หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม
รายวิชา ศาสนาและหนาทพี่ ลเมือง
(สค31002)
ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย
หลักสตู รการศกึ ษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพื้นฐาน
พุทธศกั ราช 2551
หา มจาํ หนา ย
หนังสอื เรียนเลม น้จี ดั พมิ พดวยเงนิ งบประมาณแผน ดนิ เพื่อการศึกษาตลอดชวี ติ สําหรับประชาชน
ลิขสิทธ์เิ ปน ของ สํานกั งาน กศน. สาํ นกั งานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร
สํานกั งานสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั
สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร
กระทรวงศึกษาธิการ
เอกสารทางวชิ าการลาํ ดับท่ี 39/2554
หนงั สอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม
รายวชิ า ศาสนาและหนาทพี่ ลเมอื ง (สค31002)
ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย
เอกสารทางวชิ าการลําดบั ท่ี 39/2554
คํานํา
สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั ไดด าํ เนนิ การจดั ทาํ
หนงั สอื เรยี นชุดใหมน ีข้ ึ้น เพื่อสําหรับใชใ นการเรียนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับ
การศึกษาขั้นพื้นฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 ทมี่ วี ตั ถปุ ระสงคใ นการพฒั นาผเู รยี นใหม คี ณุ ธรรม
จริยธรรม มีสติปญญาและศักยภาพในการประกอบอาชีพ การศึกษาตอและสามารถ
ดาํ รงชวี ติ อยใู นครอบครวั ชมุ ชน สงั คมไดอ ยา งมคี วามสขุ โดยผเู รยี นสามารถนาํ หนงั สอื เรยี น
ไปใชในการเรียนดวยวิธีการศึกษาคนควาดวยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรม รวมทั้งแบบฝกหัด
เพื่อทดสอบความรูความเขาใจในสาระเนื้อหา โดยเมื่อศึกษาแลวยังไมเขาใจ สามารถกลับ
ไปศึกษาใหมได ผูเรียนอาจจะสามารถเพิ่มพูนความรูหลังจากศึกษาหนังสือเรียนนี้ โดยนํา
ความรไู ปแลกเปลย่ี นกบั เพอ่ื นในชน้ั เรยี น ศกึ ษาจากภมู ปิ ญ ญาทอ งถนิ่ จากแหลง เรยี นรแู ละ
จากสอื่ อนื่ ๆ
ในการดาํ เนนิ การจดั ทาํ หนงั สอื เรยี นตามหลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศกึ ษา
ขน้ั พน้ื ฐานพุทธศกั ราช 2551 ไดร ับความรวมมอื ที่ดีจากผูท รงคณุ วฒุ ิและผเู ก่ยี วขอ งหลาย
ทานซ่ึงชวยกนั คนควา และเรยี บเรยี งเนอื้ หาสาระจากสอ่ื ตางๆ เพอื่ ใหไดสอ่ื ทีส่ อดคลองกบั
หลกั สตู รและเปน ประโยชนต อ ผเู รยี นทอ่ี ยนู อกระบบอยา งแทจ รงิ สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษา
นอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั ขอขอบคณุ คณะทป่ี รกึ ษาคณะผเู รยี บเรยี ง ตลอดจน
คณะผูจดั ทําทุกทานทีไ่ ดใหความรวมมอื ดวยดี ไว ณ โอกาสนี้
สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั หวงั วา หนงั สอื เรยี น
ชุดนี้จะเปน ประโยชนใ นการจดั การเรยี นการสอนตามสมควร หากมขี อ เสนอแนะประการใด
สํานักงานสงเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย ขอนอ มรับไวดวยความ
ขอบคณุ ยิ่ง
สาํ นักงาน กศน.
สารบญั
หนา
คาํ แนะนาํ การใชห นังสือเรียน
โครงสรา งรายวิชา ศาสนาและหนาทีพ่ ลเมอื ง (สค31002)
ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย
บทท่ี 1 ศาสนาตางๆ ในโลก ..................................................................................1
เร่อื งท่ี 1 ความหมาย คณุ คา และประโยชนข องศาสนา...............................3
เรือ่ งที่ 2 พุทธประวัตแิ ละหลักธรรมคาํ สอนของพุทธศาสนา .......................4
เรือ่ งที่ 3 ประวัตศิ าสดา และคําสอนของศาสนาอิสลาม.............................21
เร่ืองท่ี 4 ประวัติศาสดา และคาํ สอนของศาสนาคริสต...............................23
เร่อื งท่ี 5 ประวัติศาสนาพราหณ- ฮินดู และคาํ สอน ....................................27
เรอ่ื งที่ 6 ประวตั ิศาสดาของศาสนาซกิ ซและคาํ สอน .................................37
เรื่องท่ี 7 การเผยแผศ าสนาตางๆในโลก ..................................................44
เร่อื งที่ 8 กรณตี วั อยา งปาเลสไตน............................................................48
เรอื่ งท่ี 9 แนวปอ งกัน และแกไ ขความขดั แยงทางศาสนา...........................49
เรอ่ื งท่ี 10 หลกั ธรรมในแตละศาสนาท่สี งผลใหอ ยูร วมกบั
ศาสนาอื่นไดอ ยา งมคี วามสุข.....................................................50
เรอ่ื งท่ี 11 วิธฝี กปฏบิ ตั พิ ัฒนาจติ ในแตละศาสนา .......................................52
บทท่ี 2 วฒั นธรรมประเพณแี ละคานิยมของประเทศของโลก...............................57
เรือ่ งที่ 1 ความหมาย ความสําคัญของวัฒนธรรม.....................................58
เรอื่ งท่ี 2 เอกลักษณว ัฒนธรรมไทย..........................................................59
เร่ืองท่ี 3 การเปล่ียนแปลงทางวฒั นธรรมและการเลือกรับวฒั นธรรม..........60
เรอ่ื งท่ี 4 ประเพณใี นโลก.........................................................................61
เรอ่ื งท่ี 5 ความสาํ คัญของคา นิยม และคา นิยมในสงั คมไทย.......................62
เรื่องที่ 6 คานิยมทีพ่ ึงประสงคข องสงั คมโลก ............................................65
เรอ่ื งท่ี 7 การปองกันและแกไขปญหาพฤติกรรมตามคา นิยม
ทไ่ี มพึงประสงคข องสงั คมไทย...................................................67
บทที่ 3 รฐั ธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย..........................................................69
เร่อื งที่ 1 ความเปนมาการเปลี่ยนแปลงรัฐธรรมนญู ...................................70
เรอ่ื งที่ 2 สาระสาํ คัญของรัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย ......................72
สารบญั (ตอ)
เร่อื งท่ี 3 บทบาทหนาทีข่ ององคกรตามรฐั ธรรมนญู
และการตรวจสอบการใชอํานาจรฐั .............................................81
เร่อื งที่ 4 บทบัญญตั ขิ องรฐั ธรรมนูญท่มี ีผลตอการเปล่ียนแปลง
ทางสงั คมและมีผลตอ ฐานะของประเทศไทยในสังคมโลก............87
เรื่องท่ี 5 หนา ที่พลเมอื งตามรฐั ธรรมนูญและกฎหมายอนื่ ๆ.......................90
บทท่ี 4 สิทธิมนษุ ยชน..........................................................................................95
เรอื่ งท่ี 1 หลักสทิ ธมิ นุษยสากล................................................................96
เร่ืองที่ 2 สทิ ธิมนุษยชนในประเทศไทย ..................................................102
เรือ่ งท่ี 3 แนวทางการปฏิบตั ติ นตามหลักสทิ ธมิ นษุ ยชน..........................106
บรรณานกุ รม .............................................................................................111
เฉลยกิจกรรม .............................................................................................112
คาํ แนะนําในการใชห นงั สือเรยี น
หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาศาสนาและหนาที่พลเมือง ระดับ
มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย เปน หนงั สอื เรยี นทจี่ ดั ทาํ ขนึ้ สาํ หรบั ผเู รยี นทเี่ ปน นกั ศกึ ษานอกระบบ
ในการศึกษาหนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาศาสนาและหนาท่ีพลเมือง
ผเู รยี นควรปฏิบตั ิ ดังนี้
1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาใหเขาใจในหัวขอสาระสําคัญ ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง
และขอบขายเนื้อหา
2. ศึกษารายละเอียดเนื้อหาของแตละบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามที่
กาํ หนด แลว ตรวจสอบ กบั แนวตอบกจิ กรรมทก่ี าํ หนด ถา ผเู รยี นตอบผดิ ควรกลบั ไปศกึ ษา
และทําความเขา ใจในเน้อื หาน้ันใหม ใหเขาใจกอนทจี่ ะศึกษาเร่อื งตอไป
3. ปฏบิ ตั กิ จิ กรรมทา ยเรอ่ื งของแตล ะเรอ่ื ง เพอ่ื เปน การสรปุ ความรู ความเขา ใจของ
เนอ้ื หาในเรอ่ื งนน้ั ๆ อกี ครง้ั และการปฏบิ ตั กิ จิ กรรมของแตล ะเนอื้ หาแตล ะเรอ่ื ง ผเู รยี นสามารถ
นําไปตรวจสอบกบั ครูและเพ่ือนๆ ที่รว มเรยี นในรายวิชาและระดบั เดียวกนั ได
4. หนงั สอื เรียนเลมนี้มี 4 บท คอื
บทที่ 1 ศาสนาตางๆ ในโลก
บทท่ี 2 วัฒนธรรมประเพณี และคา นิยมของประเทศไทยและของโลก
บทท่ี 3 รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย
บทท่ี 4 สทิ ธมิ นษุ ยชน
โครงสราง
รายวิชาศาสนาและหนาทพี่ ลเมอื ง (สค31002)
ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย
สาระสาํ คัญ
เปน สาระทเ่ี กย่ี วกบั ศาสนาตา งๆ ทเ่ี กย่ี วขอ งกบั กาํ เนดิ ศาสนาและศาสดาของศาสนา
ตา งๆ หลกั ธรรมสาํ คญั ของศาสนาตา งๆ การเผยแพรศ าสนา ความขดั แยง ในศาสนา การ
ปฏบิ ตั ติ นใหอ ยรู ว มกนั อยา งสนั ตสิ ขุ การฝก จติ ในแตล ะศาสนา การพฒั นาปญ ญาในการแกไ ข
ปญหา ตนเอง ครอบครัว ชุมชนและสังคม วัฒนธรรมประเพณีดานภาษา การแตง กาย
อาหาร ประเพณีสําคัญๆ ของประเทศตางๆ ในโลก การอนุรักษและสืบทอดวัฒนธรรม
ประเพณี การมสี ว นรว มในการสบื ทอดและปฏบิ ตั ติ นเปน แบบอยา งในการอนรุ กั ษว ฒั นธรรม
ตามประเพณีของชาติ และการเลือกปรับใชวัฒนธรรมตางชาติไดอยางเหมาะสมกับตนเอง
และสังคมไทย คานยิ มท่พี ึงประสงคของสังคมไทยและประเทศตา งๆ ในโลก การปฏิบตั ติ น
เปน ผนู ําในการปองกันและแกไขพฤตกิ รรมไมเ ปนท่ีพงึ ประสงคใ นสงั คมไทย
ผลการเรียนรูท ีค่ าดหวัง
1. อธบิ ายประวัติ หลกั คาํ สอน และการปฏิบัตติ นตามหลกั ศาสนาท่ีตนนับถอื
2. เหน็ ความสาํ คญั ของ วฒั นธรรม ประเพณี และมสี ว นในการปฏบิ ตั ติ นตามวฒั นธรรม
ประเพณที อ งถน่ิ
3. ปฏิบตั ิตนตามหลกั ธรรมทางศาสนา วัฒนธรรม ประเพณี
4. ยอมรับและปฏิบัติตนเพื่อการอยูรวมกันอยางสันติสุขในสังคมที่มีความหลาก
หลายทางศาสนา วฒั นธรรม ประเพณี
ขอบขา ยเนือ้ หา
บทที่ 1 ศาสนาตา งๆ ในโลก
เร่อื งที่ 1 ความหมาย คณุ คา และประโยชนข องศาสนา
เร่อื งท่ี 2 พทุ ธประวตั แิ ละหลกั ธรรมคําสอนของพทุ ธศาสนา
เรอ่ื งท่ี 3 ประวตั ศิ าสดา และคําสอนของศาสนาอสิ ลาม
เร่อื งที่ 4 ประวตั ิศาสดา และคาํ สอนของศาสนาคริสต
เรือ่ งท่ี 5 ประวติ ิศาสนาพราหณ-ฮินดู และคาํ สอน
เร่อื งท่ี 6 ประวตั ิศาสดาของศาสนาซกิ ซแ ละคาํ สอน
เรือ่ งที่ 7 การเผยแผศาสนาตางๆ ในโลก
เร่ืองที่ 8 กรณตี วั อยา งปาเลสไตน
เรื่องท่ี 9 แนวทางปองกันและแกไ ขความขัดแยง ทางศาสนา
เร่อื งท่ี 10 หลักธรรมในแตละศาสนาที่สงผลใหอยูรวมกับศาสนาอ่ืนได
อยางมีความสขุ
เรอื่ งท่ี 11 วธิ ฝี กปฏบิ ัตพิ ัฒนาจติ ในแตละศาสนา
บทท่ี 2 วฒั นธรรมประเพณีและคานิยมของประเทศของโลก
เรื่องท่ี 1 ความหมาย ความสําคญั ของวัฒนธรรม
เรือ่ งที่ 2 เอกลกั ษณว ฒั นธรรมไทย
เร่ืองที่ 3 การเปลย่ี นแปลงทางวัฒนธรรมและรับวัฒนธรรม
เรือ่ งที่ 4 ประเพณใี นโลก
เรือ่ งที่ 5 ความสําคญั ของคานยิ ม และคา นยิ มในสังคมไทย
เรอื่ งที่ 6 คา นิยมท่ีพ่งึ ประสงคของสงั คมโลก
เรอ่ื งท่ี 7 การปอ งกนั และแกไ ขปญ หาพฤตกิ รรมตามคา นยิ ม
ทไ่ี มพ งึ ประสงคข องสงั คมไทย
บทท่ี 3 รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย
เรอ่ื งท่ี 1 ความเปน มาการเปลย่ี นแปลงรฐั ธรรมนญู
เรอ่ื งท่ี 2 สาระสาํ คญั ของรฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย
เรอ่ื งท่ี 3 บทบาทหนาท่ีขององคกรตามรัฐธรรมนูญและการตรวจสอบ
การใชอ าํ นาจรฐั
เรอ่ื งท่ี 4 บทบญั ญตั ขิ องรฐั ธรรมนญู ทม่ี ผี ลตอ การเปลย่ี นแปลงทางสงั คม
และมผี ลตอ ฐานะของประเทศไทยในสงั คมโลก
เรอ่ื งท่ี 5 หนา ทพ่ี ลเมอื งตามรฐั ธรรมนญู และกฎหมายอน่ื ๆ
บทท่ี 4 สทิ ธมิ นษุ ยชน
เรอ่ื งท่ี 1 หลกั สทิ ธมิ นษุ ยสากล
เรอ่ื งท่ี 2 สทิ ธมิ นษุ ยชนในประเทศไทย
เรอ่ื งท่ี 3 แนวทางการปฏบิ ตั ติ นตามหลกั สทิ ธมิ นษุ ยชน
บรรณานุกรม
สอื่ ประกอบการเรยี นรู
1. หนังสือ ศาสนาสากล
2. ซีดี ศาสนาพุทธ
ศาสนาคริสต
ศาสนาอสิ ลาม
ศาสนาฮินดู
3. หนงั สือวัฒนธรรม ประเพณใี นสงั คมไทย
4. หนังสือ วัฒนธรรม ประเพณขี องประเทศตาง ๆ ในโลก
5. คอมพวิ เตอร อนิ เทอรเ นต็
1บทท่ี ศาสนาในโลก
สาระสาํ คัญ
ศาสนาตา งๆ ในโลกมคี ณุ คา และเปน ประโยชนต อ ชาวโลก เพราะกอ ใหเ กดิ จรยิ ธรรม
เปนแนวทางการดําเนินชีวิต ทําใหมนุษยสามารถปกครองตนเองได ชวยใหสังคมดีขึ้น
สาํ หรบั ประเทศไทยมผี นู บั ถอื ศาสนาพทุ ธมากทสี่ ดุ รองลงมาคอื ศาสนาอสิ ลามศาสนาครสิ ต
ศาสนาฮนิ ดู และศาสนาซกิ ซ แตใ นโลกมผี นู บั ถอื ศาสนาครสิ ตม ากทสี่ ดุ รองลงมาคอื ศาสนา
อิสลาม ศาสนาฮินดู และศาสนาพุทธ การศึกษาคําสอนศาสนาตางๆ ของศาสนิกชนเพ่ือ
นํามาประพฤติสงผลใหสังคมมีความสุข ศาสนาทุกศาสนาลวนสั่งสอนใหคนเปนคนดี
เพื่อสังคมเกิดความขัดแยงควรรีบหาทางแกไขโดยการนําคําสอนทางศาสนามาประพฤติ
ปฏิบตั ิจึงจะสง ผลใหสังคมเกดิ ความสงบสขุ ตลอดไป
ผลการเรียนทคี่ าดหวัง
1. มคี วามรคู วามเขา ใจศาสนาที่สําคัญๆในโลก
2. มีความรูค วามเขาใจในหลักธรรมสาํ คัญของแตล ะศาสนา
3. เห็นความสําคัญในการอยูรวมกบั ศาสนาอนื่ อยา งสันตสิ ขุ
4. ประพฤติปฏิบัติตนสงผลใหสามารถอยรู วมกันกับศาสนาอ่ืนอยางสนั ตสิ ุข
5. ฝกปฏิบัติพัฒนาจิตเพ่ือใหสามารถพัฒนาตนเองใหมีสติปญญาในการแกปญหา
ตางๆ และพฒั นาตนเอง
ขอบขา ยเนอ้ื หา
บทท่ี 1 ศาสนาในโลก
เรือ่ งที่ 1 ความหมายคณุ คาและประโยชนของศาสนา
เร่อื งที่ 2 พุทธประวัติและหลกั ธรรมคาํ สอนของพทุ ธศาสนา
เร่ืองที่ 3 ประวตั ศิ าสดาและคาํ สอนของศาสนาอสิ ลาม
เร่อื งท่ี 4 ประวัติศาสดาและคาํ สอนของศาสนาครสิ ต
เร่ืองที่ 5 ประวัติศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดแู ละคาํ สอน
เรอ่ื งที่ 6 ประวตั ิศาสดาและคาํ สอนของศาสนาซกิ ซ
เร่ืองท่ี 7 การเผยแพรศาสนาตา งๆในโลก
เรอ่ื งที่ 8 กรณตี ัวอยา งปาเลสไตน
2 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสงั คม
เร่อื งท่ี 9 แนวทางปองกนั และแกไขความขัดแยงทางศาสนา
เรื่องท่ี 10 หลกั ธรรมในแตละศาสนาทส่ี ง ผลใหอยูรวมกบั ศาสนาอนื่ ได
อยา งมคี วามสขุ
เรอ่ื งที่ 11 วิธฝี ก ปฏบิ ตั ิพฒั นาจติ ในแตละศาสนา
สอ่ื ประกอบการเรยี นรู
ซี.ดศี าสนาสากล
เอกสารศาสนาสากล และความขดั แยงในปาเลสไตน
รายวชิ าศาสนาและหนาที่พลเมือง (สค31002) << ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 3
เรอื่ งที่ 1 ความหมายคณุ คา และประโยชนข องศาสนา
ความหมายของศาสนา
ศาสนา คือ คําสอนที่ศาสดานาํ มาเผยแพรสง่ั สอน แจกแจงแสดงใหมนษุ ยเวนจาก
ความชั่วกระทําแตความดี ซึ่งมนุษยยึดถือปฏิบัติตามคําสอนน้ันดวยความเคารพเลื่อมใส
และศรทั ธาคาํ สอนดงั กลา วจะมลี กั ษณะเปน สจั ธรรมศาสนามคี วามสาํ คญั ตอ บคุ คลและสงั คม
ทาํ ใหม นษุ ยทุกคนเปนคนดีและอยูรว มกันอยางสันติสุข ศาสนาในโลกน้มี อี ยูม ากมายหลาย
ศาสนาดว ยกนั แตว ตั ถุประสงคอันสําคญั ยงิ่ มองทุกๆศาสนาเปน ไปในทางเดียวกนั กลา วคอื
ชกั จงู ใจใหค นละความชวั่ ประพฤตคิ วามดเี หมอื นกนั หมดหากแตว า การปฏบิ ตั พิ ธิ กี รรมยอ ม
แตกตา งกนั ความเช่ือถอื ของแตล ะศาสนา
คุณคาของศาสนา
1. เปนที่ยดึ เหนย่ี วจิตใจของมนษุ ย
2. เปน บอ เกดิ แหงความสามัคคีของหมคู ณะและในหมูมนษุ ยช าติ
3. เปนเคร่อื งดับความเรา รอ นใจทําใหส งบรมเยน็
4. เปนบอ เกิดแหงจริยธรรมศลี ธรรมและคุณธรรม
5. เปน บอ เกิดแหงการศกึ ษาขนบธรรมเนียมประเพณอี ันดีงาม
6. เปนดวงประทบี สองโลกทีม่ ืดมิดอวิชชาใหก ลับสวางไสวดว ยวิชชา
ประโยชนของศาสนา
ศาสนามีประโยชนมากมายหลายประการกลา วโดยสรปุ มี 6 ประการคือ
1. ศาสนาเปนแหลงกําเนิดจริยธรรม ศาสนาทุกศาสนาสอนใหเราทราบวาอะไร
คือความช่ัวที่ควรละเวนอะไรคือความดีที่ควรกระทําอะไรคือสิ่งที่บุคคลในสังคมพึงปฏิบัติ
เพอ่ื ใหอ ยูร วมกันอยางมีความสุขดังนั้นทกุ ศาสนาจึงเปนแหลง กาํ เนดิ แหงความดที ้งั ปวง
2. ศาสนาเปน แนวทางการดาํ เนนิ ชวี ติ ทกุ ศาสนาจะวางหลกั การดาํ เนนิ ชวี ติ เปน
ขน้ั ๆเชนพระพุทธศาสนาวางไว 3 ขนั้ คอื ขัน้ ตน เนนการพง่ึ ตนเองไดมีความสุขตามประสา
ชาวโลกขน้ั กลางเนน ความเจรญิ กา วหนา ทางคณุ ธรรมและขน้ั สงู เนน การลด ละ โลภ โกรธ หลง
3. ศาสนาทาํ ใหผ นู บั ถอื ปกครองตนเองได หลกั คาํ สอนใหร จู กั รบั ผดิ ชอบตนเอง
คนที่ทําตามคําสอนทางศาสนาเครงครัดจะมีหิริโอตตัปปะไมทําช่ัวทั้งที่ลับและท่ีแจงเพราะ
สามารถควบคุมตนเองได
4. ศาสนาชวยใหสังคมดีขึ้น คําสอนทางศาสนาเนนใหคนในสังคมเวนจากการ
เบียดเบียนกันเอารัดเอาเปรียบกันสอนใหเอื้อเฟอเผื่อแพรมีความซ้ือสัตยสุจริตตอกันเปน
เหตใุ หส งั คมมคี วามสงบสนั ตยิ ง่ิ ขน้ึ สอนใหอ ดทนเพยี รพยายามทาํ ความดสี รา งสรรคผ ลงาน
และประโยชนใ หกับสงั คม
4 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม
5. ศาสนาชวยควบคุมสังคมดีขึ้น ทุกสังคมจะมีระเบียบขอบังคับจารีตประเพณี
และกฎหมายเปนมาตรการควบคุมสังคมใหสงบสุขแตสิ่งเหลานี้ไมสามารถควบคุมสังคมให
สงบสุขแทจริงไดเชนกฎหมายก็ควบคุมไดเฉพาะพฤติกรรมทางกายและทางวาจาเทาน้ันไม
สามารถลึกลงไปถึงจติ ใจไดศาสนาเทานั้นจึงจะควบคุมคนไดท งั้ กาย วาจา และใจ
ศาสนาในประเทศศาสนาพทุ ธเปน ศาสนาประจาํ ชาตไิ ทยมผี นู บั ถอื มากทส่ี ดุ รองลง
มาคอื ศาสนาอสิ ลาม ศาสนาคริสต ศาสนาพราหมณ- ฮินดู และศาสนาซิกซ รายละเอียดของ
แตล ะศาสนาดังตอไปนคี้ ือ
เรอ่ื งท่ี 2 พุทธประวตั ิและหลกั ธรรมคาํ สอนของพุทธศาสนา
พระพุทธศาสนาเชือ่ เรอื่ งการเวยี นวา ย ตาย เกิด ในวัฎสงสารถา สัตวโลกยังมีกิเลส
คือโลภ โกรธ หลงจะตอ งเกิดในไตรภูมคิ ือ 3 โลก ไดแก นรกภูมิ โลกมนุษย และเทวโลก
และในการเกดิ เปน พระพทุ ธเจา เพอื่ ทจี่ ะโปรดสตั วโ ลกใหพ น บารมเี พอ่ื ใหบ ารมสี มบรู ณจ งึ จะ
เกดิ เปน พระพทุ ธเจา ใหพ ระเจา ไดบ าํ เพญ็ บารมมี าทกุ ภพทกุ ชาตแิ ละบาํ เพญ็ บารมอี ยา งยง่ิ ยวด
ใน 10 ชาตสิ ุดทายเรยี กวาทศชาติซงึ่ ไดกลาวไวในพระสุตตนั ตปฎ ก โดยมีความยอๆดังน้ี
1. เตมียช าดก
เปนชาดกที่แสดงถึงการบําเพ็ญเนกขัมมบารมีคือการออกบวช ความวาตระเตมีย
เกิดในตระกูลกษัตริยแตทรงเกรงวาจะตองข้ึนครองราชยเปนพระราชาเพราะทรงเห็น
การลงโทษโจรตามคําส่ังของพระราชา เชน เฆี่ยนบางเอาหอกแทงบา งพระองคจงึ ทรงแกลง
เปน งอ ย เปลย้ี หหู นวก เปน ใบ ไมพ ดู จากบั ใคร พระราชาปรกึ ษากบั พราหมณใ หน าํ พระองค
ไปฝงเสียพระมารดาทรงคัดคานแตไมสําเร็จจึงทรงขอใหพระเตมียครองราชย 7 วันเผ่ือ
พระองคจ ะตรสั บาง ครง้ั ครบ 7 วนั แลวพระเตมียกไ็ มตรัส ดังนั้นสารถจี ึงนาํ พระเตมียไปฝง
ตามคาํ สง่ั ของพระราชาครงั้ สารถขี ดุ หลมุ เตรยี มฝง ขณะกาํ ลงั ขดุ หลมุ พระเตมยี ล งจากรถและ
ตรสั ปราศรยั แจง วา พระองคต อ งการจะบวชไมต อ งการเปน พระราชจากนน้ั สารถกี ลบั ไปบอก
พระราชา พระราชาจึงเชิญพระเตมียกลับไปครองราชย พระเตมียกลับเทศนาสั่งสอนจน
พระชนกชนนีและบรวิ ารพากนั เลอื่ มใสออกบวชตาม
2. มหาชนกชาดก
ชาดกเรอ่ื งนแ้ี สดงถงึ การบาํ เพญ็ วริ ยิ บารมคี อื ความเพยี รใจความสาํ คญั คอื พระมหา
ชนกราชกุมารเดนิ ทางไปทางทะเล เรือแตกคนทัง้ หลายจมนํา้ ตายบางเปนเหยอ่ื ของสตั วน าํ้
บา งแตพ ระองคไ มท รงละความอตุ สาหะทรงวา ยนา้ํ โดยกาํ หนดทศิ ทางแหง กรงุ มถิ ลิ าในทสี่ ดุ
กไ็ ดร อดชวี ติ กลบั ไปกรงุ มถิ ลิ าได ชาดกเรอ่ื งนเ้ี ปน ทม่ี าแหง ภาษติ ทวี่ า เปน ชายควรเพยี รรา่ํ ไป
อยาเบอ่ื หนา ย(ความเพียร)เสียเราเห็นตวั เองเปน ไดอ ยางท่ปี รารถนาข้นึ จากนาํ้ มาสูบกได
รายวชิ าศาสนาและหนาทพ่ี ลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 5
3. สวุ รรณสามชาดก
ชาดกเรอื่ งนแ้ี สดงถงึ การบาํ เพญ็ เมตตาบารมคี อื การแผไ มต รจิ ติ คดิ จะใหส ตั วท งั้ ปวง
เปนสุขทั่วหนา มีเร่ืองเลาวา สุวรรณสามเลี้ยงมารดาบิดาของตนซึ่งเสียจักษุในปาและ
เน่ืองจากเปนผูเมตตาปรารถดีตอผูอื่นหมูเน้ือก็เดินตามแวดลอมไปในที่ตางๆวันหนึ่งถูก
พระเจา กรงุ พาราณสชี อื่ พระเจา กบลิ ยกั ษย งิ เอาดว ยธนดู ว ยเขา พระทยั ผดิ ภายหลงั เมอ่ื ทราบ
วาเปนมาณพผูเล้ียงมารดาบิดาก็สลดพระทัยจึงไปจูงมารดาของสุวรรณสามมามารดาบิดา
ของสวุ รรณกต็ งั้ สจั จกรยิ าอา งคณุ ความดขี องสวุ รรณสาม สวุ รรณสามกฟ็ น คนื สตแิ ละไดส อน
พระราชาแสดงคติธรรมวาผูใดเลี้ยงมารดาบิดาโดยธรรมแมเทวดาก็ยอมรักษาผูน้ันยอมมี
คนสรรเสรญิ ในโลกนลี้ ะโลกนไ้ี ปแลว กไ็ ปเกดิ ในสวรรคต อ จากนน้ั เมอื่ พระราชาขอใหส ง่ั สอน
ตอไปอกี กส็ อนใหทรงปฏบิ ตั ธิ รรมปฏิบัติชอบในบคุ คลท้ังปวง
4. เนมิราชชาดก
ชาดกเร่ืองนี้แสดงถึงการบําเพ็ญอธิฐานบารมีคือความต้ังใจมั่นคงมีเร่ืองเลาวาเนมิ
ราชไดข น้ึ ครองราชยต อ จากพระราชบดิ าทรงบาํ เพญ็ คณุ งามความดเี ปน ทร่ี กั ของมหาชนและ
ในที่สุดเมื่อทรงมอบราชสมบัติแกพระราชโอรสเสด็จออกผนวชเชนเดียวกับท่ีพระราชบิดา
ของพระองคเคยทรงบําเพ็ญมาทอดพระเนตรเห็นเสนพระเกศาหงอกบางก็สลดพระทัยใน
สังขารจงึ ทรงออกผนวช
5. มโหสถชาดก
ชาดกเรื่องนี้แสดงถึงการบําเพ็ญอธิฐานบารมีคือความต้ังใจม่ันคงมีเร่ืองเลาวามโห
สถบัณฑิตเปนท่ีปรึกษาหนุมของพระเจาวิเทหะแหงกรุงมิถิลาทานมีความฉลาดรูสามารถ
แนะนําในปญหาตางๆไดอยางถูกตองรอบคอบเอาชนะที่ปรึกษาอ่ืนๆที่ริษยาใสความดวย
ความดไี มพ ยาบาทอาฆาตครง้ั หลงั ใชอ บุ ายปอ งกนั พระราชาจากราชศตั รแู ละจบั ราชศตั รซู ง่ึ
เปนกษัตรยิ พ ระนครอื่นได
6. ภูริทัตชาดก
ชาดกเร่ืองน้ีแสดงถึงการบําเพ็ญศีลบารมี คือการรักษาศีลมีเร่ืองเลาวาภูริทัตตนา
คราชไปจําศีลอยูริมฝงแมนํ้ายนุนายอมอดทนใหหมองูจับไปทรมานตางๆทั้งที่สามารถจะ
ทําลายหมองไู ดดวยฤทธ์ดิ ว ยความท่มี ีใจม่ันตอ ศลี ของตนในท่ีสดุ กไ็ ดอิสรภาพ
7. จนั ทกุมารชาดก
ชาดกเรอื่ งนแ้ี สดงถงึ การบาํ เพญ็ ขนั ตบิ ารมคี อื ความอดทนจนั ทกมุ ารเปน โอรสของ
พระเจาเอกราชพระองคทรงชวยประชาชนใหพนจากคดีซ่ึงกัณฑหาลพราหมณราชปุโรหิต
เปน ผรู บั สนิ บนตดั สนิ คดขี าดความเปน ธรรมสง ผลใหก ณั ฑหาลพราหมณผ กู อาฆาตพยาบาท
วนั หนง่ึ พระเจา เอกราชทรงพระสบุ นิ เหน็ ดาวดงึ สเ ทวโลกเมอ่ื ทรงตนื่ บรรทมทรงพระประสงค
ทางไปดาวดงึ สเ ทวโลกจงึ ตรสั ถามกณั ฑหาลพราหมหก ณั ฑหาลพราหมหจ งึ กราบทลู แนะนาํ
ใหตรัสพระเศียรโอรส ธิดา มเหสี บูชายัญแมใครจะทัดทานขอรองก็ไมเปนผลรอนถึง
ทา วสกั กะ(พระอนิ ทร) ตอ งมาชแ้ี จงใหห ายเขา ใจผดิ วา วธิ นี ไ้ี มใ ชท างไปสวรรค มหาชนจงึ รมุ ฆา
กัณฑหาลพราหมณ และเนรเทศพระเจา เอกราชแลว กราบทลู เชญิ จันทกุมารข้นึ ครองราชย
6 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม
8. นารทชาดก
ชาดกเรอ่ื งนแี้ สดงถงึ การบาํ เพญ็ อเุ บกขาบารมคี อื การวางเฉยพระพรหมนารถไดช ว ย
ใหพระเจาอังคติราชแหงกรุงมิถิลามหานครพนจากความคิดเห็นผิดท่ีไดรับคําสอนจาก
คณุ าชวี กวารปู กายของคนสตั วเ ปน ของเทย่ี งแมต ดั ศรษี ะผอู นื่ แลว ไมบ าปสุ ทกุ ข เกดิ ไดเ อง
ไมม เี หตคุ นเราเวยี นวา ยตายเกดิ หนกั เขา กบ็ รสิ ทุ ธเิ์ องเมอ่ื พระองคม คี วามเหน็ ดงั นน้ั พระเจา
องั คตริ าชจงึ สง่ั ใหร อ้ื โรงทานและมวั เมาในโลกยี ร อ นถงึ พระธดิ าคอื พระนางรจุ าทรงหว งพระบดิ า
จึงสวดออนวอนขอใหพระบิดาพนจากความมัวเมารอนถึงพระพรหมนาทรทรงจําแลงกาย
เปน นกั บวชทรงสอนใหพ ระเจา องั คตริ าชใหก ลบั ความเหน็ ทผ่ี ดิ มาบาํ เพญ็ กศุ ล ถอื ศลี ทาํ ทาน
ปกครองเมอื งโดยสงบรม เย็น
9. วทิ รู ชาดก
ชาดกเร่ืองน้ีแสดงถึงการบําเพ็ญสัจจบารมีคือความซื่อสัตยบัณฑิตมีหนาที่ถวาย
คําแนะนําแกพระเจาธนัญชัยโกรัพยะซึ่งเปนพระราชาท่ีคนนับถือมากคร้ังหน่ึงปุณณกยักษ
มาทาพระเจาธนัญชัยโกทัพยะเลนสกาถาแพจะถวายมณีรัตนะอันวิเศษถาพระราชาแพตอง
ใหส่ิงท่ีปุณณกยักษตองการในท่ีสุดพระราชาแพปุณณกยักษของตังวิฑูรบัณฑิตพระราชา
หนวงเหนี่ยวประการใดไมสําเร็จวิฑูรบัณฑิตรักษาสัจจะไปกับยักษในท่ีสุดแมแมยักษจะทํา
อยางไรวิฑูรบัณฑิตก็ไมตายกับแสดงธรรมจนยักษเลื่อมใสและไดกลับคืนบานเมืองมีการ
ฉลองรับขวญั เปน การใหญ
10. เวสสันดรชาดก
เปนชาติสุดทายของพระพุทธเจาชาติตอไปจึงจะเกิดเปนพระพุทธเจาชาดกเร่ืองน้ี
แสดงถงึ การบาํ เพญ็ ทานบารมคี อื การบรจิ าคทานมเี รอ่ื งเลา วา พระเวสสนั ดรผใู จดบี รจิ าคทกุ อยา ง
ที่มีคนขอครั้งหนึ่งประทานชางเผือกคูบานคูเมืองแกพราหมณชาวกาลิงคะซึ่งตอมาขอชาง
ไปเพื่อใหเมืองของตนหายจากฝนแลงแตประชาชนโกรธขอใหเนรเทศพระราชบิดาจึงจํา
พระทยั ตอ งเนรเทศพระเวสสนั ดรซง่ึ พระนางมทั รพี รอ มดว ยพระโอรสธดิ าไดต ามเสดจ็ ไปดว ย
เมื่อชูชกไปขอสองกุมารก็ประทานใหอีกภายหลังพระเจาสัญชัยพระราชบิดาไดทรงไถสอง
กุมารจากชูชกและเสด็จไปรับพระเวสสันดรและพระนางมัทรีกลับกรุง(เรื่องนี้แสดงการเสีย
สละสว นนอ ยเพอื่ ประโยชนส ว นใหญค อื การตรสั รเู ปน พระพทุ ธเจา อนั จะเปน ทางใหไ ดบ าํ เพญ็
ประโยชนส วนรวมไดมิใชเสียสละโดยไมมีจดุ มุงหมายหรอื เหตุผล)
รายวชิ าศาสนาและหนา ทพี่ ลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 7
ประวัติพระพทุ ธเจา
พระพทุ ธเจา ทรงมพี ระนามเดมิ วา “สทิ ธตั ถะ”ทรงเปน พระราชโอรสของพระเจา สทุ โธ
ทนะกษตั รยิ ผ คู รองกรงุ กบลิ พสั ดุ แควน สกั กะและ “พระนางสริ มิ หามายา” พระราชธดิ าของ
กษตั รยิ ราชสกุลโกลยิ วงศแหง กรงุ เทวทหะ แควน โกลยิ ะ
ในคืนที่พระพุทธเจาเสด็จปฏิสนธิในครรภพระนางสิริมหามายา พระนางทรงพระ
สุบินนมิ ิตวา มีชา งเผอื กมีงาสามคูไดเ ขามาสพู ระครรภ ณ ทีบ่ รรทมกอนทีพ่ ระนางจะมพี ระ
ประสตู กิ าลท่ีใตต นสาละ ณ สวนลมุ พินวี นั เม่ือวนั ศกุ ร ขึน้ สบิ หา ค่าํ เดอื นวสิ าขะ ปจ อ 80
ปกอนพุทธศักราช (ปจจุบนั สวนลุมพนิ ีวนั อยใู นประเทศเนปาล)
ทนั ทที ปี่ ระสตู ิ เจา ชายสทิ ธตั ถะทรงดาํ เนนิ ดว ยพระบาท 7 กา วและมดี อกบวั ผดุ ขน้ึ
มารองรับพระบาทพรอมเปลงวาจาวา “เราเปนเลิศท่ีสุดในโลกประเสริฐที่สุดในโลกการ
เกดิ ครง้ั นเี้ ปน ครงั้ สดุ ทา ยของเรา” แตห ลงั จากเจา ชายสทิ ธตั ถะประสตู กิ าลไดแ ลว 7 วนั พระ
นางสริ มิ หามายากเ็ สดจ็ สวรรคาลยั เจา ชายสทิ ธตั ถะจงึ อยใู นความดแู ลของพระนางประชาบดี
โคตรมี ซ่ึงเปนพระกนิษฐาของพระนางสริ มิ หามายา
ทงั้ นี้ พราหมณท้ัง 8 ไดทํานายวาเจา ชายสทิ ธัตถะมลี กั ษณะเปน มหาบรุ ษุ คือ หาก
ดํารงตนในฆราวาสจะไดเปนจักรพรรดิ ถาออกบวชจะไดเปนศาสดาเอกของโลกแตโกณ
ฑัญญะพราหมณผูอายุนอยท่ีสุดในจํานวนนั้นยืนยันหนักแนนวาพระราชกุมารสิทธัตถะจะ
เสดจ็ ออกบวชและจะไดตรัสรูเ ปนพระพทุ ธเจา แนนอน
ชวี ติ ในวัยเดก็
เจาชายสทิ ธัตถะทรงศกึ ษาเลาเรยี นจนจบศลิ ปะศาสตรทั้ง 18 ศาสตรในสาํ นักครูวิ
ศวามิตรและเนื่องจากพระบิดาไมประสงคใหเจาชายสิทธัตถะเปนศาสดาเอกของโลกจึง
8 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม
พยายามทาํ ใหเ จา ชายสทิ ธตั ถะพบเหน็ แตค วามสขุ โดยการสรา งปราสาท 3 ฤดู ใหอ ยปู ระทบั
และจัดเตรียมความพรอมสาํ หรับการราชาภิเษกใหเ จาชายขึน้ ครองราชย เมอ่ื มีพระชนมายุ
16 พรรษา ทรงอภเิ ษกสมรสกบั พระนางพมิ พา หรอื ยโสธรา พระธดิ าของพระเจากรงุ เทวท
หะซ้งึ เปน พระญาตฝิ ายมารดาจนเมอื่ มีพระชนมายุ 29 พรรษา พระนางพิมพาไดใ หป ระสูติ
พระราชโอรสมีพระนามวา “ราหุล” ซง่ึ หมายถงึ “ชวงบาย”
เสด็จออกผนวช
วนั หนง่ึ เจา ชายสทิ ธตั ถะทรงเบอ่ื ความจาํ เจในปราสาท 3 ฤดู จงึ ชวนสารถที รงรถมา
ประพาสอทุ ยานครงั้ นน้ั ไดท อดพระเนตรเหน็ คนแก คนเจบ็ คนตาย และนกั บวช โดยเทวทตู
(ทูตสวรรค) ที่แปลงกายมาพระองคจึงทรงคิดไดวาน่ีเปนธรรมดาของโลกชีวิตของทุกคน
ตองตกอยูในสภาพเชนนั้น ไมมีใครสามารถหลีกเลี่ยงเกิด แก เจ็บ ตายได จึงทรงเห็นวา
ความสขุ ทางโลกเปน เพยี งภาพมายาเทา นนั้ และวถิ ที างทจี่ ะพน จากความทกุ ขค อื ตอ งครอง
เรอื นเปน สมณะ ดงั น้นั พระองคจึงใครจ ะเสดจ็ ออกบรรพชาในขณะทีม่ ีพระชนมายุ 29
พรรษา
ครานนั้ พระองคไดเ สดจ็ ไปพรอมกบั นายฉนั ทะ สารถซี งึ่ เตรียมมา พระทีน่ งั่ นามวา
กัณฑกะมุงตรงไปยังแมนํ้าอโนมานทีกอนจะประทับนั่งบนกองทรายทรงตัดพระเมาลีดวย
พระขรรคแ ละเปลยี่ นชดุ ผา กาสาวพตั ร (ผา ยอ มดว ยรสฝาดแหง ตน ไม) และใหน ายฉนั ทะนาํ
เคร่ืองทรงกลับพระนครกอนที่พระองคจะเสด็จออกมหาภิเนษกรณ(การเสด็จออกเพื่อคุณ
อนั ยิ่งใหญ) ไปโดยเพียงลําพังเพือ่ มุงพระพักตรไ ปแควนมคธ
บาํ เพ็ญทกุ รกริ ิยา
หลงั จากทรงผนวชแลว พระองคม งุ ไปทแ่ี มน าํ้ คยา แควน มคธไดพ ยายามเสาะแสวง
รายวิชาศาสนาและหนา ท่ีพลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 9
ทางพนทุกขดวยการศึกษาคนควาทดลองในสํานักอาฬารบสกาลามโครตร และอุทกดาบส
รามบตุ รเมอ่ื เรียนจบทง้ั 2 สํานักแลว ทรงเห็นวาน่ียงั ไมใ ชท างพนทกุ ข
จากน้ันพระองคไดเสด็จไปท่ีแมนํ้าเนรัญชรา ในตําบลอุรุเวลาเสนานิคม และทรง
บาํ เพญ็ ทุกรกริ ยิ า ดวยการขบฟน ดวยฟน กลนั้ หายใจ และอดอาหารจนรางกายซบู ผอมแต
หลังจากทดลองได 6 ป ทรงเห็นวาน่ียังไมใชทางพนทุกขจึงทรงเลิกบําเพ็ญทุกรกิริยาและ
หันมาฉันอาหารตามเดิมดวยพระราชดําริตามท่ีทาวสักกเทวราชไดเสด็จลงมาดีดพิณถวาย
3 วาระ คือดดี พณิ สาย 1 ขงึ ไวตงึ เกนิ ไปเมอ่ื ดีกจ็ ะขาดดีดพณิ วาระที่ 2 ซง่ึ ขึงไวห ยอนเสยี ง
จะยืดยาดขาดความไพเราะและวาระที่ 3 ดีดพิณสายสุดทายท่ีขึงไวพอดีจึงมีเสียงกังวาน
ไพเราะดังนั้นจึงทรงพิจารณาเห็นวาทางสายกลางคือไมตึงเกินไป และไมหยอนเกินไป น้ัน
คอื ทางทีจ่ ะนําสกู ารพนทุกข
หลงั จากพระองคเลิกบาํ เพญ็ ทุกรกิรยิ า ทาํ ใหพ ระปญจวัคคยี 5 ไดแ ก โกณฑญั ญะ
วปั ปะ ภัททิยา มหานามะ อัสสชิ ทมี่ าคอยรับใชพระองคดวยความคาดหวังวาเมอ่ื พระองค
คนพบทางพนทุกขจะไดสอนพวกตนใหบรรลุดวยเกิดเลื่อมศัทธาท่ีพระองคลมเลิกความ
ตั้งใจ จงึ เดินทางกลบั ไปท่ีปาอสิ ปิ ตนมฤคทายวัน ตาํ บลสารนาถ เมอื งพาราณสี
ตรัสรู
ภาพพระพทุ ธเจา เทศนาโปรดปญจวคั คยี ท ง้ั 5
ครานัน้ พระองคทรงประทบั น่งั ขดั สมาธใิ ตตนพระศรีมหาโพธิ์ ณ อุรุเวลาเสนานิคม
เมอื งพาราณสี หันพระพกั ตรไ ปทางทศิ ตะวนั ออก และตัง้ จติ อธษิ ฐานดว ยความแนว แนว า
ตราบใดทยี่ งั ไมบ รรลสุ มั มาสมั โพธญิ าณ กจ็ ะไมล กุ ขนึ้ จากสมาธบิ ลั ลงั กแ มจ ะมหี มมู ารเขา มา
ขดั ขวางแตก พ็ า ยแพพ ระบารมขี องพระองคก ลบั ไปจนเวลาผา นไปในทส่ี ดุ พระองคท รงบรรลุ
รปู ฌาณ คอื
10 หนังสอื เรยี นสาระการพฒั นาสงั คม
ยามตน หรือปฐมยาม ทรงบรรลุปุพเพนวิ าสานุสตญิ าณ คอื สามารถระลกึ ชาตไิ ด
ยามสอง ทรงบรรลุจตุ ปู ปาตญาณ (ทิพยจักษุญาณ) คือรเู รอ่ื งการเกดิ การตายของ
สัตวทัง้ หลายวา เปนไปตามกรรมท่ีกาํ หนดไว
ยามสาม ทรงบรรลุอาสวักขยญาณ คือ ความรูท่ีทําใหสิ้นอาสวะ หรือกิเลสดวย
อริยสัจ 4 ไดแก ทกุ ข สมุทยั นิโรธ และมรรค และไดต รสั รูดว ยพระองคเองเปน พระสมั มา
สัมพุทธเจาและเปนศาสดาเอกของโลกซึ่งวันท่ีพระสัมมาสัมพุทธเจาตรัสรู ตรงกับวันเพ็ญ
เดอื น 6 ขณะทม่ี พี ระชนมายุ 35 พรรษา
แสดงปฐมเทศนา
หลังจากพระสัมมาสัมพุทธเจาตรัสรูแลวทรงพิจารณาธรรมที่พระองคตรัสรูมาเปน
เวลา 7 สัปดาห และทรงเห็นวา พระธรรมนัน้ ยากสาํ หรบั บุคคลทวั่ ไปทีจ่ ะเขา ใจและปฏิบัตไิ ด
พระองคจ งึ ทรงพิจารณาวา บุคคลในโลกน้มี ีหลายจําพวกอยาง บวั 4 เหลา ทมี่ ีท้งั ผทู สี่ อน
ไดงาย และผูทสี่ อนไดย าก พระองคจ ึงทรงระลึกถงึ อาฬารดาบสและอทุ กดาบส ผูเปน พระ
อาจารยจงึ หวงั เสด็จไปโปรดแตท ้ังสองทานเสียชวี ิตแลว พระองคจงึ ทรงระลึกถงึ ปญจวัคคีย
ท้งั 5 ที่เคยมาเฝา รับใชจงึ ไดเ สด็จไปโปรดปญ จวคั คยี ที่ปาอิสิปตนมคทายวนั
ธรรมเทศนากณั ฑแ รกทพี่ ระองคท รงแสดงธรรม คอื “ธมั มจกั กปั ปวตั ตนสตู ร”
แปลวา สตู รของการหมุนวงลอแหงพระธรรมใหเ ปน ไปซงึ่ ถือเปน การแสดงพระธรรมเทศนา
ครงั้ แรกในวนั เพ็ญ 15 คํา่ เดอื น 8 ซึ่งตรงกับวันอาสาฬหบูชา
ในการนพ้ี ระโกณฑญั ญะไดธ รรมจกั ษุ คอื ดวงตาเหน็ ธรรมเปน คนแรก พระพทุ ธองค
จงึ ทรงเปรง วาจาวา “อญั ญาสิ วตโกณฑัญโญ” แปลวา โกณฑญั ญะ ไดรูแลว ทาน โกณ
ฑัญญะ จึงไดสมญาวา อัญญาโกณฑัญญะ และไดรับการบวชเปนพระสงฆองคแรกใน
พระพทุ ธศาสนา โดยเรียกการบวชที่พระพุทธเจาบวชใหวา “เอหิภิกขอุ ุปสมั ปทา”
หลังจากปญ จวคั คยี อ ุปสมบททง้ั หมดแลว พุทธองคจึงทรงเทศนอนตั ตลกั ขณสตู ร
ปญ จวคั คีย จึงสําเร็จเปนอรหันตในเวลาตอมา
การเผยแพรพระพทุ ธศาสนา
ตอ มาพระพทุ ธเจา ไดเ ทศนพ ระธรรมเทศนาโปรดแกส กลุ บตุ รรวมทงั้ เพอื่ นของสกลุ
บตุ รจนไดส าํ เรจ็ เปน พระอรหนั ตท ั้งหมดรวม 60 รูป
พระพุทธเจาทรงมีพระราชประสงคจะใหมนุษยโลกพนทุกข พนกิเลส จึงตรัสเรียก
สาวกทง้ั 60 รปู มาประชุมกันและตรสั ใหสาวก 60 รูปจาริกแยกยายกนั เดนิ ทางไปประกาศ
ศาสนา 60 แหง โดยลําพังในเสนทางที่ไมซํ้ากันเพื่อใหสามารถเผยแผพระพุทธศาสนาใน
หลายพนื้ ทอ่ี ยา งครอบคลมุ สว นพระองคเ องไดเ สดจ็ ไปแสดงธรรม ณ ตาํ บลอรุ เุ วลา เสนานคิ ม
หลงั จากสาวกไดเ ดนิ ทางไปเผยแพรพ ระพทุ ธศาสนาในพนื้ ทต่ี า งๆทาํ ใหม ผี เู ลอ่ื มใส
พระพุทธศาสนาเปนจํานวนมากพระองคจึงทรงอนุญาตใหสาวกสามารถดําเนินการบวชได
โดยใชวิธีการ “ติสรณคมนูปสัมปทา” คือการปฏิญาณตนเปนผูถึงพระรัตนตรัยพระพุทธ
ศาสนาจงึ หยงั่ รากฝงลึกและแพรหลายในดนิ แดนแหง นน้ั เปน ตนมา
รายวชิ าศาสนาและหนา ท่ีพลเมือง (สค31002) << ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 11
เสดจ็ ดบั ขนั ธปุ รินิพพาน
พระสัมมาสัมพุทธเจาไดทรงโปรดสัตวและแสดงพระธรรมเทศนาตลอดระยะเวลา
45 พรรษาทรงสดับวาอกี 3 เดอื นขางหนาจะปรินพิ พานจึงไดทรงปลงอายสุ งั ขารขณะนั้น
พระองคไ ดป ระทับจาํ พรรษา ณ เวฬุคาม ใกลเมอื งเวสาลี แควน วัชชโี ดยกอนเสด็จดบั ขนั ธ
ปรินิพพาน 1 วันพระองคไดเสวยสุกรมัททวะที่นายจุนทะทําถวายแตเกิดอาพาธลงทําให
พระอานนทโกรธแตพระองคตรัสวา “บิณฑบาตที่มีอานิสงสท่ีสุด”มี 2 ประการ คือ เม่ือ
ตถาคต (พุทธองค) เสวยบิณฑบาตแลว ตรสั รูและปรนิ พิ พาน” และมพี ระดํารัสวา “โย โว
อานนท ธมม จ วินโย มยา เทสิ โต ปญญตโต โส โว มมจจเยน สตถา” อันแปลวา “ดกู อน
อานนท ธรรมและวนิ ยั อนั ทเ่ี ราแสดงแลว บญั ญตั แิ ลว แกเ ธอทง้ั หลายธรรมวนิ ยั จกั เปน ศาสดา
ของเธอท้งั หลาย เมอื เราลวงลับไปแลว”
พระพทุ ธเจา ทรงประชวรหนกั แตท รงอดกลน้ั มงุ หนา ไปเมอื งกสุ นิ ารา ประทบั ณ ปา
สละเพื่อเสด็จดับขันธุปรินิพพานโดยกอนท่ีจะเสด็จดับขันธุปรินิพพานนั้นพระองคได
อปุ สมบทแกพ ระสภุ ทั ทะปรพิ าชกซงึ่ ถอื ไดว า “พระสภุ ทั ทะ” คอื สาวกองคส ดุ ทา ยทพ่ี ระพทุ ธ
องคทรงบวชใหในทา มกลางคณะสงฆท ัง้ ทีเ่ ปนพระอรหันต และปถุ ชุ นจากแควนตา งๆรวม
ท้ังเทวดาท่มี ารวมตัวกันในวันน้ี
ในครานั้นพระองคทรงมีปจฉิมโอวาทวา “ดูกอนภิกษุทั้งหลายเราขอบอกเธอทั้ง
หลายสังขารท้ังปวงมีความเส่ือมสลายไปเปนธรรมดาพวกเธอจึงทําประโยชนตนเองและ
ประโยชนของผอู ่ืนใหส มบรู ณดว ยความไมป ระมาทเถิด” (อปปมาเทน สมปาเทต)
จากนนั้ ไดเ สดจ็ ดบั ขนั ธปุ รนิ พิ พานใตต น สาละ ณ สาลวโนทยานของเหลา มลั ลกษตั รยิ
เมืองกสุ นิ ารา แควนมัลละ ในวนั ขน้ึ 15 ค่าํ เดอื น 6 รวมพระชนมายุ 80 พรรษา และวนั น้ี
ถือเปน การเรมิ่ ตนของพุทธศกั ราช
12 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสงั คม
สรุปหลักธรรมของพระพุทธศาสนา
พระพุทธศาสนาเปนศาสนาประเภทเทวนิยม คือ ไมนับถือพระเจา พระสัมมาสัม
พทุ ธเจา ทรงตรสั รคู วามจรงิ ของชวี ติ วา องคป ระกอบของชวี ติ มนษุ ยป ระกอบดว ยรปู และนาม
เทานัน้
รปู และนามเมอื่ ขยายความกจ็ ะเปน รปู จติ และเจตสกิ จากรปู จติ และเจตสกิ กข็ ยาย
ความดว ยขนั ธ 5 ไดแ ก รปู ขนั ธ วญิ ญาณขนั ธ เวทนาขนั ธ สญั ญาขนั ธ และสงั ขารขนั ธ สรปุ
ไดดังแผนภูมิองคป ระกอบของชวี ติ
องคป ระกอบของชวี ิตมนษุ ย
รปู นาม
จิต เจตสิก
รูปขันธ วญิ ญาณ เวทนา สัญญา สงั ขาร
แผนภมู ิ แสดงองคประกอบของชีวติ มนุษย
จากแผนภมู อิ งคป ระกอบของชวี ติ มนษุ ยด งั กลา วในทางพระพทุ ธศาสนาอธบิ ายวา
ชวี ติ คือความเปนอยขู องรา งกาย (รปู ) จติ และเจตสกิ (นาม) โดยอาศยั ความเปน ผนู ําเกิด
และตามรักษาดาํ รงชวี ติ และการกระทาํ ตางๆไดโ ดยอาศยั จติ และเจตสิกเปน ผูกาํ หนด
รูป คอื รางกายเปน ธรรมชาตทิ ไ่ี มมคี วามรูสกึ นึกคิดใดๆ ท้งั สนิ้
นาม คอื สว นทเ่ี ปน จติ และเจตสกิ เปน ธรรมชาตทิ ร่ี บั รสู งิ่ ตา งๆและสามารถรถนกึ คดิ
เรอื่ งราวสิง่ ตางๆได
จิต คอื ธรรมชาติที่รอู ารมณ ทาํ หนา ที่เห็น ไดย ิน รูร ส รูกลิ่น รูสกึ ตอ การสมั ผสั ถูก
ตอ งทางกายและรสู กึ คดิ ทางใจ
เจตสกิ คือ ธรรมชาตทิ ีร่ ูสึกนกึ คิดเรือ่ งราวสิ่งตางๆ
เมือ่ แยกรปู และนามใหละเอยี ดขึน้ ก็จะอธบิ ายดวยขันธ 5 คอื
รปู ขนั ธ (รปู ) หมายถงึ อวยั วะนอ ยใหญห รอื กลมุ รปู ทม่ี อี ยใู นรา งกายทง้ั หมดของเรา
วิญญาณขนั ธ (จติ ) หมายถึง ธรรมชาตทิ ร่ี ับรูส ิ่งตางๆ ทมี่ าปรากฏทางตา หู จมูก
ล้นิ กาย ใจ อีกทัง้ เปน ธรรมชาตทิ ่ที ําใหเกิดความรูสาํ นกึ คดิ ตางๆ
เวทนาขันธ( เจตสกิ ) หมายถึงความรสู กึ เปน สขุ เปนทุกข ดใี จ เสียใจ หรือเฉยๆ
รายวชิ าศาสนาและหนา ท่ีพลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 13
สัญญาขนั ธ (เจตสิก) หมายถึง ธรรมชาติทีม่ ีหนา ทใี่ นการจําหรือเปน หนว ยความ
จาํ ของจติ น่นั เอง
สงั ขารขนั ธ( เจตสกิ )หมายถงึ ธรรมชาตทิ ป่ี รงุ แตง จติ ใหม ลี กั ษณะตา งๆ เปน กศุ ลบา ง
การเกดิ ขึ้นของจติ (วญิ ญาณขันธ) จะเกดิ ขึน้ โดยมเี จตสิก (เวทนาขนั ธ สัญญาขันธ สงั ขาร
ขนั ธ) เกดิ ขนึ้ รว มดว ยเสมอเฉพาะจติ อยา งเดยี วไมส ามารถรบั รหู รอื นกึ คดิ อะไรไดเ ลย จติ และ
เจตสิกจะแยกจากกันไมไดตองเกิดรวมกันอิงอาศัยกัน จิตแตละดวงที่เกิดจะตองมีเจตสิก
เกดิ รวมดว ยเสมอ
จากความจรงิ ของชวี ติ ทพี่ ระพทุ ธองคท รงคน พบวา ชวี ติ เปน เพยี งองคป ระกอบของ
รูปและนามเทานั้นแตเหตุท่ีคนเรามีความทุกขอยูเพราะความรูสึกนึกคิดท่ีเปนเร่ืองเปนราว
วา “มเี รามเี ขา” ทาํ ใหเกดิ การยึดมน่ั ถอื ม่ันดว ยอวิชา (ความไมร )ู วา สภาพธรรมเทานนั้ เปน
เพยี งรูปและนามท่ี “เกดิ ข้ึน ต้งั อยูแลว ดบั ไป” เทา นัน้
1. หลักธรรมเพอ่ื ความหลุดพนเฉพาะตัว คอื อริยสจั 4
อรยิ สจั 4 แปลวา ความจรงิ อนั ประเสริฐมอี ยูส ี่ประการ คือ
1) ทกุ ข คอื สภาพท่ที นไดย าก ภาวะท่ที นอยใู นสภาพเดิมไมไดสภาพทบี่ ีบคน้ั
ไดแ ก ชาติ (การเกิด) ชรา (การแก การเกา ) มรณะ (การตาย การสลายไป การสญู สิ้น)
การประสบกับส่ิงอันไมเปนที่รัก พลัดพรากจากส่ิงอันเปนท่ีรัก การปรารถนาส่ิงใดแลว
ไมสมหวงั ในส่งิ น้นั กลาวโดยยอ ทกุ ขก ็คืออปุ าทานขันธหรือขนั ธ 5
2) ทกุ ขสมทุ ยั คอื สาเหตทุ ท่ี าํ ใหเ กดิ ทกุ ข ไดแ กต ณั หา 3 คอื กามตณั หา-ความ
ทะยานอยากในกาม ความอยากไดท างกามารมณ, ภวตณั หา-ความทะยานอยากในภพ ความ
อยากเปน โนน เปนน่ี ความอยากทีป่ ระกอบดวยภาวทิฏฐิหรอื สัสสตทิฏฐิ และวิภาวตณั หา-
ความทะยานอยากในความปรารถนาจากภพความอยากไมเปนโนนไมเปนนี่ ความอยากที่
ประกอบดว ยวภิ วทฏิ ฐิหรืออุจเฉททฏิ ฐิ
3) ทุกขนิโรธ คือความดับทุกข ไดแกดับสาเหตุท่ีทําใหเกิดทุกขกลาวคือดับ
ตัณหาท้ัง 3 ไดอยางสน้ิ เชิง
4) ทกุ ขนโิ รธคามนิ ปี ฏปิ ทา คอื แนวปฏบิ ตั ทิ นี่ าํ ไปสหู รอื นาํ ไปถงึ ความดบั ทกุ ข
ไดแ ก มรรคอนั มี องคป ระกอบอยแู ปดประการ คอื (1)สมั มาทฏิ ฐิ – ความเหน็ ชอบ(2)สมั มา
สังกัปปะ-ความดําหริชอบ(3)สัมมาวาจา-เจรจาชอบ(4)สัมมากัมมันตะ-ทําการงานชอบ(5)
สมั มาอาชวี ะ-เล้ียงชพี ชอบ(6)สมั มาวายามะ-พยายามชอบ(7)สมั มาสติ-ระลกึ ชอบ และ (8)
สมั มาสมาธ-ิ ตง้ั ใจชอบ ซ่งึ รวมเรยี กอีกชื่อหนึง่ ไดวา “มชั ฌิมาปฏิปทา” หรอื ทางสายกลาง
2. หลักธรรมเพ่อื การอยรู ว มกนั ในสังคม
1) สัปปุริสธรรม 7
สัปปุริสธรรม 7 คอื หลักธรรมของคนดหี รือหลักธรรมของสัตตบรุ ษุ 7 ประการ ไดแ ก รจู กั
เหตุรจู กั ผล
(1) รจู กั เหตหุ รอื ธมั มญั ญตา หมายถงึ ความเปน ผรู จู กั เหตุ รจู ะจกั วเิ คราะห
หาสาเหตุของสิง่ ตา งๆ
14 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม
(2) รจู กั ผลหรอื อตั ถญั ญตา หมายถงึ ความเปน ผรู จู กั ผลทเ่ี กดิ ขน้ึ จากการกระทาํ
(3) รจู กั ตนหรอื อตั ตญั ญาหมายถงึ ความเปน ผรู จู กั ตนทงั ในดา นความรู คณุ ธรรม
และความสามารถ
(4) รูจักประมาณหรือมัตตัญุตา หมายถึง ความเปนผูรูจักประมาณรูจักหลัก
ของความพอดี การดําเนนิ ชีวติ พอเหมาะพอควร
(5) รจู กั กาลเวลาหรอื กาลญั ตุ า หมายถงึ ความเปน ผรู จู กั กาลเวลารจู กั เวลาไหน
ควรทําอะไรแลว ปฏิบตั ใิ หเ หมาะสมกับเวลานนั้ ๆ
(6) รูจ ักบคุ คลหรือบุคคลสญั ตุ า หมายถงึ ความเปนผรู ูจักปฏบิ ัตกิ ารปรบั ตน
และแกไขตนใหเหมาะสมกบั สภาพของกลมุ และชุมชน
(7) รจู กั บคุ คลหรอื บคุ คลสญั ตุ า หมายถงึ ความเปน ผรู จู กั ปฏบิ ตั ติ นใหเ หมาะสม
กบั บคุ คลซง่ึ มคี วามแตกตา งกนั
การที่บุคคลไดนําหลักสัปปุริสธรรม 7 มาใชในการดําเนินชีวิตพบกับความสุข
ในชวี ิตได
2) อิทธบิ าท 4
อทิ ธบิ าท 4 คอื หลกั ธรรมทน่ี าํ ไปสคู วามสาํ เรจ็ แหง กจิ การมี 4 ประการคอื ฉนั ทะ
วิรยิ ะ จติ ตะ วิมงั สา
(1) ฉันทะ คอื ความพอใจใฝร กั ใฝห าความรแู ละความสรางสรรค
(2) วริ ิยะคอื ความเพยี รพยายามมีความอดทนไมทอ ถอย
(3) จติ ตะคือความเอาใจใสและตง้ั ใจแนว แนใ นการทํางาน
(4) วมิ งั สาคอื ความหมั่นใชปญญาและสตใิ นการตรวจตราและคดิ ไตรต รอง
3) กศุ ลธรรมบถ 10
กศุ ลกรรมบถ 10 เปน หนทางแหง การทาํ ความดงี ามทางแหง กศุ ลซง่ึ เปน หนทาง
นําไปสูความสุขความเจริญแบงออกเปน 3 ทางคอื กายกรรม 3 วจกี รรม4 และมโนกรรม
1. กายกรรม 3 หมายถงึ ความประพฤตดิ ที แี่ สดงออกทางกาย 3 ประการ ไดแ ก
(1) เวน จากการฆา สตั ว คอื การละเวน จากการฆา สตั วก ารเบยี นเบยี นกนั เปน
ผเู มตตากรณุ า
(2) เวนจากการลักทรัพยคือเวนจาการลักขโมย เคารพในสิทธิของผูอ่ืนไม
หยบิ ฉวยเอาของคนอน่ื มาเปน ของตน
(3) เวนจากการประพฤติในกาม คือการไมลวงละเมิดสามีหรือภรรยาผูอ่ืน
ไมลว งละเมิดประเวณีทางเพศ
2. วจีกรรม 4 หมายถึงการเปนผูมีความประพฤติดีซึ่งแสดงออกทางวาจา
4 ประการ ไดแ ก
(1) เวน จากการพูดเท็จ คอื การพูดแตความจรงิ ไมพูดโกหก หลอกลวง
(2) เวน จากการพดู สอ เสยี ด คอื พดู แตใ นสง่ิ ทท่ี าํ ใหเ กดิ ความสามคั คี กลมเกลยี ว
ไมพูดจาในสงิ่ ท่ีกอ ใหเกิดความแตกแยก แตกราว
รายวิชาศาสนาและหนา ทพี่ ลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 15
(3) เวนจากการพูดคําหยาบคือพูดแตคําสุภาพ ออนหวาน ออนโยน กับ
บคุ คลอ่ืนทั้งตอ หนา และลบั หลงั
(4) เวนจากการพูดเพอเจอคือพูดแตความจริงมีเหตุผลเนนเนื้อหาสาระที่
เปน ประโยชนพ ดู แตส ิ่งท่จี าํ เปน และพดู ถูกกาลเทศะ
3. มโนกรรม 3 หมายถึง ความประพฤติที่เกดิ ข้ึนในใจ 3 ประการ ไดแก
(1) ไมอ ยากไดข องของเขา คอื ไมค ดิ จะโลภอยากไดข องผอู น่ื มาเปน ของตน
(2) ไมพ ยาบาทปองรายผูอนื่ คอื มจี ติ ใจมีปรารถนาดี อยากใหผ อู ื่นมีความ
สขุ ความเจริญ
(3) มีความเหน็ ที่ถกู ตอ ง คือ ความเช่อื ทีถ่ ูกตอ ง คือความเช่ือในเรือ่ งการ
ทาํ ความดีไดดี ทําชว่ั ไดชว่ั และมีความเชือ่ วาความพยายามเปน หนทางแหงความสําเร็จ
สังคหวัตถุ 4
สังคหวัตถุ 4 เปนหลักธรรมคําสอนทางพระพุทธศาสนาที่เปน วิธีปฏิบัติเพ่ือ
ยึดเหนี่ยวจิตใจของคนท่ียังไมเคยรักใครนับถือ ใหความรัก ความนับถือ สังคหวัตถุเปน
หลักธรรมท่ีชวยผูกไมตรีซึ่งกันและกันใหแนนแฟนยิ่งขึ้นประกอบดวย ทาน ปยวาจา
อัตถจริยา สมานนัตตตา
1. ทาน คือการใหเปนสิ่งของตนใหแกผูอ่ืนดวยความเต็มใจเพื่อเปนประโยชนแก
ผรู บั การใหเ ปน การยดึ เหนย่ี วนาํ้ ใจกนั อยา งดยี งิ่ เปน การสงเคราะหส มานนาํ้ ใจกนั ผกู มติ รไมตรี
กันใหย ง่ั ยืน
2. ปยวาจา คือ การเจรจาดวยถอยคําไพเราะออนหวานพูดชวนใหคนอื่นเกิด
ความรกั และนบั ถอื คาํ พดู ทด่ี นี น้ั ยอ มผกู ใจคนใหแ นน แฟน ตลอดไปหรอื แสวงความเหน็ อกเหน็ ใจ
ใหกาํ ลังใจรจู ักพดู ใหเ กดิ ความเขา ใจดี สมานสามคั คี ยอมทาํ ใหเกิดไมตรีทาํ ใหร ักใครนบั ถอื
และชว ยเหลือเกือ้ กูลกนั
3. อตั ถจรยิ า คอื การประพฤตสิ ิง่ ท่ีเปน ประโยชนแ กกนั คอื ชว ยเหลอื ดวยแรงกาย
และขวนขวายชว ยเหลอื กจิ กรรมตา งๆใหล ลุ ว งไปเปน คนไมด ดู ายชว ยใหค วามผดิ ชอบชวั่ ดี
หรือชวยแนะนาํ ใหเกิดความรคู วามสามารถในการประกอบอาชพี
4. สมานนตั ตตา คอื การวางตนเปน ปกตเิ สมอตน เสมอปลายไมถ อื ตวั และการวางตน
ใหเหมาะสมกับฐานะของตนตามสภาพ ไดแก เปน ผใู หญ ผนู อย หรอื ผเู สมอกันเอาไปใส
ปฏบิ ตั ิตามฐานะ ผนู อยคาราวะนอบนอ มยาํ เกรงผูใหญ
อบายมุข 6
คาํ วา อบายมขุ คอื หนทางแหง ความเลอ่ื มหรอื หนทางแหง ความหายนะความฉบิ หาย
มี 6 อยา ง ไดแก
1. การเปนนักเลงผูหญิง หมายถึง การเปนคนมีจิตใจใฝในเรื่องเพศเปนนักเจาชู
ทาํ ใหเสยี ทรัพยส นิ เงนิ ทอง สูญเสยี เวลาและเสียสุขภาพ
16 หนังสอื เรยี นสาระการพัฒนาสงั คม
2. การเปนนกั เลงสุรา หมายถงึ ผูท่ดี ม่ื สุราจนติดเปน นสิ ยั การดมื่ สรุ านอกจากจะ
ทาํ ใหเสยี เงินเสยี ทองแลวยงั เสยี สุขภาพและบนั่ ทอนสตปิ ญญาอีกดวย
3. การเปน นกั เลงการพนนั หมายถงึ ผทู ชี่ อบเลน การพนนั ทกุ ชนดิ การเลน การพนนั
ทําใหเสยี ทรัพยส ินเสยี สขุ ภาพ การพนนั ไมเคยทาํ ใครร่าํ รวยม่งั มเี งินทองไดเลย
4. การคบคนช่ัวเปนมิตร หมายถึง การคบคนไมดีหรือคนช่ัวคนชั่วชักชวนใหทํา
ในสิง่ ท่ีไมถูกตอ งและอาจนําความถกู ตอ งมาสูตนเองและครอบครัว
5. การเที่ยวดูการละเลน หมายถึง ผูท่ีชอบเท่ียวการละเลนกลางคืนทําใหเสีย
ทรัพยส ินและอาจทําใหเกดิ การทะเลาะเบาะแวงในครอบครวั
6. เกียจครา นทาํ การงาน หมายถึง ผูไมช อบทาํ งาน ขเี้ กียจ ไมข ยันขนั แข็ง
เบญจศลี เบญธรรม
เบญจศีลเบญธรรม คือ หลักธรรมทค่ี วรปฏบิ ตั คิ วบคกู นั มงุ ใหบคุ คลทําความดี
ละเวนความชัว่
เบญจศลี (สงิ่ ที่ควรละเวน ) เบญจศีล(สงิ่ ที่ควรละเวน )
1. เวนจากการฆาสตั ว 1. มีความเมตตากรุณา
2. เวนจากการลักทรัพย 2. ประกอบอาชีพสจุ รติ
3. เวน จากการประพฤตผิ ิดในกาม 3. มีความสํารวมในกาม
4. เวนจากการพูดเท็จ 4. พดู ความจริงไมพ ดู โกหก
5. เวนจาการเสพของมึนเมา 5. มสี ติสัมปชญั ญะ
โลกบาลธรรมหรอื ธรรมคมุ ครองโลก
โลกบาลธรรมหรอื ธรรมคมุ ครองโลก เปน หลกั ธรรมทช่ี ว ยใหม นษุ ยท กุ คนในโลกอยู
กันอยางมีความสุขมีน้ําใจ เอ้ือเฟอมีคุณธรรมและทําแตสิ่งท่ีเปนประโยชนประกอบดวย
หลักธรรม 2 ประการ ไดแ ก หิรโิ อตปั ปะ
1.หิริ คือความละลายในลักษณะ 3 ประการ แลวไมท าํ ความช่วั (บาป) คอื
(1) ละอายแกใ จหรือความรูส กึ ท่ีเกิดข้ึนในใจตนเองแลวไมทาํ ความชวั่
(2) ละอายผูอ น่ื หรอื สภาพแวดลอมตางๆ แลวไมทําความช่ัว
(3) ละอายตอความชว่ั ทีต่ นจะทําน้นั แลวไมท าํ ความชว่ั
2.โอตตัปปะ คอื ความเกรงกลวั หมายถึง
(1) เกรงกลวั ตนเอง ตเิ ตยี นตนเองได
(2) เกรงกลวั ผอู ่ืนแลวไมก ลาทาํ ความช่วั
(3) เกรงกลวั ตอผลของความ ชั่วท่ที าํ จะเกิดขึ้นแกต น
(4) เกรงกลวตอ อาญาของแผนดนิ แลว ไมก ลาทําความช่วั
รายวิชาศาสนาและหนาทพ่ี ลเมือง (สค31002) << ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 17
นิกายสําคัญของพระพทุ ธศาสนา
หลงั จากทพี่ ระพทุ ธเจา ปรนิ พิ พานแลว ประมาณ 100 ป พระพทุ ธศาสนากเ็ รมิ่ มกี าร
แตกแยกในดา นความคดิ เหน็ เกย่ี วกบั การปฏบิ ตั ติ ามพระธรรมวนิ ยั จนถงึ สมยั พระเจา อโศก
มหาราชกแ็ ตกแยกกนั ออกเปน นกิ ายใหญๆ 2 นกิ าย คอื มหายาน (อาจารยิ วาท) กบั หนิ ยาน
(เถรวาท)
มหายาน “มหายาน” แปลวา “ยานใหญ” เปนลทั ธขิ องภกิ ษุฝา ยเหนือของอินเดยี
ซดบัง่ึ มกจีเิ ลดุ สมทงุ หงั้ ยมงั าไยดทแรจี่ปูกะภไ เขาผพคยาํ แสพอรนพ ในระพพรทุะพธศทุ าธสศนาสาในหาม ใหหผาชนั นแปเลรอื่ ไปมตใสาเมสลยี าํกดอ บั นลแทั ลธว นิจงึไี้ ดสอเ ขนา ใไหปรเจะรงญิบั
รงุ เรืองอยูใ นทิเบต จีน เกาหลี ญี่ปนุ และเวยี ดนาม เปน ตน
หนิ ยาน คําวา “หนิ ยาน”เปน คําทฝ่ี ายมหายานตง้ั ให แปลวา “ยานเล็ก”เปน ลัทธิ
ของภิกษุฝายใตท่ีสอนใหพระสงฆปฏิบัติเพ่ือดับกิเลสของตนเองกอนและหามเปล่ียนแปลง
แกไ ขพระวนิ ยั อยา งเดด็ ขาด นกิ ายนมี้ ผี นู บั ถอื ในประเทศศรลี งั กา ไทย พมา ลาว และกมั พชู า
โดยเฉพาะประเทศไทยเปน ศนู ยก ลางนกิ ายเถรวาท เพราะมกี ารนบั ถอื พระพทุ ธศาสนานกิ าย
นสี้ บื ตอ กนั มาตง้ั แตบ รรพชนพระพทุ ธเจา ไมใ ชเ ทวดาหรอื พระเจา แตเ ปน มนษุ ยท ม่ี ศี กั ยภาพ
เหมอื นสามญั ชนทวั่ ไป สามารถบรรลสุ จั ธรรมไดด ว ยความวริ ยิ ะอตุ สาหะ หลกั ปฏบิ ตั ใิ นชวี ติ
ท่ีทุกคนควรกระทําคือทําความดีละเวนความชั่ว ทําจิตใจใหผองแผวและการท่ีเราจะทําส่ิง
เหลานํา้ ไดน ั้นจะตอ งมศี ลี สมาธิ ปญ ญาเพ่ือเปนพาหนะนาํ ผโู ดยสารเขา ทะเลแหง วฎั สงสาร
ไปสพู ระนิพพาน
18 หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม
ความแตกตา งของนิกายหนิ ยานกับนกิ ายมหาชน
นิกายหินยาน นิกายมหายาน
1. ถอื เร่ืองอริยสจั เปน สําคญั 1. ถือเรอื่ งบารมีเปน สําคัญ
2. คณุ ภาพของศาสนิกชนเปนสําคญั 2. ถือปริมาณเปนสําคัญกอนแลวจึงเขา
ปรับปรุงคุณภาพในภายหลังดังนั้นจึงตอง
ลดหยอนการปฏิบัติพระวินัยบางขอตกลง
เขาหาบุคคลและเพ่ิมเทวดาและพิธีกรรม
สังคีตกรรมเพ่ือจูงใจคนไดอธิบายพุทธมติ
อยางกวางขวางเกินประมาณเพ่ือการเผย
แพรจนทําใหพระพุทธพจนซึ่งเปนสัจนิยม
กลายเปน ปรชั ญาและตรรกวทิ ยาไป
2. มีพระพุทธเจาองคเดยี ว คอื 3. มพี ระพุทธเจาหลายองค องคเดิมคือ อาทิ
พระสมณโคดมหรอื พระศากยมนุ ี พุทธ (กายสีน้ําเงิน)เมื่อทา นบาํ เพ็ญณานก็
เกดิ พระณานนพิ ทุ ธอกี เปน ตน วา พระไวโรจน
พุทธะอักโขภัยพุทธะ รัตนสมภพพุทธ
ไภสัชชคุรุ โอฆสิทธิและอมิตาภา เฉพาะ
องคน ม้ี มี าในรา งคนเปน (มานษุ พี ทุ ธะ) คอื
พระศากยมุนี
4. มคี วามพน จากกเิ ลส ชาตภิ พ เปน 4. มคี วามเปน พระโพธวิ์ สตั วห รอื พทุ ธภมู ิ เพอื่
อัตกัตถจริยแลวบําเพ็ญ ประโยชน บาํ เพญ็ โลกตั ถจริยาไดเ ตม็ ที่ เปน ความมุง
แกผูอ่ืนเปนโลกัตถจริยเปนความ หมายของพระโพธ์ิสัตวหลายองคเชนพระ
มงุ หมายสําคัญ อวโลกิเตศวรมัชชุลี วิชรปาณี กษิตคสร 3
สมนั ตภัทรอรยิ เมตไตร เปนตน
5. มบี ารมี 10 ประการ คือ ทาน ศลี 5. มบี ารมี 6 ประการ คือ ทาน ศลี วนิ ยั ขนั ติ
เนกขมั มะ ปญ ญา วริ ยิ ะ ขนั ติ สจั จะ ฌาน ปญญา อันใหถ ึงความสําเร็จเปนพระ
อธษิ ฐาน เมตตา อเุ บกขา อนั ใหถ งึ โพธสิ ัตวและเปน ปฏปิ ทาของพระโพธสิ ัตว
ความเปน พระพุทธเจา
6. ถือพระไตรปฎกเถรวาท คือ พระ 6. ถือพระธรรมวินัยเกา และมีพระสูตรใหม
ธรรมวินัยยุติตามปฐมสังคายนา เพมิ่ เตมิ เชนสขุ วดียูหสูตร ลงั กาวตาร ลทั
ไมม พี ระวินัยใหมเพ่มิ เติม ธรรมปุณฑริกสูตร ปรัชญาปารมิตาสูตร
เปนตน
รายวิชาศาสนาและหนา ที่พลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 19
นิกายหนิ ยาน นกิ ายมหายาน
8. รักษาวนิ ยั เดมิ เอาไว 8. ปรับปรุงพระธรรมวินัยใหเขากับภาวะ
แวดลอม
9. ถือวาพระอรหันตเมื่อนิพพานแลว 9. ถือวาพระอรหันตเม่ือปรินิพพานแลวยอม
ไมเกิดใหมอ กี กลับมาเกดิ ใหมสาํ เร็จเปน พระพุทธเจา อีก
10. ยอมรับแตธรรมกายและนิรมาน 10. ถอื วา พระพุทธเจามี 3 กาย คอื ธรรมกาย
กายบางนอกน้นั ไมยอม ไดแ ก กายธรรม สมั โภคกายหรอื กายจาํ ลอง
หรอื กายอวตารของพระพทุ ธเจา เปน กสั สป
สัมพุทธะบางเปนพระศากยมุนีบาง เปน
พระกกสุ นั ธะบา ง เปน ตน นน้ั แลว ลว นเปน
สัมโภคกายของพระพุทธองคเดิม (อาทิ
พทุ ธะ) ทงั้ นัน้ และนิรนามกาย คือกายท่ี
ตอ งอยสู ภาพธรรมดา คอื ตอ งแก เจบ็ และ
ปรินิพพาน ซ่ึงเปนกายท่ีพระพุทธเจาสรา ง
ขึ้นเพื่อใหคนเห็นความจริงของชีวิตแต
สาํ หรบั พระพทุ ธเจา องคท แี่ ทน น้ั ไมต อ งอยู
ในสภาพเชนน้ีแบบเดียวกันกับปรมาตมัน
ของพราหมณ
บุคคลสาํ คัญในสมยั พทุ ธกาล
พระสารีบุตร เปนอัครสาวกเบ้ืองขวาของพระพุทธเจาไดรับการยกยองจาก
พระพุทธเจาวาเปนเลิสกวาพระสงคท้ังปวงในดานสติปญญา นอกจากน้ีพระสารีบุตรยังมี
คุณธรรมในดานความกตัญูและการบําเพ็ญประโยชนไดแกพุทธศาสนาอีกดวยทานไดรับ
การยกยองวาเปนธรรมเสนาบดี คูกับพระพุทธเจาท่ีเปนธรรมราชา เนื่องจากทานเปนผูมี
ปฏิญาณในการแสดงพระธรรมเทศนาคือช้ีแจงใหผูฟงเขาใจไดชัดเจนสําหรับในดานความ
กตญั นู น้ั ทา นไดฟ ง ธรรมจาก พระอสิ สชเิ ปน ทา นแรกและเกดิ ธรรมจกั ษคุ อื ดวงตาเหน็ ธรรม
หมายความวา สงิ่ ใดเกดิ เปน ธรรมดายอ มดบั เปน ธรรมดา จากนน้ั เมอ่ื กอ นทที่ า นจะนอนทา น
จะกราบทศิ ที่พระอสั สชอิ ยแู ละหันศรีษะนอนไปยงั ทิศนนั้
พระมหาโมคคลั ลานะ เปน อคั รสาวกเบ้ืองซายของพระพทุ ธเจาเปน ผมู ีเอตทคั คะ
ในดานผูมีฤทธิ์ทานเปนผูฤทธานุภาพมากสามารถกระทําอิทธิฤทธ์ิไปเย่ียมสวรรคและนรก
ได จากนน้ั นาํ ขา วสารมาบอกญาตมิ ติ รของผทู ไี่ ปเกดิ ในสวรรคแ ละนรกใหไ ดท ราบประชาชน
ทั้งหลายจึงมาเลื่อมใสพระพุทธศาสนาทําใหประชาชนเลื่อมคลายความเคารพเดียรถีย
20 หนังสอื เรียนสาระการพฒั นาสังคม
(นักบวชลัทธิหนึ่งในสมัยพุทธกาล)พวกเดียรถียจึงโกรธแคนทานมากจึงลงความเห็นวาให
กําจัดพระโมคคัลลานะ นอกจากนั้นจึงจางโจรไปฆาพระเถระ พวกโจรจึงลอมจับพระเถระ
ทานรตู วั หนีไปได 2 คร้ังในครงั้ ที่ 3 ทานพิจารณาเหน็ วาเปนกรรมเกา จงึ ยอมใหโจรจบั อยา ง
งา ยดายโจรทบุ กระดกู ทา นจนแหลกเหลวไมม ชี น้ิ ดี กอ นทท่ี า นจะยอมนพิ านเพราะกรรมเกา
ทานไดไ ปทลู ลาพระพุทธเจา กอ นแลวจงึ นิพาน
อนาถบิณฑิกเศรษฐี เปนผูไดรับการยกยองเปนนายกฝายอุบาสกทานเปนเศรษฐี
อยเู มอื งสาวตั ถเี ปน ผมู ศี รทั ธาแรงกลา เปน ผสู รา งพระเชตวุ นั มหาวหิ ารถวายแกพ ระพทุ ธเจา
พระพทุ ธเจา ทรงประทบั อยทู ว่ี ดั นถี้ งึ 19 พรรษา นอกจากทา นจะอปุ ถมั ภบ าํ รงุ พระภกิ ษสุ งฆ
แลวยังไดสงเคราะหคนยากไรอนาถาอยา งมากมายเปน ประจาํ จงึ ไดชอื่ วา อนาถบณิ ฑิก ซงึ่
แปลวา ผมู ีกอ นขาวเพอื่ คนอนาถา
พระเจา พมิ พสิ าร เปน อบุ าสกทสี่ าํ คญั อกี ผหู นง่ึ พระองคเ ปน พระเจา แผน ดนิ ครอง
แควนมคธครองราชยสมบัติอยูที่กรุงราชคฤหทานถวายพระราชอุทยานเวฬุวันแก
พระพุทธเจา นับวาเปนวัดแหงแรกในพระพุทธศาสนา
พระอานนท เปน สหชาตแิ ละพทุ ธอปุ ฏ ฐากของพระพทุ ธเจา ไดร บั การยกยอ งวา เปน
เอตทัคคะวาเปนผูมีพหูสูตเน่ืองจากทรงจําพระสูตรท่ีพระพุทธเจาตรัสไวและเปนผูสาธยาย
พระสูตรจนทําใหการปฐมสังคายนาสําเร็จเรียบรอย นอกจากนั้นทานยังทําหนาที่เปนพุทธ
อปุ ฏ ฐากของพระพทุ ธเจา ไดอ ยา งดรี วม 25 พรรษาดว ยความขยนั ขนั แขง็ ทเี่ ปน ภารกจิ ประจาํ
และไดรับการยกยอ งจากสมเด็จพระสมั มาสมั พทุ ธเจาใหเปนเอตทคั คะ(เลิศ) 5 ประการ คอื
1. มีสตริ อบคอบ
2. มีความทรงจําแมน ยํา
3. มีความเพยี รดี
4. เปนพหูสูต
5. เปน ยอดของพระภิกษผุ อู ุปฏ ฐากพระพุทธเจา
นางวิสาขา ผูเปนฝา ยอบุ าสิกา เปน เลิศในการถวายทานและนางเปน ผูมีความงาม
ครบ 5 อยา ง ซงึ่ เรยี กวา เบญจกลั ยาณี ไดแก เปนผมู ผี มงามคือมผี มยาวถงึ สะเอวแลว
ปลายผมงอนขึ้น เปน ผมู เี นอ้ื งามคอื ริมฝปากแดงดุจผลตาํ ลงึ สุกและเรียบชดิ สนิทดี เปน ผู
มกี ระดกู งามคอื ฟน ขาวประดจุ สงั ขแ ละเรยี บเสมอกนั เปน ผมู ผี วิ งามคอื ผวิ งามละเอยี ดถา ดาํ
กด็ าํ ดงั ดอกบวั เขยี วถา ขาวกข็ าวดงั ดอกกรรณกิ ารเ ปน ผมู วี ยั งามแมจ ะคลอดบตุ รถงึ 10 ครง้ั
ก็คงสภาพรางกายสาวสวยดุจคลอดครงั้ เดยี ว ปกตินางวสิ าขาไปวัด วันละ 2 ครัง้ คือเชา
เยน็ และมขี องไปถวายเสมอเวลาเชา จะเปน อาหารเวลาเยน็ จะเปน นา้ํ ปานะนางเปน ผสู รา งวดั
บุพผารามถวายพระบรมศาสดาและเปนผูคิดถวายผาอาบน้ําฝนแกพระเณรเพราะพระเณร
ไมม ีผาอาบน้ําเปลอื ยกายอาบนํา้ ฝนดไู มเ หมาะสม
รายวิชาศาสนาและหนา ที่พลเมอื ง (สค31002) << ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 21
เร่ืองที่ 3 ประวัติศาสดา และคําสอนของศาสนาอสิ ลาม
ศาสดาของศาสนาอิสลามคือนบีมูฮัมหมัด ศาสนาอิสลามเกิดขึ้นในดินแดนทะเล
ทรายอาหรับเมืองเมกกะประเทศซาอุดีอาระเบีย ในยุคนั้นชาวอาหรับแตกออกเปนหลาย
กลุมขาดความสามัคคียากแกก ารปกครอง มกี ารรบพงุ ฆา ฟน กนั ตลอดเวลา ไมม ศี าสนาเปน
แกน สาร คนสว นใหญน บั ถอื เทพเจา และรปู เคารพตา งๆ ประชาชนไมม ศี ลี ธรรม สตรจี ะถกู
ขม เหงรงั แกมากที่สดุ นบีมูฮมั หมัดเกิดขน้ึ ทามกลางสภาพสงั คมทเี่ สื่อมทราบเชนนี้ จึงคิด
หาวิธีท่ีจะชวยปรับปรุงแกไขสถานการณน้ีใหดีขึ้น นบีมูฮัมหมัดเปนผูที่ฝกใฝในศาสนา
หาความสงบและบําเพญ็ สมาธทิ ถี่ ้ําฮรี อ บนภูเขานรู ในคืนหนงึ่ ของเดือนรอมฎอน กาเบรียล
ทูตของพระเจาไดนําโองการของอัลลอฮมาประทาน นบีมูฮัมหมัดไดนําคําสอนเหลานี้มา
เผยแพรจนเกิดเปนศาสนาอิสลามข้ึน ในระยะแรกของการเผยแผศาสนาไดรับการตอตาน
เปนอยางมาก ถึงกับถูกทํารายจนตองหลบหนีไปอยูเมืองมะดีนะฮ จนเปนที่ยอมรับและมี
คนนบั ถอื มากมาย กก็ ลบั มายดึ เมอื งเมกกะทาํ การเผยแผศ าสนาอสิ ลามอยา งเตม็ ที่ การเผย
แผศาสนาของอิสลามออกไปยังประเทศตางๆ ในยุคหลังเปนไปโดยไรสงครามเขายึดเมือง
เพื่อเผยแผศาสนา โดยมีคมั ภรี ใ นศาสนาอิสลามคือคัมภรี อ ัลกุรอาน
แนวประพฤติปฏบิ ตั ิและหลกั คาํ สอนของศาสนาอิสลาม
แนวประพฤตปิ ฏบิ ตั แิ ละหลกั คาํ สอนของศาสนาอสิ ลามประกอบดว ยรายละเอยี ดที่
สําคญั ๆดงั ตอ ไปนี้คือ
1. ศรทั ธาตออัลเลาะห ใหศรัทธาโดยปราศจากขอ สงสัยใดๆ วา พระอัลเลาะหท รง
มอี ยจู รงิ ทรงดํารงอยดู วยพระองค ทรงมมี าแตด ง้ั เดมิ โดยไมมสี ง่ิ ใดมากอ นพระองค ทรง
ดํารงอยูตลอดกาล ไมมีสิ่งใดอยูหลังจากพระองคทรงสรางทุกอยางในทองฟา เพียบ
พรอมดว ยคุณลักษณะอนั ประเสรฐิ
2. ศรัทธาตอมลาอิกะฮุ ซึ่งเปนบาวอัลเลาะหประเภทหน่ึงท่ีไมอาจมองเห็นตัวตน
หรือทราบรปู รางท่แี ทจ รงิ บรรดามลาอกิ ะฮุนปี้ ราศจากควมผิดพลาด บรสิ ุทธจิ์ ากความมัว
หมองท้งั ปวง มีคณุ สมบัติไมเ หมือนมนุษยค อื ไมก นิ ไมน อน ไมมีเพศ สามารถจาํ แลงรางได
3. ศรทั ธาในพระคมั ภรี ข องพระเจา คอื ศรทั ธาวา อลั เลาะหท รงประทานคมั ภรี ใ หก บั
บรรดาศาสนทูตเพือ่ นําไปประกาศใหประชาชนไดท ราบหลักคําสอนซง่ึ มอี ยู 2 ประเภทคอื
1) สอนถงึ ความสมั พันธร ะหวา งมนษุ ยกับพระเจา
2) สอนถึงความสัมพันธระหวางมนุษยกับมนุษยดวยกัน โดยบรรดาคัมภีรที่
ประทานมานั้นมีวิธปี ระทานตา งๆ กันดงั นค้ี ือ
(1) ถายทอดโองการตางๆ เขาจติ ใจของศาสนา
(2) การไดยนิ เสียงในลักษณะอยใู นภวังคห รือการฝน
(3) โดยมลาอกิ ะฮฺ มนี ามวา ญิบรลี ถกู สงมาพรอ มกับโองการของพระเจา
22 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสงั คม
นาํ มาใหศ าสดาดว ยคาํ พดู อนั ชดั เจน สาํ หรบั คมั ภรี อ ลั กรุ อานไดถ กู บนั ทกึ ตง้ั แตศ าสดานบมี ฮู มั
หมดั ยงั มชี ีวติ อยแู ละไดท อ งจําโดยสาวกของทาน คมั ภีรน ีไ้ มเคยปรับปรุงแกไ ขแตอยางไร มิ
ใชว รรณกรรมท่มี นษุ ยประพนั ธขึ้นมา แตถ กู ประทานมาจากอลั เลาะหเจา
4. ศรทั ธาในบรรดาศาสนทตู ใหศ รทั ธาวา อลั เลาะหท รงคดั เลอื กบคุ คลเปน ผสู ง สาร
นําบทบญั ญัตขิ องพระองคม าสงั่ สอนแกป วงชน อัลกุรอานสอนวา ศาสนทูตทป่ี รากฏชอื่ ใน
คมั ภีรอ ลั กรุ อานมี 25 ทา น มุสลิมทุกคนตอ งศรทั ธาในบรรดาศาสนทูตดังกลา วท้งั หมดจะ
ละเวน ทา นหนง่ึ ทา นใดมไิ ดแ ละถอื วา ทกุ ทา นทก่ี ลา วมานเ้ี ปน มสุ ลมิ และเปน บา วของอลั เลาะห
เหมือนๆ กนั
5. ศรทั ธาตอ วนั ปรโลก มหี ลกั การวา มวี นั หนง่ึ ทเ่ี ปน วนั พจิ ารณาผลกรรมของมนษุ ย
ทั้งหมด ทัง้ นี้เพอื่ ทุกสิ่งทุกอยางในจักรวาลไดพินาศแตกดับหมดแลว จากนั้นอัลเลาะหจะ
ไดใหทุกคนคืนชีพมาชําระงานที่เขาประกอบไวในโลกดงั ขอ ความวา ผูประกอบความดีจะ
ไดร บั ตอบสนองดว ยส่งิ ดี ผปู ระกอบกรรมช่ัวก็จะไดร ับผลตอบสนองคือการลงโทษดงั ขอ
ความวา ผใู ดประกอบกรรมดแี มเ พยี งนอ ยนดิ เขากจ็ ะไดเ หน็ มนั และผใู ดประกอบกรรมชว่ั
แมเ พยี งนอยนดิ เขากจ็ ะไดเ หน็ มนั
6. การศรทั ธาตอ กฎกาํ หนดสภาวะ คอื ระเบยี บอนั รดั กุมทอี่ ัลเลาะหทรงกาํ หนดไว
แกโลก การศรัทธาตอกฎกําหนดสภาวะคือการยอมรับในอํานาจของอัลเลาะหท่ีทรงครอบ
ครองความเปนไปของทุกส่ิงแตละส่ิงเปนไปตามพระประสงคท่ีพระองคทรงกําหนดไวทุก
ประการเชน การถอื กาํ เนดิ ชาติพันธุ เปนตน
การนมัสการน้ีจะทําคนเดียวก็ได แตถาจะรวมกันทําเปนหมูย่ิงไดกุศลเพิ่มข้ึน มี
ขอ หา มในการนมสั การเม่ือเวลามนึ เมา
7. การถอื ศลี อด การ
ถอื ศลี อดเปน หลกั มลู ฐานของ
อสิ ลามขอ หนงึ่ ทมี่ สุ ลมิ ทกุ คน
ตองปฏิบัติ มีกําหนดขึ้นใน
ทุกๆ ป ปล ะ 1 เดอื น คอื ตก
เดือนรอมฎอน อันเปนเดอื น
ที่ 6 แหงปอิสลาม นับแบบ
จนั ทรคติ
การถอื ศลี อด คอื การ
งดเวน จากการบรโิ ภคและอน่ื ๆ
ตามทก่ี าํ หนดไวแ นน อน มหี ลกั เกณฑใ นการปฏบิ ตั ิ คอื
1. เปนมุสลิม
2. มีอายบุ รรลศุ าสนาภาวะ (ประมาณ 15 ป)
3. มสี ติสมั ปชัญญะ
4. มพี ลังความสามารถท่จี ะปฏิบัตไิ ด
รายวชิ าศาสนาและหนาที่พลเมือง (สค31002) << ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 23
กิจกรรมท่กี ระทําในพิธีศลี อด คือ
1. ตัง้ จติ ปรารถนา (นยี ะฮ) ไวแตก ลางคนื วาตนจะถือศีลอด
2. งดเวนการกนิ ด่มื และอนื่ ๆ ตามขอ กําหนด
จุดประสงคของการถอื ศีลอด
1. เพอ่ื ทําใหจติ ใจบริสุทธ์ิ
2. ใหรูจักควบคุมจิตใจและตดั กิเลส
3. ใหร จู กั รสของการมขี นั ติ
4. ใหรูจักสภาพของคนยากจน อนาถา จะทาํ ใหเ กดิ ความเมตตาแกค นท่วั ไป
จดุ เริ่มตน ของการเขาถือศีลอดในเดือนรอมฎอนตามศาสนาบญั ญัติ
เรือ่ งท่ี 4 ประวตั ศิ าสดาและคาํ สอนของศาสนาคริสต
ศาสนาครสิ ตเ ปน ศาสนาประเภทเอกเทวนยิ มคอื เชอื่ วา มพี ระเจา สงู สดุ เพยี งองคเ ดยี ว
เปนผูสรางโลกและสรรพส่ิง พระเจาองคนั้นคือ พระยะโฮวาห ศาสนาคริสตเชื่อวามนุษยมี
บาปมาแตก าํ เนดิ พระเจา จงึ สง พระเยซมู าไถบ าป เชอื่ วา วญิ ญาณเปน อมตะ เมอื่ ถงึ วนั ตดั สนิ
โลก มนษุ ยจ ะไปอยใู นสวรรค หรอื ในนรกชวั่ นริ นั ดร เชอ่ื วา มเี ทวดาอยมู ากมายทงั้ ฝา ยดแี ละ
ฝา ยช่ัว ซาตานเปน หัวหนา ฝา ยช่ัวในที่สุดก็จะถกู พระเจาทาํ ลาย
ศาสนาคริสตเปนศาสนาท่ีมีผูนับถือมากที่สุดในโลก คําวา Christ มาจากภาษา
โรมัน วา Christus และคําน้ีมาจากภาษากรกี อกี ตอ หน่งึ คือคําวา Christos ซ่ึงแปลมาจาก
คําวา Messiah ในภาษาฮบิ รู คําวา messiah แปลวา พระผูปลดเปลือ้ งทกุ ขภ ยั
ศาสนาคริสตเกิดในปาเลสไตนเมอ่ื พ.ศ. 543 โดยคํานวณจากปเกดิ ของพระเยซู
ซ่ึงเปนศาสดาของศาสนาน้ี ศาสนาคริสตเปนศาสนาที่พัฒนามาจากศาสนายูดายหรือยิว
เพราะศาสนาครสิ ตน บั ถอื พระเจา องคเ ดยี วกนั กบั ศาสนายดู ายคอื พระยะโฮวาห พระเยซเู ปน
ชาวยวิ มไิ ดป รารถนาท่จี ะตง้ั ศาสนาใหมแ ตทรงตอ งการปฏริ ปู ศาสนายวิ ใหบ รสิ ทุ ธข์ิ ึ้น ทรง
กลา ววา “อยา คดิ วา เรามาทาํ ลายพระบัญญตั ิ และคาํ ของศาสดาพยากรณเ สยี เรามไิ ดม า
ทาํ ลายแตม าเพ่ือทาํ ใหสําเรจ็ ”
กอ นหนา ทพี่ ระเยซปู ระสตู ิ ประเทศปาเลสไตนไ ดต กเปน เมอื งขน้ึ ของจกั รวรรดใิ กล
เคยี งตดิ ตอ กนั เปนระยะเวลากวา 100 ป เรม่ิ ตงั้ แตศตวรรษที่ 1 กอ นครสิ ตก าล ตกเปน
เมอื งขน้ึ ของอัสซีเรยี บาบโิ ลเนียจกั รวรรดิเปอรเ ซยี จกั รวรรดิกรีกในสมัยพระเจา อเล็กซาน
เดอรมหาราช และในท่ีสุดตกเปนของอาณานิคมจักรวรรดิโรมัน ตลอดเวลาท่ีตกเปนเมือง
ขึ้นนี้ ผูพยากรณห ลายทานไดพยากรณถึงพระเมสสิอา (Messiah) พระผูชวยใหรอด ซึ่ง
เปนพระบุตรของพระเจา ท่จี ะเสด็จมาปลดแอกชาวยิวใหไดร ับเสรีภาพและจะทรงไถบ าป ให
ชาวยิวพนจากความหายนะและไดรับความรอดช่ัวนิรันดร ในสมัยน้ันชาวยิวเช่ือใน
24 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสงั คม
คาํ พยากรณน ้ีมาก และพระเยซูประสตู ิในชวงเวลาน้ันพอดี พระเยซเู กิดที่หมบู า นเบธเลเฮม
แขวงยูดาย กรงุ เยรซู าเลม็ มารดาชอื่ มาเรยี บดิ าช่อื โยเซฟ ตามประวัติมาเรียน้นั ต้งั ครรภมา
กอ นขณะทย่ี งั เปน คหู มน้ั กบั โยเซฟ เทวฑตู จงึ มาเขา ฝน บอกโยเซฟวา บตุ รในครรภม าเรยี เปน
บตุ รของพระเจา ใหต งั้ ชอ่ื วา เยซู ตอ มาจะเปน ผไู ถบ าปใหก บั ชาวยวิ โยเซฟจงึ ปฏบิ ตั ติ ามและ
รบั มาเรยี มาอยดู ว ยโดยไมส มสเู ยย่ี งกรยิ า พระเยซไู ดร บั การเลยี้ งดอู ยา งดี เปน ศษิ ยข องโยฮนั
ศกึ ษาพระคมั ภรี เ กา จนแตกฉาน ทา นมนี สิ ยั ใฝส งบชอบวเิ วก เมอ่ื อายุ 30 ป ไดร บั ศลี ลา งบาป
ทแ่ี มน าํ้ จอรแ ดน ตง้ั แตน น้ั มาถอื วา ทา นสาํ เรจ็ ภมู ธิ รรมสงู สดุ ในศาสนา พระองคม สี าวก 12 คน
เปน หลกั ในศาสนาทําหนา ท่ีสืบศาสนามนี ักบญุ เปโตร (Saint Peter) เปนหัวหนาผูสืบตํา
แหนงนักบุญเปโตรตอๆ มาจนถึงปจจุบันเรียกวา สมเด็จพระสันตะปาปาพระเยซเู ผยแผ
ศาสนาทั่วดินแดนปาเลสไตนเปนเวลา 3 ป มีพวกปุโรหติ ธรรมาจารยแ ละพวกซซี ารเกลยี ด
ชังขณะท่ีพระองครับประทานอาหารม้ือคํ่ากับสาวก 12 คนเปนมื้อสุดทาย ทหารโรมันจับ
ตวั ทา นในขอ หาเปน กบฎและถูกตัดสินใหลงโทษประหารชีวิตโดยตรึงกับไมกางเขนไว จน
สิ้นพระชนม
วธิ ีการเผยแผคําสอนของพระเยซู
พระเยซูใชว ิธีการ 3 วิธีในการเผยแผคํา
สอนคอื
1. การรกั ษาบคุ คลทเ่ี จบ็ ปว ยใหห าย คน
ตายใหฟ น เปน การปลกู ศรทั ธาของปวงชนใหเ กดิ
มีขน้ึ ตอ อํานาจของพระเจา
2. การแสดงความฉลาดในการแกป ญ หา
เชน เมอื่ มกี ารใหต ดั สนิ คดหี ญงิ ผดิ ประเวณี พระ
เยซูตรัสวาลงโทษได แตผูลงโทษจะตองเปนผู
บรสิ ทุ ธิ์ เปน ตน
3. การประกาศหลักการแหงความรัก
ความเมตตา กรณุ า และกลา ววา จงรกั ศตั รทู า น จงอธษิ ฐานเพอ่ื ผทู ข่ี ม เหงทา น ทาํ ดงั นแ้ี ลว
ทานจะเปน บตุ รของพระบิดาของทา นในสวรรค
หลักธรรมของศาสนาคริสต
ศาสนาครสิ ตจารกึ หลักธรรมไวในคัมภรี ไบเบลิ้ หลักธรรมของพระเยซบู างขอ ตรง
ขามกบั ศาสนายิว บางขอ ใหก ารปฏิรปู และประยกุ ตเ สียใหม เชน
1. พระเจา ทรงเปน บดิ าทดี่ ี พรอ มทจี่ ะประทานอภยั ใหแ กบ ตุ รทก่ี ลบั ใจ แตข ณะเดยี ว
กันกท็ รงเปน ผูทรงไวซ ง่ึ ความเด็ดเดย่ี ว ลงโทษผทู ่ีไมเชือ่ ฟง
รายวชิ าศาสนาและหนา ทีพ่ ลเมือง (สค31002) << ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 25
2. พระเยซูทรงเปนผูประกาศขาวดีโดยแจงใหทราบวาอาณาจักรของพระเจามาถึง
แลว ผทู ี่ศรทั ธาจะไดรับมหากรณุ าธิคุณจากพระเจา
3. หลักการสํานึกผิด ใหพิจารณาตนเองวาใหทําผิดอะไร และต้ังใจท่ีจะเลิกทํา
ความชว่ั นน้ั เสยี
4. หลักความเสมอภาคคือความรัก ความเมตตาของพระเจาท่ีมีตอมนุษยท้ังมวล
โดยไมเ ลือกช้นั วรรณะผทู ี่ทาํ ความดแี ลว ตองไดร บั รางวลั จากพระเจา โดยเสมอภาคกนั
5. ใหละความเคียดแคนพยาบาท การจองเวรซ่ึงกันและกัน ใครรักก็รักตอบ ใคร
อาฆาตมงุ รายกต็ อ งใหอภยั
คาํ สอนของพระเยซทู ส่ี ําคญั ๆ อกี คอื
1. พระเยซเู ปน บตุ รของพระเจา ทรงสง ใหม าเกดิ ในโลกมนษุ ย เพอ่ื ไถบ าปใหม นษุ ย
มิไดเ สดจ็ มาปราบศัตรูดวยอาวธุ แตทรงมาสรา งสนั ติ
2. ผทู เี่ ชอื่ พระเยซู จะไดร บั ความรอดและชวี ติ นริ นั ดร จะไมถ กู พพิ ากษาวนั สนิ้ โลก
สว นผทู ่ไี มศรัทธาจะถกู พิพากษาในวนั สิ้นโลก
3. ทรงสง่ั สอนใหช าวยวิ กลบั ใจใหม มใิ หน บั ถอื เฉพาะในดา นประกอบพธิ กี รรมหรอื
ทอ งคาํ สวดดว ยปากไมจ รงิ ใจ ทรงตเิ ตยี นพวกพระยวิ วา เปน พวกปากวา ตาขยบิ ไมร จู กั พระเจา
ทแ่ี ทจ รงิ
4. บญั ญตั ขิ องพระเยซทู สี่ งู สดุ คอื “การรกั พระเจา สดุ ใจและรกั เพอ่ื นบา นเหมอื นตวั
เราเอง” ผทู พ่ี ระเจาโปรดปรานคือผูท่อี ยูในความดคี วามชอบธรรมทง้ั กาย วาจา ใจ ผูทผี่ ิด
ดา นจิตใจถือวา มีบาปเทา กบั การกระทาํ
5. สอนไมใหกังวลความสุขทางโลกอันไดจากวัตถุใหแสวงหาความสุขดานจิตใจ
ผูท่หี ว งสมบตั ิจะไมไดข น้ึ สวรรค ไมไดพ บกบั พระเจา
6. ในดานการปฏิบัติตอเพื่อนมนุษยทรงสอนวา การไมทําชั่วตอบแทนกรรมชั่ว
หรือทําดีตอบแทนความดีเทา น้นั ยงั ไมเพยี งพอ ใหทาํ ดีตอบแทนความช่วั และใหรักศัตรู
ดงั ทไ่ี ดเ ปรยี บเทยี บวา อยา ตอ สคู นชว่ั ถา ผใู ดตบแกม ขวาของทา นกจ็ งหนั แกม ซา ยใหเ ขาดว ย
7. ความดีสูงสุดคือการทําตัวตามแบบพระเยซู คุณธรรมสูงสุดคือความรัก ความ
เมตตา กรณุ า ความออ นโยน ความถอมตน ความอดทนตอความทกุ ขท ง้ั ปวง
พธิ ีกรรมสาํ คัญของศาสนาครสิ ต เรียกวาพธิ ศี กั ดิ์สิทธิ์ 7 ประการ คือ
1. ศีลลางบาปหรือศีลจุม (Baptism) กระทําเม่ือเปนทารกหรือเม่ือเขาเปน
คริสตศาสนิกชน พิธีน้ีกระทําตามแบบของพระเยซูเมื่อกอนทรงออกเทศนา ใหนิกาย
คาทอลิกปจจุบันไมจุมตัวในนํ้าแตใชน้ําศักด์ิสิทธิ์เทบนศีรษะเพ่ือเปนสัญลักษณของ
การลา งบาป ศลี นส้ี าํ คญั ทสี่ ดุ ผใู ดไมไ ดร บั ศลี ลา งบาปจะไมไ ดช อื่ วา เปน บตุ รของพระเจา และ
จะไมไ ดชีวิตนริ นั ดร
2. ศลี กาํ ลงั (Confirmation) กระทาํ อกี ครง้ั หนง่ึ เมอ่ื พน วยั เดก็ และเปน ผใู หญแ ลว เพอ่ื
เปน คริสตศาสนิกชนที่สมบูรณ
26 หนังสือเรยี นสาระการพัฒนาสังคม
3. ศีลมหาสนิท (Holy Communion) สําหรับคริสตศาสนิกชนอาจทําทุกวัน
ทุกสัปดาห ทุกเดือนหรืออยา งนอ ยปล ะ 1 ครง้ั โดยรบั ประทานขนมปง และเหลา องนุ เปน
สญั ลกั ษณตามแบบท่พี ระเยซูกระทาํ แกอคั รสาวกในพระกระยาหารม้ือสุดทายกอนถูกตรึง
กางเขน ขนมปงคือ พระกาย เหลาองุนคือพระโลหิตของพระเยซู ฝายคาทอลิกเช่ือวา
การกระทําพิธีนผี้ ูไดรบั ประกาศจะมชี ีวิตนิรนั ดร
4. ศีลแกบ าป (Penance) สาํ หรับคาทอลกิ ทีก่ ระทําบาปประสงคจ ะไดรบั การอภยั
บาปตองไปสารภาพบาปนน้ั ตอ นกั บวชดว ยความสาํ นกึ ผดิ อยา งแทจ รงิ ถอื วา นกั บวชไดร บั
อาํ นาจในการยกบาปโดยตรงจากสนั ตะปาปา ซ่ึงเปนผูแทนของพระเยซูคริสต นักบวชจะ
ยกบาปและตกั เตือนสั่งสอนไมใ หท ําบาปอกี
5. ศลี เจมิ คนไข (Extreme Unetion) กระทําเมื่อคนไขเจบ็ หนักใกลจ ะตาย เมื่อ
ชําระบาปขั้นสุดทายจะชวยใหมีสติกําลัง สามารถตอสูกับความตายจนถึงที่สุด วิธีทํา
บาทหลวงใชน้ํามันศักดิ์สิทธิ์เจิมทาที่หู จมูก ปาก มือ และเทาของคนไข พรอมกับสวด
อวยพร ทกุ คนในบานจะตอ งสวดพรอม
6. ศลี สมรสหรอื ศลี กลาว ( Matrimony) กระทําแกคบู าวสาวในพธิ ีสมรส ผรู บั ศีล
สมรสโดยถูกตองแลวจะหยารางกันไมได และหามสมรสใหมขณะท่ีสามีภรรยายังมีชีวิตอยู
การจดทะเบียนสมรสตามกฎหมายโดยไมไ ดรับศลี สมรส ไมถอื วาเปน สามีภริยาโดยถกู ตอ ง
ตามกฎหมายของศาสนา
7. ศีลอนุกรม (Holy Order หรือ Ordination) เปนศีลบวชใหกับบุคคลที่เปน
บาทหลวง ผูมีอํานาจโปรดศีลอนุกรมคือสังฆราช ซึ่งถือเปนผูแทนของพระเยซูคริสต
เม่ือไดรับศีลอนุกรมแลวไมอนุญาตใหสมรส กฎขอน้ีเกิดข้ึนภายหลังโดยศาสนาจักรเปนผู
ออกกฎน้ี
นกิ ายของศาสนาคริสต
เดมิ ศาสนาครสิ ตม นี กิ ายเดยี วคอื โรมนั คาทอลกิ มศี นู ยก ลางอาํ นาจอยทู ส่ี าํ นกั วาตกิ นั
กรุงโรม ใชภ าษาละตินเปน ภาษาของศาสนา ประมุขของศาสนาคอื สนั ตะปาปา เนนวาเปน
ผูส ืบทอดศาสนาคาํ สอนของพระเยซูมีพระคอื บาทหลวง เปนนกิ ายทีเ่ ช่อื เรอ่ื งบุญบาป รปู
เคารพถือไมกางเขนท่ีพระเยซูถูกตรึงอยู ตอมาอาณาจักรไบเซนไทนมีศูนยกลางท่ี
กรุงคอนสแตนติโนเปล ประเทศตุรกี ปจจุบัน มีความเปนอิสระไมยอมอยูใตอํานาจของ
สันตะปาปาจึงแยกนิกายมาชื่อวา กรีกออรธอดอกซ ไมมีศูนยกลางอํานาจที่ใดโดยเฉพาะ
ใหความสําคัญของประมุขที่เรียกวา ปาตริอารค หรืออารคบิชอป ตอมามีบาทหลวงชาว
เยอรมนั ช่อื มารต ิน ลเู ธอร ไมพอใจการปกครองของสํานกั วาติกนั และโดนขบั ออกจาก
ศาสนาจักรในป ค.ศ.1521 จงึ แยกตนเองออกมาตัง้ นิกายใหมค อื โปรเตสแตนต เนน คมั ภีร
ไมมีนกั บวช รบั ศีลศกั ด์ิสทิ ธเ์ิ พยี ง 2 อยา งคอื ศีลลางบาปและศลี มหาสนทิ
รายวชิ าศาสนาและหนาทพ่ี ลเมอื ง (สค31002) << ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 27
เรือ่ งที่ 5 ประวัติศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดูและคําสอน
ศาสนาพราหมณห รอื ฮนิ ดเู กดิ ในเอเชยี ใตค อื ประเทศอนิ เดยี เมอ่ื ประมาณ 1,400 ป
กอนคริสตศักราชเกิดจากพวกอารยันท่ีอพยพเขามาในประเทศอินเดียถือกันวาเปนศาสนา
ที่เกาแกท่ีสุดในโลก พระเวทเปนคัมภีรศาสนาพราหมณไดรับการยกยองวาเปนคัมภีรที่
เกา แกท ส่ี ดุ ในโลก และเปน วรรรคดที เี่ กา แกท สี่ ดุ ในโลกชอื่ ของศาสนาเปลย่ี นไปตามกาลเวลา
ในตอนแรกเรมิ่ เรยี กตวั เองวา “พราหมณ” ตอ มาศาสนาเสอ่ื มลงระยะหนง่ึ และไดม า
ฟนฟูปรับปรุงใหเปนศาสนาฮินดู โดยเพิ่มบางส่ิงบางอยางเขาไป มีการปรับปรุงเน้ือหา
หลกั ธรรมคาํ สอนใหด ขี น้ึ คาํ วา “ฮนิ ด”ู เปน คาํ ทใ่ี ชเ รยี กชาวอารยนั ทอ่ี พยพเขา ไปตง้ั ถน่ิ ฐาน
ในลุมแมนํ้าสินธุ และเปนคําที่ใชเรียกลูกผสมของชาวอารยันกับชาวพื้นเมืองในชมพูทวีป
และชนพ้ืนเมืองน้ีไดพัฒนาศาสนาพราหมณโดยการเพ่ิมเติมอะไรใหมๆ ลงไป แลวเรียก
ศาสนาของพวกน้วี า “ศาสนาฮนิ ดู” เพราะฉะนั้นศาสนาพราหมณจึงมอี ีกชื่อในศาสนาใหม
วา “ฮินด”ู จนถงึ ปจ จบุ นั
ในอดีตศาสนาพราหมณหรือฮินดูจะมีการจัดคัมภีรออกเปน 3 พวกตามการ
ยกยองนับถือเทวะทั้ง 3 โดยแยกเปน 3 นิกายใหญๆ นกิ ายใดนับถอื เทวะองคใดกย็ กยอง
วา เทวะองคน้ันสูงสดุ ตอ มานกั ปราชญช าวฮินดูไดก าํ หนดใหเ ทวะทง้ั 3 องคเ ปน ใหญส งู สดุ
เสมอกนั เทวะท้งั 3 องคน ี้รบั การนาํ มารวมกนั เรียกวา “ตรีมูรต”ิ ใชค ําวาสวดวา “โอม” ซ่ึง
ยอมาจาก “ อะ อุ มะ” แตละพยางคแทนเทวะ 3 องค คือ
“อะ” แทนพระวษิ ณุหรอื พระนารายณ
“อุ” แทนพระศิวะหรอื อิศวร
“มะ” แทนพระพรหม
พระนารายณ พระศิวะ พระพรหม
ในประเทศอินเดียไดมีการแบงชนชั้นออกเปน 4 วรรณะ คือ พราหมณ กษัตริย
แพศย คอื พอคาคหบดี และศูทรกรรมกรคนใชแ รงงาน วรรณะพราหมณถ อื วา เปน วรรณะ
สูงสดุ เปน พวกทาํ หนา ท่ีทางศาสนา “พราหมณ” เปน คาํ ศพั ททเ่ี นอ่ื งมาจากคําวา “พรหม”
คนในวรรณะนถี้ อื วา ตนสบื เชอ้ื สายมาจากพรหม สามารถติดตอเกี่ยวของกับโองการตางๆ
28 หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสังคม
จากพรหมซึ่งเปนพระผูเปนเจามาแจงแกชาวโลกมนุษยได สามารถติดตอบวงสรวง
ออนวอนเทพเจา ใหมาประสาทพรหรือบันดาลความเปน ไปตา งๆ ในโลกมนุษยได
พวกพราหมณจงึ เปน ทเ่ี คารพยําเกรงของคนทุกวรรณะ แมแ ตก ษัตริยผเู ปน ใหญใ น
การปกครอง เมื่อพวกพราหมณมีอํานาจมาก มีคนยําเกรงมาก โอกาสที่จะแสวงหาลาภ
สกั การะจงึ มมี าก พวกพราหมณแ ตล ะพวกจะแขง ขนั ในการทาํ พธิ โี ดยถอื วา การจดั ทาํ พธิ ตี า งๆ
ใหถ กู ตอ งตามพธิ ที ก่ี าํ หนดไวใ นพระเวทเปน สง่ิ สาํ คญั ชนวรรณะพราหมณไ ดร วบรวมสรรพวชิ า
ทงั้ หลายทตี่ นคน พบหรอื เขา ใจเรอ่ื ง ประมวลความรเู รยี กวา “ไสยศาสตร” ซง่ึ ขน้ึ ตน ดว ยวชิ า
ที่สําคัญที่สุดคือ “พระเวท” อันหมายถึงวิชาการท่ีเกี่ยวกับพรหม เทวดาและส่ิงศักด์ิสิทธิ์
ท้ังหลายท่ีมนุษยตองเคารพบูชา สมัยนั้นยังไมมีหนังสือ จึงตองใชวิธีทองจําและสอนตอๆ
กนั มา พระเวทประกอบดว ย “มนตร”ี คอื คาถาสาํ หรบั ทอ งจาํ กบั “พราหมณะ” ซงึ่ เปน คมั ภรี
คูมือท่ีพวกพราหมณแตละกลุมไดเพ่ิมเติมในพิธีกรรมของตนใหละเอียดพิศดารข้ึนจน
พราหมณเองไมส ามารถทอ งจาํ ได จึงตอ งมคี ูม อื “พราหมณะ” คอื คาํ อธิบายลัทธิพิธกี รรม
ตา งๆ ของพระเวท แตเ ดิมมี 3 อยาง เรียกวา “ไตรเพท” ไดแ ก
1. ฤคเวท เปน คมั ภรี เ กา แกท ส่ี ดุ ถอื กนั วา ออกจากโอษฐข องพระพรหมซง่ึ พวกษี
ไดสดับแลวนํามาอนศุ าสนนรชนอกี ตอหนึ่ง กลา วดวยเทวดาตา งๆ และการบนบานใหชวย
ขจดั ภยั ทัง้ มวล
2. ยชรุ เวท กลา วดว ยพธิ กี รรมตา งๆ เปน ตาํ ราการทาํ พธิ กี รรมของพราหมณโ ดยตรง
3. สามเวท กลาวดวยบทคาถาสังเวยสําหรับแหกลอมเทวดา บูชานํ้าโสมแกเทวะ
ทงั้ หลาย (“สาม” แปลวา สวด”) ดงั มบี ทแหก ลอ มพระนเรศร- พระนารายณ หลงั พธิ ตี รยั ยมั ป
วายเสรจ็ สนิ้ แลว ตอ มาเพม่ิ “อาถรรพเวท” ซง่ึ เปน พระเวททเ่ี กย่ี วกบั อาถรรพต า งๆ มมี นตร
สําหรับใชในกิจการทั้งปวงรักษาโรคภัยไขเจ็บ หรือกําจัดผลรายอันจะมีมาแตพยาธิและ
มรณภยั และรวมทง้ั สาํ หรบั ใชท าํ รา ยแกห มอู มติ รโดยเสกสง่ิ หนงึ่ สงิ่ ใดเขา ตวั หรอื ฝง รปู ฝง รอย
หรอื ทาํ เสนห ย าแฝด
นอกจากพระเวททงั้ 4 นแ้ี ลว ยงั มี “พระเวทรอง” อีก 4 อยา ง เรียก “อปุ เวท” เปน
วิชาที่กลาวดวยวทิ ยาศาสตรต างๆ อันเปนวทิ ยาการโดยเฉพาะคือ
1. อยุรเวท ไดแก ตําราแพทยศาสตร กลาวดว ยการใชส มุนไพรและมนตต า งๆ
ในการรกั ษาโรคมีเทวดาประจําเปนเจาของคือษีทง้ั แปดซ่ึงไมป รากฏนามแนนอน
2. คานธรรมเวท ไดแก ตาํ ราขบั รองและดนตรี กับนาฏศาสตรห รือการฟอนรํา มี
เทวดาประจาํ คอื พระนารทฤๅษี หรอื ทีเ่ รยี กวา พระนารอท หรือ พระปรคนธรรพ
3. ธนุรเวท ไดแก วชิ ายงิ ธนแู ละการใชอ าวุธสงคราม ซ่ึงบดั นเี้ รียก “ยทุ ธศาสตร”
มเี ทวดาประจําคือ พระขนั ทกุมาร
4. สถาปต ยเวท ไดแ ก วิชากอสรางซง่ึ เรยี กวา “ สถาปตยกรรม” เทวดาประจําคือ
พระวิษณุกรรม
รายวิชาศาสนาและหนา ท่พี ลเมอื ง (สค31002) << ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 29
วรรณะพราหมณใ นศาสนาฮินดู
ในประเทศอนิ เดียไดแบง ออกเปน 4 วรรณะ คอื พราหมณ กษัตริย แพศย ศูทร ใน
ท่ีนี้จะกลาวถึงวรรณะพราหมณ หรือตระกูลนักบวชเทาน้ัน นี้ไมจําเปนตองบวชทุกคน
แบง ออกเปน 4 ชน้ั คอื
1. พรหมจารี คือพวกนักเรียน มีหนาท่ีเปนผูปฏิบัติและศึกษาพระเวทในสํานัก
คณาจารยค นใดคนหนึ่ง (เทยี บกบั ศาสนาพุทธ คือ สามเณร และนวกะ)
2. คฤหบดี คอื ผคู รองเรอื น มภี รรยา มคี รอบครวั เปน หวั หนา ในบา น อา นและสอน
พระเวท ทําการบชู าเอง หรือชวยผูอ ่ืนกระทํายัญกรรม ใหท าน และรับทักษณิ า
3. วานปรสั ถ คือผอู ยปู า ละเคหสถานและครอบครัวเขาปา เพื่อทรมานตน มักนอ ย
ในอาหารและเครื่องนุงหม กระทําทกุ รกิรยิ า สมาธิมง่ั คงในกจิ วัตร ไดแ ก
ฤๅษี แปลวา ผแู สวง หมายถงึ แสวงหาโมกษะ คอื การหลุดพนจากการเวยี นวาย
ตาย เกิด
โยคี แปลวา ผูบําเพ็ญโยคะ คือทรมานกายโดยวธิ แี หงอริ ิยาบถตางๆ เพื่อหวงั
ผลสาํ เรจ็ เปนผูว ิเศษ เชน ยนื ขาเดียว เหนี่ยวกนิ ลมนานนับสบิ ป นั่งสมาธิโดยไมล กุ ขึ้นเลย
เปน เวลาสบิ ป
ดาบส แปลวา ผูบาํ เพ็ญตน คอื ความเพงเลง็ ในดวงจิตเพื่อประโยชนใหอาตมัน
เขารว มอยูในปรมัตถ (หรอื ปรพรหม) ใหเกิดความบรสิ ทุ ธิใ์ สสะอาด แมกระทบอารมณใ ดๆ
กไ็ มแ ปรปรวน
มนุ ี แปลวา ผสู งบไดแ กผ สู าํ เรจ็ ฌานสมบตั ิ คอื ผกู ระทาํ ตบะและโยคะจนถงึ ทส่ี ดุ แลว
สทิ ธา แปลวา ผูสาํ เร็จฌานสมบัติ คือ ผกู ระทําตบะและโยคะจนถึงท่สี ดุ แลว
นักพรต แปลวา ผูบ วชและถอื พรตตามลทั ธิพราหมณ
ชฎลิ แปลวา ฤๅษผี มู ุนมวยผมสงู เปนชฎา
นิกายและลทั ธิ
มสี ่นี ิกายดวยกนั คือ
นกิ ายไศวะ ถอื พระอศิ วรเปน ใหญ และนบั ถอื พระนารายณ พระพรหม กบั เทพอน่ื ๆ
ดวย
นิกายไวษณพ ถอื พระนารายณเ ปน ใหญ และนบั ถือพระศิวะ พระพรหม กับเทพ
อื่นๆ ดว ย
นิกายศากต ถือวาพระแมอาทิศักตี หรือพระแมปราศักตีเปนใหญ และนับถือ
พระพรหม พระนารายณ กับ เทพอ่ืนๆ ดวย
นิกายสมารต ถือเทพหาองคดวยกัน คือ พระพิฆเณศวร พระแมภวานี คือ
พระศักตี พระพรหม พระนารายณ พระศวิ ะ ไมม ีองคใ ดใหญก วาโดยเฉพาะ
30 หนังสอื เรียนสาระการพฒั นาสงั คม
ลทั ธิ
ปรมาตมัน คือ พรหมัน แบงออกเปน 2 ระดับ อปรหมัน ความเจริญสูงสุด
(Ultimate Reality) และปรพรหมัน คือ ความจริงข้นั เทพเจาสูงสุด (Supreme Being)
คําสอนในคัมภีรอ ุปนิษัท ทําใหศ าสนาพราหมณเ ปน เอกนยิ ม (Monoism) เชื่อวา สรรพส่ิง
มาจากหนง่ึ และกลับไปสูความเปนหนึ่ง หลงั จากคมั ภีรอ ปุ นิษทั ไดพ ฒั นาจนถึงขดี สุด ทาํ ให
เกิดลทั ธปิ รชั ญาอกี 6 สํานกั ดังตอ ไปน้ี
1. นยายะ เจา ลทั ธิคือ โคตมะ
2. ไวเศษกิ ะ เจาลทั ธิคือ กนาทะ
3. สางขยะ เจาลัทธิคือ กปล ะ
4. โยคะ เจาลทั ธิคอื ปตัญชลี
5. มมี างสาหรือปูรวมมี างสา เจาลทั ธคิ อื ไชมินิ
6. เวทานตะหรอื อุตตรมมี างสา เจาลัทธิคือ พาทรายณะหรอื วยาส
ลทั ธนิ ยายะ
นยายะ แปลวา การนําไป คือนาํ ไปสกู ารพจิ ารณา สอบสวน อยา งละเอียดถ่ีถวน
หรือวิธีการหาความจริงซง่ึ อาศยั หลกั ตรรกวทิ ยา เพราะเหตนุ ช้ี ่อื เรียกสําหรบั ลทั ธินยายะจึง
มหี ลายอยา ง เชน ตรรกวทิ ยาบา ง วชิ าวา ดว ยวาทะบา ง โคตมะผเู ปน เจา ของลทั ธนิ เ้ี กดิ ประมาณ
550 ป กอ น ค.ศ. หรอื กอ นพระพทุ ธเจา ปรนิ พิ พานประมาณ 7 ป วิธที ่ีจะไดค วามรู ความ
เขาใจท่ีถูกตอ งตามหลักของลทั ธนิ ยายะน้ันมอี ยู 16 ประการ เชน
1. ประมาณ หรือวิธีใหเกิดความรูชอบน้ันมี 4 อยาง คือ 1.การรูประจักษ
2.การอนมุ านหรือคาดคะเน 3. การเปรียบเทยี บ 4.บรรยายถอ ยคํา
2. ประเมยะ เรื่องท่ีพึ่งรูชอบมี 12 อยาง คือ 1.อาดมัน 2.สรีระ 3.อนินทรีย
4.อรรถ 5.พุทธิ 6.มนะ 7.พฤติกรรม 8.โทษ 9.การเกิดอีก(หลังตายไปแลว)
10.ผลแหง ความดคี วามชว่ั 11.ความทุกข 12. ความหลุดพน
3. สงั สะยะ ความสงสัย เปนตน
ลัทธิไวเศษิกะ
คําวา ไวเศษกิ ะ คือ วเิ ศษ หมายถงึ ลกั ษณะทที่ ําใหส งิ่ หน่ึงตา งไปจากอกี หนงึ่ ทา น
กณาทะ ผูตั้งลทั ธิน้ี เกดิ ในศตวรรษที่ 3 กอ นคริสตศกั ราช ลทั ธนิ ีส้ อนเพ่ือความหลุดพนไป
การหลุดพนนั้น การรูอาตมันไดอ ยา งแจม แจงเปน วิธีการสาํ คญั ยิ่ง
ลัทธินใ้ี ชวธิ ีตรรกวิทยา คอื สิ่งทม่ี ีอยูจรงิ ช่ัวนริ ันดร มีอยู 9 อยา ง คอื 1.ดิน 2.น้าํ
3.ไฟ 4.ลม 5.อากาศ 6. กาละ 7.ทิศ 8.อาตมนั 9. ใจ ดวยการรวมตัวของส่ิงเหลา น้ี
ส่งิ อน่ื ๆ ยอ มเกิดขนึ้ มากมาย
ลทั ธิสางขยะ
ลทั ธสิ างขยะนี้ ถอื วา เปน ปรชั ญาฮนิ ดทู เี่ กา แกท ส่ี ดุ เพราะนบั เปน ครงั้ แรกทไี่ ดม กี าร
พยายามทําใหปรัชญาของพระเวทกลมกลืนกับเหตุผล ษกี ปละเปน ผแู ตงคมั ภยี แหง ลทั ธิ
นีท้ านเกิดในสมยั ศตวรรษที่ 6 กอน ค.ศ. รว มสมัยกบั พระพทุ ธเจา
รายวิชาศาสนาและหนาทีพ่ ลเมือง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 31
คําวา สางขยะ แปลวา การนบั หรอื จํานวน กลาวถึงความจรงิ แท 25 ประการยอม
ลงเปน 2 คือ บรุ ษุ ไดแก อาตมนั หรือวญิ ญาณสากล และประกฤติ(ปกต)ิ คอื สง่ิ ทีเ่ ปน
เนอ้ื หาหรอื ตนกําเนิดของส่ิงทัง้ หลาย
ความมุง หมายของลทั ธิน้ี เพ่อื สรางปญญาใหเกิดเพื่อทําลายเหตแุ หงความทกุ ขท ง้ั
ปวงและปลดเปลอ้ื งอาตมนั ออกจากสงิ่ ผกู พนั ความทกุ ขใ นความหมายของลทั ธนิ แ้ี บง ออก
เปน 3 ประการ ดงั นี้
1. ความทกุ ขท่เี กดิ ข้นึ จากเหตุภายใน เชน ความผดิ ปกตขิ องรางกายและจิตใจ
2. ความทุกขทีเ่ กดิ ข้นึ จากเหตุภายนอก เชน มนษุ ย สัตว หรือส่งิ ไมม ชี วี ิตอนื่ ๆ
3. ความทุกขท่ีเกิดข้ึนจากเหตุนอกอํานาจ หรือเหนือธรรมชาติ เชน บรรยากาศ
ดาวพระเคราะห การแกทกุ ขเหลา นี้ ตองใชป ญญาทส่ี ามารถปลดเปลื้องอาตมันออกจากสงิ่
ผูกพัน โดยหลกั การแลว ลัทธินี้เปนอเทวนิยม ไมเ ชอ่ื เรือ่ งพระเจาสรา งโลก เปน ทวนิ ิยม คือ
เชื่อวา ของจริงมอี ยู 2 อยาง คอื 1.อาตมัน 2.เนอ้ื หาของส่ิงท่ีเขามาผสมกับอาตมนั
ลทั ธโิ ยคะ
ลทั ธโิ ยคะ คาํ วา โยคะ เปน ศาสตรเดมิ ท่ีมีมานานแลว ปตญั ชลี เปน ผรู วบรวมเรยี บ
เรียงขนึ้ ทานจงึ ไดรบั เกยี รตวิ าเปน ผตู ง้ั ลทั ธิโยคะ ประมาณ 3 หรือ 4 ศตวรรษกอ น ค.ศ.
โยคตะ แปลวา การประกอบหรอื การลงมอื ทาํ ใหเ กดิ ผล ลทั ธนิ อี้ าศยั ปรชั ญาของสางขยะเปน
ฐานจดุ หมาย คอื จะชว ยมนษุ ยใ หห ลดุ พน ออกจากความทกุ ข 3 ประการดงั กลา วในลทั ธสิ าง
ขยะ คือ
ในการทําใหหลุดพนจากความทกุ ข ซ่งึ เกิดจากเหตุภายใน เชน โรคภยั ไขเ จ็บหรอื
ความประพฤติผิดตองพยายามใหบรรลุความไมยึดถือโลก โดยไมจําเปนตองแยกตัวออก
จากโลก
ในการทาํ ใหหลดุ พนจากความทกุ ข ซึ่งเกิดจากเหตภุ ายนอก เชน สัตวร า ย หรือโจร
ผรู า ย เปนตนพึงสาํ รวมจิตใจใหบรสิ ุทธ์ิ สะอาด
ในการทําใหหลดุ พนจากเหตุนอกอํานาจ หรอื เห็นธรรมชาติ เชน ธาตุ หรอื อํานาจ
อนั เรน ลับละเอยี ดออ น พงึ บําเพญ็ สมาธิ ซงึ่ เปน จดุ ประสงคอนั แทจ รงิ ของลัทธนิ ้ี
โยคีหรือผูบําเพ็ญโยคะยอมพยายามที่จะเปนผูหลุดพนจากวงกลมแหงชีวิตและ
ความตายอยา งเดด็ ขาดโดยพจิ ารณาเหน็ ธรรมชาตวิ า เปน พลงั อนั เดยี ว แตท าํ งานสองแง คอื
จากภายนอก พลังงานนี้พยายามท่ีจะแยกสง่ิ ท้งั หลายออกจากกนั ทเ่ี รยี กวา ความตาย จาก
ภายในพลังงานน้ีพยายามท่ีจะรวมส่ิงทั้งหลายเขาดวยกันที่เรียกวาชีวิต การบําเพ็ญโยคะก็
เพ่ือรวมพลังงาน 2 อยางนี้เขาดวยกัน โยคะวางกฎสําหรับปฏิบัติและวางพิธีเพ่ือควบคุม
หรอื สํารวมระวงั จติ ของแตล ะบคุ คลท่ีเรยี กวา ชวี ะ จนเปนอันหนึง่ อันเดียวกนั จติ ใจสากลที่
เรยี กวา ปรุ ษุ ะ เม่ือชีวะบรรลุถงึ สภาพดง้ั เดิมของตนคอื ปรุ ษุ ะ ก็ชอื่ วา เปน อสิ ระ หรือหลดุ
พนจากสถานการณท ัง้ ปวงแหงพายุและความสงบ ความสุข ความทุกข และช่อื วา พน จาก
ความทกุ ขท งั้ ปวง
32 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม
คําวา “โอม” เปนคําศักด์ิสิทธิ์ในลัทธิโยคะ ใชสําหรับรวมความหมายที่เน่ืองดวย
พระเปนเจา แลวกลาวซ้ําๆ กันเพื่อใหเกิดความรูถึงส่ิงสูงสุด และเพ่ือปองกันอุปสรรคใน
การบําเพ็ญโยคะ
อบุ ายวิธใี นการบําเพ็ญโยคะ มี 8 ประการ ดังน้ี
ยมะ สาํ รวจความประพฤติ
นยิ มะ การบําเพ็ญขอวตั รทางศาสนา
อาสนะ ทานั่งท่ถี กู ตอง
ปราณายามะ การบงั คบั ลมหายใจไปในทางท่ีตอ งการ
ปรตั ยาหาระ การสํารวม ตา หู จมูก ล้ิน กาย
ธารณา การทาํ ใจใหมนั่ คง
ธยานะ การเพง
สมาธิ การทําใจแนวแน ตัง้ ม่ันอยา งลกึ ซ้ึง
ลัทธิมมี างสา
คําวา มีมางสา แปลวา พิจารณา สอบสวน หมายถึง พิจารณาสอบสวนพระเวทได
แก สอบสวนมันตระกับพราหณะ ไชมินิ ผูแตงคัมภีรมีมางสูตร เกิดข้ึนสมัยระหวาง
600 - 2000 ป กอนคริสตศ กั ราช
ความมุงหมายของลัทธิมีมางสา คือ สอบสวนถึงธรรมชาติแหงการกระทําที่ถูก
ตองซึ่งเรียกสั้นๆ วา “ธรรม” ขอเสนออันเปนฐานของลทั ธิมอี ยวู า หนา ที่หรือการกระทาํ
เปน สาระอนั สาํ คญั ยงิ่ ของความเปนมนษุ ยถ า ไมม กี ารทาํ ปญ ญากไ็ มม ีผล ถา ไมม ีการกระทํา
ความสุขก็เปนสิ่งที่เปนไปไมได ถาไมมีการกระทําจุดหมายปลายทางของมนุษยก็ไมมีทาง
จะทําใหสมบูรณไดเพราะฉะน้ันการกระทําท่ีถูกตอง ซึ่งเรียกวาส้ันๆ วา “ธรรม” จึงเปน
สงิ่ จาํ เปน ในเบื้องตนของชีวติ
การกระทําทุกอยา งมีผล 2 ทาง คือ ผลภายนอกกับผลภายใน ผลภายนอกเปนผล
หยาบเปนส่ิงที่แสดงตัวออกมา ผลภายในเปน ผลละเอียด เปน ส่งิ ท่ีเรยี กวา “ศกั ยะ” คอื ยงั
ไมแ สดงตวั แตอ าจใหผ ลไดเ หมอื นนากิ าทไี่ ขลานไว ยอ มมกี าํ ลงั งานสะสมพรอ มทจี่ ะแสดง
ผลออกมา
ผลภายนอกเปน ของชว่ั คราว ผลภายในเปน ของชวั่ นริ นั ดร เพราะฉะนนั้ การกระทาํ
ท้ังหลาย จงึ เทา กบั เปน การปลกู พืชในอนาคต
ในขอเสนอข้ันมูลฐานน้ี ลัทธิมางสาสอบสวนถึงการกระทําหรือกรรมท้ังปวงอัน
ปรากฏพระเวทแลวแบง ออกเปน 2 สว น คอื มันตระ กับพราหมณะ มี 5 หัวขอ ดงั นี้
วธิ ี ระเบียบ วิธี
มันตระ หรือบทสวด
นามเธยะ ชือ่
นเิ สธะ ขอหาม
รายวิชาศาสนาและหนาทีพ่ ลเมอื ง (สค31002) << ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 33
อรรถวาทะ คําอธิบายความหมาย หรอื เนื้อความ
ลทั ธิเวทานตะ
ลทั ธเิ วทาตะ สอบสวนถงึ สว นสดุ ทา ยของพระเวท จงึ มรี ากฐานตงั้ อยบู นปรชั ญาของ
อุปนษิ ัท ซงึ่ เปน ทีส่ ดุ แหงพระเวท และมีหลักการสวนใหญว า ดวยเร่อื งญาณ หรือปญ ญาอนั
สอบสวนถงึ ความจรงิ ขั้นสุดทา ยเก่ยี วกบั ปรุ ุษะ หรอื พระพรหม
ผเู รยี บเรียงคมั ภรี เวทานะ คอื พาทรายณะ กลาวกนั วาทา นเปนอาจารยข องทานไช
มินิ ผูต้งั ลทั ธมิ ีมางสาพาทรายณะอยูในสมยั ระหวาง 600-200 ป กอ นครสิ ตศ กั ราช
ในการปฏิบตั ิเพื่อใหบ รรลุจดุ หมายปลายทางของลัทธนิ ้ี มีหลกั การอยู 4 ขอ ดงั น้ี
วิเวกะ ความสงัดหรือความไมเก่ียวในฝายหนึ่ง ระหวางส่ิงอันเปนนิรันดรกับมิใช
นิรนั ดรระหวา งส่ิงแทก บั ส่ิงไมแ ท
ปราศจากราคะ คอื ไมมคี วามกําหนดยินดี หรือความติดใจ ความตอ งการ เชน
ความปรารถนาท่จี ะอภริ มย ในผลแหงการกระทํา ทัง้ ในปจ จบุ นั และอนาคต
สลัมปต ความประพฤติชอบ ซ่ึงแจกออกอีกหลายอยาง เชน สมะ ความสงบ ทมะ
การฝก ตน อปุ รติ มใี จกวา งขวาง ไมต ดิ ลทั ธนิ กิ าย ตติ กิ ษา ความอดทน ศรทั ธา ความเชอ่ื
สมาธานะ ความตง้ั ม่นั สมดลุ แหงจติ ใจ
มุมุกษุตวะ ความปรารถนาที่ชอบ เพื่อจะรูความจริงขั้นสุดทาย และเพื่อความ
หลดุ พน
คาํ สอนที่สําคญั ของศาสนาพราหมณ-ฮินดู
หลกั ธรรมสาํ คัญของศาสนาพราหมณ- ฮินดู หลักธรรม 10 ประการ
1. ธฤติ ไดแก ความม่ันคง ความเพยี ร ความพอใจในสิง่ ท่ีตนมี
2. กษมา ไดแ ก ความอดทน อดกลนั้ และมีเมตตากรณุ า
3. ทมะ ไดแก การขม จิตมใิ หหว่ันไหวไปตามอารมณ มสี ติอยูเสมอ
4. อัสเตยะ ไดแ ก การไมล ักขโมย ไมกระทําโจรกรรม
5. เศาจะ ไดแ ก การทําตนใหส ะอาดทงั้ กายและใจ
6. อนิ ทรยี นคิ รหะ ไดแก การขมการระงับอนิ ทรีย 10 คือ ตา หู จมกู ล้นิ ผิวหนัง
มือ เทา ทวารหนกั ทวารเบา และลาํ คอ ใหเ ปนไปในทางที่ถกู ตองอยใู นขอบเขต
7. ธี ไดแก การมสี ติ ปญญา รูจกั การดาํ เนนิ ชวี ติ ในสงั คม
8. วทิ ยา ไดแก ความรูทางปรัชญา
9. สัตยา ไดแก ความจรงิ คือ ความซ่อื สัตยส จุ ริตตอ กนั
10. อโกธะ ความไมโกรธ
34 หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม
หลักอาศรม 4
1. พรหมจารี ศกึ ษาเลาเรียนและพฤติพรหมจรรย จนถึงอายุ 25 ป ศึกษาจบ จงึ
กลบั บาน
2. คฤหสั ถ ครองเรอื น จบจากการศกึ ษา กลบั บา น ชว ยบดิ ามารดาทาํ งาน แตง งาน
เพ่อื รกั ษาวงศต ระกูล ประกอบอาชีพโดยยึดหลกั ธรรมเปน เครอื่ งดาํ เนินชีวิต
3. วานปรสั ถ สงั คมกาล มอบทรัพยส มบตั ิใหบุตรธดิ า ออกอยปู า แสวงหาความ
สงบ บําเพญ็ ประโยชนต อ สงั คม การออกอยปู าอาจจะทําเปน คร้ังคราวกไ็ ด
4. สนั ยาสี ปรพิ าชก เปน ระยะสดุ ทา ยแหง ชวี ติ สละความสขุ ทางโลก ออกบวชเปน
ปรพิ าชกเพอ่ื หลดุ พน จากสงั สารวัฎ
การเผยแผของศาสนาพราหมณใ นประเทศ
ศาสนาฮินดูที่มีอิทธิพลตอวัฒนธรรมไทยนั้นคือชวงท่ีเปนศาสนาพราหมณ โดย
เขามาท่ีประเทศไทยเมื่อใดน้ันไมปรากฏระยะเวลาที่แนนอน นักประวัติศาสตรสวนมาก
สนั นษิ ฐานวา ศาสนาพราหมณน นี้ า จะเขา มายอ นสมยั สโุ ขทยั โบราณสถานและรปู สลกั เทพเจา
เปน จํานวนมาก ไดแสดงใหเหน็ ถึงอทิ ธิพลของศาสนา เชนรปู ลักษณะนารายณ 4 กร ถอื
สงั ข จกั ร คทา ดอกบวั สวมหมวกกระบอก เขา ใจวา นา จะมอี ายปุ ระมาณพทุ ธศตวรรษท่ี 9-10
หรอื เกา ไปกวานัน้ (ปจจุบนั อยูพพิ ธิ ภัณฑสถานแหง ชาติ พระนคร)
นอกจากนไี้ ดพ บรปู สลกั พระนารายณท าํ ดว ยศลิ าทอี่ าํ เภอไชยา จงั หวดั สรุ าษฎรธ านี
โบราณสถานทสี่ าํ คญั ทข่ี ดุ พบ เชน ปราสาทพนมรงุ จงั หวดั บรุ รี มั ย ปราสาทหนิ พมิ าย จงั หวดั
นครราชสมี า พระปรางคส ามยอด จังหวดั ลพบรุ ี เทวสถานเมอื งศรีเทพ จังหวดั เพชรบุรณี
ตอมาในสมยั สุโขทยั ศาสนาพราหมณไ ดเขา มามบี ทบาทมากขึ้นควบคูไปกับพทุ ธศาสนา ใน
สมยั นมี้ ีการคนพบเทวรูปพระนารายณ พระอศิ วร พระพรหม พระแมอ ุมา พระหริหระ สวน
มากนิยมหลอ สําริด
รายวชิ าศาสนาและหนา ท่ีพลเมือง (สค31002) << ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 35
นอกจากหลักฐานทางศิลปกรรมแลวในดานวรรณคดีไดแสดงใหเห็นถึงความเช่ือ
ของศาสนาพราหมณ เชน ตาํ รบั ทา วศรจี ฬุ าลกั ษณห รอื นางนพมาศ หรอื แมแ ตป ระเพณลี อย
กระทง เพื่อขอขมาลาโทษพระแมค งคานา จะไดอทิ ธิพลจากศาสนาพราหมณเชน กัน
ในสมัยอยุธยา เปนสมัยที่ศาสนาพราหมณเขามามีอิทธิพลทางวัฒนธรรมประเพณี
เชนเดียวกับสุโขทัยพระมหากษัตริยหลายพระองคทรงยอมรับพิธีกรรมที่มีศาสนาพราหมณ
เขา มา เชน พิธแี ชงน้ํา พิธีทํานาํ้ อภเิ ษกกอ นขึ้นครองราชยสมบัติ พธิ ีบรมราชภิเษก พระราช
พิธีจองเปรียง พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญพระราชพธิ ีตรยี มั ปวาย เปน ตน โดย
เฉพาะสมเดจ็ พระนารายณม หาราชทรงนบั ถอื ทางไสยศาสตรม ากถงึ ขนาดทรงสรา งเทวรปู หมุ
ดว ยทองคาํ ทรงเครอ่ื งทรงยาราชาวดสี าํ หรบั ตง้ั ในการพระราชพธิ หี ลายองค ในพธิ ตี รยี มั ปวาย
พระองคไดเสด็จไปสงพระเปนเจา นับถอื เทวสถานทุกๆ ป ตอ มาในสมยั รตั นโกสนิ ทรตอน
ตน พธิ ตี า งๆ ในสมยั อยธุ ยายงั คงไดร บั การยอมรบั นบั ถอื จากพระมหากษตั รยิ แ ละปฏบิ ตั ติ อ
กันมา คอื
1. พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก
พระราชพิธีน้ีมีความสําคัญ เพราะเปนการเทิดพระเกียรติขององคพระประมุข
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกไดโปรดเกลาฯ ใหผูรูแบบแผนครั้งกรุงเกาทําการ
คนควาเพื่อจะไดสรางแบบแผนที่สมบูรณตามแนวทางแตเดิมมาในสมัยกรุงศรีอยุธยาและ
เพ่มิ พิธสี งฆเขาไปซง่ึ มี 5 ขั้นตอน คือ
1. ข้ันเตรยี มพิธี มกี ารทาํ พธิ เี สกนํา้ การทําพิธจี ารกึ พระสุพรรณบัฏ ดวงพระ
ราชสมภพ และแกะพระราชลัญจกรประจาํ รัชกาล
2. ขั้นพิธีเบือ้ งตน มกี ารเจริญพระพทุ ธมนต
3. ขั้นพิธีบรมราชาภิเษก มีการสรงพระมุรธาภิเษก จากนั้นรับการถวายสิริราช
สมบตั ิและเคร่ืองสริ ริ าชกกธุ ภัณฑ
4. ขน้ั พธิ เี บอ้ื งปลาย เสดจ็ ออกมหาสมาคมและสถาปนาสมเดจ็ พระบรมราชนิ แี ลว
เสดจ็ พระราชดาํ เนนิ ไปทําพิธีประกาศพระองคเปนศาสนูปถัมภกในพระพุทธศาสนา พรอม
ท้ังถวายบังคมพระบรมศพพระบรมอัฐิ พระเจาอยูหัวองคกอนและเสด็จเฉลิมพระราช
มณเฑียร เสด็จเลยี บพระนคร
2. การทํานํา้ อภิเษก
พระมหากษัติยท่ีจะเสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติบรมราชาภิเษก จะตองสรง
พระมุรธาภิเษกและทรงรับนํา้ อภิเษกกอนไดรับการถวายสิริราชสมบัติตามตําราพราหมณ
นาํ้ อภเิ ษกนใี้ ชนํา้ จากปญจมหานที คอื คงคายมนุ า มหิ อจริ วดี และสรภู ซงึ่ ทําเปนนาํ้ ทไี่ หล
มาจากเขาไกรลาส อนั เปน ท่สี ถติ ของพระศวิ ะ สมยั กรงุ รัตนโกสนิ ทรตง้ั แตรชั กาลท่ี 1 ถงึ
รชั กาลท่ี 4 ใชนํา้ จาก 4 สระในเขตจงั หวัดสุพรรรณบรุ ี คือสระเกษ สระแกว สระคงคาและ
สระยมุนา และไดเ พ่ิมนํา้ จากแมน ้ําสําคัญในประเทศอกี 5 สาย คือ
1) แมน้ําบางปะกง ตักทีบ่ ึงพระอาจารย แขวงนครนายก
36 หนังสอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม
2) แมนาํ้ ปาสกั ตกั ทีต่ าํ บลทา ราบ เขตสระบุรี
3) แมนา้ํ เจาพระยา ตักท่ตี าํ บลบางแกว เขตอา งทอง
4) แมน ํ้าราชบรุ ี ตักทีต่ ําบลดาวดึงส เขตสมุทรสงคราม
5) แมน ํา้ เพชรบรุ ี ตักท่ตี าํ บลทาไชย เขตเมืองเพชรบุรี
3. พระราชพิธจี องเปรยี ง(เทศกาลลอยกระทง)
คอื การยกโคมตามประทปี บชู าเทพเจา ตรมี รู ติ กระทาํ ในเดอื นสบิ สองหรอื เดอื นอา ย
โดยพราหมณเ ปนผูท าํ พธิ ใี นพระบรมมหาราชวัง พระราชครูฯ ตอ งกินถวั่ กนิ งา 15 วนั สว น
พราหมณอื่นกินคนละ 3 วัน ทุกเชาตองถวายน้ํามหาสังขทุกวันจนถึงลดโคมลง ตอมา
สมัยรัชการที่ 4 ไดทรงโปรดใหเพิ่มพิธีทางพุทธศาสนาเขามาดวยโดยโปรดใหม ีสวดมนต
เย็นแลวฉันเชา อาลักษณอานประกาศพระราชพิธี จากนั้นแผพระราชกุศลใหเทพยดา
พระสงฆเจริญพุทธมนตตอไป จนไดฤกษแลวทรงหลั่งนํ้าสังขและเจิมเสาโคมชัยจึงยก
โคมขนึ้ เสาโคมชยั นี้ท่ียอดมฉี ตั รผา ขาว 9 ช้ัน โคมประเทียบ 7 ช้นั ตลอดเสาทานาํ้ ปนู ขาว
มหี งสต ดิ ลกู กระพรวน นอกจากนม้ี เี สาโคมบรวิ ารประมาณ 100 ตน ยอดฉตั รมผี า ขาว 3 ชน้ั
4. พระราชพธิ ีตรียัมปวาย
เปน พธิ ีสง ทา ยปเกา ตอ นรบั ปใหมของพราหมณ เชอ่ื กนั วา เทพเจา เสดจ็ มาเยย่ี มโลก
ทกุ ปจงึ ตดั พธิ ีตอ นรบั ใหใหญโตเปนพิธีหลวงที่มีมานานแลวในสมัยรัตนโกสินทรไดจัดกัน
อยางใหญโตมากกระทําพระราชพิธีน้ีที่เสาชิงชาหนาวัดสุทัศน ชาวบานเรียกพิธีน้ีวา
“พธิ ีโลช งิ ชา” พธิ นี ก้ี ระทําในเดือนอายตอ มาเปลี่ยนเปนเดอื นยี่
5. พระราชพธิ ีพชื มงคลจรดพระนงั คัลแรกนาขวัญ
แตเดิมมาเปนพราหมณ ภายหลังไดเพิ่มพิธีสงฆจึงทําใหเกิดเปน 2 ตอน คือ
พิธีพืชมงคงเปนพิธีสงฆเริ่มต้ังแตการนําพันธุพืชมารวมพิธี พระสงฆสวดมนตเย็นท่ีทอง
สนามหลวงจนกระทงั่ รงุ เชา มกี ารเลย้ี งพระตอ สว นพธิ จี รดพระนงั คลั แรกนาขวญั เปน พธิ ขี อง
พราหมณก ระทาํ ในตอนบา ย ปจ จบุ นั นพี้ ธิ กี รรมของพราหมณท เี่ ขา มามอี ทิ ธพิ ลตอ สงั คมไทย
เริ่มลดบทบาทลงไปมากเพราะพุทธศาสนาไดเขามามีอิทธิพลแทนทั้งในพระราชพิธีและ
พธิ กี รรมทัว่ ๆ ไปในสงั คม อยา งไรก็ตามพธิ ีพราหมณเทาท่เี หลืออยแู ละยังมผี ูปฎิบตั สิ ืบกัน
มาไดแ ก พิธีโกนผมไฟ พิธีโกนผมจุก พธิ ี
ตัง้ เสาเอก พธิ ีตั้งศาลพระภมู ิ พธิ เี หลานยี้ ัง
คงมีผูนิยมกระทํากันท่ัวไปในสังคม สวน
พระราชพิธีทีป่ รากฏอยู ไดแ ก พระราชพิธี
พืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ พระ
ราชพธิ ีบรมราชภิเษก และพิธีทํานาํ้ อภิเษก
เปน ตน
รายวชิ าศาสนาและหนาท่ีพลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 37
สําหรับพิธีกรรมในศาสนาฮินดซู ึ่งเปน พราหมณใหม ไมใ ครมอี ิทธิพลมากนัก แตก็
มีผูนับถือและสนใจรวมในพิธีกรรมเปนครั้งคราว ท้ังนี้อาจเปนเพราะความเชื่อในพระเปน
เจา ตรมี รู ตทิ ง้ั 3 องค ยงั คงมอี ทิ ธพิ ลควบคไู ปกบั การนบั ถอื พทุ ธศาสนาประกอบกบั ในโบสถ
ของพวกฮนิ ดมู กั จะตง้ั พระพทุ ธรปู รวมๆไปกบั รปู ปน ของพระผเู ปน เจา ทงั้ นสี้ บื เนอื่ งมาจาก
ความเชอื่ ในเรอื่ งอวตารของพระวษิ ณุ ทาํ ใหค นไทยทน่ี บั ถอื พทุ ธศาสนาบางกลมุ นยิ มมาสวด
ออ นวอนขอพรและบนบาน หลายคนถงึ ขนาดเขา รว มพธิ ขี องฮนิ ดู จงึ เขา ลกั ษณะทว่ี า นบั ถอื
ท้งั พทุ ธทง้ั ฮนิ ดูปนกันไป
ศาสนาพราหมณ- ฮินดใู นโลก
ปจจุบันศาสนาพราหมณ-ฮินดูนับถือกันมากในประเทศอินเดีย และมีอยูเปน
สว นนอยในประเทศตา งๆ เชน ลงั กา บาหลี อินโดนเี ซยี ไทย และแอฟริกาใต
เรอ่ื งท่ี 6 ประวัตศิ าสดาและคาํ สอนของศาสนาซกิ ข
1. ประวัตศิ าสดา
ศาสนาซกิ ข เปน ศาสนาประเภทเอกเทวนยิ ม มที า นครุ นุ านกั เทพ เปน ศาสดาองคท ่ี 1
สบื ตอ มาถึงทานคุรโุ ควนิ ทสิงห เปน ศาสดาองคท่ี 10 มีสวุ รรณวิหารต้งั อยูที่เมอื งอัมรสิ สา
แควนปญจาป ประเทศอินเดยี เปน ศนู ยชาวซกิ ขท ัว่ โลก ตามทีป่ รากฏในประวตั ศิ าสตร มี
ประมุขแหงศาสนาซิกขอ ยู 10 ทานดว ยกนั คอื
1. ครุ นุ านกั กอ นสน้ิ ชีพไมส ามารถพง่ึ ลูกชายสองคนเปนผูสืบตอทางลัทธไิ ด ทา น
จงึ ไดป ระกาศแตง ตง้ั ศษิ ยท ร่ี กั ของทา นคนหนง่ึ ซง่ึ เปน คนขวน้ั เชอื กขายชอ่ื ลาหนิ า (Lahina)
เปน ผสู บื ตอ แตเ นอ่ื งจากศษิ ยผ นู ม้ี กี ารเสยี สละตอ ทา นครุ นุ านกั ตลอดมา ทา นจงึ เปลยี่ นนาม
ใหใ หมว าอังคัต (Angal) แปลวา ผเู สียสละรา งกาย
2. คุรุอังคัต (พ.ศ.2081-2095) ทานผูน้ีเปนนักภาษาศาสตร สามารถเผยแพร
คําสอนของอาจารยไปไดยิ่งกวาคุรุคนใด ทานเปนคนแรกที่แนะนําสาวกใหนับถือคุรุนานัก
วา เปน พระเจาองคห นึ่ง
3. คุรอุ มาร ทาส (Amardas พ.ศ. 2095-2117) ทา นเปน ผูท ่ไี ดช ่ือวา เปนคน
สภุ าพ ไดต้ังองคก ารลัทธซิ ิกขข้ึนมาเปน อนั มาก ไดช ่อื วา เปน ผูส งเสรมิ ลัทธซิ ิกขไ วไ ดอ ยา ง
ม่ันคง
4. ครุ รุ ามทาส (Ramsas พ.ศ. 1117-2124) ทา นเปนผสู รา งศูนยกลางของลทั ธิ
ซิกขไวแหง หนึ่งใหช ่อื วา “หริมณเฑยี ร” คอื วิหารซิกขไ วในทะเลสาบเล็กๆ แหง หนง่ึ อยทู าง
ทิศตะวันออกเฉียงใตของแควนลาฮอร สถานท่ีดังกลาวเรียกวา อมฤตสระ กลายเปนท่ี
บาํ เพญ็ บญุ ศนู ยก ลางลทั ธซิ กิ ข เชน เดยี วกบั เมอื งเมกกะศนู ยก ลางของลทั ธอิ สิ ลาม ทา นได
ตั้งแบบแผนไววา ผูสืบตอตําแหนงคุรุ จําเปนตองเปนเช้ือสายของตนเองดังน้ันทานได
แตง ตง้ั บุตรชายของทา นเปนคุรตุ อไป
38 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสงั คม
5. ครุ ุอรชุน (Arjan พ.ศ. 2124-2149) เปนผูรวบรวมคัมภีรใ นลทั ธิซกิ ขไ ด
มากกวาผูใด คัมภีรที่รวบรวมเก็บจากโอวาทของคุรุท้ังส่ีทานที่ผานมา และไดเพ่ิมโอวาท
ของทา นเองไวใ นคมั ภรี ด ว ย เปน ผอู อกบญั ญตั วิ า ชนชาตซิ กิ ข ตอ งแตง ตวั ดว ยเครอ่ื งแตง กาย
ของศาสนานิยม ไมนิยมแตงตัวดวยวัตถุมีราคาแพงตั้งกฏเกณฑเ กบ็ ภาษเี พอ่ื บาํ รงุ ศาสนา
ไดช่ือวาเปนผูเผยแพรลัทธิไดอยางกวางขวาง เสริมสรางหริมณเฑียรข้ึนเปน สุวรรณวิหาร
สิน้ ชพี ในการตอ สกู ับกษตั ริยกรุงเดลี
6. คุรุหรโิ ควินทะ (Hari Covind พ.ศ. 2149-2181) เปนคุรคุ นแรกที่สอนให
ชาวซิกขนิยมดาบใหถือดาบเปน เครอ่ื งหมายของชาวซกิ ขผ เู ครง ครดั ในศาสนาเปน ผสู ง เสรมิ
กาํ ลงั ทหาร สง่ั สอนใหช าวซกิ ข เปน ผกู ลา หาญตานทานศตั รู (ซ่ึงเขามาครองดินแดนอินเดยี
อยูใ นขณะน้ัน)
เปน ทน่ี า สงั เกตวา นบั ตง้ั แตส มยั นเ้ี ปน ตน ไป เรอ่ื งของศาสนาซกิ ข เปน เรอ่ื งของอาวธุ
เรอ่ื งความกลา หาญ เพ่อื ตอ สูศัตรผู มู ารกุ รานแผน ดนิ
7. คุรหุ ริไร (Hari Rai พ.ศ.2181-2207) ทานผูนไี้ ดท ําการรบตานทานโอรังเซฟ
กษัตริยม ุสลมิ ในอินเดยี
8. คุรุหริกิษัน (Hari Rai พ.ศ.2207-2181)ไดดําเนินการเผยแพรลัทธิดวยการ
ตอ ตานกษัตรยิ โอรังเซฟ เชนเดียวกบั คุรุหริไร
9. คุรุเทคพาหาทูร (Tegh Bahadur พ.ศ.2218-2229) เปนนักรบท่ีแกลวกลา
สามารถดา นทานการรกุ รานของกษตั รยิ อ สิ ลาม ทเี่ ขา มาครอบครองอนิ เดยี และขม ขศู าสนา
อนื่ ทา นไดเ ผยแพรศ าสนาซกิ ขอ อกไปไดก วา งขวาง สดุ เขตตะวนั ตกเฉยี งเหนอื ของประเทศ
อนิ เดยี และแผม าทางใตจ นถงึ เกาะลงั กา ทา นไดต า นทานอสิ ลามทกุ ทาง พวกมสุ ลมิ ในสมยั
นัน้ ไมก ลา สูรบกบั คุรุทานนี้ได
10. ครุ ุโควินทสิงห (Covind Singh พ.ศ.2229-2251) เปน บุตรของครุ ุเทคพาหา
ทรู เ ปน ผรู เิ รม่ิ ตงั้ บทบญั ญตั ใิ หมใ นศาสนาซกิ ข ดว ยวธิ ปี ลกุ ใจสานศุ ษิ ยใ หเ ปน นกั รบ ตอ ตา น
กษตั รยิ ม สุ สมิ ผเู ขา มาขม ขศ่ี าสนาอน่ื เพอ่ื จรรโลงชาติ ทา นไดต ง้ั ศนู ยก ลางการเผยแพรล ทั ธิ
ซิกขอยูที่เมืองดัคคา (Dacca) และแควนอัสสัมในเบงกอลตะวันออก ทานไดประกาศแก
สานศุ ษิ ยท ง้ั หลายวา ทกุ คนควรเปน นกั รบตอ สกู บั ศตั รู เพอ่ื จรรโลงชาตศิ าสนาของตน ซกิ ข
ทกุ คนตอ งเปนคนกลาหาญ คําวา “สงิ ห” อันเปน ความหมายของความกลา หาญ เปน ชื่อ
ของบรรดาสานุศิษยแหงศาสนาซิกขมาตั้งแตคร้ังนั้น และ “สิงห” ทุกคนตองรวมเปน
ครอบครวั บรสิ ุทธ์ิ
2. พระคมั ภีร
เปนส่ิงสําคัญท่ีตองเคารพสูงสุด จัดวางในท่ีสูงบนแทนบูชา จะตองมีผูปรนนิบัติ
พระคัมภรี อยูเสมอ คือการศกึ ษาและปฏิบตั ิตามอยางเครง ครัด ชาวซิกขทุกคนจะตอ งถอด
รองเทาและโพกศีรษะ กอนเขาไปในโบสถจะตองเขาไปกราบพระคัมภีร ดวยความเคารพ
เสียกอ น
รายวชิ าศาสนาและหนา ทพี่ ลเมือง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 39
คมั ภรี ข องศาสนาซกิ ขเ รยี กวา ครนั ถ-ซาหปิ หรอื คนั ถะ (ในภาษาบาล)ี หมายความวา
คมั ภรี หรอื หนงั สอื สว นใหญเ ปน คาํ รอ ยกรองสน้ั ๆ รวม 1,430 หนา มคี าํ ไมน อ ยกวา ลา นคาํ
มี 5,894 โศลก โศลกเหลาน้ีเขากับทํานองสังคตีไดถึง 30 แขนง จัดเปนเลมได
37 เลม ภาษาทใ่ี ชใ นคมั ภรี ม อี ยู 6 ภาษาหลกั คอื ปญ จาบี (ภาษาประจาํ แควน ปญ จาปอนั เปน
ถิ่นเกดิ ของศาสนา) มุลตานี เปอรเซยี น ปรากริตฮนิ ดี และมารถี
ศาสนาซกิ ขโ บราณประมาณรอ ยละ 90 เชน เดยี วกบั ศาสนกิ ชนในศาสนาอน่ื ทไ่ี มเ คย
รอบรูคัมภีรของศาสนาของตน ดังน้ัน คัมภีรจึงกลายเปนวัตถุศักด์ิสิทธ์ิ ผูไมเก่ียวของ
ไมสามารถแตะตองไดที่หริมณเฑียรหรือสุวรรณวิหาร ในเมืองอมฤตสรา แควนปญจาป
มสี ถานทป่ี ระดิษฐานคมั ภีรถอื เปนศูนยก ลางศาสนาซิกข
ในวหิ ารของศาสนาซกิ ขไมบงั คบั ใหรปู เคารพนอกจากคมั ภรี ใหถอื วา คมั ภรี นน้ั คอื
ตัวแทนของพระเจา ทุกเวลาเชา ผูรักษาวิหาร จะนําผาปกดิ้นราคาแพงมาหุมหอคัมภีร
เปน การเปลยี่ นผา คลมุ ทาํ ความสะอาดวางคมั ภรี ล งบนแทน ภายในมา น ซงึ่ ปก ดว ยเกลด็ เพชร
กอนพิธีสวดในเวลาเชา ครั้งตกเย็นก็นําคัมภีรไปประดิษฐานไวบนต่ังทองในหองพิเศษ
ไมยอมใหฝนุ ละอองจบั ตอ งได
คมั ภรี เ ดมิ หรอื ชว งแรกของศาสนานเ้ี รยี กวา อาทคิ นั ถะ รวบรวมโดยครุ ทุ า นทหี่ า คอื
ครุ อุ รชนุ (เทพ) ประมวลจากนานาโอวาทซงึ่ ครุ ทุ า นแรกคอื ครุ นุ านกั และโอวาทของครุ ทุ า น
ตอ ๆ มา พรอ มทง้ั วาณ(ี คาํ ภาษติ )
ของภคัตคือ ปราชญผูที่มีความ
ภกั ดอี ยา งยง่ิ ตอ ลทั ธนิ อ้ี กี 11 ทา น
และ มี วาณี ของภ คัต ผู มี อาชีพ
ประจาํ สกลุ มารวมไวใ นอาทคิ นั ถะ
ดวย
ใน เวลา ตอมา ได มี ก าร
รวบรวมโอวาทของครุ อุ กี ครง้ั หนงึ่
โดยคุรุโควินทสิงหไดรวบรวม
โอวาทของคุรุเทคพาหาทูรรวม
เปนคัมภีรค รันถ-ซาหปิ อนั สมบูรณ
3. จรยิ ธรรมของซิกข
คําสอนตามคัมภีรครันถ-ซาหิป ซึ่งบรรดาทานคุรุท้ังหลายไดประกาศไวเกี่ยวกับ
จรยิ ธรรมอนั เปนเครอื่ งยังสงั คมและประเทศชาตใิ หม ั่นคงอยูได และยงั จติ ใจของผปู ฎบิ ตั ิให
บรรลถุ งึ ความผาสกุ ขั้นสดุ ทา ยไดมนี ยั โดยสังเขปคอื
เกยี่ วกับพระเจา “รปู ทงั้ หลายปรากฏข้นึ ตามคําสง่ั ของพระเจา (อกาลปุรษุ ) ส่งิ มี
ชีวิตทั้งหลายอุบัติมาตามคําส่ังของพระเจา บุตรธิดาจะไดรูถึงกาํ เนิดบิดามารดาไดอยางไร
โลกทัง้ หมดรอยไวดว ยเสน ดา ยคือคาํ สัง่ ของพระเจา”
40 หนงั สือเรียนสาระการพฒั นาสังคม
“มนษุ ยท ง้ั หลายมพี ระบดิ าผเู ดยี ว เราทง้ั หลายเปน บตุ รของทา น เราจงึ เปน พน่ี อ งกนั ”
“พระเจาผูสรางโลก (อกาลปุรุษ) สิงสถิตอยูในส่ิงทั้งหลายท่ีพระเจาสรางและสิ่ง
ทง้ั หลายก็อยใู นพระเจา ”
“อาหลา (อลั ลอห) ไดส รางแสงสวางเปน ครงั้ แรก สัตวท ้งั หลายอุบัตมิ าเพราะศกั ดิ์
ของอาหลาสิ่งทอี่ า หลา สรา งข้ึน เกดิ มาแตแ สงสวางน้ันเองจึงไมม ใี ครสงู ไมม ีใครตํ่า ใครจะ
ไมถามถึงวรรณะ และกําเนิดของทาน ทานจงแสวงหาความจริง ซ่งึ พระเจาแสดงแกทาน
วรรณะ และกาํ เนดิ ของทา นเปน ไปตามจารตี ของทา นเอง”
“อยาใหใครถือตัวเพราะวรรณะของตน ผูซึ่งรูจักพรหมน่ันแหละเปนพราหมณ
อยาถอื ตวั เพราะวรรณะความถอื ตวั เชนน้ี เปนบอเกิดแหง ความช่วั ฯลฯ
“คนท้งั หลาย บางก็เปน อทุ าสี สันยาสี โยคี พรหมจารี ยติ ฮินธุ ฯลฯ บางคนเปน
อมิ านซาฟจ งึ ถอื วา คนทง้ั หลายเปน วรรณะเดยี วกนั หมด กรตุ า (ผสู รา งโลกตามสาํ นวนฮนิ ด)ู
และกรมี (อาหลา ตามสาํ นวนมุสลิม) เปนผูเ ดียวกนั เปนผเู ผื่อแผป ระทานภัยอยา เขาใจผดิ
เพราะความสงสยั และเชอื่ ไปวา มพี ระเจา องคท สี่ อง คนทง้ั หลายจงปฏบิ ตั แิ ตพ ระเจา องคเ ดยี ว
คนทง้ั หลายยอมมีพระเจา เดยี ว ทา นจงรูไวซ่งึ รูปเดียว และวิญญาณเดยี ว”
เก่ียวกับการสรางโลก ซิกขสอนวา แตเริ่มแรกมีแตกาลบุรุษ ตอมามีหมอกและ
กา ซหมุนเวียนอยูไ ดล านโกฎปิ จึงมธี รณี ดวงดาว น้าํ อากาศ ฯลฯ อุบตั ขิ ้นึ มา มีชีวติ อบุ ตั ิ
มาบนส่ิงเหลานี้นับดวยจํานวน 8,400,000 ชนิด มนุษยมีฐานะสูงสุด เพราะมีโอกาส
บาํ เพญ็ ธรรม เปน การฟอกดวงวญิ ญาณใหส ะอาดอนั เปน หนทางใหห ลดุ พน จากการเกดิ การตาย
ซกิ ขส อนวา โลกมมี ากตอ มาก ดวงสรุ ยิ ะ ดวงจนั ทร มมี ากตอ มาก อากาศและอวกาศ
กวา งใหญไพศาลอันผูมกี ิเลสยากท่จี ะหย่ังรไู ด
เก่ยี วกับเศรษฐกจิ สงั คม ซกิ ขสอนวา
1. ใหตื่นแตเชาอยา งนอยครึ่งชัว่ โมงกอนรุงอรุณ
2. ตื่นแลว ใหบรกิ รรมทางธรรมเพ่ือฟอกจิตใจใหส ะอาด
3. ใหประกอบสมั มาชพี
4. ใหแบง สวนของรายได 10 สวน มอบใหแ กกองการกสุ ล
5. ใหละเวนการเสพของมนึ เมา ประพฤตผิ ิดประเวณี
เกย่ี วกบั ประเทศชาติ ศาสนาซกิ ขต งั้ ขน้ึ โดยครุ นุ านกั ผมู องเหน็ ภยั ทปี่ ระเทศชาติ
กําลงั ไดร ับอยูจากคนตางชาติและคนในชาตเิ ดียวกัน จึงไดประกาศธรรมส่งั สอน เพ่อื ความ
ดาํ รงอยขู องชาติ ครุ วุ าณขี องทา นเปน เครอื่ งกระตนุ ใหผ รู บั ฟง มคี วามสามคั คมี คี วามรกั ชาติ
โดยไมเ กลียดชาตอิ น่ื
ตอ มาในสมยั ครุ โุ ควนิ สู งิ ห ทา นไดส ง่ั สอนใหช าวซกิ ขเ ปน ทหารหาญ เสยี สละเลอื ดเนอ้ื
และชีวิตเพื่อชาติ คุรุหลายทานเชนคุรุอรชุนเทพ และคุรุเทคบาหาทูร ไดสละชีพเพื่อชาติ
และศาสนาและบางทานสละชพี เพอ่ื ปองกนั ศาสนาซกิ ข กลาวคือ
- ครุ ชุ นุ เทพ ถกู กษตั รยิ อ สิ ลามคอื ชาหนั ครี บ งั คบั ไมใ หท า นประกาศศาสนา ทา น
ถกู จบั ขงั ทป่ี อ มเมอื งลาฮอร ถกู ทรมานใหนั่งบนแผนเหล็กเผาไฟ และถูกโบยดวยทรายคั่ว