ด้วยยุคสมัยที่เปลี่ยนแปลงไป ทำให้อะไรหลายๆอย่าง ต่างก็เปลี่ยนแปลง ดัง คำกล่าวที่ว่า “ การเปลี่ยนแปลง คือ นิรันดร์” ที่สามารถสื่อความได้ตรงไปตรงมาและใช้ได้จริงเสมอ ไม่ว่าจะกี่ยุคกี่สมัยจะผ่านพ้นไป ทั้งนี้สืบเนื่องจากการวิเคราะห์โดยผู้เชี่ยวชาญหลายคน ที่ออกมาค่อนข้างตรงกันเกี่ยวกับหน้าตาของตลาดแรงงาน ในอีก 10 ปีข้างหน้าหรือราวปี ค.ศ 2030 ซึ่งว่ากันว่าแรงงานมนุษย์จะถูกแทนที่ด้วยเทคโนโลยีที่ทันสมัย และ A.I. มากถึง 6 ล้านคน
วันนี้เราจะมาส่องอาชีพอะไรบ้าง ที่มีแนวโน้มสูงว่าจะถูก Disrup ด้วยยุคสมัยที่เปลี่ยนแปลง และเป็นเหตุให้อาจไม่มีที่ยืนในตลาดแรงงาน หรือ พูดกันตามตรงว่า จะ”หางานไม่ได้” ไม่ใช่เพราะอะไร แต่เป็นเพราะอีกหน่อยจะไม่มีอาชีพต่างๆ เหล่านี้ให้มนุษย์ทำแล้วในอีก ราว 10 ปี ข้างหน้า ว่าแต่จะมีอาชีพ อะไรบ้างที่ ต้องสั่นคลอน เรามาติดตามไปพร้อมกันเลยค่ะ
1. คนนำเที่ยว หรือ คนทำทัวร์
ด้วยปัจจุบัน มีเว็บไซต์เปรียบเทียบ ที่ใช้งานง่ายมากมาย ทุกคนสามารถจัดวันหยุดของตนเองได้ สิ่งที่คุณต้องมีเพียงแค่ บัตรเครดิต และเวลาว่างไม่กี่ชั่วโมง ในการค้นหาจุดหมายปลายทางของคุณ ด้วยบริการที่มีความคล้ายคลึงกันของ Skyscanner, Trivago หรือ Opodo ที่ปรับแต่งเที่ยวบิน และค้นหาโรงแรมตามราคา และช่วงวันที่ที่แน่นอนของคุณ ผู้ประกอบการท่องเที่ยวหลายรายตระหนักถึงสิ่งนี้ และกำลังปิดสาขาเพื่อมุ่งเน้นไปที่ข้อเสนอทางออนไลน์ของพวกเขายังคงมีโอกาสอื่นๆ อีกมากมายในอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวที่กว้างขึ้น
2. แคชเชียร์
ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา มีการพูดคุยกันมากขึ้นเกี่ยวกับความเป็นจริงของสังคมไร้เงินสด ด้วยความก้าวหน้าในการชำระเงินแบบไม่ต้องสัมผัส และแม้แต่ Cryptocurrencies เช่น Bitcoin กลายเป็นเรื่องเด่นในสังคมกระแสหลัก ด้วยบริการตนเอง และสถานีบริการตนเองที่มีอยู่ในหลายที่ เห็นได้จากห้างสรรพสินค้าหลายๆ แห่งเริ่มมีการติดตั้งเครื่องชำระเงินด้วยตัวเอง ดังนั้นการลาหายตายจากของอาชีพแคชเชียร์ดูเหมือนจะใกล้ความจริงเข้าไปทุกที
3. คนทำอาหารฟาสต์ฟู้ด
เนื่องจากห่วงโซ่อาหารฟาสต์ฟู้ด ต้องการดำเนินการด้วยต้นทุนที่ต่ำลง ระบบอัตโนมัติจึงอาจเกิดขึ้นได้ในอนาคตกับอาชีพนี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผู้ปรุงอาหารฟาสต์ฟู้ด อาจต้องถูกเลิกจ้างในอีกไม่กี่ปีข้างหน้า เนื่องจากนายจ้างบางแห่งเริ่มใช้เทคโนโลยีเข้ามาแทนที่ เพื่อเร่งกระบวนการผลิต และลดต้นทุนการดำเนินงานด้วยพนักงานอัตโนมัติผู้และช่วยในครัวที่ขับเคลื่อนด้วย AI
4. พนักงานธนาคาร
แม้ว่าธนาคารจะยังไม่หายไปพร้อม ๆ กัน แต่สาขาธนาคารหลายแห่งในพื้นที่ต่างกำลังค่อยๆ ทยอยปิดตัวไป ทั้งนี้เป็นผลมาจากความสะดวกสบาย และรูปแบบการให้บริการที่เป็นมิตรต่อผู้ใช้งานของระบบธนาคารออนไลน์ และทางโทรศัพท์ ซึ่งเราสามารถทำธุรกรรม และจัดการบัญชีของเราได้อย่างง่ายดายซึ่งทั้งหมดสามารถจัดการได้จากที่บ้านของเราเอง อย่างไรก็ตาม ผู้คนยังคงต้องปรึกษากับที่ปรึกษาทางการเงิน และผู้เชี่ยวชาญ ดังนั้นธนาคารต่างๆ จึงยังคงเปิดให้บริการอยู่
5. ช่างทอผ้า หรือ แรงงานในอุตสาหกรรมสิ่งทอ
จำนวนพนักงานที่ลดลงในอุตสาหกรรมสิ่งทอไม่ได้เกิดจากการขาดความต้องการสินค้า แต่เกิดจากวิธีในการผลิต ด้วยเครื่องจักรอันทันสมัยที่ตอนนี้สามารถทำงานด้านการผลิตที่มีคุณภาพได้เป็นจำนวนมาก จึงมีโอกาสสูง และไม่น่าแปลกใจที่ในอนาคต มนุษย์ที่ทำงานด้านสิ่งทอ จะมีจำนวนลดน้อยลงเรื่อยๆ
6. พนักงานต้อนรับ
ดูเหมือนว่าพนักงานต้อนรับจะตกที่นั่งเดียวกันกับพนักงานคิดเงินหรือแคชเชียร์ ที่ถูกมองว่าเป็นอาชีพที่ ทำงานด้วยทักษะเดียวกัน ซ้ำๆ ทุกวัน เช่น มีหน้าที่คอยตอบคำถามที่คล้ายกันทุกวัน ทำให้โรงแรมหลายแห่งเริ่มคิดริเริ่มเกี่ยวกับการนำเทคโนโลยี A.I. เข้ามาแทนที่มนุษย์ ซึ่งเป็นเทคโนโลยีที่สามารถเรียนรู้ จดจำ และตั้งคำถามใหม่ และสามารถให้คำแนะนำที่ถูกต้องแก่ลูกค้าได้ ซึ่งด้วยระบบที่ทันสมัยทำให้พบข้อผิดพลาดได้น้อย
7. พนักงานในอุตสาหกรรมการพิมพ์
มีการคาดเดาเกี่ยวกับอนาคตของอุตสาหกรรมสื่อสิ่งพิมพ์มาระยะหนึ่งแล้วโดยอุตสาหกรรมการพิมพ์ ต่างต้องปรับตัวและพัฒนาตัวเองให้ทันกับยุคสมัย ด้วยการให้บริการช่องทางออนไลน์มากขึ้น ซึ่งหมายความว่าผู้ปฏิบัติงานด้านการพิมพ์ อาจเผชิญกับปัญหาการถูกเลิกจ้างในที่สุด สิ่งหนึ่งที่เห็นได้ชัดที่สุด คือ ยุคสมัยของการติดตามอ่านข่าวตามหน้าหนังสือพิมพ์กำลังจะหมดไป ในเมื่อมีแหล่งข่าวออนไลน์มากมาย ที่เสนอการรายงานข่าวแบบนาทีต่อนาที ดังนั้นผู้คนจึงไม่จำเป็นจะต้องรอซื้อหนังสือพิมพ์ที่เสนอข่าวล้าช้าไปแล้วเป็นวันๆ เป็นต้น
ฝันร้ายของนักธุรกิจใหญ่หลายท่านคือการที่ธุรกิจของตัวเองถูก disrupt จากธุรกิจหน้าใหม่ที่อยู่ ๆ ก็โผล่มาจากไหนไม่รู้ และแย่งชิงส่วนแบ่งทางการตลาดไปเพียงชั่วข้ามคืน บางธุรกิจที่ไหวตัวทันก็ยังสามารถหาช่องทางในการช่วงชิงอำนาจการแข่งขันในตลาดกลับมาได้ แต่บางธุรกิจที่ชะล่าใจ คิดว่าไม่ควรปรับตัวไปตามกระแส ก็ถึงขั้นล้มละลาย ต้องปิดฉากการดำเนินธุรกิจกันไปเลยทีเดียว
กรณีตัวอย่างที่ถูกหยิบยกมาอ้างถึงอยู่บ่อย ๆ คงจะหนีไม่พ้น Blockbuster อดีตยักษ์ใหญ่แห่งวงการเช่าภาพยนตร์ ที่เจอศึกใหญ่จาก Netflix น้องใหม่มาแรงที่เอาเทคโนโลยี streaming video เข้าสู้ ด้วยการใช้ต้นทุนที่ต่ำกว่า การเข้าถึงที่สะดวกสบายกว่า รวมถึงไลฟ์สไตล์ของผู้บริโภคที่เปลี่ยนไป ทำให้อันดับ 1 ของโลกประสบปัญหาขาดทุน และล้มละลายลงในที่สุด แม้ภายหลังจะพยายามปรับตัวโดยหวังว่าชื่อเสียงที่สั่งสมมานานจะช่วยกู้สถานการณ์ให้ดีขึ้นบ้าง แต่ก็สายเกินไปแล้ว
Credit : The Strategy Journey
ดังนั้นจึงเกิดเป็นคำถามที่ว่าองค์กรควรจะมีแผนธุรกิจอย่างไรในสถานการณ์อย่างนี้เพื่อความอยู่รอด ?
คำตอบก็คือการวางแผน ‘นวัตกรรมทางธุรกิจ’ หรืออธิบายง่าย ๆ ก็คือ การหาแนวคิดในการทำมาหากินแบบใหม่ ๆ เพื่อให้สอดรับกับความต้องการของผู้บริโภคในปัจจุบันนั่นเอง คำว่า ‘นวัตกรรม’ คือการสร้างความแตกต่าง ความแปลกใหม่ อาจจะเป็นที่ความคิด หรือวิธีการ ไม่ได้เป็นแค่ตัววัตถุที่จับต้องได้อย่างที่หลายคนเข้าใจ
แต่สำหรับองค์กรใหญ่ทั้งหลายที่ผ่านการประสบความสำเร็จมาแล้ว ไม่ใช่เรื่องง่ายเลยที่จะตัดสินใจยกเครื่ององค์กรใหม่ทั้งหมด แล้วปรับไปตามกระแสธุรกิจใหม่ ที่ไม่สามารถจะคาดการณ์หรือเอาแน่เอานอนอะไรได้ หลายองค์กรที่พยายามปรับตัวก็ยังติดอยู่กับกรอบความสำเร็จเดิม ๆ ที่ใช้ตัวชี้วัดเดิม ๆ ในการประเมินผลการดำเนินงาน เช่น NPV (Net Present Value) หรือ IRR (Internal Rate of Return) ที่เน้นการทำตัวเลขให้ดูดี ด้วยการเลือกลงทุนในแผนการที่ใช้ระยะเวลาน้อยและทำเงินได้เร็วที่สุด ซึ่งหากตัวเลขบนผลชี้วัดเหล่านี้ออกมาไม่เป็นที่น่าพอใจ แผนการก็จะไม่ได้รับการสนับสนุน หรือที่เคยได้รับเงินทุนไปแล้วก็อาจจะไม่ได้ไปต่อ
แล้ววิธีที่จะสนับสนุนนวัตกรรมทางธุรกิจคืออะไร ?
ก่อนอื่นเลยคือคุณต้องแยกแยะให้ออกก่อนว่าแผนธุรกิจของคุณนั้นเป็นแผนสำหรับสร้างนวัตกรรมใหม่หรือเป็นแค่แผนปรับเปลี่ยนภายในขององค์กร หรือไม่ใช่ทั้งคู่
McKinsey's Three Horizons of Growth
ลองกลับมานั่งทบทวนแผนธุรกิจของคุณโดยใช้กรอบความคิดทางการบริหารของ McKinsey เจ้าพ่อแห่งวงการนวัตกรรมทางธุรกิจ ที่ใช้ทฤษฎีที่ชื่อว่า The Three Horizons of Growth หรือ หลักสามเส้นขอบฟ้าแห่งการเติบโตทางธุรกิจ ซึ่งสำหรับนวัตกรรมทางธุรกิจจะตรงกับขอบฟ้าเส้นที่สาม คือ
- ยังเป็นธุรกิจที่ไม่ได้มุ่งเป้าไปยังผู้บริโภคในกระแสหลัก
- เน้นกลุ่มลูกค้าขนาดเล็กที่มีปริมาณน้อยในตลาด
- เน้นผลกำไรเพียงเล็กน้อย ยังไม่หวังผลตอบแทนก้อนโต
- สร้างผลิตภัณฑ์หรือบริการที่มีราคาถูกและเข้าถึงได้ง่าย
ตัวอย่างธุรกิจรูปแบบนี้ เช่น Airbnb ที่นำแนวคิดธุรกิจแบบ sharing economy โดยการรวบรวมห้องพักทำเลต่างๆ ทั่วโลก ให้แก่นักท่องเที่ยวที่ต้องการหาที่พักราคาถูก และอยากซึมซับวิถีชีวิตท้องถิ่นแบบใกล้ชิด ซึ่งกว่าจะมาเป็นธุรกิจที่มีมูลค่าถึงสามหมื่นล้านเหรียญสหรัฐ ในช่วงปีแรกพวกเขาทำรายได้ได้เพียง 200 เหรียญต่ออาทิตย์เท่านั้น แต่สามหนุ่มเพื่อนรักผู้ร่วมก่อตั้งไม่ลดละความพยายามจนเกิดไอเดียกว้านซื้อซีเรียลมารีแพคเกจใหม่โหนกระแสการเลือกตั้งประธานาธิบดีสหรัฐในปี 2008 จนได้เงินทุนก้อนใหม่ที่จะประทังชีวิตและธุรกิจของพวกเขาต่อไปได้
Credit : Michael Carney, Pando
ด้วยความที่รูปแบบนวัตกรรมทางธุรกิจเป็นลักษณะนี้ คือต้องลงทุนเวลาและความพยายามอย่างหนักกว่าจะเห็นผลตอบแทนที่คุ้มค่า นักธุรกิจในองค์กรใหญ่ ๆ จึงไม่ค่อยปลื้มสักเท่าไหร่ เพราะการที่ไม่สามารถทำผลประกอบการได้ตามตัวเลขและภายในระยะเวลาที่ตั้งเป้าไว้ องค์กรอาจจะเจอปัญหาราคาและมูลค่าของหุ้นที่ตกต่ำลงได้
องค์กรจึงต้องเสาะหาวิธีการดำเนินแผนพัฒนานวัตกรรมที่เหมาะสมที่สุดกับองค์กรตัวเอง ซึ่งมีหลากหลายวิธี เช่น
- แยกการบริหารเฉพาะออกมาเป็นอีกภาคส่วน มีการดำเนินการ งบประมาณและมูลค่าของตัวเอง
- ลงทุนหรือทำความร่วมมือกับบริษัทสตาร์ทอัพผ่านการทำนวัตกรรมแบบเปิด
- ปฏิรูปแบบสิ้นเชิง แต่วิธีการนี้มักจะไม่ค่อยประสบความสำเร็จและอาจจะส่งผลกระทบต่อแก่นของธุรกิจได้ ยกตัวอย่างเช่น กรณีการปฏิรูปของแบรนด์ Dyson ที่เตรียมออกโครงการรถยนต์ไฟฟ้า แต่สุดท้ายก็ต้องพับแผนกลับบ้านไป
ปัจจุบันตัวเลขการร่วมมือกันระหว่างองค์กรใหญ่กับธุรกิจสตาร์ทอัพมีเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ เพราะหลายองค์กรใหญ่เริ่มตระหนักได้ว่าไม่สามารถที่จะปรับเปลี่ยนองค์กรของตัวเองได้ทันเวลาในโลกที่เทคโนโลยีเข้ามาสร้างความเปลี่ยนแปลงเพียงชั่วพริบตา อีกทั้งการจะปรับเปลี่ยนรูปแบบธุรกิจภายในระยะเวลาอันสั้น การทำความร่วมมือกับสตาร์ทอัพ ดูจะเป็นวิธีที่ง่าย รวดเร็ว และคุ้มค่ามากกว่า ในการพัฒนาเทคโนโลยี บนแผนธุรกิจใหม่ โดยทีมที่มีความเชี่ยวชาญโดยเฉพาะ เพราะสตาร์ทอัพไม่ได้ยึดติดกับรูปแบบบริหารที่ซับซ้อนหลายขั้นตอน เน้นการดำเนินงานที่รวดเร็ว จึงสามารถสร้างการเติบโตทางธุรกิจได้ไวกว่า
การปรับตัวสามารถเลือกทำได้หลายรูปแบบแล้วแต่ความเหมาะสมและวัตถุประสงค์ขององค์กร ติดตามอ่านเนื้อหาเพิ่มเติมเกี่ยวกับรูปแบบการปรับตัวทางธุรกิจได้ที่ 7 ทางรอดธุรกิจในยุคนวัตกรรมครองเมือง
อาชีพอะไรบ้างที่ถูก Disruption
อาชีพที่จะหายไป เพราะ Digital Disruption.
1. คนนำเที่ยว หรือ คนทำทัวร์ ... .
2. แคชเชียร์ ... .
3. คนทำอาหารฟาสต์ฟู้ด ... .
4. พนักงานธนาคาร ... .
5. ช่างทอผ้า หรือ แรงงานในอุตสาหกรรมสิ่งทอ ... .
6. พนักงานต้อนรับ ... .
7. พนักงานในอุตสาหกรรมการพิมพ์.
ตัวอย่าง Disruptive Technology มีอะไรบ้าง
11 ตัวอย่างอันน่าทึ่งของการเข้ามาของ Disruptive Technology.
1. ปัญญาประดิษฐ์ (Artificial Intelligence : AI) ... .
2. Internet of Things (IoT): ... .
3. Space Colonization: ... .
4. 3D Printing: ... .
5. นวัตกรรมทางการแพทย์ (Medical Innovations): ... .
6. การเดินทางด้วยความเร็วสูง (High-Speed Travel): ... .
7. วิทยการหุ่นยนต์ (Robotics):.
ธุรกิจที่เป็น Digital Disruption มีอะไรบ้าง
Digital Disruption มักแสดงถึงการเปลี่ยนแปลงความต้องการของผู้บริโภค ดังนั้นการตามให้ทันเหตุการณ์ต่าง ๆ ช่วยให้คุณสามารถตอบสนองความต้องการที่เพิ่มขึ้นได้ พร้อมทั้งทำให้ลูกค้าเก่ามีความสุขและเปิดโอกาสให้พบลูกค้าใหม่ได้ ตัวอย่างธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับ Digital Disruption ได้แก่ Grab, Shopee, Alibaba, Amazon หรือ Line เป็นต้น
ธุรกิจถูก disrupt คืออะไร
การ Disruption คือ การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในอุตสาหกรรมหรือธุรกิจ ที่เข้ามาทำลายธุรกิจในรูปแบบเดิม แต่เป็นการทำลายเพื่อพัฒนาให้เกิดสิ่งใหม่ที่ดีกว่า ซึ่งธุรกิจแบบเก่าจะถูกแทนที่ด้วยธุรกิจรูปแบบใหม่ที่ตอบโจทย์มากกว่าเดิม