เหลือเวลาอีกไม่นานนักที่สภาผู้แทนราษฎรที่มาจากการเลือกตั้งชุดแรกตั้งแต่การรัฐประหารในปี 2557 ก็จะหมดวาระสี่ปีลง จนกว่าจะถึงเวลานั้น หากไม่มีอุบัติเหตุทางการเมืองหรือเหตุการณ์ที่ไม่คาดฝัน ประชาชนไทยก็จะได้เดินเข้าคูหาเลือกตั้งเพื่อกำหนดอนาคตของประเทศอีกครั้งหนึ่งในช่วงกลางปี 2566 โดยคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ก็ได้เริ่มวางทามไลน์สู่การเลือกตั้งออกมาแล้ว และได้วางวันที่ 7 พฤษภาคม 2566 เป็นวันเลือกตั้งทั่วไป ในกรณีที่สภาผู้แทนฯ อยู่ครบวาระ
สำหรับประชาชนทั่วไป มีหลายประเด็นที่ต้องเตรียมตัวเพื่อให้สามารถไปใช้สิทธิเลือกตั้งได้อย่างราบรื่น และไม่ถูกตัดสิทธิอย่างไม่รู้ตัว ซึ่งเรื่องที่สำคัญหนึ่งคือการมีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านที่กฎหมายกำหนดให้ต้องมีชื่ออยู่อย่างน้อยก่อนวันเลือกตั้ง 90 วัน
วาระดำรงตำแหน่งของสภาผู้แทนราษฎรจะมีกำหนดครบสี่ปีในวันที่ 23 มีนาคม 2566 โดยรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย มาตรา 102 กำหนดให้ต้องจัดการเลือกตั้งภายใน 45 วันนับตั้งแต่อายุของสภาผู้แทนราษฎรหมดลง ซึ่งจากการเปิดเผยของ กกต. ก็มีการกำหนดให้วันที่ 7 พฤษภาคม 2566 เป็นวันเลือกตั้งทั่วไปหากการเมืองไทยดำเนินไปอย่างที่ควรจะเป็น
แม้ว่าพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการเลือกตั้งสภาผู้แทนราษฎร (พ.ร.ป. เลือกตั้ง ส.ส.) จะยังไม่ประกาศใช้แต่ร่างแก้ไขนั้นก็ไม่ได้เปลี่ยนคุณสมบัติของผู้มีสิทธิเลือกตั้ง จึงสามารถมั่นใจได้ว่าในการเลือกตั้งในปี 2566 คุณสมบัติของผู้มีสิทธิเลือกตั้งนั้นจะยังคงเดิมไม่ต่างจากการเลือกตั้งเมื่อปี 2562 โดยมาตรา 31 ของ พ.ร.ป. เลือกตั้ง ส.ส. พ.ศ. 2561 กำหนดคุณสมบัติของผู้มีสิทธิเลือกตั้งไว้ดังนี้
1. มีสัญชาติไทย แต่บุคคลผู้มีสัญชาติไทยโดยการแปลงสัญชาติ ต้องได้สัญชาติไทยมาแล้ว ไม่น้อยกว่า 5 ปี
2. มีอายุไม่ต่ำกว่า 18 ปีในวันเลือกตั้ง
3. มีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านในเขตเลือกตั้งมาแล้วเป็นเวลาไม่น้อยกว่า 90 วันนับถึงวันเลือกตั้ง
ดังนั้น ใครก็ตามที่ย้ายทะเบียนบ้านเป็นระยะเวลาไม่ถึง 90 วันก่อนวันเลือกตั้งทั่วไป ก็จะขาดคุณสมบัติเป็นผู้มีสิทธิเลือกตั้ง หากการเลือกตั้งทั่วไปจะเกิดขึ้นในวันที่ 7 พฤษภาคม 2566 ก็จะหมายความว่าประชาชนที่มีความประสงค์จะเปลี่ยนที่อยู่ ก็จะต้องย้ายทะเบียนบ้านไปสถานที่ใหม่อย่างช้าที่สุดวันที่ 6 กุมภาพันธ์ 2566 หรือ 90 วันก่อนการเลือกตั้ง เพื่อให้สามารถเดินเข้าคูหาเลือกตั้งผู้แทนของตนเองในเขตที่อยู่ใหม่ได้ แต่หากเป็นกรณีที่ย้ายทะเบียนบ้านไปยังสถานที่ใหม่แต่ยังอยู่ในเขตเลือกตั้งเดิม ก็ยังถือว่ามีสิทธิเลือกตั้งในเขตนั้นอยู่
นอกจากนี้ หากมีการย้ายทะเบียนบ้านก่อนวันเลือกตั้งน้อยกว่า 90 วันก็ใช่ว่าจะเสียสิทธิเลือกตั้งไปทั้งหมด เพียงแต่ไม่สามารถเลือกตั้งในเขตที่อยู่ใหม่เท่านั้น ในกรณีนี้ พ.ร.ป. เลือกตั้ง ส.ส. มาตรา 106 กำหนดว่าผู้ที่มีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านติดต่อกันน้อยกว่า 90 วันก่อนวันเลือกตั้ง ให้มีสิทธิออกเสียงลงคะแนนในเขตเลือกตั้งที่ตนมีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านติดต่อกันครั้งสุดท้ายเป็นเวลาไม่น้อยกว่า 90 วัน หรือก็คือให้ไปเลือกตั้งในเขตเดิมก่อนที่ตนจะย้ายทะเบียนบ้าน ซึ่งหากมีความประสงค์จะใช้สิทธิเลือกตั้งจากถิ่นที่อยู่ใหม่ ก็ต้องดำเนินการเหมือนบุคคลที่เลือกตั้งนอกเขต คือต้องทำหนังสือถึงนายทะเบียนอำเภอหรือนายทะเบียนท้องถิ่นตามระเบียบ กกต. ว่าด้วยการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ข้อ 172
อย่างไรก็ตาม เรื่องของทะเบียนบ้านจะซับซ้อนมากขึ้นถ้าการเมืองไทยไม่ได้ดำเนินไปตามทามไลน์ที่ควรจะเป็น หากเกิดอุบัติเหตุทางการเมืองที่นำไปสู่การยุบสภาก่อนที่สภาผู้แทนราษฎรจะหมดอายุในวันที่ 23 มีนาคม 2566 ช่วงเวลาที่จะย้ายทะเบียนบ้านก็จะเปลี่ยนไปทันที รัฐธรรมนูญ มาตรา 103 กำหนดให้ในกรณีที่มีการตราพระราชกฤษฎีกายุบสภา กกต. จะต้องจัดการเลือกตั้งภายในระยะเวลาไม่น้อยกว่า 45 วันแต่ไม่เกิน 60 วัน เช่น หากมีการยุบสภาในวันที่ 1 มกราคม 2566 การเลือกตั้งทั่วไปก็จะเกิดขึ้นในระหว่างวันที่ 15 กุมภาพันธ์ 2566 ถึง วันที่ 2 มีนาคม 2566 ซึ่งจะทำให้ประชาชนต้องย้ายทะเบียนบ้านตั้งแต่ช่วงเดือนพฤศจิกายนหรือธันวาคม 2565 ถึงจะมีสิทธิเลือกตั้ง
ด้วยเหตุนี้ หากมีการยุบสภาเกิดขึ้น การย้ายทะเบียนบ้านให้ทันกำหนดเวลา 90 วันก่อนวันเลือกตั้งก็จะเรื่องที่เป็นไปไม่ได้ในทางปฏิบัติ แม้จะทำเรื่องย้ายทะเบียนทันทีเมื่อมีการประกาศยุบสภา ก็จะยังไม่ทันกำหนดเวลา 90 วันก่อนวันเลือกตั้ง เพราะฉะนั้น เนื่องจากอนาคตทางการเมืองยังเป็นเรื่องยากที่จะคาดเดา ประชาชนที่มีแผนว่าจะย้ายที่อยู่ในเร็ววัน หนทางที่ปลอดภัยที่สุดเพื่อรักษาสิทธิเลือกตั้งในปี 2566 ก็คือการย้ายทะเบียนบ้านให้เร็วที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ หรือหากประสงค์ที่จะเลือกตั้งในพื้นที่เดิม ก็อาจจะรอให้ผ่านการเลือกตั้งไปก่อนค่อยย้ายชื่อในทะเบียนบ้าน
ทั้งนี้ การกำหนดระยะเวลาที่ต้องมีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านของการเลือกตั้งทั่วไปนี้มีความแตกต่างกับกรณีของการเลือกตั้งท้องถิ่น ซึ่งกำหนดไว้ยาวนานกว่าที่หนึ่งปี รวมถึงการเลือกตั้งท้องถิ่นยังไม่กำหนดให้มีการเลือกตั้งล่วงหน้าหรือนอกเขตเหมือนการเลือกตั้งทั่วไปด้วย
การย้ายที่อยู่ ให้เจ้าบ้านแจ้งการย้ายที่อยู่ต่อนายทะเบียนผู้รับแจ้ง (พิจารณาจากทะเบียนบ้านว่าได้มีการระบุให้ผู้ใดทำหน้าที่เป็นเจ้าบ้าน) ผู้อยู่ในบ้านย้ายที่อยู่ออกจากบ้าน ให้แจ้งการย้าย ออกภายใน 15 วัน นับแต่วันที่ผู้อยู่ในบ้านย้ายออก หากไม่แจ้งภายในกำหนดมีโทษปรับไม่เกิน 1,000 บาท การย้ายออกกรณีเจ้าบ้านมาดำเนินการด้วยตนเองการแจ้งย้ายที่อยู่
บัตรประจำตัวประชาชนของเจ้าบ้าน
(หรือบัตรประจำตัวข้าราชการ ฯ พนักงานองค์การของรัฐ)
สำเนาทะเบียนบ้านฉบับเจ้าบ้าน
กรณีได้รับมอบหมายจากเจ้าบ้าน
ผู้ได้รับมอบหมายมีชื่อในทะเบียนบ้าน
– บัตรประจำตัว หรือสำเนาภาพถ่ายบัตรประจำตัวของเจ้าบ้านในฐานนะผู้มอบหมายและให้เจ้าบ้านลงลายมือชื่อรับรอง สำเนาถูกต้อง ในสำเนาภาพถ่ายบัตรประจำตัว ฯ
– บัตรประจำตัวผู้แจ้งในฐานะผู้ได้รับมอบหมาย
ผู้ได้รับมอบหมายไม่มีชื่อในทะเบียนบ้าน
– นอกจากหลักฐานตามข้อ 1 แล้วจะต้องมีหนังสือมอบหมายจากเจ้าบ้าน
ปรากฏข้อความชัดเจนว่าได้มอบหมายให้มา แจ้งย้ายที่อยู่แทน
การแจ้งย้ายออกโดยไม่ทราบที่อยู่ (ย้ายเข้าทะเบียนบ้านกลาง)
เจ้าบ้านไม่ทราบว่าผู้มีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านเป็นใคร หรือไปอยู่ที่ใดให้แจ้งการย้ายออกภายใน 30 วัน นับแต่วันครบ 180 วัน โดยไม่ทราบที่อยู่
– บัตรประจำตัวของเจ้าบ้าน
– สำเนาทะเบียนบ้านฉบับเจ้าบ้าน
– บัตรประจำตัว หรือสำเนาภาพถ่ายบัตรประจำตัวของเจ้าบ้านในฐานะผู้มอบหมาย และให้เจ้าบ้านลงลายมือชื่อรับรองสำเนาถูกต้องในสำเนาภาพถ่ายบัตรประจำตัว
และบัตรประจำตัวผู้แจ้งในฐานะผู้ได้รับมอบหมาย พร้อมหนังสือมอบหมายจากเจ้าบ้านกรณีได้รับมอบหมายจากเจ้าบ้านให้มาดำเนินการแทนการย้ายออกจาก
ทะเบียนบ้านกลาง ผู้มีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านถูกย้ายโดยไม่ทราบที่อยู่ (ถูกย้ายเข้าทะเบียนบ้านกลาง) ประสงค์ที่จะย้ายออก (ทะเบียนบ้านกลางมิใช่ทะเบียนบ้าน แต่เป็นทะเบียน ที่ใช้สำหรับลงรายการบุคคลที่ไม่อาจมีชื่อในทะเบียนบ้านได้ บุคคลที่มีรายการในทะเบียนบ้านกลางไม่มีสิทธิ์ยื่นคำร้องขอคัดและให้นายทะเบียนรับรองสำเนารายการ เพื่อนำไปอ้างอิงหรือใช้สิทธ์ต่างๆ
เหมือนทะเบียนบ้านได้)
กรณีผู้ร้อง (เจ้าตัว) มาดำเนินการเอง
บัตรประจำตัวประชาชน หรือบัตรประจำตัวข้าราชการ ฯ หรือพนักงานองค์การของรัฐ
– ถ้าบัตรประจำตัวประชาชนหาย ต้องมีใบแจ้งบัตรหาย (แจ้งณ สำนักทะเบียน) พร้อมทั้งหลักฐานอื่นที่มีรูปถ่ายมาแสดงด้วย อย่างใด อย่งหนึ่ง เช่น ใบอนุญาตขับขี่ ฯ บัตรประจำตัวนักเรียน นิสิต นักศึกษา ส.ด.8,ส.ด.43 หนังสือเดินทาง
กรณีมอบหมายให้ผู้อื่นมาดำเนินการย้าย
– หนังสือมอบหมายของผู้ประสงค์จะขอย้ายออก
–
บัตรประจำตัวประชาชนของผู้ประสงค์จะขอย้ายออก
– บัตรประจำตัวประชาชนของผู้ได้รับมอบหมายให้มาดำเนินการย้ายออก
กรณีย้ายบุคคลที่ไม่บรรลุนิติภาวะ
– สูติบัตร
– บิดาหรือมารดา จะต้องเป็นผู้ดำเนินการขอย้ายเอง พร้อมทั้งต้องมีบัตรประจำตัวประชาชนมาแสดงด้วย
– กรณีไม่ปรากฏตามข้อ 3.2 ต้องดำเนินการสอบปากคำมาแจ้งย้ายด้วย
กรณีบุคคลต่างด้าวขอย้ายออกจะต้องมีหนังสือสำคัญประจำตัวคนต่างด้าวมาแสดงด้วย
การย้ายออกของบุคคลที่เดินทางไปต่างประเทศ…..เช่นเดียวกับการย้ายออกกรณีที่บุคคลเดินทางกลับจาก
ต่างประเทศผู้ย้ายที่อยู่ไปต่างประเทศตามระเบียนเดิมได้นำใบแจ้ง การย้ายที่อยู่มาขอย้ายเข้า นายทะเบียนจะดำเนินการเพิ่มชื่อเข้าในทะเบียนบ้านที่ประสงค์จะย้ายเข้าหากเป็นใบแจ้งย้าย
มีรหัสประจำตัวประจำตัวประชาชนแล้วนำใบแจ้งย้าย ไปแจ้งย้ายเข้าในทะเบียนที่ประสงค์จะย้ายเข้าที่สำนักทะเบียนใดก็ได้ และหากเป็นใบแจ้งย้ายแบบเดิมที่ไม่มีเลขประจำตัวประชาชน จะดำเนินการเพิ่มชื่อกรณีการใช้ หลักฐาน
ใบแจ้งย้ายที่อยู่แบบเดิม
– บัตรประจำตัว (ถ้ามี)
– หนังสือเดินทางที่มีตราประทับลงตราวีซ่าเข้ามาในประเทศไทย
– สำเนาทะเบียนบ้านฉบับเจ้าบ้าน
– ใบแจ้งการย้ายที่อยู่ (ย้ายไปต่างประเทศตามระเบียบเดิม)
หากสูญหายจะต้องแจ้งความ ณ สำนักทะเบียนเพื่อขอออกใบแทนใบแจ้งย้ายและเพิ่มชื่อให้ กรณีเช่นนี้จะต้องมีการสอบปากคำเจ้าบ้าน และ ผู้ร้อง
การย้ายเข้า ผู้ย้ายที่อยู่เข้าอยู่ในบ้าน ให้เจ้าบ้านแจ้งการย้ายเข้าภายใน 15 วัน นับแต่วันที่ย้ายเข้าอยู่ในบ้าน หากไม่แจ้งภายในกำหนดมีโทษปรับไม่เกิน
1,000 บาท
กรณีเจ้าบ้านมาดำเนินการด้วยตนเอง
– บัตรประจำตัวของเจ้าบ้าน
– สำเนาทะเบียนบ้านฉบับเจ้าบ้าน
– ใบแจ้งการย้ายที่อยู่ ตอนที่ 1 และ 2
กรณีได้รับมอบหมายจากเจ้าบ้าน ผู้ได้รับมอบหมายมีชื่อในทะเบียนบ้านไม่ต้องมีหนังสือมอบอำนาจ
– บัตรประจำตัว หรือสำเนาภาพถ่ายบัตรประจำตัวของเจ้าบ้านในฐานะผู้มอบหมายและให้เจ้าบ้านลงลายมือชื่อรับรอง
สำเนาถูกต้องในสำเนาภาพถ่ายบัตรประจำตัว
– บัตรประจำตัวผู้แจ้งในฐานะผู้ได้รับมอบหมาย
–
สำเนาทะเบียนบ้านฉบับเจ้าบ้าน
– ใบแจ้งการย้ายที่อยู่ ตอนที่ 1 และ 2
การแจ้งย้ายที่อยู่ปลายทาง กฎหมายกำหนดให้ผู้ย้ายที่อยู่เป็นผู้แจ้งต่อนายทะเบียนเป็นสิทธิเฉพาะตัวของผู้ย้ายที่อยู่ หากมอบหมายแจ้งย้ายปลายทางจะต้องมีหนังสือมอบหมาย ปรากฏข้อความชัดเจนว่าบุคคลใดได้มอบหมายให้มาแจ้งการย้าย ที่อยู่ปลายทางแทนและมอบหมายให้ย้ายที่อยู่บุคคลใดบ้าง ย้ายเข้าบ้านเลขที่ใดหลักฐานที่ต้องนำมาแสดง
– บัตรประจำตัวของผู้ประสงค์จะย้ายปลายทาง
– บัตรประจำตัวของเจ้าบ้าน
–
สำเนาทะเบียนบ้านฉบับเจ้าบ้าน
– คำยินยอมของเจ้าบ้านเป็นหนังสือ
– เสียค่าธรรมเนียม 5 บาท
สำเนาทะเบียนบ้าน ใบแจ้งการย้ายที่อยู่สูญหายหรือชำรุดในสาระสำคัญ
กรณีสำเนาทะเบียนบ้านสูญหาย ให้เจ้าบ้านยื่นคำร้องขอคัดสำเนาทะเบียนบ้านกรณีชำรุด เจ้าบ้านจะต้องนำสำเนาทะเบียนบ้านที่ชำรุดมาแสดงด้วยหลักฐานประกอบ การแจ้งได้แก่ บัตรประจำตัวประชาชน
กรณีใบแจ้งการย้ายที่อยู่สูญหายให้ผู้แจ้งย้ายออกยื่นคำร้องขอคัดใบแทนใบแจ้งย้าย กรณีชำรุดผู้แจ้งจะต้อง นำใบแจ้งย้ายที่ชำรุดมาด้วยหลักฐานประกอบการแจ้ง ได้แก่ บัตรประจำตัวของผู้แจ้ง และสำเนาทะเบียนบ้านฉบับเจ้าบ้าน