ ความคิด ความเชอ่ื รวมถึงประเพณีตางๆ ของคนใน ยคุ อดีต อาจเปนเรอ่ื งจริงหรือไมกไ็ ด อาจมหี ลกั ฐานหรือไมม ีกไ็ ด พจนานกุ รม ฉบบั ราชบัณฑติ ยสถาน พ.ศ. 2554 ไดใหน ยิ ามของคำ \"ตำนาน\" ไวว า น.เร่ืองแสดงความเปน มาแตป างหลงั ของสถานท่ี บุคคล หรอื พิธกี รรม เปน ตน , เรอ่ื งราว นมนานที่เลา กันสบื ๆ มา, เชน ตำนานพุทธเจดีย, ตำนานเจา แมล ม้ิ กอเหน่ยี ว; เรียกพระปรติ ร บทหนึง่ ๆ วา ตำนาน ในคำวา เจ็ดตำนาน สิบสองตำนาน. ๘ แบบฝก หัดทายบท 1. ความเปนมาของตำนานทอ งถน่ิ เปน อยางไร จงอธิบายพรอ มใหเหตุผล 2. จงอธบิ ายความหมายของตำนานทอ งถิน่ ใหเ ขา ใจโดยสังเขป 3. นักเรียนคดิ วา ตำนานทองถิ่นเปนเครื่องมอื บอกเลาทางประวตั ศิ าสตรไดอยา งไร 4. นักเรียนคิดวา ตำนานเปน เรอ่ื งเลา ทส่ี บื มากนั มาไดอ ยางไร 5. นักเรียนจะนำความรูเก่ียวกบั ความเปนมา และความหมายไปประยกุ ตใ ชใน ชวี ติ ประจำวันดานใดบาง ๙ ความสำคญั ของตำนานทอ งถิ่น ความสำคญั ของตำนานทองถ่ิน มีดงั น้ี 1. บนั ทกึ ความเปน อยูของคนไทยในทอ งถิน่ การเลา ตำนานของผูเลา นน้ั มิไดการถายทอด เน้อื หาของตำนานแตอ ยา งเดยี ว แตผ ูเลาไดเ ลา ถึงสภาพทั่วๆ ไปของผคู น ในทองถิ่นดว ย 2. สะทอ นใหเ ห็นสภาพและบทบาททางสงั คม 3. สะทอ นใหเ ห็นความเปนมนุษยเ ชน การปกปองบานเมอื งการอพยพยายถ่นิ ทอี่ ยอู าศยั 4. สะทอ นใหเ หน็ ความเชื่อในดานตา งๆ เชน ความเชือ่ ดานไสยศาสตรเ รอ่ื งผคี วามเช่ือ 5. อธิบายเรื่องที่เกดิ ข้ึนตามธรรมชาตดิ วยความเช่ือเชน ตำนานท่ีกลา วถึงเรือ่ งแผน ดินไหว 6. ใหข อคิดแกคนเก่ียวกบั การประกอบกรรมดผี ูฟง หรอื ผอู า นตำนานทอ งถน่ิ 7. ทำใหเกิดความภาคภมู ิใจแกคนในทอ งถน่ิ เม่อื ผคู นในทองถิ่นทราบประวัติความเปน มาของ บคุ คลหรอื สถานท่ีในทองถิน่ ก็จะเกดิ ความภูมใิ จ ทำใหรักถน่ิ เกิด เทดิ ทูนบรรพบรุ ษุ และชว ยกัน รักษาวัฒนธรรมเหลา นสี้ ืบไป ๑๐ แบบฝก หัดทายบท 1. ความสำคัญของตำนานทองถ่ินเปน อยางไร จงอธบิ ายพรอ มใหเหตผุ ล 2. ความเปน อยูของคนไทยมผี ลตอ ตำนานทองถิ่นหรือไม 3. นักเรียนคดิ วา ตำนานทอ งถน่ิ สามารถสรา งความภาคภมู ใิ จไดอ ยา งไร 4. นกั เรยี นสามารถศกึ ษาสภาพสังคมกบั ตำนานทอ งถิ่นไดห รอื ไม 5. นักเรยี นจะนำความรเู กย่ี วกบั ความสำคัญของตำนานทอ งถิ่นไปประยกุ ตใชใน ชวี ติ ประจำวันดานใดบาง ๑๑ ประโยชนต ำนานทอ งถน่ิ ประโยชนในการศกึ ษาวรรณกรรมทอ งถนิ่ วรรณกรรมทอ งถ่ินมปี ระโยชนมากมายหลายประการดงั น้ี ๑. ทำใหผูศึกษาวรรณกรรมทองถิ่นเขาใจความเชื่อ คตินิยม จารีตประเพณี ฯลฯ ของสงั คมทองถ่นิ ๒. ทำใหทราบคำที่ใชในทองถิ่นตางๆ วรรณกรรมทองถิ่นที่เปนลายลักษณ นับเปนแหลงคลงั คำของทอ งถน่ิ ไดเ ปน อยา งดี ๓. การศึกษาวรรณกรรมทองถิ่นในสถาบันการศึกษา เปนวิธีหนึ่งในการ อนรุ ักษศ ิลปวฒั นธรรมทองถิ่น ๔. ทำใหผูศึกษาวรรณกรรมทองถิ่นทราบถึงความสามารถของกวีพื้นบาน ไดเ รียนรูภาษาถ่ินและวฒั นธรรมทอ งถน่ิ ๕. ทำใหผ ูศกึ ษาวรรณกรรมทอ งถิ่นเกดิ ความภาคภูมิใจในทอ งถ่ินของตน ๖. การศึกษาวรรณกรรมทองถิ่นเปนการอนุรักษวรรณกรรมพื้นบานของไทยไว ไมใหส ญู หายไปกอ นเวลาอันควร บทบาทของวรรณกรรมทอ งถนิ่ บทบาทของวรรณกรรมทอ งถ่ินมหี ลายประการ เชน ๑. ใหความบันเทิง วรรณกรรมทองถิ่นมีบทบาทสำคัญในการใหความบันเทิงแก บุคคลในสังคม ดังจะเห็นไดจากการเลา นทิ านพื้นบานของภาคตา งๆ ๑๒ ๒. สืบทอดวัฒนธรรมประเพณีทองถิ่น การถายทอดวรรณกรรมทองถิ่น ประเภทตา งๆ ใหเ ขา ใจในคา นิยม โลกทัศนข องแตล ะทองถ่ินโดยผา นวรรณกรรม ๓. เปน ส่อื กลางระหวา งวัดกบั ประชาชน ในทอ งถิ่นของไทยมวี ดั เปนศูนยกลาง ในการสรางสรรค ใหเขาใจวัฒนธรรมของชาวบานในทองถิ่นเผยแพรและอนุรักษ วรรณกรรมทอ งถิ่น ๔. ควบคุมพฤติกรรมของคนในสังคม เนื่องจากวรรณกรรมทองถิ่นสวนใหญมี เนื้อหาเกี่ยวกับพุทธศาสนา ดังนั้นแนวคิดและคตินิยมตางๆ ที่ปรากฏในวรรณกรรม ทองถิ่นจึงมีสวนสำคัญในการควบคุมความประพฤติของคนในสังคมเปนแนวทางการ ดำเนินชวี ติ กอใหเ กิดความรกั ถ่นิ หวงแหนมาตุภูมิ และรักสามคั คใี นทอ งถิ่นตน ประโยชนแ ละภูมิปญ ญาทางวัฒนธรรมที่สำคัญ ถงึ แมย งั ไมม บี ทสรุปแหงชอ่ื ทมี่ าของ ทา เตียน แตต ำนานยักษวดั โพธ์ิ ยักษวัดแจง ทำใหเ กดิ ความเขา ใจทำใหเ ห็นถึงรากเหงา ของเรอ่ื งราวท่บี รรพชนสรา งไวผา นงานศลิ ปะ วรรณกรรม ศลิ ปกรรม สถาปตยกรรม นาฏกรรม ลำนำเพลง รวมถึงความเช่ือและความ ศรัทธาในพระพุทธศาสนาของคนไทย ตำนานท่บี อกเลากันปากตอ ปากน้ี จงึ สะทอ นให เหน็ ความเปน ไปของสังคม ภาพวิถีชวี ติ การทำมาคาขาย การคมนาคมของคนในอดตี การสรางสรรคผ ลงานศลิ ปะ การสรา งสรรคผ ลงานศลิ ปะ ซง่ึ ดำเนนิ สืบเน่ืองมาจนถึง ปจ จบุ ัน คุณคาของวรรณกรรมพ้ืนบา น ตำนานยักษว ดั โพธ์ิ ยกั ษว ัดแจง ทา เตยี น เปน วรรณกรรมท่ถี า ยทอดเรือ่ งราว สภาพสงั คมและเศรษฐกจิ ของกรงุ เทพไดอยางชดั เจนซ่ึง สามารถสรุปเปนประเดน็ ตา งๆ ดังน้ี ๑๓ ๑. ประโยชนต อ คนรุนหลงั ๑.๑ การเชอ่ื มโยงเรื่องราวไปสูการพฒั นาสถานท่ที ่ีเกี่ยวขอ งตามตำนาน ใหเปนแหลงทอ งเทย่ี วเชิงวัฒนธรรม เชิงประวตั ศิ าสตร และเชิงอนุรกั ษได ๑.๒ วรรณกรรมทสี่ ามารถนำไปสกู ารสรา งรายไดใ นทกุ ยุคทกุ สมยั การสง ตอ และตคี วาม ความเชื่อในยคุ สมยั ใหมตอ บทบาทยักษวดั โพธแิ์ ละยักษว ดั แจง ๑.๓ การสรา งกระบวนการเรียนรขู องเด็ก และเยาวชน ไดแก การ สงเสรมิ การเรยี นรูป ระวตั ิศาสตรท อ งถิน่ การสงเสรมิ การเรยี นรใู นศาสนสถาน และการ ปลกู ฝง จิตสำนึกเรอ่ื งการรกั ษาสิ่งแวดลอ ม ๑.๔ การสรา งรายไดใ หแ กช มุ ชน เชน การสง เสรมิ การทอ งเทย่ี ว เปนตน ๒. ประโยชนใ นการศกึ ษาวจิ ยั ๒.๑ งานวรรณกรรม สะทอนใหเห็นถึงพัฒนาการทางภาษาและ วรรณกรรมจากตำนานมุขปาฐะสูบทประพันธและการบอกเลาประเภทตางๆ ๒.๒ สภาพสังคม ดานขนบธรรมเนียมประเพณี ดานความเชื่อ และดาน สภาพชีวติ ความเปนอยู ไดแ ก การตั้งถ่นิ ฐานบา นเรือนและการประกอบอาชีพ รวมไปถึง การพฒั นางานดา นศลิ ปะ สถาปต ยกรรมในสถานท่ีน้นั ๆ เปน ตน ๑๔ แบบฝก หดั ทายบท 1.จงเขยี นสรุปประโยชนใ นการศกึ ษาวรรณกรรมทอ งถิน่ 2.วรรณกรรมทอ งถ่ินชว ยสืบทอดประเพณีทอ งถ่นิ ไดอ ยางไร จงอธิบาย 3.จงอธิบายถึงประโยชนแ ละบทบาทของวรรณกรรมทอ งถ่ินพรอมยกตัวอยา ง 4.ใหน กั เรียนแสดงความคิดเห็นเก่ียวกับวรรณกรรมทอ งถนิ่ มีประโยชนด า นการศกึ ษา อยา งไร จงอธบิ าย 5.นกั เรยี นจะมวี ธิ ีการอนรุ ักษแ ละเผยแพรวรรณกรรมทอ งถ่ินไดอ ยางไร ๑๕ คุณคาและขอคดิ ตำนานทอ งถน่ิ คุณคา ตำนานทอ งถิ่น คุณคา ตำนานทองถิ่น หมายถึง ความดีงาม ของงานพูด งานเขยี นของ นักพดู นักเขยี น ตำนานทองถ่นิ เปนเรื่องเลา ของคนไทยสบื ทอดกนั มาหลายชวั่ อายคุ นมคี ุณคา ตอ คนในสงั คมดา นตา งๆ ดังน้ี ๑.คุณคาดานจรยิ ศาสตร จรยิ ศาสตร ความประพฤติ การครองชวี ติ วาอะไรดี ชว่ั หรอื อะไรถูกผิด วรรณกรรมทอ งถ่ินจะทำหนาท่ีรักษาแบบแผนและความประพฤติ การครองชวี ติ ของ ชาวบา นใหด ำเนนิ ไปอยา งถกู ตอ งตามขอตกลงกฎ, ระเบียบและประเพณีอันดีงามของ สงั คม ๒.คุณคาดานสุนทรยี ศาสตร สุนทรยี ศาสตร หมายถงึ การนยิ มความงาม ความไพเราะของถอ ยคำ ภาษาที่ใชใน วรรณกรรมทอ งถิน่ การใชคำสมั ผัส คลอ งจอง ความไพเราะของทว งทำนอง บทกวี เม่อื ฟง หรืออา น แลว เกิดจนิ ตนาการ ความรสู กึ และอารมณ วรรณกรรมทองถน่ิ ทุกประเภท จะมีคณุ คาทางดา นน้ี ๓.คณุ คาทางดานศาสนา วรรณกรรมทอ งถนิ่ เปนสือ่ ถายทอดคำสอนและปรชั ญาทางศาสนาเผยแพรไ ปสู ประชาชน ทำใหประชาชนมีหลกั ยึดเหนย่ี วใจ ไดขอ คดิ และมีแนวทางในการดำรงชวี ิต ประพฤติ ปฏบิ ตั ิตน เปน คนดีของสงั คม วรรณกรรมที่ใหคณุ คา ทางดานนี้ เชน นิทาน ชาดก มหาชาตชิ าดก เปน ตน ๑๖ ๔.คณุ คาดานการศกึ ษา วรรณกรรมทอ งถ่นิ ทกุ ประเภทเปน สอ่ื ท่ีใหค วามรู ความเขา ใจในเร่ืองตา งๆ อยา งมากมาย นอกเหนือจากการใหค วามบนั เทิงแลว เชน ความรเู รอื่ งประวัตศิ าสตร ศาสนา คำสอน ชวี ิตความเปนอยู และขนบธรรมเนียมประเพณีของคนในทอ งถน่ิ เปน ตน ๕.คุณคาทางดา นภาษา วรรณกรรมทกุ ประเภททงั้ งานเขียนและการพูด ตองใชถ อ ยคำ ภาษาเปน สอ่ื ใน การ เสนอเรือ่ ง ดังนั้นจึงมีคุณคาทางดา นภาษาของคนทองถนิ่ เปน อยา งมาก ซงึ่ แสดงให เหน็ ถงึ วัฒนธรรมและววิ ัฒนาการดานภาษาของชาติที่มีภาษาเปน ของตนเอง มที งั้ ใน ดานความ สละสลวย สวยงามและความไพเราะ ควรคาแกการอนรุ ักษแ ละสืบทอดตอไป ตำนานทองถิ่นไดรับการถายทอดทางมุขปาฐะ จนกระทั่งการเขียน การพิมพ เจริญขึ้น จึงไดมีการบันทึกไวเปนลายลักษณอักษร ดังนั้นคุณคาดานภาษาจึงมี 2 ประการคือ ๕.1 ภาษามุขปาฐะ เปนภาษาพูดที่สื่อสารกันในระดับทองถิ่น คำและ สำเนียงภาษา จึงแตกตางไปจากภาษาเขียน ภาษาพูดเปนภาษาที่ถายทอดอารมณ ความรูสึกไดอยา งลกึ ซง้ึ กวา ภาษาเขียน ๕.2 ภาษาลายลักษณ ตำนานทองถิ่นไดรับการเรียบเรียงผานการ กลั่นกรองของผูเรียบเรียง อีกทอดหนึ่งภาษาที่ใชแมบางคำยังคงภาษาถิ่นไวเพื่อคง ความหมาย ความสละสลวย การลำดับเรื่องและลำดับความคิดเปนระบบกวาภาษา มุขปาฐะ ภาษาทปี่ รากฏในตำนานทองถ่นิ บางคำไมมใี ชใ นปจจุบนั บางคำใชภาษากลาง แทนคำและ สำนวนดั้งเดมิ จึงมปี รากฏในภาษาถิน่ ทีช่ าวบานใชในการเลาตำนานทองถิ่น เทา นั้น ๑๗ ๖.คณุ คา ดา นเศรษฐศาสตร วรรณกรรมทอ งถนิ่ ประเภทคำสอน ภาษติ นทิ าน ศาสนา จะใหความรเู ก่ยี วกบั การเกบ็ ออม การใชจ า ยอยา งประหยดั และการหารายได เปนตน นอกจากนว้ี รรณกรรม ทอ งถ่ิน ประเภทตำรายา ตำราพยากรณ ตำราบทสวด ตำราบททำขวญั ในพิธกี รรมตา งๆ ยงั ใหค วามรแู กผ ูทศ่ี กึ ษาจริงจงั สามารถนำไปประกอบอาชพี เพอ่ื หารายไดไดอีกดวย ๗.คุณคาดา นสังคม วรรณกรรมทอ งถิน่ เปน ส่อื ท่ีปลกู ฝง คานยิ มเร่อื งความสามคั คี การดำเนินชีวติ อยู ในสงั คม แบบพ่งึ พาอาศัย เออื้ เฟอ เผือ่ แผซ ง่ึ กนั และกัน การมมี นษุ ยสมั พนั ธต อกัน เพอื่ ความรมเยน็ เปน สขุ ของสังคมและทองถิ่นเชนวรรณกรรมประเภทคำสอนตา งๆ ๘.คณุ คาดา นประวัติศาสตรแ ละโบราณคดี วรรณกรรมทอ งถิ่นประเภทตำนาน หรือนิทานตา งๆ ทำใหผอู า นหรือผฟู งไดมี ความรู เรอ่ื งประวัตศิ าสตร โบราณสถาน โบราณวัตถไุ ดเปน อยา งดี ๙.คุณคาดา นจิตใจ วรรณกรรมทุกประเภทมกั นำเสนอเร่ืองราวทท่ี ำใหผ ูอา นหรอื ผฟู งมคี วามรูความ เพลิดเพลนิ และความบันเทงิ ทำใหเ กิดความจรรโลงใจคลค่ี ลายความทกุ ขได ๑๐.คณุ คา ดานประโยชนใ ชส อย วรรณกรรมทองถิ่นนอกจากจะมีประโยชนดานตางๆ ดังที่กลาวมาแลว ยังให ประโยชน ดานใชส อยดว ย เชน ตำรารักษาโรคและตำราพธิ กี รรมตา งๆ เปน ตน ๑1.คณุ คา ดา นอารมณ การเลาตำนานทองถน่ิ มีจุดมุงหมายสำคัญคือใหค วามเพลิดเพลนิ แกผ ฟู ง นำผูฟง ไปยังโลก แหงความมหัศจรรย ดินแดนที่วิเศษ ดินแดนที่แปลก ๆ เต็มไปดวยอิทธิฤทธิ์ ปาฏหิ าริยและเรือ่ งเลา นน้ั อาจจะมหี รอื ไมม ีอยจู ริงกไ็ ดต ามความเชื่อของคนสมยั นัน้ ๆ ตัว ละครในนิทานมีทั้งมนุษย อมนุษย ลวนแลวแตเปนภาพจำลองของมนุษยทัง้ สิน้ มีทั้งดี และเลว กลาหาญและข้ีขลาด เสยี สละและเหน็ แกตวั การฟง เรอื่ งเลา ตำนานทอ งถิ่นทำ ใหไดเรียนรูมนุษยหลายบุคลิก ผูฟงไดเพลิดเพลินสนุกสนาน ไปกับเรื่องราวตางๆ หลายหลากรส ซ่งึ ทำใหผ ฟู งมคี วามสุขและมีความหวังในการดำรงชวี ิต ๑๘ ๑2.คุณคา ดานความคดิ ตำนานทองถิ่นสวนใหญมีจุดมุงหมายแฝงในดานการใหขอคิดและคติเตือนใจ ตำนานทองถิ่นชวยขัดเกลาสมาชิกของสังคมใหเปนไปตามบรรทัดฐานและคานิยมของ สงั คมที่วางไว มีจุดมงุ หมายชใี้ หเหน็ คา นยิ มของการทำดไี ดด ีทำชว่ั ไดชั่ว มีเมตตากรุณา ตอสัตวโลก รูจักพิจารณารอบดานกอนตัดสินใจขอคิดเหลานี้ผูฟงจะซึมซับโดยไมรูตัว ๑3.คุณคา ดานสตปิ ญ ญา ตำนานทอ งถน่ิ เปน คลังความรูทีบ่ รรพบุรษุ ส่งั สมมาหลายช่ัวอายุจึงมีคุณคาโดยให เกิดภมู ริ ู สตปิ ญ ญาดานตางๆ ดังน้ี ๑3.1 ความรเู กยี่ วกบั ความเปนมาของชุมชนจะบอกใหรูวาชุมชนน้ีมีท่ีมา อยางไร แมจะมีการเสริมเติมแตงเนื้อเรือ่ งเขาไปบาง ก็ยังปรากฏรองรอยความเปนมา ของกลุมชน เชน ตำนานทาเตียน ตำนานสามเสน ตำนานแมนาคพระโขนง ตำนาน แรง วัดสระเกศ ๑3.2 ความรูเกี่ยวกับความเชื่อขนบธรรมเนียมประเพณีที่ปฏิบัติใน ชุมชน อธิบายขนบธรรมเนียมประเพณีตางๆ ท่ีชุมชนเชอ่ื ถอื และปฏบิ ัติ ๑3.3 ความรูเกยี่ วกับธรรมชาติและสภาพแวดลอม อธบิ ายเหตุแสดงให เห็นความสนใจตอธรรมชาติ แสดงใหเห็นความพยายามอธิบายธรรมชาติรอบๆ ตัว ตามความรทู ี่มอี ยู แมการอธิบายในตำนานทอ งถ่ินจะไมเ ปนวทิ ยาศาสตร แตก็แสดงให เห็นความเอาใจใสตอธรรมชาติ พยายามหาเหตุผลในระดับหนึ่งมาตอบสนองความ อยากรูอ ยากเหน็ ๑3.4 ความรูเกี่ยวกับการดำเนินชีวิต ตำนานทองถ่ินเปนการถายทอด ประสบการณ ในการดำเนินชีวิตวิธีการหนึ่ง ชีวิตตัวละครในตำนานทองถิ่นเปน อุทาหรณที่ดีแกผูฟง เชน ความโงเขลา ความฉลาด ความโลภ ความอิจฉา ริษยา ตำนานทองถิ่นหลายเรื่องไดเสนอวิธีการปรับตัวและ การเอาตัวรอดใน สังคม การฟงตำนานทองถิ่นจึงเปนการเรียนรูวิธีการปฏิบัติตอกันเพื่ออยูอยางสันติใน สงั คม ๑๙ ขอ คิดตำนานทองถิน่ การหาขอคิดหรอื คตสิ อนใจจากเร่ืองที่อานวา เรอ่ื งนัน้ ๆ ใหข อ คดิ ทเี่ ปน ประโยชน อะไรบาง แลว จงึ นำขอ คดิ นั้นมาประยกุ ตใชใ นชวี ิตประจำวัน การหาขอ คดิ จากการอา น หนงั สือตำนานทอ งถน่ิ ควรอา นตั้งแตตนจนจบเร่ือง แลวทำความเขา ใจ เนอื้ เรื่อง และ จบั ใจความสำคญั หรอื ประเดน็ สำคัญทผ่ี ูเขยี นตอ งการใหขอ คิดกบั ผอู า น ๒๐ แบบฝกหัดทายบท 1. นกั เรยี นเหน็ คณุ คา จากการอา นตำนานทองถ่นิ ในเรื่องใดบา ง จงอธบิ ายพรอ มให เหตผุ ล 2. นักเรียนคิดวา การอา นคุณคา และขอ คิดตำนานทอ งถิ่นมปี ระโยชนต อนกั เรียนหรอื ไม เพราะอะไร 3. จงเขยี นสรุปความคณุ คา ทไ่ี ดจ ากการอา นตำนานทองถิน่ 4. จงเขียนสรุปความขอ คดิ ทีไ่ ดจากการอานตำนานทองถิน่ 5. นกั เรยี นจะนำคณุ คา และขอ คิดจากการอานตำนานทอ งถิน่ ไปประยุกตใ ชใ น ชวี ติ ประจำวนั ดา นใดบา ง ๒๑ ตำนานทาเตยี น ตำนานทาเตียน เปนนิทานที่แตงขึ้นเกี่ยวกับยักษวัดโพธิ์กับยักษวัดแจง เพ่ือ โยงใหเขากับชื่อสถานที่ที่เรียกวาทาเตียน ซึ่งเปนทาน้ำและยานการคา อยูริมแมน้ำ เจา พระยาทางทศิ ตะวันตกของวดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม โดยมีเร่อื งเลา ดังนี้ “ยักษว ัดโพธ”ิ์ ตง้ั เกบ็ ไวในตูกระจกหนาซมุ ประตทู างเขาพระมณฑป (หอไตรจตรุ มขุ ) ๒๒ “ยกั ษวัดแจง ” มี ๒ ตนคอื ยักษด า นเหนอื กายสีขาว มชี ือ่ วา “สหัสเดชะ” สวนยกั ษด านใตกายสีเขยี ว มชี ือ่ วา “ทศกัณฐ” ยืนเฝาที่ประตูซมุ ยอดมงกฎุ ทางเขาพระอโุ บสถ วัดอรุณราชวราราม “ยักษว ัดพระแกว ” นายทวารบาลเฝา ประตู ๒ ตน ๒๓ “ยกั ษ” เปนอมนษุ ยชนดิ หนึ่ง มกี ลาวถึงทัง้ ในทางศาสนาและวรรณคดเี ปน ความเช่ือของ ไทยทไ่ี ดรบั อิทธิพลจากศาสนาพราหมณแ ละศาสนาพทุ ธ โดยเช่ือวายกั ษม ีหลายระดับ ขน้ึ อยกู บั บญุ บารมี ยกั ษช น้ั สงู จะมีวมิ านเปน ทอง มรี ูปรางสวยงาม ปกตไิ มเห็นเข้ยี ว เวลาโกรธจงึ จะมีเขย้ี วงอกออกมา ยักษชนั้ กลางสวนใหญจ ะเปนบรวิ ารของยักษชัน้ สูง สว นยักษช นั้ ต่ำทบ่ี ญุ นอ ยก็จะมีรูปรา งนา กลัว ผมหยกิ ตวั ดำผิวหยาบ นสิ ัยดุรา ย จะเห็น ไดว าในวัดวาอารามตางๆ มักจะมยี ักษม าประกอบเปน สว นหนงึ่ ของวัดหรอื โบราณสถาน ไมว าจะเปนรูปปนยักษแบกพระเจดียในวดั พระแกว รูปปน ยักษแบกองค พระปรางคใ น วัดแจง หรือยักษวดั โพธิ์ เปนตน ซง่ึ ตามตำนานเลาวา พระพทุ ธเจาไดเ ทศนส ั่งสอนยักษใ หล ดทิฐิมานะ ยกั ษท่ไี ด ฟง และเขา ใจในพระธรรม จึงไดก ลายมาเปนผอู ปุ ถมั ภค ้ำชพู ระพทุ ธศาสนา หรอื อีกนยั หนงึ่ กห็ มายถึง ผูแบกสรวงสวรรค และทำหนาที่เปนผูปกปองคุม ครองสถูปสถาน และอาคารศักดิ์สิทธ์ิ เพื่อเปนการค้ำชูพระพุทธศาสนาใหมั่งคงและเจริญรุงเรืองสืบตอมา ตำนานเรือ่ งเลา หลายคนคงเคยไดย นิ ตำนานกำเนดิ ทาเตียน ท่เี ลาปากตอ ปากกัน มาวา บริเวณทาเตียนอันเปนพื้นที่โลงเตียนนั้นเปนผลจากการตอสูของ “ยักษวัดแจง” กับ “ยักษวัดโพธิ์” โดยมี “ยักษวัดพระแกว” เปนผูหามทัพตำนานกำเนิดทาเตียน มีวา ยักษวัดโพธ์ิซึ่งทำหนาทด่ี ูแลวดั โพธแิ์ ละยักษวัดแจงซ่ึงทำหนาทดี่ ูแลวัดแจงหรือวัดอรุณฯ ฝงตรงขา มนน้ั ทัง้ ๒ ตนเปน เพอื่ นรกั กัน วนั หนง่ึ ทางฝา ยยกั ษว ัดโพธิไ์ มมเี งินจงึ ขามแมน้ำ เจาพระยาไปขอยืมเงินจากยักษวัดแจง พรอมทั้งนัดวันที่จะนำเงินไปสงคืน เมื่อถึง กำหนดสงเงินคืน ยักษวัดโพธิ์กลับไมยอมจายหนี้ เบี้ยวเอาเสียด้ือ ๆ ยักษวัดแจงเมื่อรอ แลวรอเลาจนทนไมไหว จึงตัดสินใจขามแมน้ำเจาพระยามาทวงเงินคืน แตยักษวัดโพธิ์ ไมยอมให ๒๔ ยกั ษว ดั โพธิ์ & ยกั ษว ดั แจง ๑๘ ยกั ษวัดแกว (กรรมการหา มศกึ ) ๒๕ ดงั น้นั ในทสี่ ดุ ยักษท ้งั ๒ ตนจึงเกิดการทะเลาะถึงข้นั ตอ สกู นั แตเ พราะรูปรา งที่ ใหญโ ตมหมึ าและมกี ำลงั มหาศาลของยักษทงั้ ๒ ตน เมอ่ื ตอ สูกนั จึงทำใหต นไมใ นบริเวณ นน้ั ถูกยกั ษท งั้ สองเหยียบยำ่ จนลม ตายลงหมด หลังจากท่ีเลกิ ตอสกู นั แลว บรเิ วณทยี่ กั ษ ท้งั สองประลองกำลังกันนั้น จึงราบเรียบเปน หนากลองกลายเปน สถานทีท่ ่ีโลง เตียนไป หมด ไมม อี ะไรเหลอื เลย ซง่ึ ตามตำนานเรอื่ งเลา ดังกลาวยงั สรปุ ไมไ ดวา ยกั ษวัดไหนเปน ฝา ยชนะ คร้นั เมอ่ื พระอิศวร (พระศิวะ) ไดทราบเรอ่ื งราวการตอ สูกนั ทำใหบ รรดามนุษย และสตั วทัง้ หลายในบรเิ วณน้ันเดอื ดรอ น จึงไดลงโทษโดยการสาปใหยักษท ั้ง ๒ กลายเปน หิน แลว ใหย ักษว ดั โพธ์ิ ทำหนา ทยี่ ืนเฝาหนา พระอโุ บสถ วัดโพธ์ิ และใหยักษว ดั แจง ทำ หนาทย่ี ืนเฝา พระวหิ าร วดั แจง เร่ือยมา สว นฤทธจ์ิ ากการสรู บของยกั ษท ัง้ คูทที่ ำชุมชน ละแวกนีร้ าบเรยี บเปนหนากลอง ทำใหชาวบา นพากนั เรยี กวา “ทาเตยี น” เรื่อยมาจนถึง ทกุ วนั นี้ ขอคดิ ทายเร่อื ง 1. การไมย อมขม ใจ และกระทำการทะเลาะวิวาทกนั ของผูเปนใหญ ยอ มสรา งความ เสยี หายไดอยา งมากมาย และยอ มนำความเดือดรอ นมาสูตนดวยเชน กนั 2. ตามตำนาน ยกั ษผ มู บี ารมีในเวลาปกติกจ็ ะมรี ูปรางสงา งาม แตเมอ่ื โกรธจะมเี ขยี้ วนา กลัวงอกออกมา ทำใหด นู ากลัวฉนั ใด มนุษยผ มู นี สิ ยั รา เรงิ แจมใส ยมิ้ แยม เปนปกติ กน็ า ดู ชม สวนผูท มี่ ักโกรธ ทำหนาบ้งึ ตึง ก็ไมนา ดูชมคลา ยยักษท ่มี เี ขยี้ วงอกมาฉนั นัน้ 3. การไมร กั ษาสัจจะคำพูด ยอ มเปน เหตุทำตนใหเสอ่ื มเสียเกียรติ และเปนเหตุสรา งการ วิวาทหรอื เรอื่ งไมด ีตางๆ ในภายหลงั ๒๖ แบบฝกหดั ทายบท ๑. หากใหนกั เรยี นพดู ถงึ “ยักษวัดโพธิ”์ และ “ยักษวัดแจง” นักเรยี นจะพดู ถงึ ในแง ใดบาง ๒. หากนกั เรียนเปน “ยักษวัดโพธ”์ิ หรือ “ยกั ษว ดั แจง” นักเรียนจะทำอยา งยักษทั้ง 2 ตนหรือไม เพราะเหตใุ ด ๓. หากนักเรยี นเปน “ยกั ษวดั แกว ” นกั เรียนจะหา มปราบ “ยักษว ดั โพธิ์” และ “ยกั ษ วดั แจง ” หรอื ไม เพราะเหตใุ ด ๔. หากนักเรยี นเปน “พระอศิ วร (พระศิวะ)” นักเรยี นจะลงโทษยกั ษท ้งั ๒ ตนโดยให ทำหนาทย่ี ืนเฝา หนา พระอุโบสถและพระวิหารหรือไม เพราะเหตใุ ด ๕. นกั เรียนไดข อคดิ จากเรือ่ ง “ตำนานทา เตยี น” ในเรื่องใดบาง จงอธบิ าย ๒๗ ตำนานสามเสน ตำนานสามเสน มีเรอื่ งเลาโดยการอา งถงึ นิราศพระบาทของทา นสนุ ทรภูเ ปน หลัก ดังนี้ ถงึ สามเสนแจง ความตามสำเหนียก เมื่อแรกเรยี กสามแสนทงั้ กรุงศรี ประชมุ ฉดุ พุทธรูปในวารี ไมเคล่อื นท่ีชลธารบาดาลดิน จงึ สาปนามสามแสนเปน ชือ่ คุง เออชาวกรุงกลบั เรยี กสามเสนสน้ิ นีห่ รอื รกั มนิ าเปน ราคดิ แตช ่ือดินเจียวยงั กลายเปนหลายคำ ขอใจนชุ ท่ีฉันสจุ รติ รกั ใหแนนหนักเหมือนพทุ ธรปู เลขาขำ ถึงแสนคนจะมาวอนชะออนนำ สักแสนคำอยา ใหเ คลือ่ นจงเหมอื นใจฯ แผนทส่ี ามเสน ๒๘ เร่อื งเลา ท่ีมาของช่ือสามเสน แตเดิมพื้นที่บริเวณนี้เปนพื้นท่ีทุงนาและลำคลองมีชื่อเรียกวา \"ทุง สามเสน\" ติดริมแมเจาพระยา มีปรากฏตั้งแตอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา รัชสมัย สมเด็จพระนารายณมหาราช โดยชาวโปรตุเกสที่ไดอพยพเขามาอาศัยอยูในกรุง ศรีอยุธยา เมื่อเกิดศึกสงคราม ชาวโปรตุเกสไดรับราชการสงครามมีความดี ความชอบ สมเด็จพระนารายณมหาราชจึงไดโปรดเกลาฯ พระราชทานที่ดินให เขามาอยูอาศัยเมื่อราว พ.ศ. ๒๒๑๗ จึงไดมีการสรางวัดคอนเซ็ปชัญ หรือวัดแม พระปฏิสนธินิรมล ศาสนาสถานของศาสนาคริสตนกิ ายโรมันคาทอลิก ซึ่งในตอน แรกเปนเพียงแคโบสถไม นับเปนศาสนสถานของคาสนาคริสตที่เกาแกที่สุดใน กรุงเทพมหานคร และกลายเปนชุมชนเรียกวา \"บานโปรตุเกส\" หากแตแถบทุง สามเสนนี้ ก็เปนพื้นที่ ๆ มีผูคนอาศัยอยูกอนแลว โดยปรากฏหลักฐาน คือ วัด ราชาธิวาสราชวรวิหาร (วัดสมอราย) ซึ่งสันนิษฐานวาสรางมาตั้งแตกอน อาณาจักรกรุงศรีอยุธยา และวัดเทวราชกุญชรวรวิหาร (วัดสมอแครง) รวมถึงวัด โบสถสามเสนทส่ี รา งในอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา ชุมชน “บานโปรตุเกส” หรือ \"หมูบานเขมร\" ๒๙ ตอมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟา จุฬาโลกมหาราช รัชกาลท่ี ๑ ในชวงตนกรุงรัตนโกสินทร ไดโปรดเกลาฯ ใหชาวเขมรที่เขารตี ศาสนาครสิ ตท ี่ หลบลี้ภัยสงครามมา เขามาอยูอาศัยที่บานโปรตุเกสนี้ ทำใหหมูบานโปรตุเกส เปลี่ยนชื่อเปน \"หมูบานเขมร\" โดยมีชาวเขมรผูหนึ่งชื่อ นายแกว มีตำแหนงเปน จางวาง ทำหนาที่เปนนายหมูบานดวย ตอมาสังฆราชปาเลกัว (ฌ็อง-บาติสต ปาลกัว) ไดเขามาเปนอธิการวัดคอนเซ็ปชัญ ก็ไดสรางความเจริญใหแกวัดแหงนี้ ตราบจนถึงปจจุบัน ตอมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลา เจาอยูหัว รัชกาลที่ ๓ ไดโปรดเกลาฯ ใหชาวญวนที่อพยพเขามาในกรุง รัตนโกสินทรอันเนือ่ งจากมีการปราบปราบชาวญวนที่นับถือศาสนาคริสต เขามา อาศัยอยูยังบริเวณวัดสมเกลี้ยง ซึ่งเปนวัดราง เหนือหมูบานเขมร เรียกกันวา \"หมูบานญวน\" และมีการสรางวัดนักบุญฟรังซิสเซเวียร และกลายมาเปนชุมชน ชาวญวนมาจนถงึ ปจ จบุ ัน วดั นักบุญฟรังซิสเซเวียร โดยชื่อ \"สามเสน\" นนั้ ยังไมทราบถงึ ความหมายและทม่ี าทไี่ ปแนช ดั มี ตำนานเลาวา หลวงพอโต พระพุทธรูปมาจากวดั บางพลีใหญใน (ปจ จุบันต้ังอยใู น อำเภอบางพลี จังหวดั สมทุ รปราการ) ไดล อยนำ้ ลงมาจากทางเหนือ มาปรากฏอยู แถบนี้ ผูคนไดม าชวยกนั ฉุดลากขน้ึ จากน้ำ แตก ไ็ มขึน้ เพราะเปนพระพทุ ธรูปทอง สัมฤทธิ์ หนา ตักกวา ง ๓ ศอก ๓ คบื จนมผี ูคนมาชวยกันถึงสามแสนคนก็ยังไม ๓๐ สำเรจ็ แตผลบุ จมหายไป เลยเรียกตำบลนัน้ วา \"สามแสน\" ตอมากเ็ พย้ี นเปน \"สามเสน\" ซึ่งสามเสนก็ยงั ปรากฏอยใู นนริ าศพระบาทของสุนทรภู เม่ือปลายป พ.ศ. ๒๓๕๐ ดวย หลวงพอสามเสน แตจากหลกั ฐานแผนทใ่ี นจดหมายเหตุหมอแกมปเ ฟอร (เอ็งเงลิ แบรท เคม็ พ เฟอร) นายแพทยชาวเยอรมันที่ไดเดินทางเขามายังกรุงศรีอยุธยาตั้งแต พ.ศ. ๒๒๓๓ ไดระบุตำแหนงที่ชื่อวา Ban Samsel ซึ่งชื่อดังกลาวมีความใกลเคียงกับ คำวา \"บานสามเสน\" อีกทั้งตำแหนง Ban Samsel ก็ตั้งอยูระหวางปอมท่ี บางกอก (ฝง ธนบุรี) กับตลาดแกว ตลาดขวญั (จงั หวดั นนทบรุ )ี มกี ารสนั นษิ ฐานไปตา งๆ นานา เชน คำวา \"เสน\" เปนภาษาบาลีหมายถงึ โคตรวงศ, เหลา แตเดมิ บริเวณพ้ืนท่แี ถบนนี้ าจะมีชาวอนิ เดยี ทช่ี ือ่ วา \"สาม\" อาศัย อยู หรืออธิบายวา โบสถทอมาสเดอะเซนต ที่เคยอยแู ถบน้ี ซึ่งสรา งขนึ้ โดย นาย ทอมาส นบั ถอื กนั วา เปน นักบญุ หรือเซนต จึงมคี ำวา เซนต ตอ ทายนาม แตค น ทั่วไปมักเรยี กวา \"ทามเสน\" ตอมาจึงกลายเปน \"สามเสน\" หรอื มนี ักภาษาศาสตร เสนอไวว า นา มาจะจากภาษามลายวู า \"สไุ หงซมั ซัม\" (Su–ngai Samsam) หมายถึง \"คลองชาวมสุ ลิม\" หรอื อาจจะมาจากคำวา \"สไุ หงซามซิง\" (Su–ngai Samsing) หมายถงึ \"คลองคนดรุ าย\" เปน ตน ๓๑ ขอคิดทา ยเรื่อง 1. ความมีเมตตาไมตรยี อ มทำใหผคู นแมต า งชาติ ตางศาสนา ตา งความเชอ่ื สามารถอยรู ว มกนั ไดอ ยา งมีความสงบสขุ 2. การพยายามลงมอื ทำสิ่งใดอยา งสดุ ความสามารถ กไ็ มไ ดแ ปลวา สงิ่ น้นั จะ สำเร็จตามความมุง หมายเสมอไป เพราะฉะนนั้ ตองเตรยี มใจไวร บั ความผิดพลาด ความไมสำเร็จดว ยเชนกนั ๓๒ แบบฝกหัดทายบท ๑. เม่ือนักเรยี นอา นนริ าศพระบาทของสุนทรภแู ลว นกั เรียนสามารถจนิ ตนาการสถานที่ ไดอ ยา งไร จงอธิบาย ๒. หากใหนกั เรยี นพูดถึง “สามเสน” นกั เรยี นจะพูดถึงในแงใ ดบาง ๓. นกั เรยี นไดข อคดิ จากเรื่อง “ตำนานสามเสน” ในเรอ่ื งใดบาง จงอธบิ าย ๔. เม่ือนกั เรยี นอา นเรอ่ื ง “ตำนานสามเสน” แลวนกั เรยี นประทับใจในเรอ่ื งใด ๕. เม่ือนักเรยี นอา นเรอ่ื ง “ตำนานสามเสน” แลวใหนักเรียนวาดภาพ “สามเสน” ตาม จินตนาการของนักเรยี น ๓๓ ตำนาน แมน าคพระโขนง ตำนานแมน าคพระโขนง เปนหนึ่งในหลาย ๆ ตำนานที่เปนทีร่ ูจักอยา งแพรหลาย ของคนไทย ไมจำเพาะเพียงแตคนในจังหวัดกรุงเทพมหานครถิ่นเกิดขึ้นของตำนาน เทา น้ัน แตนับวา เปน ทร่ี ูจักกนั อยา งกวา งขวางและแพรหลายในระดับประเทศ เน่ืองดวย เปน ตำนานทม่ี ีเคา โครงจากเรอ่ื งจรงิ และมีเนือ้ หาท่ตี ราตรงึ ใจของผไู ดร บั ฟง หรอื ชมดู การทีต่ ำนานแมนาคพระโขนง เปน ที่รูจ ักไปอยา งแพรห ลายนั้น เนอื่ งดวยเรื่องแม นาคพระโขนงนั้น ถูกนำมาจัดทำเปนทั้งภาพยนตร ละครเวที ละครวิทยุ ละครโทรทัศน และหนังสือ เรื่องแมนาคพระโขนงนี้ถูกสรางซ้ำเรื่อยมา ตั้งแตหนังสือสยามประเภท พ.ศ. 2442 โดย ก.ศ.ร. กุหลาบ จนมาถึงปจจุบันก็ยังมีนำเรื่องแมนาคพระขโนง มา สรา งเปนภาพยนตร ละครทวี ี ใหเ ห็นอยบู อ ย ๆ รวมการสรา งซำ้ นบั หลายสบิ คร้ัง นับวา เปนตำนานทถี่ กู กลาวถึง เปนทร่ี จู ัก และมกี ารจดั สรา งเปน ภาพยนตร ละครทีวี มากที่สุด เรือ่ งหน่งึ ของประเทศไทย เหตุการณแมนาคพระโขนง พอสนั นษิ ฐานไดว า นาจะเกดิ ข้ึนในราวชว งปลายรชั สมัยรัชกาลท่ี 3 ถึงตน รชั สมัยรชั กาลท่ี 4 ๓๔ คนไทยเลาตอกันมาวา กาลครั้งหนึ่งนานมาแลว สามีภรรยาคูหนึ่งใชชีวิตในทอง นายานชนบททุงพระโขนง สามีชื่อนายมาก สวนภรรยาชื่อนางนาค (บางครั้งสะกดดวย ก เปน “นาก”) อยูมาวันหนึ่ง นายมากไดรับหมายเรียกเกณฑไปเปนทหารรับใชชาติที่ บางกอก ซึ่งในขณะนั้น นางนาคกำลังตั้งครรภออนๆ นางจึงตองอยูตามลำพังที่ กระทอ มปลายนา เมอื่ เจ็บทอ งหมอตำแยกม็ าทำคลอดให แตทวาลูกของนางนาคไมกลับ หวั จงึ ไมสามารถคลอดออกมาตามธรรมชาตไิ ด ทำใหนางนาคเจ็บปวดทรมานย่งิ นัก ใน ที่สุดนางนาคสิ้นใจไปพรอมกับลูกในทอง คนไทยโบราณเรยี กการตายลักษณะนี้วา ตาย ท้งั กลม ซึ่งตามตำราของพอ มดแมหมอไทยทั้งหลายระบุวา ผตี ายทัง้ กลมดุราย เฮี้ยนกวา ผีแบบอื่น ๆ เรื่องของนางนาคที่เสียชีวิตทั้งกลมเปนที่โจษจันกันไปทั่วทองทุงพระโขนง แตคนทีไ่ มท ราบคอื สามีที่ช่ือนายมาก ขณะนน้ั เปน ทหารอยูในบางกอก ศพของนางนาคไดถ กู นำไปฝงไว ยังปาชา ทา ยวดั มหาบุศย นายมากปลดจากทหารกอง ประจำการกลับมาบานทุงพระโขนง พบ กับนางนาค ผัวเมียคูนี้กนิ อยูหลับนอนกัน เปนปกติ จนกระทั่งวันหนึ่งชาวบาน ละแวกใกลเคียงแอบมาพบนายมากและ กระซิบบอกนายมากวานางนาคตายท้ัง กลมไปนานแลว นายมากโกรธจัดและปฏิเสธท่ี จะเชอื่ เพอื่ นบา นเหลา น้ัน ในภาพยนตรเรื่องแมนาคพระ โขนงจะตองเนนฉากท่ีโดดเดนที่สุด คือ ฉากที่นางนาคตำน้ำพริกอยูนอกชานบน บาน เธอกำลังมองหาผลมะนาวเพื่อปรุงรสน้ำพริก มะนาวลูกกลมๆ ก็กลิ้งหลนลงไปอยู ใตถุนบา น ๓๕ จังหวะนั้นแขนของนางนาคจะเหยียดยาวยืดออกไปจากนอกชานชั้นบนลงไปถึงใตถุน แลวเธอสามารถหยิบลูกมะนาวใสมือ หดแขนกลับเขาที่เดิม นางนาคบีบมะนาวใสครก แลวตำนำ้ พรกิ ตอ ไดแ บบสบายใจ นาทีสยองที่นางนาคยืดแขนหยิบลูกมะนาวนั้น นายมากเผอิญหันมามอง นาย มากตกตะลึงตาเหลือก หัวใจกระแทกทรวงอกแทบพัง รำพึงกับตนเองวา นางนาคไมใช คนเปนแนแท เธอตายแลวแนนอนและเขากำลังใชชีวิตอยูกับผีตามที่ชาวบานแอบมา บอก ตำนานเรื่องแมนาคเลาตอกันมาวา เย็นวันนั้น นายมากวางแผนหลบหนีเมียผี โดยการแอบเจาะตุมใสน้ำใหรั่วแลว เอาดินเหนียวอุดไว ตกกลางคืนทำทีลุกขึน้ ไปฉ่ี นาย มากไปแกะดนิ ทอี่ ดุ ตมุ ไวใ หน ำ้ ไหลออกตกถงึ พ้นื ดินเสยี งดงั เหมอื นคนฉี่ นายมากแอบหนี ไปได นางนาคเมื่อเห็นวานานผิดสังเกตจึงออกมาดู รูวาตัวเองโดนหลอก จึงออกตามผัว รักไปทันที นายมากหนีเขาไปซอนอยูในดงหนาด นางนาคไมสามารถทำอะไรไดเพราะผี กลัวใบหนาด (เปน ความเชอ่ื ของคนโบราณวาผีกลัวใบหนาด) นายมากหนีไปพึ่งพระอาศยั กินนอนที่วดั นางนาคยิ่งเฮีย้ นออกอาละวาดแถวยาน พระโขนง เพราะเจ็บใจชาวบานที่ไปยุแยงตะแคงรั่ว ปากหอยปากปูบอกผัวตัวเอง ชาวบานยานพระโขนงหวาดกลัวกันไปทั้งบาง มืดค่ำทีไรตองปดประตูหนาตางจุดธูป เทยี นสวดมนตกนั หมด ๓๖ ขอมลู บางแหลง ระบวุ า ในที่สุดพระสงฆสามารถนำวญิ ญาณของผีนางนาคใสหมอ ดินถวงน้ำสยบการหลอกหลอนไดชั่วระยะเวลาหนึ่งจนทำใหชาวบานยานทุงพระโขนง กลาออกมานอกบา นยามคำ่ คนื แตตอมาตายายคูหนึ่งที่เพิ่งยายมาทำมาหากินแถวทุงพระโขนง ไปเฟอะฟะเก็บ หมอที่ถวงวิญญาณนางนาคขึ้นมาไดขณะทอดแหจับปลา วิญญาณนางนาคจึงถูก ปลดปลอยออกมาอีกครั้ง แตสุดทายก็ถูกสมเด็จพระพุฒาจารย (โต พรหมรังสี) จัดการ สง ดวงวญิ ญาณของนางนาคไปสูสคุ ติ มีเกร็ดตำนานเลาตอมาวา ชื่อสี่แยกมหานาคที่เขตดุสิตในปจจุบัน มาจากการท่ี แมนาคอาละวาดขยายตัวใหใหญ และลนเกลารัชกาลที่ 4 ก็ยังเคยเสด็จทอดพระเนตร ดวย ม.ร.ว.คกึ ฤทธิ์ ปราโมช ไดเคยเขยี นบันทกึ เอาไวว า เม่อื พ.ศ.2468 ซง่ึ เปนสมัยที่ ทานยังเปนเด็ก ทานเคยเห็นเรือนของแมนาค เปนเรือนลักษณะเหมือนเรือนไทยภาค กลางทั่วไปอยตู ดิ รมิ คลองพระโขนง มีเสาเรอื นสูง ซ่ึงปจ จบุ ันนีไ้ ดถ กู รื้อถอนไปแลว แตอ ยา งไรกด็ ี ก็มีขอสงสยั ทีถ่ ามกันมาทุกยุคทกุ สมัยวา “แมนาค” เปนเรื่องจรงิ หรือนิยายกันแน เปน แบบเดยี วกบั “ขนุ ชาง-ขุนแผน” หรือเปลา ซงึ่ เปนเร่ืองแตง แลว ทึกทักกนั จนเชื่อวาเปนเร่อื งจรงิ ในหนังสือ “สยามประเภท” ฉบับวันศุกร ท่ี ๑ ธันวาคม ร.ศ. ๑๑๘ (พ.ศ.๒๔๔๑) สมัยรชั การที่ ๕ หรือเมอ่ื ๑๐๐ กวา ปม าแลว ไดม ีผอู า นเขียนเปนโคลง ถามนายกุหลาบ ตฤษณานนท บรรณาธกิ ารคนดงั ของยุคนั้น วา “โคลงถามเรอื่ งปศ าจนางนากพระโขนง” ขอถามกุหลาบเถา เมธา หนอยพอ เปนเรอื่ งโบราณมากลา วแสร เทจ็ จรงิ พออาจสามารถตอบ ไดแ น เพราะเรอ่ื งเกาแกแ ทเ ลา รรู ะบอื เมอื ง นางนากปศ าจนั้นเปนไฉน หนะพอ หรอื วากลา วลวงไถลหลอกลอ ๓๗ แตไ มคอ ยใกลไ กลเพยี งพระ โขนงนอ เท็จจรงิ อธิบายขอ นัน่ นน้ั อยา งไร ความลอื เลา ครั้งโบราณมา อาจชว ยผวั ทำนาก็ได เพราะวา ปศ าจสามารถดุ นักแฮ รูแนคงตอบใหค อยรรู าวความ ปราชญแ ท ณ รอบรแู นน า หรอื วาสน้ิ ปญญาหมดตู แตเ ชื่อวา ครูบาคงตอบ ไดนอ แมไมร อู ยา รตู อบใหเ ห็นจริง ซึ่งนายกหุ ลาบไดตอบวา “จะเปน วันเดอื นปใ ดจำไมได เปนคำพระศรสี มโภช (บดุ ) วัดสวุ รรณ เลา ถวาย เสด็จอปุ ชฌายว า ในรชั กาลที่ ๓ กรงุ เทพฯ อำแดงนาก บตุ รขุนศรี นายอำเภอ บานอยู ปากคลองพระโขนง เปนภรรยานายชมุ ตัวโขนทศกรรฐในพระเจา บรมวงศเ ธอ เจาฟา กรมหลวงพทิ กั ษม นตรี อำแดงนากมคี รรภค ลอดบตุ รถึงอนิจกรรม นายชมุ ผูสามีจึงนำศพ ไปไวท ่วี ัดมหาบดุ ทพ่ี ระศรสี มโภชเปน ผสู รา งตง้ั แตทา นยังเปน มหาบดุ ในรชั กาลท่ี ๒ ศพ อำแดงนากฝงไวท ่ีนน่ั ไมม ปี ศ าจหลอกหลอนผูใด เปนแตพระศรสี มโภชเจาของวัดมหาบดุ เลา ถวายพระเจา บรมวงศเธอสมเดจ็ กรมพระปรมานุชิตชโิ นรสวา นายชมุ ทศกรรฐ เปน คนมั่งมี เปน ตานอยของนายสนเศรษฐี บุตรนายชุมมชี ายหญงิ หลายคน แตล วนยงั ไมม ี สามภี รยิ าท้งั สิน้ บตุ รนายชมุ หวงั ทรพั ยส มบตั ขิ องบดิ า เกรงวาบดิ าจะมภี รรยาใหม จะ กระจายทรพั ยสมบัติเสยี หมด พวกลกู จะอดตาย พวกลกู จึงทำอบุ ายใชคนไปขวางปา ชาวเรอื ตามลำคลอง ริมปาชาท่ฝี ง ศพอำแดงนากมารดา กระทำเปน ผดี รุ า ยหลอกคน จนถงึ ชวยนายชมุ ถีบระหัดน้ำเขานา และวดิ นำ้ กูเรอื ของนายชมุ ที่ลมกไ็ ด บุตรชายแตง เปน หญิงใหค ลา ยอำแดงนากมารดา ทำกรยิ าเปนผดี รุ ายใหค นกลวั ท้งั ลำคลองพระโขนง เพื่อประโยชนจะกนั เสียไมใหผูหญิงมาเปนภรรยานายชุม บิดา พระศรสี มโภชผสู รา งวดั มหาบุดเลา ถวายเสดจ็ อปุ ช ฌายแ ตเทาน้ี บตุ รนายชุม ทศกรรฐหลายคนไดเลาถวายเสด็จ อปุ ชฌายว า ตนไดทำมารยาเปนปศาจอำแดงนากมารดาหลอกชาวบา นจริง ด่งั พระศรี สมโภชกราบทลู สมเด็จพระอุปชฌายท กุ ประการ ความวถิ ารนอกจากน้ไี มทราบถนดั ได ๓๘ ทราบชัดแตว าบุตรนายชมุ ทศกรรฐ ช่อื แบน บวชเปนพระสมหุ ของสมเดจ็ พระ อุปชฌาย พระสมหุ แบนผูนี้ผูกคอตายทถ่ี านวดั พระเชตพุ นเดยี๋ วน”้ี ถอดความวา เรอื่ งแมน าคพระโขนง แทท่จี ริงแลว เปนเรือ่ งทลี่ กู ๆ ของแมน าค สรางเร่อื งข้นึ มา เพอ่ื ใหผ หู ญงิ อืน่ กลวั ที่จะมาเปน เมยี ใหมของพอ แยง เอาทรพั ยส มบัตไิ ป แตแมจะตพี มิ พเ รอ่ื งนี้ไปแลว วา เรอื่ งแมนาคพระโขนงเปน เรอื่ งคนหลอกคน ไมใชผ หี ลอก คน แตกไ็ มอ าจหยดุ ย้งั ความเชอื่ ในเรือ่ งแมน าคเปนผีอาละวาดลงได และเช่อื กนั มากวา ๑๐๐ ปจนถึงวนั น้ี ทั้งนี้ เรื่องตำนานแมนาคพระโขนง ทั้ง 2 ความเชื่อที่กลาวมานี้ ทั้งที่กลาววาแม นาคพระโขนงเปนเรื่องของผีนางนาคที่ตายทั้งกลมและอาละวาดหลอกหลอนผูคน และ ท่กี ลา ววา แมน าคพระโขนงเปน เพยี งการสรา งเรื่องขึ้นเพอ่ื ปองกันทรพั ยส มบัตขิ องลกู นาง นาคที่ตายไป ก็มีผูคนไมนอยที่ปกใจเชื่อแบบแรก และก็อีกไมนอยที่เชื่อวาเปนแบบท่ี สอง ๓๙ เร่ืองน้ี จึงอยูทด่ี ลุ ยพินจิ ของแตล ะคน ซึ่งเราไมค วรเขาไปกา วลวงหรอื ดหู ม่ินความเชอื่ ของแตล ะคน ในปจจุบันมีการสรางศาลแมนาคไวที่วัดมหาบุศย แขวงสวนหลวง เขตสวนหลวง จงั หวดั กรงุ เทพมหานคร ศาลแมนาคในวดั จะมีผคู นมาสักการบูชาไมขาดสาย โดยบคุ คล เหลานจ้ี ะเรียกดว ยความเคารพวา “ยานาค” ขอคดิ ทายเร่อื ง 1. ความรกั ที่ประกอบไปดวยความยึดม่ันถือมั่น ยอมนำพาความเศราโศกทีย่ าวนานมาสู ตนเชนกัน เหมอื นแกวแตก ย่งิ จบั แรงก็ย่ิงเจบ็ ยิ่งไมย อมปลอย กย็ งิ่ โดนบาดอยูร่ำไป 2. การทำการส่ิงใดเพียงแคห วงั เพอ่ื จะรกั ษาไวซ ึ่งผลประโยชนของตนหรือพวกพอ ง อาจ นำความทกุ ขรอนมาสผู คู นอีกมากมาย 3. บางครั้งผูคนก็เลือกที่จะเชื่อตามสิ่งที่ตนเองเคยเชื่อมั่นและยึดถือ ถึงแมจะผูเห็นตาง หรือไมมีมูลความจริง หาเหตุผลไมไดก็ตาม เพราะฉะนั้นเรื่องความเชื่อสวนบุคคล จึง เปนสิ่งทไี่ มควรกาวลว งซึ่งกันและกนั แตค วรใชวจิ ารณญาณประกอบการตัดสินใจใหมาก ๔๐ แบบฝก หดั ทายบท 1. นักเรียนรูจักตำนานแมนาคพระโขนงจากสื่อ หรือชองทางใด และคิดวาชองทางใดท่ี ทำใหผ คู นรูจ กั ตำนานแมนาคพระโขนงมากทส่ี ดุ 2. นักเรียนคิดวาความเชื่อของผูคนในยุคสมัยกอนกับยุคสมัยนี้เกี่ยวกับตำนานแมนาค พระโขนง เหมอื นกนั หรือตา งกันอยา งไร 3. นักเรียนคิดวาอะไรคือสาเหตุที่ทำใหตำนานแมนาคพระโขนงที่ผานกาลเวาลามานับ รอยกวาป ยงั ไดรับความสนใจและรูจกั อยางแพรหลายมาจนถึงทกุ วนั นี้ 4. ตำนานแมนาคพระโขนง มีความเชื่อแตกเปน 2 อยางหลักๆ ตามที่กลาวในเรื่อง นกั เรยี นมีความคดิ เห็นอยางไรตอ ท้ัง 2 ความเชือ่ นนั้ 5. หลักจากทไ่ี ดอ านเรอื่ งตำนานแมน าคพระโขนง นักเรียนประทับใจในเร่อื งใดมากทส่ี ุด ๔๑ แรง วัดสระเกศ วัดสระเกศเปนวัดโบราณในสมยั กรุงศรี อยุธยา เดิมชื่อวัดสะแก พระบาทสมเด็จ พระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราชโปรดเกลาฯ ใหปฏิสังขรณและขุดคลองรอบพระ อาราม แลวพระราชทานนามใหมวา วัดสระเกศ ซึ่งแปลวาชำระพระเกศา เนื่องจากเคย ประทับทำพธิ พี ระกระยาสนาน เม่ือทรงกรีธาทัพกลบั จากกัมพชู ามาปราบจลาจลในกรุง ธนบรุ ี และเสดจ็ ข้ึนเถลิงถวัลยราชสมบัติใน พ.ศ.2325 มูลเหตุที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราชทรงใหเปลี่ยนชื่อวัด สะแก เปน วัดสระเกศน้ี มีหลักฐานทีค่ วรอางถึงคอื พระราชวจิ ารณในพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว เรื่องจดหมายเหตุความทรงจำของกรมหลวงนรินทรเทวีขอ 11 วา \"รับสั่งพระโองการ ตรัสวัดสะแกเรียกวัดสระเกศแลวบูรณปฏิสังขรณ เห็นควร ที่ตนทาง เสด็จพระนคร\" ๔๒ ทรงพระราชวิจารณไ วว า \"ปฏิสังขรณวัดสะแกและเปลยี่ นชอ่ื เปน วดั สระเกศ เอา มากลา วปนกบั วดั โพธเิ์ พราะเปนตนทางท่เี สดจ็ เขามาพระนครมีคำเลาๆ กันวา เสดจ็ เขา โขลนทวารสรงพระมุธาภเิ ษกตามประเพณกี ลบั จากทางไกลทวี่ ัดสะแก จึงเปลยี่ นนามวา 'วัดสระ เกศ'\" ในสมยั พระบาทสมเด็จพระนั่งเกลา เจาอยูหัวโปรดเกลาฯ ใหบ ูรณะและสรา งพระบรม บรรพตหรือภเู ขาทอง ทรงกำหนดใหเ ปนพระ ปรางคม ฐี านยอ มุมไมสบิ สอง แตส รา งไมส ำเร็จใน รัชกาล เม่อื ถงึ สมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยูหวั จงึ ทรงใหเปลยี่ นแบบเปน ภเู ขากอ พระ เจดยี ไ วบนยอด เปน ทีป่ ระดษิ ฐานพระบรม สารรี กิ ธาตุ การกอสรา งแลวเสร็จในรัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยูหัว แตวดั สระเกศยังเปนทรี่ จู ักในภาพอันนา สะพรึงกลวั นน่ั คอื ในสมยั พระบาทสมเด็จพระ พทุ ธเลศิ หลา นภาลัย พ.ศ.2363 เกดิ โรคหา ระบาดอยางหนกั ในกรงุ เทพมหานคร ขณะนั้นยังไมมีวิธีรักษา ไมรูจักการปองกัน พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลา นภาลัยจึงทรงใชวิธีพระราชทานกำลังพระราชหฤทัย โปรดฯ ใหตั้งพิธีขับไลโรคนี้ขึ้น เรียกวา \"พิธีอาพาธพินาศ\" โดยจัดขึ้นท่ีพระที่นัง่ ดุสิตมหาปราสาท มีการยิงปนใหญรอบ พระนครตลอดคืน อัญเชิญพระแกวมรกตและพระบรมสารีริกธาตุออกแห มีพระราชา คณะโปรยพระพุทธมนตตลอดทาง ทรงทำบุญเลี้ยงพระ โปรดใหปลอยปลาปลอยสัตว และประกาศไมใหประชาชน ฆา สัตวต ัดชีวติ อยูกันแตใ นบา น ๔๓ กระนน้ั กย็ งั มีคนตายเพราะอหิวาตกโรคประมาณ 3 หมน่ื คน ศพกองอยตู ามวดั เปน ภูเขาเลากา เพราะฝง และเผาไมท ัน บา งก็แอบเอาศพทิ้งลงในแมนำ้ ลำคลองในเวลากลางคืน จึงมศี พลอยเกลือ่ นกลาด ไปหมด ประชาชนตางอพยพหนอี อกไปจากเมอื งดวยความกลัว พระสงฆท ้งิ วดั งานของ ราชการและธุรกิจทง้ั หลายตองหยุดชะงกั เพราะผูคนถา ไมห นไี ปกม็ ภี าระในการดแู ลคน ปว ยและจัดการกบั ศพของญาตมิ ิตร ๔๔ ในเวลานัน้ วัดสระเกศเปนศนู ยรวมของแรง จำนวนนบั พัน อหวิ าตกโรคเวยี นมาใน ทุกฤดูแลง และหายไปในฤดูฝนเชนน้ีทุกป จนในป พ.ศ.2392 อหิวาตก ร็ ะบาดหนักอีก ครัง้ หน่ึง ครั้งนเี้ กิดขน้ึ ที่ปน ังกอ น แลวแพรร ะบาดมาจนถึงกรุงเทพฯ เรียกกันวาหาลงประกา ในระยะเวลาชวง 1 เดือนที่เริ่มระบาดมีผูเสียชีวิตถึง 15,000-20,000 คน และตลอดฤดูตายถงึ 40,000 คน เจาฟามงกุฎฯ คือรัชกาลที่ 4 ซึ่งขณะนั้นทรงดำรงเพศบรรพชิตเปนพระราชา คณะ ไดท รงบญั ชาใหวดั สามวัด คอื วัดสระเกศ วัดบางลำพู (วัดสังเวชวิศยาราม) และวัด ตีนเลน (วดั เชงิ เลน หรอื วดั บพติ รพมิ ขุ ) เปนสถานทสี่ ำหรับเผาศพ มศี พท่นี ำมาเผาสูงสดุ ถึงวนั ละ 696 ศพ แตก ระนัน้ ศพท่ีเผาไมทันก็ถูกกองสุมกัน อยูตามวัด โดยเฉพาะวัดสระเกศมีศพสงไปไวมากที่สุด ทำใหฝูงแรงแหไปลงทึ้งกิน ซากศพ ตามลานวัด บนตน ไม บนกำแพง และหลังคากุฏิเตม็ ไปดว ยแรง แมเจาหนาที่จะถือไมคอยไลก็ไมอาจกั้นฝูงแรงที่จองเขามารุมทึ้งซากศพอยางหิว กระหายได และจิกกินซากศพจนเห็นกระดูกขาวโพลน พฤติกรรมของ \"แรงวัดสระเกศ\" ทีน่ า สยดสยองจงึ เปนที่กลา วขวัญกนั ไปท่ัว ๔๕