7. ครตู งั้ คำถามใหนกั เรียนรวมกนั อภิปรายเกย่ี วกับลกั ษณะของปฏกิ ิริยาท่ีผนั กลับไมไดและปฏิกิริยา
ทผ่ี นั กลับได เชน
- ปฏิกิรยิ าทใ่ี นระบบจะมที ั้งสารตัง้ ตน และผลติ ภณั ฑอยูท ุกชนดิ คอื ปฏกิ ิริยาประเภทใด
(แนวตอบ : ปฏิกริ ยิ าทผ่ี ันกลับได)
- สญั ลักษณแ สดงการเปล่ียนแปลงท่ผี นั กลบั ไดเปนอยางไร
(แนวตอบ : ⇌)
- ปฏกิ ิรยิ าทีผ่ ลติ ภณั ฑไ มเปลีย่ นกลับมาเปนสารตง้ั ตนคือปฏกิ ิรยิ าประเภทใด
(แนวตอบ : ปฏกิ ิรยิ าท่ผี นั กลับไมไ ด) (หมายเหตุ : ครูเร่ิมประเมินนักเรียน โดยใชแบบสังเกตพฤตกิ รรมการทำงานรายบคุ คล) ขัน้ ท่ี 4 ขยายความเขา ใจ (Expand) 8. ครูถามคำถาม BIG QUESTION จากหนังสอื เรยี นรายวชิ าเพิม่ เตมิ วทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 อีก
ครง้ั ดงั น้ี
• ปฏกิ ิริยาที่ผันกลบั ไดจ ะมลี ักษณะอยา งไร
(แนวตอบ : ปฏิกิริยาที่ผันกลับไดเปนปฏิกิริยาที่มีทั้งการเปลี่ยนแปลงไปขางหนาและการ เปลี่ยนแปลงยอ นกลับ ผลิตภัณฑสามารถเปลี่ยนกลบั มาเปน สารตั้งตนได เกิดในระบบปด และ ในระบบจะมที งั้ สารต้ังตนและผลติ ภณั ฑอยูท กุ ชนิด) 9. ครูเปด โอกาสใหน กั เรยี นซกั ถามขอสงสยั ในเนอื้ หา เรื่อง การเปลี่ยนแปลงทผ่ี นั กลับได วามีสว นไหน
ที่ยังไมเขาใจ และใหความรูเพิ่มเติมในสวนนั้น เพื่อจะใชเปนความรูเบื้องตนสำหรับการเรียนใน
เนือ้ หาตอ ๆ ไป 10. นกั เรยี นทำแบบฝกหดั ในหนงั สอื แบบฝกหดั รายวชิ าเพมิ่ เตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 11. นกั เรยี นทำ Topic Question จากหนังสอื เรียนรายวิชาเพม่ิ เติมวทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 ข้นั ท่ี 5 ตรวจสอบผล (Evaluate) 1. ครปู ระเมินผลโดยครปู ระเมนิ ผลนกั เรยี น โดยการสังเกตพฤติกรรมการตอบคำถาม พฤตกิ รรมการ
ทำงานรายบุคคลพฤตกิ รรมการทำงานกลุม และจากการนำเสนอผลการทำกจิ กรรมหนาชั้นเรียน 2. ครูตรวจสอบผลจากการทำแบบฝก หดั
3. ครูวัดและประเมินผลจากการนำเสนอผลการทดลอง เรื่อง ปฏิกิริยาระหวางสารละลายคอปเปอร
(II) ซัลเฟตกบั สารละลายกรดไฮโดรคลอริก
4. นักเรยี นและครรู วมกันสรุปเกยี่ วกับการเปลี่ยนแปลงท่ีผันกลบั ได ดงั น้ี
• ปฏกิ ริ ิยาทผี่ ันกลับไดเปน ปฏิกิรยิ าทีม่ ที ัง้ การเปล่ียนแปลงไปขางหนาและการเปลีย่ นแปลง ยอ นกลบั ผลิตภณั ฑสามารถเปลี่ยนกลบั มาเปน สารต้งั ตน ได เกดิ ในระบบปด และในระบบจะมี ทง้ั สารตงั้ ตนและผลิตภัณฑอยทู กุ ชนดิ
• ปฏกิ ิรยิ าทผ่ี ันกลับไมไ ด มลี ักษณะดังน้ี
- เกดิ ในระบบเปดหรอื ปด ก็ได
- มีเฉพาะการเปลี่ยนแปลงไปขา งหนา
- ผลิตภัณฑไมเ ปลี่ยนกลับมาเปน สารต้งั ตน
- เม่ือปฏิกิรยิ าเกิดข้นึ สมบรณู ใ นระบบสารต้งั ตนจะหมดไป เหลอื แตผ ลิตภณั ฑทเ่ี กิดขนึ้
• ปฏกิ ริ ยิ าทีผ่ นั กลบั ได
- เกดิ ในระบบปดเทาน้นั
- มีท้งั การเปลีย่ นแปลงไปขางหนา และการเปลยี่ นแปลงยอนกลับ
- ผลิตภณั ฑส ามารถเปลยี่ นกลับมาเปนสารตงั้ ตน ได
- ในระบบจะมีท้งั สารตั้งตน และผลิตภณั ฑอ ยทู กุ ชนิด
7. การวดั และประเมินผล
รายการวัด วิธกี าร เคร่อื งมือ เกณฑก ารประเมนิ 7.1 การประเมนิ กอ น - ตรวจแบบทดสอบ - แบบทดสอบกอนเรยี น - ประเมินตามสภาพจรงิ เรยี น กอ นเรียน หนว ยการ หนว ยการเรยี นรูท่ี 3 - แบบทดสอบกอ น เรียนรูที่ 3 สมดุลเคมี สมดุลเคมี
เรยี น หนวยการ - ตรวจแบบฝก หดั - แบบฝกหดั - รอ ยละ 60 ผานเกณฑ เรียนรูที่ 3 สมดุล - ประเมินการปฎิบตั ิ การ - แบบประเมินการ - ระดบั คุณภาพ 2 เคมี ปฎบิ ัตกิ าร ผา นเกณฑ
7.2 ประเมินระหวาง การจดั กิจกรรม การเรียนรู
- การเปล่ียนแปลง
ทีผ่ ันกลบั ได
- การทดลอง
เร่อื ง ปฏกิ ิรยิ า
ระหวา ง สารละลายคอป
เปอร (II) ซลั เฟต
รายการวดั วิธกี าร เครอื่ งมอื เกณฑการประเมิน กับสารละลาย กรดไฮโดรคลอรกิ - ประเมนิ การนำเสนอ - แบบประเมินการ - ระดบั คุณภาพ 2
- การนำเสนองาน ผลงาน เสนอ ผา นเกณฑ ผลงาน
- พฤติกรรม - สังเกตพฤติกรรม การทำงาน การทำงานรายบคุ คล - แบบสงั เกตพฤตกิ รรม - ระดบั คุณภาพ 2 รายบุคคล การทำงานรายบุคคล ผานเกณฑ - สงั เกตพฤติกรรม
- พฤติกรรมการ การทำงานกลุม - แบบสังเกตพฤตกิ รรม - ระดับคณุ ภาพ 2 ทำงานกลุม - สังเกตความมวี นิ ยั รับผดิ ชอบ ใฝเรยี นรู การทำงานกลมุ ผานเกณฑ
- คุณลกั ษณะ และมุงม่ันในการ อันพึงประสงค ทำงาน - แบบประเมิน - ระดับคณุ ภาพ 2
คุณลักษณะ ผานเกณฑ
อนั พึงประสงค
8. สื่อ/แหลง การเรียนรู
8.1 สื่อการเรยี นรู
- หนังสอื เรียนรายวิชาเพมิ่ เตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 หนว ยการเรยี นรูที่ 3 สมดุลเคมี
- หนังสอื แบบฝกหัดรายวชิ าเพ่ิมเติมวิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 หนวยการเรยี นรทู ี่ 3 สมดลุ เคมี
- วัสด-ุ อุปกรณท ใี่ ชในการทดลองเร่อื ง ปฏิกิรยิ าระหวางสารละลายคอปเปอร (II) ซลั เฟตกับ
สารละลายกรดไฮโดรคลอริก
แผนการจัดการเรยี นรทู ่ี 16
วิชา เคมี 3 รหัสวชิ า ว 30223
เร่ือง การเปลยี่ นแปลงที่ภาวะสมดลุ จำนวน 2 คาบ (120 นาที) ผสู อน นางสาวกานตรวี สุรวาทกุล ใชสอน ช้นั มธั ยมศึกษาปท ่ี 5
โรงเรียนบา นแพงพิทยาคม กลุมสาระการเรยี นรูวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี
1. ผลการเรยี นรู
อธบิ ายการเปลีย่ นแปลงความเขมขน ของสาร อัตราการเกดิ ปฏิกิรยิ าไปขา งหนา และอตั ราการ
เกดิ ปฏกิ ิริยายอนกลบั เมอ่ื เร่มิ ปฏกิ ิรยิ าจนกระท่ังระบบอยูในภาวะสมดลุ
2. จุดประสงคก ารเรียนรู
1. อธบิ ายการเกดิ สมดุลระหวา งสถานะ สมดุลในสารละลายอม่ิ ตวั และสมดลุ ในปฏิกริ ิยาเคมไี ด (K)
2. อธิบายกราฟความสัมพันธระหวางอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมีกับเวลา และกราฟความสัมพันธระหวา ง
ความเขมขนของสารกบั เวลาได (K)
3. อธบิ ายความหมายของภาวะสมดุลและสมดลุ ไดนามิกได (K) 4. สรปุ สมบัติของระบบ ณ ภาวะสมดลุ ได (K) 5. ใชเครือ่ งมอื และอุปกรณท างวิทยาศาสตรไดอยางถูกตอ ง (P)
6. ปฏิบตั ิตามข้ันตอนการทดลองไดอ ยางถกู ตอ ง (P)
7. ต้ังใจเรยี นรแู ละแสวงหาความรู รบั ผิดชอบตอ หนาทีท่ ีไ่ ดรับมอบหมาย (A)
3. สาระการเรยี นรู
สาระการเรยี นรเู พมิ่ เติม สาระการเรยี นรูทอ งถ่นิ
ปฏิกิริยาเคมีที่สามารถดำเนินไปขางหนาและ พจิ ารณาตามหลักสูตรของสถานศึกษา
ยอ นกลับได เรยี กวา ปฏิกิรยิ าผนั กลับได เมื่อปฏิกิริยา
ดำเนินไปความเขมขนของสารตั้งตนและอัตราการ
เกิดปฏิกิริยาไปขางหนาจะลดลง สวนความเขมขน
ของผลิตภัณฑและอัตราการเกิดปฏิกิริยายอ นกลับจะ
เพิ่มขึ้น เมื่ออัตราการเกิดปฏิกิริยาไปขางหนาเทากับ
อัตราการเกิดปฏิกิริยายอนกลับ ระบบจะอยูในภาวะ
สมดุลที่มีความเขมขนของสารตั้งตนและผลิตภัณฑ
คงท่เี รยี กวา สมดลุ พลวตั
4. สาระสำคัญ/ความคิดรวบยอด
ภาวะสมดลุ คือ ภาวะทรี่ ะบบมสี มบัติคงที่ หรือภาวะทสี่ ารตั้งตนและสารผลิตภัณฑทุกชนิดมีปริมาณ
หรือความเขมขนคงที่ หรือภาวะที่มีอัตราการเปลี่ยนแปลงไปขางหนาเทากับอัตราการเปลี่ยนแปลง
ยอ นกลบั
สมดุลไดนามิก คือ สมดุลที่มีการเคลื่อนที่ของอนุภาคอยูตลอดเวลา ระบบไมหยุดนิ่ง อัตราการ
เปล่ยี นแปลงไปขา งหนา เทากับอตั ราการเปลยี่ นแปลงผนั กลับ
ทภ่ี าวะสมดลุ จะมสี ารตั้งตน ทกุ ชนดิ เหลืออยู และมีผลติ ภัณฑทเ่ี กิดขึน้ ทกุ ชนิดดวย โดยในภาวะสมดุล
มีทง้ั ภาวะสมดลุ ระหวางสถานะ ภาวะสมดุลในสารละลายอมิ่ ตัวและภาวะสมดลุ ปฏิกิรยิ าเคมี
5. สมรรถนะสำคญั ของผเู รียนและคุณลกั ษณะอันพึงประสงค
สมรรถนะสำคญั ของผูเรยี น คุณลักษณะอันพึงประสงค
1. ความสามารถในการสื่อสาร 1. มีวินยั รับผดิ ชอบ
2. ความสามารถในการคิด 2. ใฝเรยี นรู
- ทักษะการสังเกต 3. มงุ มัน่ ในการทำงาน
- ทักษะการสำรวจคนหา
- ทักษะการวเิ คราะห
- ทักษะการทดลอง
- ทักษะการลงความเห็นจากขอมูล
- ทักษะการตีความหมายและลงขอสรปุ
3. ความสามารถในการใชท กั ษะชีวติ
6. กิจกรรมการเรยี นรู
แนวคิด/รูปแบบการสอน/วธิ กี ารสอน/เทคนคิ : แบบสบื เสาะหาความรู (5Es Instructional Model)
ข้นั ที่ 1 กระตุนความสนใจ (Engage) 1. ครูทบทวนความรเู กย่ี วกับการเปล่ยี นแปลงท่ีผนั กลบั ได เชน
• ปฏิกิริยาท่ีผันกลับไดจะมีลักษณะอยางไร
(แนวตอบ : ปฏิกิริยาที่ผันกลับไดเปนปฏิกิริยาที่มีทั้งการเปลี่ยนแปลงไปขางหนาและการ
เปลี่ยนแปลงยอ นกลับ ผลิตภัณฑสามารถเปลี่ยนกลับมาเปน สารตั้งตนได เกิดในระบบปด และ
ในระบบจะมที ัง้ สารตัง้ ตน และผลติ ภณั ฑอ ยูท ุกชนิด) 2. ครถู ามคำถาม Prior Knowledge จากหนังสือเรยี นรายวชิ าเพม่ิ เตมิ วทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม
1 วา “เมอื่ สารเกิดปฏกิ ริ ยิ าเคมีจะมีภาวะสมดลุ เกิดข้ึนหรอื ไม อยา งไร” ใหนักเรยี นรว มกนั ตอบ คำถาม จากน้นั ครูและนกั เรยี นรวมกนั อภิปราย เพอ่ื นำไปสขู นั้ สอนตอ ไป
(แนวตอบ : ภาวะสมดุลจะเกิดข้ึนเมื่ออตั ราการเกิดปฏกิ ิรยิ าไปขา งหนาเทากบั อัตราการ เกดิ ปฏิกริ ิยายอนกลับ) ข้นั ท่ี 2 สำรวจคนหา (Explore) 1. ครใู หน กั เรียนจบั คกู ับเพ่ือน โดยใหแ ตละคูศึกษาคน ควาขอ มูลเก่ียวกบั เร่ือง การเปลีย่ นแปลงท่ี
ภาวะสมดุล จากหนังสอื เรียนรายวชิ าเพิม่ เตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1
2. นักเรียนนำขอ มูลที่ไดจ ากการคน ควา ทำเปนรูปแบบตาง ๆ ตามความคดิ เหน็ ของแตละคู เชน
แผนภาพ แผนผัง เขียนบรรยาย (หมายเหตุ : ครูเรม่ิ ประเมินนกั เรยี น โดยใชแบบสังเกตพฤติกรรมการทำงานกลมุ ) ขัน้ ท่ี 3 อธบิ ายความรู (Explain) 3. ครสู ุม นกั เรยี น 1 คูม านำเสนอเร่ืองที่ไดศ กึ ษาคนควา ขอ มูลและผลงานการจัดทำขอมูลหนาชนั้ เรียน
จากนัน้ ใหน ักเรยี นทกุ คนรว มกนั แสดงความคิดเห็นจนเกดิ ความเขาใจท่ีตรงกนั
(หมายเหตุ : ครเู ร่ิมประเมินนักเรียน โดยใชแบบการนำเสนอหนาผลงาน) 4. ครตู ้งั คำถามใหนกั เรียนรว มกันอภิปราย เรื่อง การเปล่ยี นแปลงทีภ่ าวะสมดลุ เชน
- ภาวะสมดลุ คืออะไร
(แนวตอบ : ภาวะสมดุล คอื ภาวะท่ีระบบมสี มบัติคงที่ หรือภาวะทีส่ ารตัง้ ตน และสารผลิตภัณฑ ทกุ ชนิดมีปรมิ าณหรือความเขม ขน คงท่ี หรอื ภาวะทีม่ อี ัตราการเปล่ยี นแปลงไปขางหนาเทากับ อตั ราการเปลี่ยนแปลงยอ นกลับ)
- ปฏกิ ิริยาเคมีทอี่ ยูในภาวะสมดุลตอ งมลี ักษณะอยา งไร
(แนวตอบ : ปฏิกิริยาตองเปนปฏิกิริยาที่เกิดการผันกลับได ปฏิกิริยาตองเกิดในระบบปดท่ี อุณหภมู หิ อ ง และอตั ราการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าไปขางหนาและยอ นกลบั ตองเทา กนั ) ขัน้ ท่ี 2 สำรวจคน หา (Explore) 5. ครูใหน กั เรียนแบง กลุม กลุมละ 5 คน แลวทำการทดลอง เร่ือง การทดสอบไอรอ อน (III) ไอออน (Fe3+) ไอรออน (II) ไอออน (Fe2+) และไอโอดนี (I2) จากหนงั สือเรยี นรายวชิ าเพิ่มเตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 เพอื่ ใหท ราบถึงวิธีการทดสอบ Fe3+ Fe2+ และ I2
6. ครูใชร ูปแบบการเรยี นรูแ บบรว มมอื เทคนิค LT มาจัดกระบวนการเรียนรู โดยกำหนดใหสมาชิกแต
ละคนภายในกลุมมีบทบาทหนาท่ขี องตนเอง ดงั นี้ • สมาชิกคนท่ี 1 : ทำหนาทีเ่ ตรยี มวัสดุ-อปุ กรณท่ีใชใ นการทดลองเรื่อง การทดสอบไอรอ อน
(III) ไอออน (Fe3+) ไอรออน (II) ไอออน (Fe2+) และไอโอดนี (I2) • สมาชิกคนท่ี 2 : ทำหนา ทีอ่ านวิธีการทดลอง ทำความเขาใจ และอธิบายใหสมาชกิ ในกลมุ ฟง
• สมาชิกคนที่ 3 : ทำหนาทบี่ ันทกึ ผลการทดลอง
• สมาชิกคนที่ 4 และ 5 : ทำหนาทีน่ ำเสนอผลการทดลอง
7. สมาชกิ ทกุ คนในกลมุ ชวยกนั ลงมอื ทำการทดลอง (หมายเหตุ : ครเู ร่ิมประเมินนักเรียน โดยใชแ บบสังเกตพฤติกรรมการทำงานกลมุ )
ข้นั ที่ 3 อธบิ ายความรู (Explain) 8. ครใู หน ักเรยี นแตละกลมุ สงตวั แทน (สมาชกิ คนท่ี 4 และ 5 ของกลมุ ) มานำเสนอผลการทดลอง หลังจากนั้นใหนกั เรยี นทุกคนรว มกนั อภิปรายผลการทดลองจนมีความเขา ใจท่ตี รงกนั
(หมายเหตุ : ครเู ร่มิ ประเมินนกั เรียน โดยใชแบบการนำเสนอหนา ผลงาน) 9. ครแู ละนกั เรยี นรวมกนั อภปิ รายและหาขอ สรปุ จากการปฏิบัติการทดลอง โดยใชแ นวคำถาม ดงั นี้
- สารใดนำมาใชในการทดสอบ Fe3+ และไดผ ลการทดสอบอยา งไร (แนวตอบ : สารทน่ี ำมาใชใ นการทดสอบ Fe3+ คือ สารละลายแอมโมเนยี มไทโอไซยาเนต ซึง่ จะ ไดสารสีแดงสด)
- สารใดนำมาใชในการทดสอบ Fe2+ และไดผ ลการทดสอบอยางไร (แนวตอบ : สารที่นำมาใชในการทดสอบ Fe3+ คือ สารละลายโพแทสเซียมเฮกซะไซยาโนเฟอ เรต (III) ซ่งึ จะไดต ะกอนสนี ำ้ เงนิ )
- สารใดนำมาใชใ นการทดสอบ I2 และไดผ ลการทดสอบอยางไร (แนวตอบ : สารทน่ี ำมาใชในการทดสอบ I2 คือ นำ้ แปง ซึ่งจะไดส ารละลายสีนำ้ เงนิ )
- จากผลการทดลองทไี่ ดสามารถสรุปไดวา อยางไร (แนวตอบ : สารละลายแอมโมเนียมไทโอไซยาเนตใชในการทดสอบ Fe3+ สารละลาย โพแทสเซยี มเฮกซะไซยาโนเฟอเรต (III) ใชใ นการทดสอบ Fe2+ และน้ำแปงใชในการทดสอบ I2 )
ขนั้ ที่ 2 สำรวจคนหา (Explore) 10. ครทู บทวนวธิ ีการทดสอบ Fe3+ Fe2+ และ I2 จากน้ันใหน กั เรียนทำการทดลองเพื่อตรวจสอบภาวะ สมดุลของ Fe3+ และ Fe2+
11. ครูใหนักเรยี นแบง กลมุ โดยใชกลมุ เดมิ จากคาบท่ีแลว ทำการทดลอง เร่ือง การทดสอบภาวะสมดุล ระหวางไอรออน (III) ไอออน (Fe3+) และไอรออน (II) ไอออน (Fe2+) จากหนังสือเรียนรายวิชา
เพิ่มเติมวิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 12. ครใู ชรปู แบบการเรยี นรแู บบรวมมือ เทคนิค LT มาจัดกระบวนการเรยี นรู โดยกำหนดใหส มาชกิ แต
ละคนภายในกลุม มีบทบาทหนาที่ของตนเอง ดังนี้ • สมาชกิ คนท่ี 1 : ทำหนาทีเ่ ตรยี มวสั ด-ุ อปุ กรณท ใี่ ชในการทดลอง เรอื่ ง การทดสอบภาวะสมดุล ระหวางไอรอ อน (III) ไอออน (Fe3+) และไอรอ อน (II) ไอออน (Fe2+) • สมาชกิ คนที่ 2 : ทำหนา ท่อี า นวธิ ีการทดลอง ทำความเขา ใจ และอธบิ ายใหส มาชกิ ในกลมุ ฟง • สมาชกิ คนท่ี 3 : ทำหนาท่บี ันทึกผลการทดลอง
• สมาชกิ คนที่ 4 และ 5 : ทำหนาที่นำเสนอผลการทดลอง
โดยสมาชกิ ในกลมุ จะตอ งสลบั หนาท่ีกันทำ ไมทำหนาทเ่ี หมือนการทดลองทีผ่ านมา
13. สมาชกิ ทกุ คนในกลมุ ชว ยกนั ลงมือทำการทดลอง
(หมายเหตุ : ครเู ร่ิมประเมินนักเรียน โดยใชแบบสังเกตพฤตกิ รรมการทำงานกลมุ )
ขัน้ ที่ 3 อธบิ ายความรู (Explain) 14. ครใู หน ักเรียนแตละกลมุ สงตัวแทน (สมาชิกคนที่ 4 และ 5 ของกลมุ ) มานำเสนอผลการทดลอง หลงั จากนนั้ ใหนักเรียนทุกคนรวมกันอภิปรายผลการทดลองจนมีความเขาใจทีต่ รงกัน (หมายเหตุ : ครูเรม่ิ ประเมินนักเรยี น โดยใชแ บบการนำเสนอหนาผลงาน) 15. ครูและนักเรยี นรว มกันอภปิ รายและหาขอสรปุ จากการปฏบิ ัตกิ ารทดลอง โดยใชแนวคำถาม ดงั น้ี
- เมื่อหยดสารละลาย K3Fe(CN)6 ลงในสารละลายผสมระหวางสารละลาย Fe(NO3)3 และ สารละลาย KI จะไดผลอยา งไร และสรุปผลไดวาอยางไร (แนวตอบ : จะไดตะกอนสนี ้ำเงิน แสดงวาในระบบมี Fe2+ เกดิ ขึน้ )
- เม่ือหยดนำ้ แปงลงในสารละลายผสมระหวา งสารละลาย Fe(NO3)3 และสารละลาย KI จะไดผล อยางไร และสรปุ ผลไดว า อยางไร (แนวตอบ : จะไดสารสีน้ำเงิน แสดงวา ในระบบมี I2 เกดิ ขน้ึ )
- เมื่อหยดสารละลาย NH4SCN ลงในสารละลายผสมระหวางสารละลาย Fe(NO3)3 และ สารละลาย KI จะไดผลอยางไร และสรุปผลไดว า อยางไร (แนวตอบ : จะไดส ารละลายสีแดง แสดงวา ในระบบมี Fe3+ เหลืออย)ู
- เมื่อหยดสารละลาย NH4SCN ลงในสารละลายผสมระหวางสารละลาย (NH4)2Fe(SO4)2 และ สารละลายไอโอดีนในเอทานอล (I2) จะไดผลอยางไร และสรุปผลไดวา อยางไร (แนวตอบ : จะไดส ารละลายสีแดง แสดงวา ในระบบมี Fe3+ เกดิ ขึ้น)
- จากผลการทดลองที่ไดส ามารถสรุปไดว าอยางไร (แนวตอบ : ปฏิกิริยาระหวาง Fe(NO3)3 และ KI จัดเปนปฏิกิริยาทีผันกลับได เพราะมี Fe3+ และ I - อยใู นระบบตลอดเวลา สมการ ณ ภาวะสมดลุ เขยี นได ดังน้ี
2Fe3+ (aq) + 2I - (aq) ⇌ 2Fe2+ (aq) + I2 (aq) )
(หมายเหตุ : ครูเร่มิ ประเมินนกั เรียน โดยใชแ บบสงั เกตพฤติกรรมการทำงานรายบคุ คล) ข้ันที่ 2 สำรวจคนหา (Explore)
16. ครใู หนักเรียนจับคกู ับเพื่อน โดยใหแตละคูศึกษาคนควา ขอ มูลเกี่ยวกบั เร่ือง กราฟความสมั พันธ ระหวา งอัตราการเกดิ ปฏิกริ ิยาเคมกี ับเวลา และกราฟความสัมพนั ธระหวา งความเขมขน ของสาร กับเวลา จากหนงั สอื เรยี นรายวชิ าเพ่มิ เตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1
17. นกั เรยี นนำขอ มลู ท่ีไดจ ากการคนควา ทำเปนรปู แบบตา ง ๆ ตามความคดิ เหน็ ของแตละคู เชน แผนภาพ แผนผงั เขียนบรรยาย (หมายเหตุ : ครูเร่มิ ประเมินนกั เรียน โดยใชแ บบสังเกตพฤตกิ รรมการทำงานกลมุ )
ขนั้ ที่ 3 อธบิ ายความรู (Explain) 18. ครสู ุมนกั เรยี น 1 คมู านำเสนอเร่อื งที่ไดศึกษาคน ควาขอมลู และผลงานการจัดทำขอ มูลหนา ชน้ั เรยี น จากนั้นใหนกั เรยี นทกุ คนรว มกันแสดงความคดิ เห็นจนเกดิ ความเขา ใจท่ีตรงกัน
(หมายเหตุ : ครูเริม่ ประเมินนักเรยี น โดยใชแ บบการนำเสนอหนาผลงาน) 19. ครูตั้งคำถามใหนักเรยี นรวมกันอภิปราย เรื่อง กราฟความสัมพันธระหวางอัตราการเกิดปฏิกิริยา
เคมกี ับเวลา และกราฟความสัมพนั ธร ะหวา งความเขมขนของสารกบั เวลา เชน
- สมดลุ ไดนามกิ คอื อะไร (แนวตอบ : สมดลุ ไดนามิก คอื สมดลุ ท่มี ีการเคลอ่ื นที่ของอนภุ าคอยูตลอดเวลา ระบบไมหยุด น่ิง อตั ราการเปล่ียนแปลงไปขางหนาเทากับอตั ราการเปลยี่ นแปลงผนั กลบั )
- เมื่อเขาสูภาวะสมดลุ กราฟความสัมพนั ธระหวา งอัตราการเกิดปฏิกริยาเคมีกับเวลามลี ักษณะ
เปน อยางไร
(แนวตอบ : เมื่อเขาสูภาวะสมดุล อัตราการเกิดปฏิกิริยาไปขางหนาจะเทากับอัตราการ เกิดปฏกิ ิริยาเคมียอ นกลับ ซึ่งกราฟทงั้ 2 เสน จะทับกัน แลวจะขนานกบั แกนของเวลา) (หมายเหตุ : ครเู ร่มิ ประเมินนักเรียน โดยใชแบบสังเกตพฤติกรรมการทำงานรายบคุ คล) ขัน้ ที่ 4 ขยายความเขา ใจ (Expand) 20. ครูเปดโอกาสใหนักเรียนซักถามขอสงสัยในเนื้อหา เรื่อง การเปลี่ยนแปลงที่ภาวะสมดุล วามีสวน
ไหนท่ยี งั ไมเขาใจ และใหความรูเพ่มิ เตมิ ในสวนนัน้ เพอื่ จะใชเ ปน ความรเู บื้องตนสำหรับการเรียน ในเน้ือหาตอ ๆ ไป 21. นักเรยี นทำแบบฝกหดั ในหนงั สอื แบบฝก หัดรายวชิ าเพ่ิมเตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 22. นักเรียนทำ Topic Question จากหนังสอื เรยี นรายวชิ าเพมิ่ เติมวทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 ขั้นที่ 5 ตรวจสอบผล (Evaluate) 1. ครูประเมินผลโดยครูประเมินผลนักเรยี น โดยการสงั เกตพฤตกิ รรมการตอบคำถาม พฤติกรรมการ ทำงานรายบุคคลพฤติกรรมการทำงานกลุม และจากการนำเสนอผลการทำกิจกรรมหนา ชน้ั เรียน
2. ครตู รวจสอบผลจากการทำแบบฝก หัด
3. ครูวัดและประเมินผลจากการนำเสนอผลการทดลอง เร่ือง การทดสอบไอรออน (III) ไอออน (Fe3+) ไอรอ อน (II) ไอออน (Fe2+) และไอโอดีน (I2)
4. ครวู ดั และประเมินผลจากการนำเสนอผลการทดลอง เรอื่ ง การทดสอบภาวะสมดลุ ระหวางไอรออน (III) ไอออน (Fe3+) และไอรอ อน (II) ไอออน (Fe2+)
7. การวดั และประเมินผล วิธีการ เครือ่ งมือ เกณฑก ารประเมนิ
รายการวดั - ตรวจแบบฝกหดั - แบบฝกหัด - รอยละ 60 ผานเกณฑ 7.1 ประเมินระหวาง - ระดบั คุณภาพ 2 - ประเมนิ การปฎบิ ตั ิ - แบบประเมนิ การ ผา นเกณฑ การจัดกจิ กรรม การ ปฎิบัติการ การเรียนรู - ระดบั คุณภาพ 2
- การเปลย่ี นแปลงท่ีภาวะ - ประเมินการปฎบิ ตั ิ - แบบประเมนิ การ ผา นเกณฑ การ ปฎบิ ัติการ สมดุล - ระดบั คุณภาพ 2
- การทดลองเร่ือง การ - ประเมินการ - แบบประเมินการ ผานเกณฑ นำเสนอผลงาน เสนอผลงาน - ระดับคณุ ภาพ 2 ทดสอบไอรอ อน (III) - สังเกตพฤติกรรม - แบบสงั เกต ผา นเกณฑ ไอออน (Fe3+) ไอรอ อน การทำงาน พฤตกิ รรม (II) ไอออน (Fe2+) และ รายบุคคล การทำงาน - ระดบั คุณภาพ 2 ไอโอดีน (I2) รายบุคคล ผา นเกณฑ
- การทดลองเร่อื ง การ - สังเกตพฤติกรรม - แบบสังเกต - ระดับคุณภาพ 2 ทดสอบภาวะสมดลุ การทำงานกลมุ พฤติกรรม ผานเกณฑ ระหวางไอรออน (III) การทำงานกลุม ไอออน (Fe3+) และไอร - สงั เกตความมวี ินยั - แบบประเมนิ ออน (II) ไอออน (Fe2+) รบั ผดิ ชอบ ใฝ คณุ ลักษณะ
- การนำเสนองาน เรียนรูแ ละมงุ มน่ั ใน อนั พึงประสงค การทำงาน
- พฤติกรรม การทำงาน รายบคุ คล
- พฤติกรรมการ ทำงานกลุม
- คุณลกั ษณะ อันพึงประสงค
8. ส่ือ/แหลง การเรียนรู
8.1 สือ่ การเรียนรู
- หนังสอื เรยี นรายวิชาเพ่ิมเติมวิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 หนวยการเรียนรูท่ี 3 สมดลุ เคมี
- หนงั สือแบบฝกหัดรายวชิ าเพมิ่ เติมวิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 หนวยการเรยี นรทู ่ี 3 สมดลุ เคมี
- วสั ด-ุ อปุ กรณท ี่ใชใ นการทดลองเรอ่ื ง การทดสอบไอรอ อน (III) ไอออน (Fe3+) ไอรอ อน (II) ไอออน
(Fe2+) และไอโอดีน (I2)
- วัสด-ุ อุปกรณท ใี่ ชใ นการทดลองเรื่อง การทดสอบภาวะสมดุลระหวางไอรอ อน (III) ไอออน (Fe3+)
และไอรออน (II) ไอออน (Fe2+)
แผนการจดั การเรยี นรทู ี่ 17
วิชา เคมี 3 รหสั วชิ า ว 30223
เรื่อง ความสมั พันธร ะหวา งความเขมขนของสารตางๆ ณ ภาวะสมดลุ จำนวน 2 คาบ (120 นาที) ผูส อน นางสาวกานตรวี สุรวาทกุล ใชสอน ชัน้ มัธยมศกึ ษาปท ่ี 5
โรงเรยี นบานแพงพทิ ยาคม กลุมสาระการเรยี นรวู ิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี
1. ผลการเรียนรู
1. คำนวณคา คงท่สี มดลุ ของปฏิกริ ยิ า
2. คำนวณความเขมขน ของสารทภ่ี าวะสมดุล
3. คำนวณคา คงทสี่ มดุลหรือความเขม ขนของปฏิกิริยาหลายข้ันตอน
2. จุดประสงคก ารเรียนรู
1. อธิบายความสมั พันธระหวา งความเขม ขน ของสารตั้งตนและผลติ ภัณฑใ นปฏกิ ริ ิยาเคมีที่ภาวะสมดุลได
(K)
2. แปลความหมายของคา คงทีส่ มดุลได (K) 3. คำนวณหาคา คงท่ีสมดุลของปฏิกริ ยิ าและความเขมขนของสารในปฏิกริ ิยาที่ภาวะสมดุลได (P) 4. ต้ังใจเรียนรแู ละแสวงหาความรู รบั ผิดชอบตอ หนา ทที่ ไ่ี ดร ับมอบหมาย (A)
3. สาระการเรยี นรู
สาระการเรียนรูเพิ่มเตมิ สาระการเรยี นรทู องถ่ิน
- ณ ภาวะสมดุล ความสัมพันธระหวางเขมขนของ พจิ ารณาตามหลกั สูตรของสถานศกึ ษา
ผลิตภัณฑกับสารตั้งตน แสดงไดดวยคาคงที่สมดุล
ซึ่งเปนคาคงท่ี ณ อณุ หภูมหิ นงึ่
- คาคงที่สมดุลของปฏิกิริยาหลายขั้นตอน หาไดจาก
ผลคูณของคาคงที่สมดุลของปฏิกิริยายอยที่นำ
สมการเคมมี ารวมกัน โดยถา มีการคูณสมการยอยให
ยกกำลังคาคงที่สมดุลดวยตัวเลขที่คูณ และหากมี
การกลับขา งสมการ ใหกลับคา คงทีส่ มดลุ เปนตัวหาร
4. สาระสำคัญ/ความคดิ รวบยอด
ณ ภาวะสมดุล ความสมั พันธร ะหวา งเขมขน ของผลิตภัณฑกับสารตัง้ ตน แสดงไดดวยคาคงที่สมดุล ซ่ึง
เปน คา คงที่ ณ อุณหภูมหิ น่งึ
คาคงที่สมดุลของปฏิกิริยาหลายขั้นตอน หาไดจากผลคูณของคาคงที่สมดุลของปฏิกิริยายอยที่นำ
สมการเคมีมารวมกนั โดยถา มีการคูณสมการยอยใหยกกำลังคาคงที่สมดุลดว ยตัวเลขท่ีคูณ และหากมีการ
กลับขางสมการ ใหกลบั คาคงที่สมดลุ เปน ตัวหาร
5. สมรรถนะสำคญั ของผเู รียนและคณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค
สมรรถนะสำคัญของผูเ รยี น คณุ ลักษณะอันพึงประสงค
1. ความสามารถในการสอื่ สาร 1. มวี นิ ยั รับผิดชอบ
2. ความสามารถในการคดิ 2. ใฝเรียนรู
- ทกั ษะการสังเกต 3. มุงมน่ั ในการทำงาน
- ทกั ษะการสำรวจคน หา
- ทกั ษะการวเิ คราะห
- ทักษะการทำงานรวมกัน
3. ความสามารถในการใชท กั ษะชีวติ
6. กิจกรรมการเรยี นรู
แนวคิด/รปู แบบการสอน/วิธีการสอน/เทคนคิ : แบบสบื เสาะหาความรู (5Es Instructional Model)
ขั้นท่ี 1 กระตนุ ความสนใจ (Engage) 1. ครทู บทวนความรเู ก่ียวกับภาวะสมดุลเคมี ดงั น้ี
• เม่อื สารเกิดปฏิกริ ยิ าเคมีจะมภี าวะสมดลุ เกิดขึน้ หรอื ไม อยา งไร (แนวตอบ : ภาวะสมดุลจะเกดิ ขน้ึ เม่อื อัตราการเกิดปฏิกริ ิยาไปขา งหนาเทากับอัตราการ เกดิ ปฏกิ ริ ยิ ายอ นกลบั )
2. ครูถามคำถาม Prior Knowledge จากหนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 วา “เมื่อระบบเขาสูภาวะสมดุล ความเขมขนของสารตาง ๆ ในระบบจะมีคาอยางไร” ให นกั เรยี นรว มกนั ตอบคำถาม จากนนั้ ครูและนักเรยี นรว มกนั อภปิ ราย เพ่ือนำไปสูขั้นสอนตอไป (แนวตอบ : เมอื่ ระบบเขาสูสมดลุ ความเขม ขนของสารตา ง ๆ ในระบบจะมคี าคงท
ขนั้ ท่ี 2 สำรวจคน หา (Explore) 1. ครูใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 5 คน โดยใหแตละกลุมศกึ ษาคนควาขอมูลเกี่ยวกับความสมั พันธ
ระหวางอัตราสวนระหวางความเขมขนของผลิตภัณฑกับสารตั้งตน ณ ภาวะสมดุล และคาคงท่ี
สมดุล จากหนงั สือเรียนรายวิชาเพิ่มเติมวทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 2. นกั เรียนนำขอ มูลทีไ่ ดจ ากการคน ควา ทำเปนรูปแบบตา ง ๆ ตามความคิดเหน็ ของแตละกลุม เชน
แผนภาพ แผนผงั เขยี นบรรยาย
(หมายเหตุ : ครูเรม่ิ ประเมินนักเรียน โดยใชแ บบสังเกตพฤติกรรมการทำงานกลุม ) ข้นั ท่ี 3 อธิบายความรู (Explain)
3. นักเรียนแตละกลุมสงตัวแทนมานำเสนอเรือ่ งที่ไดศึกษาคนควาขอมูลและผลงานการจัดทำขอมูล ของกลมุ ตนเองหนาช้ันเรยี นทีละกลมุ เพื่อแลกเปลยี่ นความคิดเหน็ กันจนครบทุกกลุม
(หมายเหตุ : ครเู ร่ิมประเมินนักเรยี น โดยใชแ บบการนำเสนอหนาผลงาน)
4. ครูใหความรูเกี่ยวกับการหาคาคงที่สมดุลในปฏิกิริยาที่สารตั้งตนและผลิตภัณฑอยูในสถานะ
เดยี วกันและตางสถานะกัน รวมทัง้ หนว ยของคา คงทส่ี มดุล
5. ครูตงั้ คำถามใหนกั เรียนรวมกนั อภิปรายเกี่ยวกบั ความสัมพนั ธร ะหวา งอัตราสว นระหวา งความ
เขมขนของผลิตภัณฑกบั สารตั้งตน ณ ภาวะสมดุล และคาคงทส่ี มดุล เชน
- ปฏิกิริยาทค่ี าคงที่สมดุลมีคา มากและปฏิกริ ิยาทคี่ าคงทีส่ มดลุ มีคา นอ ยแตกตางกนั อยางไร
(แนวตอบ : ปฏิกิริยาที่คาคงที่สมดุลมีคามาก แสดงวา ที่สมดุลปฏิกิริยานั้นจะมีผลิตภัณฑ
เกิดขึ้นมาก และมีสารตั้งตนเหลืออยูนอย สวนปฏิกิริยาที่คาคงที่สมดุลมีคานอย แสดงวา ที่
สมดุลปฏกิ ิริยานัน้ จะมีผลติ ภัณฑเกดิ ขน้ึ นอย และมสี ารต้งั ตนเหลืออยมู าก)
6. ครูยกตัวอยางโจทยเกี่ยวกับความสัมพันธระหวางคาคงที่สมดุลกับความเขมขนของสาร โดยครู
เขียนโจทย และใหน ักเรยี นรว มกันอภปิ รายเพือ่ หาคำตอบ ดงั นี้
- จงเขียนคาคงท่สี มดุลของปฏิกิริยาตอไปนี้ CO (g) + H2O (l) ⇌ CO2 (g) + H2 (g)
(แนวตอบ : K = [ [ 2 ] [ ] 2])
- จงเขยี นคา คงทีส่ มดลุ ของปฏิกริ ิยาตอไปนี้ Pb2+ (aq) + 2I- (aq) ⇌ PbI2 (s) (แนวตอบ : K = [ 2+1][ −]2) [NO2Cl]2
- จงเขียนสมการแสดงปฏกิ ริ ยิ าเคมีทีม่ คี าคงที่สมดลุ เทากับ [NO2]2[Cl2]
(แนวตอบ : 2NO2 (g) + Cl2 (g) ⇌ 2NO2Cl (g))
ข้นั ท่ี 2 สำรวจคน หา (Explore)
7. ครูใหนกั เรยี นจับคู โดยใหแ ตละคศู ึกษาคน ควา ขอ มลู เก่ียวกบั เรอื่ ง คา คงทส่ี มดุลกบั สมการเคมี
จากหนังสือเรยี นรายวิชาเพิม่ เติมวิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 แลวรว มกันแสดงความคิดเห็นจน
เกิดความเขาใจทีต่ รงกนั
ข้นั ท่ี 3 อธิบายความรู (Explain)
8. ครูยกตัวอยา งสมการเคมีหลากหลายรูปแบบ แลว ใหนักเรยี นรว มกันอภิปรายเพื่อลงขอสรปุ
เก่ียวกับคาคงที่สมดลุ กับความสมั พันธของสมการเคมใี นประเดน็ ตา ง ๆ ดังน้ี
• คา คงท่ีสมดุลของปฏิกิริยายอนกลับ
• คาคงทีส่ มดุลของปฏกิ ิรยิ าทม่ี เี ลขสมั ประสิทธโ์ิ ดยโมลตางกนั
• คาคงที่สมดุลของปฏิกริ ยิ ารวม
9. ครยู กตัวอยา งโจทยเ กย่ี วกับคาคงท่ีสมดุลกบั สมการเคมี โดยครเู ขียนโจทย และใหนักเรียนรวมกัน
อภิปรายเพื่อหาคำตอบ ดงั นี้
- ปฏิกิริยา SO2 (g) + 12O2 (g) ⇌ SO3 (g) มีคาคงที่สมดุลเทากับ 20.4 ที่อุณหภูมิ 700 องศา เซลเซียส จงหาคา คงท่ีสมดลุ ของปฏกิ ริ ยิ าตอไปน้ี • SO3 (g) ⇌ SO2 (g) + 21O2 (g)
(แนวตอบ : Kใหม = 1 = 1 = 4.9 × 10-2) เดิม 20.4
• 2SO2 (g) + O2 (g) ⇌ 2SO3 (g) (แนวตอบ : Kใหม = เ2ดมิ = 20.42 = 416.16)
- กำหนดปฏกิ ิริยาให ดงั นี้ +⇌12B21B(g()g⇌) + ปฏกิ ิริยา A (g) C (g) ; K1 = 1.8 ปฏกิ ริ ิยา X (g) Y (g) ; K2= 0.5 คาคงท่ีสมดลุ ของปฏกิ ิริยา A (g) + X (g) ⇌ C (g) + Y (g) มีคาเทาใด
(แนวตอบ : Kใหม = K1 × K2 = 1.8 × 0.5 = 0.9)
ขั้นท่ี 2 สำรวจคนหา (Explore)
10. ครใู หน กั เรยี นจบั คกู ับเพ่ือนทนี่ ่ังขางกนั แลว รวมกนั ฝก คำนวณเกย่ี วกบั คา คงที่สมดุล จากตัวอยาง
ท่ี 3.1-3.6 ในหนังสือเรียนรายวชิ าเพิม่ เตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1
(หมายเหตุ : ครูเร่มิ ประเมนิ นักเรียน โดยใชแ บบสังเกตพฤติกรรมการทำงานกลุม)
ขนั้ ที่ 3 อธิบายความรู (Explain)
11. ครูสุมนักเรยี น 6 คู ออกมาแสดงวธิ กี ารคำนวณตัวอยา งแตล ะขอ หนา ชั้นเรียนใหถ ูกตอ ง โดยครู
คอยเสริมความรูในสว นที่นกั เรยี นยงั ไมเ ขาใจ
12. ครูอธบิ ายการคำนวณคาคงที่สมดลุ เมื่อกำหนดความเขม ขน ของสาร ณ ภาวะสมดุล และการ
คำนวณความเขมขนของสาร ณ ภาวะสมดุลเมื่อกำหนดคา คงท่ีสมดุล ซงึ่ มหี ลกั และขั้นตอนในการ
คำนวณหาคาคงท่ีสมดลุ ดงั นี้
• ตองทราบชนดิ ของสารต้ังตน และผลิตภัณฑใ นปฏกิ ิรยิ าและตอ งดลุ สมการใหถูกตอง
• ตอ งทราบความเขม ขนของสารตาง ๆ ท่อี ยใู นภาวะสมดุล โดยความเขม ขน ทน่ี ำมาแทนคาจะตอ ง
มีหนวยเปนโมลตอ ลูกบาศกเ ดซิเมตร
• เขยี นความสมั พนั ธของคาคงทสี่ มดุล
• คำนวณโดยการแทนคา ในสตู ร
13. ครูยกตัวอยางโจทยเกี่ยวกับคาคงที่สมดุล โดยครูเขียนโจทยและแสดงวิธีทำใหนักเรียนดูบน
กระดาน ดงั น้ี
- แกสแอมโมเนียสลายตวั ในภาชนะปด ขนาด 500 ลกู บาศกเ ซนติเมตร ท่ีอุณหภมู ิคา หนง่ึ ใหแกส
ไนโตรเจนและแกสไฮโดรเจน ดังสมการ
2NH3 (g) ⇌ N2 (g) + 3H2 (g)
ที่ภาวะสมดุล พบวา มีแกสแอมโมเนีย แกสไนโตรเจน และแกสไฮโดรเจนเทากับ 3.0 2.0
และ 4.0 โมล ตามลำดับ จงคำนวณหาคา คงทส่ี มดุลของปฏิกริ ิยาน้ี
วธิ ที ำ K = [N2][H2]3 [NH3]2
ท่ีภาวะสมดลุ [NH3] = 3 mol × 1000 cm3 = 6 mol/dm3 500cm3 1dm3
[N2] = 2 mol × 1000 cm3 = 4 mol/dm3 500cm3 1dm3
[H2] = 4 mol × 1000 cm3 = 8 mol/dm3 500cm3 1dm3 \= (4)(8)3 จะได K (6)2 = 56.89
ดงั น้นั คา คงทส่ี มดุลของปฏิกริ ิยานมี้ คี า เทากบั 56.89
- คาคงท่สี มดุลของปฏกิ ริ ิยา H2 (g) + I2 (g) ⇌ 2HI (g) มีคา เทากบั 18.0 ท่ี 25 องศาเซลเซียส
ณ ภาวะสมดุล ที่อุณหภูมิเดียวกัน พบวา ในภาชนะขนาด 1 ลิตร มีแกสไฮโดรเจนไอโอไดด
และแกสไอโอดีนอยู 0.3 และ 0.2 โมล ตามลำดับ จะมีแกสไฮโดรเจนอยูกี่โมล/ลูกบาศก
เดซิเมตร
วธิ ีทำ K = [HI]2 = 18.0 [H2][I2] [[1[IHH28]I2.]]0===0=01.1(2.13[8H((=0.2=00.]3.)03(0().0)022.23..22m)m) ool/l/ddmm33
ณ ภาวะสมดุล
จะไดวา
\= 0.025 mol/dm3
ดังน้นั จะมแี กสไฮโดรเจนอยู 0.025 โมล/ลูกบาศกเดซิเมตร
(หมายเหตุ : ครูเร่มิ ประเมนิ นักเรยี น โดยใชแบบสงั เกตพฤติกรรมการทำงานรายบคุ คล)
ข้นั ที่ 2 สำรวจคนหา (Explore)
14. ครูใหนกั เรียนแบงกลุม กลุมละ 4 คน โดยใหแตละกลุมศึกษาคนควาขอ มูลเก่ียวกับคาคงทีส่ มดลุ
ของระบบที่เปนแกส และคาคงที่สมดุลของการละลาย จากหนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติม
วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 จากนั้นใหนักเรียนรวมกันอภิปรายความรูที่ไดจากการศึกษาจนมี
ความเขา ใจทตี่ รงกนั
15. ครูใหนักเรียนแตละกลุมฝกการคำนวณเกี่ยวกับคาคงที่สมดุลของระบบที่เปนแกส และคาคงท่ี
สมดุลของการละลาย จากตัวอยางที่ 3.7-3.10 ในหนังสือเรียนรายวชิ าเพิ่มเติมวิทยาศาสตร เคมี
ม.5 เลม 1
(หมายเหตุ : ครเู ร่มิ ประเมินนกั เรยี น โดยใชแ บบสังเกตพฤติกรรมการทำงานกลมุ )
ขัน้ ที่ 3 อธบิ ายความรู (Explain)
16. ครสู ุมนกั เรียน 1 กลุม ออกมาแสดงวิธกี ารคำนวณตวั อยางแตละขอหนาชัน้ เรยี นใหถูกตองโดยครู
คอยเสรมิ ความรใู นสว นท่ีนักเรยี นยังไมเ ขาใจ
17. ครูต้ังคำถามใหนักเรยี นรว มกนั อภปิ รายเกย่ี วกับ คาคงท่สี มดุล เชน
- คา Kc และ Kp มีความสมั พันธก ันอยางไร (แนวตอบ : Kp = Kc( )∆ )
- คา คงท่สี มดุลของการละลายคืออะไร และบอกใหท ราบถงึ สิง่ ใด
(แนวตอบ : คาคงท่สี มดุลของการละลาย คือ คาคงท่ีสมดุลของการละลายของสารประกอบไอ ออนิกในนำ้ เปนคาทบ่ี อกใหทราบวา สารประกอบน้นั ละลายน้ำไดมากนอยเพียงใด ที่อุณหภูมิ คงท)ี่ 18. ครูยกตัวอยางโจทยเกี่ยวกับคาคงที่สมดุล โดยครูเขียนโจทยและแสดงวิธีทำใหนักเรียนดูบน
กระดาน ดังน้ี
- กำหนดใหคาคงที่สมดุล (Kc) ของปฏิกิริยา N2 (g) + 3H2 (g) ⇌ 2NH3 (g) เทากับ 0.286 ที่
อุณหภมู ิ 500 องศาเซลเซียส จงหาคาคงท่สี มดุลในเทอมความดนั (Kp)
วธิ ที ำ Kp = Kc(RT)∆n \= 0.286(0.082 × 773)-2 \= 7.12 × 10-5
ดงั นน้ั คา คงทส่ี มดลุ ในเทอมความดนั (Kp) คือ 7.12 × 10-5
(หมายเหตุ : ครเู รม่ิ ประเมินนกั เรียน โดยใชแบบสังเกตพฤติกรรมการทำงานรายบุคคล) ข้ันที่ 4 ขยายความเขา ใจ (Expand)
19. ครูถามคำถาม BIG QUESTION จากหนงั สอื เรยี นรายวชิ าเพิ่มเตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 อีก
ครงั้ ดงั น้ี
• คา คงที่สมดุลคอื อะไร
(แนวตอบ : คาคงที่สมดุล คือ ผลคูณของความเขมขนของสารผลิตภัณฑที่ยกกำลังดวย สัมประสิทธิ์บอจำนวนโมลสารผลิตภัณฑหารดวยผลคูณของความเขมขนของสารตั้งตนที่ยก กำลังดว ยสัมประสิทธ์บิ อกจำนวนโมลสารตั้งตน ซ่งึ จะมคี าคงท่ที ่ีอุณหภูมิหนง่ึ ) 20. ครเู ปด โอกาสใหน ักเรยี นซักถามขอ สงสยั ในเนือ้ หา เรื่อง ความสัมพนั ธร ะหวา งความเขม ขนของสาร
ตางๆ ณ ภาวะสมดุล วามีสวนไหนที่ยังไมเขาใจ และใหความรูเพิ่มเติมในสวนน้ัน เพื่อจะใชเปน
ความรเู บือ้ งตนสำหรับการเรยี นในเน้อื หาตอ ๆ ไป 21. นักเรียนทำใบงานที่ 3.3.1 เรื่อง ความสัมพันธระหวางความเขมขนของสารตางๆ ณ ภาวะ สมดุล 22. นกั เรียนทำแบบฝกหัด ในหนงั สอื แบบฝกหดั รายวิชาเพ่มิ เตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 23. นักเรียนทำ Topic Question จากหนังสือเรยี นรายวิชาเพิ่มเตมิ วทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 ข้นั ที่ 5 ตรวจสอบผล (Evaluate) 1. ครูประเมนิ ผลนกั เรียน โดยการสงั เกตพฤติกรรมการตอบคำถาม พฤติกรรมการทำงานรายบุคคล
พฤตกิ รรมการทำงานกลมุ และจากการนำเสนอผลการทำกิจกรรมหนา ชั้นเรยี น
2. ครูตรวจสอบผลจากการทำใบงานที่ 3.3.1 เรื่อง ความสัมพันธระหวา งความเขมขนของสารตา งๆ ณ ภาวะสมดุล
3. ครูตรวจสอบผลจากการทำแบบฝก หดั 4. นกั เรยี นและครรู ว มกันสรปุ สาระสำคัญได ดังน้ี
• คาคงที่สมดุลเปนคาที่บอกใหทราบถึงทิศทางของการเกิดปฏิกิริยา คือ ถาคาคงที่สมดุลมีคา มากกวา 1 แสดงวา ณ ภาวะสมดุลเกิดปฏิกิริยาไปขางหนามากกวาปฏิกิริยายอนกลับ แตถา คา คงที่สมดลุ มีคานอ ยกวา 1 แสดงวา ณ ภาวะสมดุลเกดิ ปฏิกริ ิยายอนกลับมากกวาปฏิกิริยาไป ขา งหนา
• คา คงท่ีสมดุลของปฏิกิรยิ ายอนกลบั เปนสวนกลับกับคา คงท่ีสมดุลของปฏกิ ริ ยิ าไปขา งหนา • คาคงท่ีสมดุลของปฏิกริ ยิ าเดยี วกนั ทมี่ ตี ัวเลขที่ใชในการดุลสมการแตกตางกัน จะคาแตกตา งกนั • คา คงทส่ี มดุลของปฏิกริ ิยารวมมคี าเทากบั ผลคูณระหวา งคาคงท่ีสมดลุ ของปฏกิ ริ ิยายอยในแตล ะ ขนั้
7. การวัดและประเมินผล
รายการวดั วิธีการ เครือ่ งมอื เกณฑการประเมนิ
7.1 ประเมินระหวา ง - ใบงานท่ี 3.3.1 - รอ ยละ 60 ผานเกณฑ - แบบฝกหดั - รอยละ 60 ผานเกณฑ การจดั กจิ กรรม - แบบประเมนิ การ - ระดบั คุณภาพ 2 การเรียนรู เสนอผลงาน ผานเกณฑ - แบบสังเกตพฤตกิ รรม - ระดบั คุณภาพ 2
- ความสัมพันธ - ตรวจใบงานที่ 3.3.1 การทำงานรายบุคคล ผานเกณฑ
ระหวางความ - ตรวจแบบฝกหัด - แบบสังเกตพฤติกรรม - ระดบั คุณภาพ 2 การทำงานกลุม ผานเกณฑ เขมขนของสาร - แบบประเมนิ - ระดบั คณุ ภาพ 2 คณุ ลักษณะ ผา นเกณฑ ตางๆ ณ ภาวะ อันพึงประสงค
สมดุล
- การนำเสนองาน - ประเมินการนำเสนอ
ผลงาน
- พฤติกรรม - สังเกตพฤติกรรม
การทำงาน การทำงานรายบุคคล
รายบุคคล
- พฤติกรรมการ - สังเกตพฤติกรรม
ทำงานกลุม การทำงานกลมุ
- คุณลักษณะ - สังเกตความมีวินัย
อันพึงประสงค รับผดิ ชอบ ใฝเรียนรู
รายการวัด วิธีการ เครื่องมือ เกณฑการประเมิน และมงุ มน่ั ในการ ทำงาน
8. สือ่ /แหลงการเรยี นรู
8.1 สอ่ื การเรียนรู
- หนงั สอื เรยี นรายวชิ าเพิ่มเติมวทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 หนว ยการเรียนรทู ี่ 3 สมดลุ เคมี
- หนงั สอื แบบฝก หัดรายวิชาเพิ่มเติมวทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 หนวยการเรยี นรทู ี่ 3 สมดุลเคมี
- ใบงานท่ี 3.3.1 เรื่อง ความสมั พนั ธระหวา งความเขม ขน ของสารตา งๆ ณ ภาวะสมดุล
แผนการจัดการเรยี นรูท ่ี 18
วิชา เคมี 3 รหัสวชิ า ว 30223
เรอื่ ง ผลของการเปลย่ี นแปลงความเขม ขน ตอภาวะสมดุล จำนวน 2 คาบ (120 นาท)ี ผูสอน นางสาวกานตรวี สรุ วาทกลุ ใชส อน ช้นั มธั ยมศึกษาปท ี่ 5
โรงเรียนบา นแพงพิทยาคม กลมุ สาระการเรยี นรูวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี
1. ผลการเรียนรู
ระบปุ จจัยท่มี ผี ลตอภาวะสมดุลและคาคงที่สมดุลของระบบ รวมท้ังคาดคะเนการเปล่ยี นแปลงที่
เกิดขึ้นเมอื่ ภาวะสมดุล ของระบบถูกรบกวน โดยใชหลักของเลอชาเตอลิเอ
2. จดุ ประสงคการเรียนรู
1. อธิบายการเปล่ียนแปลงของระบบทอ่ี ยูในภาวะสมดลุ เมอื่ ถูกรบกวนโดยการเปล่ยี นแปลงความเขมขน ได
(K)
2. เปรยี บเทยี บปรมิ าณสารตั้งตน และผลติ ภณั ฑในระบบ ณ ภาวะสมดุลเดมิ กบั ภาวะสมดุลคร้งั ใหมได (K)
3. สรุปผลของการรบกวนภาวะสมดุลของระบบโดยการเปลีย่ นแปลงความเขม ขน ที่มีผลตอ คาคงที่สมดุลได (K)
4. ทำการทดลองเพ่อื ศกึ ษาผลของการเปลยี่ นแปลงความเขม ขนทมี่ ีตอภาวะสมดุลของระบบได (P)
5. ใชเคร่อื งมือและอุปกรณทางวิทยาศาสตรไ ดอ ยางถกู ตอง (P)
6. ปฏิบตั ิตามขัน้ ตอนการทดลองไดอยางถูกตอง (P)
7. ต้งั ใจเรียนรูแ ละแสวงหาความรู รบั ผิดชอบตอ หนา ท่ีทไี่ ดรับมอบหมาย (A) 3. สาระการเรียนรู
สาระการเรียนรเู พ่มิ เติม สาระการเรียนรทู อ งถ่ิน
เมื่อระบบที่อยูในภาวะสมดุลถูกรบกวน โดยการ พิจารณาตามหลักสูตรของสถานศกึ ษา
เปลี่ยนแปลงความเขมขนของสาร ความดัน หรือ
อุณหภูมิ ระบบจะเกดิ การเปล่ียนแปลงเพือ่ เขาสูภาวะ
สมดุลอีกครั้งตามหลักของเลอชาเตอลิเอ ทั้งนี้การ
เ ป ล ี ่ ย น แ ป ล ง อ ุ ณ ห ภ ู ม ิ ม ี ผ ล ท ำ ใ ห ค า ค ง ท ี ่ ส ม ดุ ล
เปล่ียนแปลง
4. สาระสำคัญ/ความคิดรวบยอด
การเปลี่ยนแปลงความเขมขนของสารตั้งตนทำใหภาวะสมดุลเปลี่ยนแปลงไป เมื่อระบบเขาสูภาวะ
สมดลุ อีกครง้ั ความเขม ขน ของสารตา ง ๆ ณ ภาวะสมดุลจะแตกตา งไปจากความเขมขนทภ่ี าวะสมดลุ เดิม
5. สมรรถนะสำคัญของผเู รียนและคุณลกั ษณะอันพงึ ประสงค
สมรรถนะสำคัญของผเู รยี น คณุ ลักษณะอนั พงึ ประสงค
1. ความสามารถในการสอ่ื สาร 1. มวี นิ ยั รบั ผดิ ชอบ
2. ความสามารถในการคดิ 2. ใฝเ รียนรู
- ทักษะการสังเกต 3. มงุ ม่ันในการทำงาน
- ทักษะการสำรวจคนหา
- ทักษะการวิเคราะห
- ทกั ษะการทดลอง
- ทักษะการลงความเห็นจากขอมูล
- ทักษะการตีความหมายและลงขอ สรุป
3. ความสามารถในการใชท กั ษะชวี ิต
6. กจิ กรรมการเรยี นรู
แนวคดิ /รปู แบบการสอน/วิธกี ารสอน/เทคนิค : แบบสบื เสาะหาความรู (5Es Instructional Model)
ขั้นที่ 1 กระตนุ ความสนใจ (Engage) 1. ครทู บทวนความรูเกีย่ วกบั สมบตั ติ าง ๆ ของระบบ ณ ภาวะสมดุล โดยใชคำถาม ดงั นี้
• เม่ือระบบเขาสภู าวะสมดุล ความเขมขนของสารตา ง ๆ ในระบบจะมีคาอยางไร
(แนวตอบ : เม่ือระบบเขาสูสมดุล ความเขม ขน ของสารตา ง ๆ ในระบบจะมีคา คงท่ี) 2. ครูถามคำถาม Prior Knowledge จากหนังสือเรียนรายวชิ าเพิ่มเติมวทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม
1วา “ปจจยั ใดบางที่มีผลตอ อัตราการเกิดปฏกิ ริ ิยาเคม”ี ใหน ักเรียนรว มกนั ตอบคำถาม จากนั้นครู และนกั เรียนรว มกนั อภิปราย เพ่อื นำไปสขู น้ั สอนตอ ไป
(แนวตอบ : ปจจยั ใดบางทม่ี ผี ลตอ ตั ราการเกิดปฏิกิริยาเคมี ไดแก ความเขม ขน ของาสารตงั้ ตน พน้ื ทีผ่ วิ ของสารตง้ั ตน อุณหภมู ิ ตวั เรงปฏกิ รยิ าและตวั หนวงปฏกิ ริ ิยา) ข้ันที่ 2 สำรวจคน หา (Explore) 1. ครใู หนักเรียนแบง กลมุ กลมุ ละ 5 คน แลว ทำการทดลอง เร่อื ง การศึกษาผลของความเขมขนตอ
ภาวะสมดลุ จากหนงั สอื เรียนรายวชิ าเพม่ิ เตมิ วทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1
2. ครใู ชร ูปแบบการเรียนรูแบบรว มมอื เทคนิค LT มาจัดกระบวนการเรียนรู โดยกำหนดใหส มาชิกแต
ละคนภายในกลุมมบี ทบาทหนาทข่ี องตนเอง ดังนี้
• สมาชิกคนที่ 1 : ทำหนา ที่เตรยี มวสั ดุ-อุปกรณที่ใชในการทดลอง เร่ือง การศกึ ษาผลของความ เขมขน ตอภาวะสมดุล
• สมาชกิ คนที่ 2 : ทำหนา ทีอ่ า นวธิ กี ารทดลอง ทำความเขาใจ และอธบิ ายใหสมาชกิ ในกลุมฟง
• สมาชกิ คนท่ี 3 : ทำหนาท่บี ันทกึ ผลการทดลอง
• สมาชกิ คนที่ 4 และ 5 : ทำหนาท่ีนำเสนอผลการทดลอง
3. สมาชกิ ทุกคนในกลุมชว ยกนั ลงมือทำการทดลอง (หมายเหตุ : ครเู ร่ิมประเมินนักเรียน โดยใชแ บบสังเกตพฤตกิ รรมการทำงานกลมุ )
ขัน้ ท่ี 3 อธิบายความรู (Explain) 4. นกั เรียนแตล ะกลมุ สงตัวแทน (สมาชกิ คนที่ 4 และ 5 ของกลุม) มานำเสนอผลการทดลอง หลงั จาก
นน้ั ใหน ักเรียนทกุ คนรว มกนั อภปิ รายผลการทดลองจนมคี วามเขา ใจทีต่ รงกนั
5. ครูและนกั เรยี นรวมกันอภปิ รายและหาขอ สรุปจากการปฏบิ ตั กิ ารทดลอง โดยใชแนวคำถาม ดังน้ี
- เม่อื นำสารละลาย Fe(NO3)3 มาผสมกับสารละลาย NH4SCN จะเกดิ ผลอยา งไร
(แนวตอบ : ไดสารละลายสีแดงของ (FeSCN)2+ และเมื่อความเขมขน ของสีคงท่ี แสดงวา ระบบ อยูใ นภาวะสมดุล)
- เมือ่ เติมสารละลาย Fe(NO3)3 ลงในระบบที่อยูในภาวะสมดลุ จะเกดิ ผลอยางไร
(แนวตอบ : เมื่อเติมสารละลาย Fe(NO3)3 ลงไป จะทำใหความเขมขนของ Fe3+ ในระบบ เพิ่มขึ้น ทำใหสารละลายมีสีแดงเขมขึ้น แสดงวา ในระบบมี (FeSCN)2+ เกิดมากขึ้น ในที่สุด ความเขม ของสจี ะคงท่ี แสดงวา ระบบเขาสสู มดุลอีกคร้งั )
- เมื่อเติมสารละลาย NH4SCN ลงในระบบทีอ่ ยใู นภาวะสมดุล จะเกิดผลอยา งไร
(แนวตอบ : เมื่อเติมสารละลาย NH4SCN ลงไป จะทำใหความเขมขนของ SCN- ในระบบ เพิ่มขึ้น ทำใหสารละลายมีสีแดงเขมขึ้น แสดงวา ในระบบมี (FeSCN)2+ เกิดมากขึ้น ในที่สุด ความเขมของสีจะคงที่ แสดงวา ระบบเขาสสู มดลุ อีกครงั้ )
- เมอื่ เติมสารละลาย Na2HPO4 ลงในระบบท่ีอยใู นภาวะสมดลุ จะเกดิ ผลอยางไร
(แนวตอบ : เมื่อเติมสารละลาย Na2HPO4 ลงไป HPO42- จะทำปฏิกิริยากับ Fe3+ เกิดตะกอน ของ FeSO4 การเติม Na2HPO4 จึงทำใหความเขมขนของ Fe3+ ในระบบลดลง ทำให สารละลายมีสีแดงจางลง แสดงวา (FeSCN)2+ เกิดปฏิกิริยายอนกลับ สลายตัวให Fe3+ และ SCN- และในท่ีสดุ ความเขมของสีจะคงที่ แสดงวา ระบบเขา สสู มดุลอีกครั้ง)
- จากผลการทดลองที่ไดสามารถสรปุ ไดว าอยา งไร
(แนวตอบ : การเปลยี่ นแปลงความเขมขน ของสารตัง้ ตน ทำใหภาวะสมดุลเปลี่ยนแปลงไป เม่ือ ระบบเขาสูภาวะสมดุลอีกครั้ง ความเขมขนของสารตาง ๆ ณ ภาวะสมดุลจะแตกตางไปจาก ความเขมขน ท่ภี าวะสมดลุ เดิม) (หมายเหตุ : ครเู รม่ิ ประเมนิ นกั เรยี น โดยใชแบบสังเกตพฤติกรรมการทำงานรายบุคคล) ขัน้ ท่ี 2 สำรวจคน หา (Explore) 6. ครูใหนักเรียนศกึ ษาการเปลยี่ นแปลงความเขม ขน ทม่ี ีผลตอ ภาวะสมดลุ จากหนงั สือเรียนรายวชิ า
เพม่ิ เตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 แลวรวมกันแสดงความคิดเหน็ จนเกดิ ความเขาใจที่ตรงกัน
ข้นั ที่ 3 อธิบายความรู (Explain) 7. ครูต้ังคำถามใหน ักเรยี นรวมกนั อภิปราย เรอื่ ง การเปล่ียนแปลงความเขมขนท่ีมีผลตอภาวะสมดุล
เชน
- ที่ภาวะสมดุลของปฏิกิริยา C2H6 (g) ⇌ C2H4 (g) + H2 (g) เมื่อเติมแกส C2H4 ลงในระบบ
จะทำใหค วามเขมขนของสารในระบบเปลี่ยนแปลงไปอยางไร และสมดุลจะเล่อื นไปทางใด
(แนวตอบ : การเติมแกส C2H4 ลงในระบบ เปนการเพิ่มความเขมขนของแกส C2H4 ระบบจะ ปรับตัวไปในทศิ ทางที่จะลดความเขมขน ของแกส C2H4 โดยเกิดปฏิกิริยายอ นกลับมากขึ้น ทำ ใหความเขม ขน ของแกส C2H6 เพิม่ ขึ้น สว นความเขมขน ของแกส H2 ลดลง)
- แกสฟอสจีน (COCl2) เตรียมไดจากปฏิกิรยิ าระหวางแกสคารบอนมอนอกไซด (CO) และแกส
คลอรนี (Cl2) ในภาชนะปด เกิดภาวะสมดลุ ดงั นี้ CO (g) + Cl2 (g) + พลงั งาน ⇌ COCl2 (g)
ถา ลดปรมิ าณแกส Cl2 สมดุลจะเปล่ียนแปลงไปอยางไร (แนวตอบ : การลดปริมาณแกส Cl2 เปนการลดความเขมขนของสารตั้งตน ดังนั้น ระบบจะ ปรับตัวไปในทิศทางท่ีจะเพิ่มความเขมขนของแกส Cl2 โดยเกิดปฏกิ ิรยิ ายอนกลับมากขึน้ ทำ ใหแ กส COCl2 สลายตวั ใหแ กส CO และแกส Cl2 มากข้นึ )
- ที่ภาวะสมดุลของปฏกิ ิริยา 2SO2 (g) + O2 (g) ⇌ 2SO3 (g) + พลังงาน ถาเพิ่มความเขมขน
ของแกส SO2 ในระบบ จะสงผลตอ ความเขมขนของแกส SO3 อยา งไร (แนวตอบ : การเพิ่มความเขมขนของแกส SO2 ในระบบ เปนการเพิ่มความเขมขน ของสารตง้ั ตน ระบบจะปรบั ตวั เพื่อลดความเขมขน ของแกส SO2 โดยการเกดิ ปฏกิ ิรยิ าไปขางหนามากขึ้น ทำใหความเขม ขนของแกส SO3 เพ่มิ ขึน้ ) (หมายเหตุ : ครเู ร่ิมประเมินนักเรียน โดยใชแบบสังเกตพฤติกรรมการทำงานรายบุคคล) ข้ันที่ 4 ขยายความเขา ใจ (Expand) 8. ครูเปดโอกาสใหนักเรียนซักถามขอสงสัยในเนื้อหา เรื่อง การเปลี่ยนแปลงความเขมขนที่มีผลตอ
ภาวะสมดุล วามีสวนไหนที่ยังไมเขาใจ และใหความรูเพิ่มเติมในสวนนั้น เพื่อจะใชเปนความรู
เบ้ืองตน สำหรบั การเรยี นในเน้ือหาตอ ๆ ไป 9. นกั เรียนทำใบงานท่ี 3.4.1 เรอ่ื ง การเปลี่ยนแปลงความเขมขน ตอ ภาวะสมดลุ ข้นั ที่ 5 ตรวจสอบผล (Evaluate) 1. ครูประเมนิ ผลโดยครูประเมนิ ผลนักเรยี น โดยการสังเกตพฤติกรรมการตอบคำถาม พฤตกิ รรมการ
ทำงานรายบุคคลพฤตกิ รรมการทำงานกลุม และจากการนำเสนอผลการทำกิจกรรมหนาชน้ั เรียน
2. ครูตรวจสอบผลจากการทำใบงานที่ 3.4.1 เรอ่ื ง การเปล่ยี นแปลงความเขม ขน ตอภาวะสมดุล
3. ครวู ดั และประเมนิ ผลจากการนำเสนอผลการทดลอง เรอ่ื ง การศึกษาผลของความเขม ขนตอภาวะ
สมดุล
7. การวดั และประเมินผล
รายการวัด วธิ กี าร เครอ่ื งมอื เกณฑก ารประเมิน
7.1 ประเมินระหวาง - ใบงานท่ี 3.4.1 - รอยละ 60 ผานเกณฑ การจัดกิจกรรม - แบบประเมนิ การ - ระดับคณุ ภาพ 2 การเรียนรู ปฎบิ ัติการ ผา นเกณฑ
- ผลของการ - ตรวจใบงานท่ี 3.4.1 - แบบประเมนิ การ - ระดบั คณุ ภาพ 2 เสนอ ผานเกณฑ เปลี่ยนแปลง ผลงาน - ระดบั คุณภาพ 2 - แบบสังเกตพฤตกิ รรม ผา นเกณฑ ความเขมขนตอ การทำงานรายบุคคล - ระดับคุณภาพ 2 ผานเกณฑ ภาวะ - แบบสงั เกตพฤติกรรม ระดับคณุ ภาพ 2 การทำงานกลมุ ผา นเกณฑ
- การทดลองเร่อื ง - ประเมนิ การปฎิบัติ - แบบประเมนิ คุณลักษณะ การศกึ ษาผลของ การ อันพงึ ประสงค
ความเขมขนตอ
ภาวะสมดลุ
- การนำเสนองาน - ประเมินการนำเสนอ
ผลงาน
- พฤตกิ รรม - สงั เกตพฤติกรรม การทำงาน การทำงานรายบุคคล รายบคุ คล - สังเกตพฤติกรรม
- พฤตกิ รรมการ การทำงานกลุม ทำงานกลุม - สังเกตความมวี ินยั รบั ผดิ ชอบ ใฝเ รยี นรู
- คุณลักษณะ และมงุ มัน่ ในการ อันพึงประสงค ทำงาน
8. สอื่ /แหลง การเรียนรู
8.1 สอื่ การเรยี นรู
- หนงั สือเรยี นรายวิชาเพม่ิ เติมวทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 หนวยการเรยี นรทู ี่ 3 สมดุลเคมี
- ใบงานท่ี 3.4.1 เร่อื ง การเปลยี่ นแปลงความเขมขน ตอ ภาวะสมดลุ
- วัสดุ-อุปกรณทใ่ี ชใ นการทดลองเรอ่ื ง การศกึ ษาผลของความเขมขนตอ ภาวะสมดุล
แผนการจดั การเรียนรูท่ี 19
วชิ า เคมี 3 รหัสวชิ า ว 30223
เรื่อง ผลของการเปลย่ี นแปลงความดันและอุณหภูมติ อภาวะสมดลุ จำนวน 2 คาบ (120 นาที) ผสู อน นางสาวกานตร วี สรุ วาทกลุ ใชสอน ชนั้ มธั ยมศึกษาปท่ี 5
โรงเรยี นบานแพงพทิ ยาคม กลมุ สาระการเรียนรูวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
1. ผลการเรยี นรู
ระบุปจ จยั ท่ีมผี ลตอ ภาวะสมดุลและคา คงท่ีสมดุลของระบบ รวมทัง้ คาดคะเนการเปล่ียนแปลงท่ี
เกิดขึ้นเมอ่ื ภาวะสมดลุ ของระบบถูกรบกวน โดยใชห ลักของเลอชาเตอลเิ อ
2. จุดประสงคการเรียนรู
1. อธบิ ายการเปลี่ยนแปลงของระบบทอ่ี ยูในภาวะสมดลุ เม่อื ถูกรบกวนโดยการเปล่ยี นแปลงความดนั และ
อุณหภมู ิได (K)
2. เปรียบเทยี บปรมิ าณสารต้ังตนและผลติ ภัณฑในระบบ ณ ภาวะสมดุลเดมิ กบั ภาวะสมดุลคร้ังใหมได (K)
3. สรปุ ผลของการรบกวนภาวะสมดุลของระบบโดยการเปล่ียนแปลงความดนั และอณุ หภูมิท่ีมผี ลตอคา คงท่ี สมดุลได (K)
4. ทำการทดลองเพอ่ื ศึกษาผลของการเปลยี่ นแปลงความดันและอุณหภูมิทม่ี ีตอ ภาวะสมดุลของระบบได
(P)
5. ใชเคร่ืองมือและอปุ กรณทางวิทยาศาสตรไ ดอยางถกู ตอ ง (P)
6. ปฏิบัติตามข้นั ตอนการทดลองไดอยา งถูกตอ ง (P) 7. ตง้ั ใจเรียนรูและแสวงหาความรู รับผดิ ชอบตอหนาที่ท่ไี ดรับมอบหมาย (A) 3. สาระการเรยี นรู
สาระการเรียนรเู พมิ่ เตมิ สาระการเรยี นรูทองถน่ิ
เมื่อระบบที่อยูในภาวะสมดุลถูกรบกวน โดยการ พิจารณาตามหลักสูตรของสถานศึกษา เปลี่ยนแปลงความเขมขนของสาร ความดัน หรือ
อณุ หภมู ิ ระบบจะเกิดการเปลีย่ นแปลงเพอื่ เขาสูภาวะ
สมดุลอีกครั้งตามหลักของเลอชาเตอลิเอ ทั้งนี้การ
เ ป ล ี ่ ย น แ ป ล ง อ ุ ณ ห ภ ู ม ิ ม ี ผ ล ท ำ ใ ห ค า ค ง ท ี ่ ส ม ดุ ล
เปลี่ยนแปลง
4. สาระสำคัญ/ความคิดรวบยอด
การเปลยี่ นแปลงอุณหภมู ขิ องระบบ ทำใหสมดุลของระบบถูกรบกวน และในทีส่ ดุ ระบบจะปรับตัวเพ่ือ
เขาสภู าวะสมดลุ อกี ครง้ั
5. สมรรถนะสำคัญของผเู รยี นและคณุ ลักษณะอันพึงประสงค
สมรรถนะสำคัญของผเู รยี น คณุ ลกั ษณะอันพงึ ประสงค
1. ความสามารถในการสื่อสาร 1. มวี ินยั รบั ผิดชอบ
2. ความสามารถในการคดิ 2. ใฝเ รียนรู
- ทักษะการสงั เกต 3. มงุ มั่นในการทำงาน
- ทกั ษะการสำรวจคน หา
- ทกั ษะการวเิ คราะห
- ทักษะการทดลอง
- ทกั ษะการลงความเห็นจากขอ มูล
- ทักษะการตีความหมายและลงขอสรปุ
3. ความสามารถในการใชท ักษะชวี ติ
6. กิจกรรมการเรยี นรู
แนวคิด/รปู แบบการสอน/วธิ กี ารสอน/เทคนคิ : แบบสบื เสาะหาความรู (5Es Instructional Model)
ขั้นที่ 1 กระตุน ความสนใจ (Engage) 1. ครแู ละนักเรยี นรวมกนั อภิปรายและทบทวนความรูเ กยี่ วกับการเปลยี่ นแปลงความเขมขนท่ีมีผลตอ
ภาวะสมดุลจากผลการทดลอง เรื่องการศึกษาผลของความเขมขน ตอ ภาวะสมดุล ดังน้ี
(แนวตอบ : จากการทดลอง การเปลี่ยนแปลงความเขมขนของสารตั้งตนทำใหภาวะสมดุล เปลี่ยนแปลงไป เมื่อระบบเขาสูภาวะสมดุลอีกครั้ง ความเขมขนของสารตา ง ๆ ณ ภาวะสมดุลจะ แตกตางไปจากความเขม ขนที่ภาวะสมดุลเดิม) 2. ครถู ามคำถามวา “ถา ทำการเปลย่ี นแปลงความดนั และอณุ หภูมขิ องระบบ จะสง ผลตอภาวะสมดุล และคาคงที่สมดุลหรือไม อยางไร” ใหนักเรียนรวมกันตอบคำถาม ซึ่งครูยังไมตองเฉลยคำตอบท่ี ถกู ตอง จากน้ันครแู ละนกั เรยี นรวมกันอภปิ ราย เพือ่ นำไปสขู ั้นสอนตอไป
ขน้ั ที่ 2 สำรวจคน หา (Explore) 1. ครูใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 5 คน แลวทำการทดลอง เรื่อง การศึกษาผลของความดันและ อุณหภมู ิตอ ภาวะสมดลุ ตอนท่ี 1 และ 2 จากหนงั สอื เรียนรายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 2. ครใู ชรูปแบบการเรียนรแู บบรวมมอื เทคนคิ LT มาจัดกระบวนการเรยี นรู โดยกำหนดใหส มาชิกแต
ละคนภายในกลุมมบี ทบาทหนา ทขี่ องตนเอง ดงั น้ี
• สมาชิกคนท่ี 1 : ทำหนาทเ่ี ตรียมวสั ดุ-อุปกรณท ี่ใชใ นการทดลอง เรอ่ื ง การศกึ ษาผลของความ ดันและอุณหภูมติ อ ภาวะสมดลุ
• สมาชิกคนท่ี 2 : ทำหนาที่อานวธิ ีการทดลอง ทำความเขา ใจ และอธิบายใหสมาชกิ ในกลมุ ฟง
• สมาชกิ คนที่ 3 : ทำหนาทบ่ี ันทึกผลการทดลอง
• สมาชิกคนที่ 4 และ 5 : ทำหนา ทีน่ ำเสนอผลการทดลอง 3. สมาชิกทกุ คนในกลมุ ชวยกนั ลงมอื ทำการทดลอง
(หมายเหตุ : ครูเริ่มประเมินนกั เรยี น โดยใชแบบสังเกตพฤตกิ รรมการทำงานกลุม ) ขน้ั ที่ 3 อธบิ ายความรู (Explain)
4. นกั เรยี นแตล ะกลมุ สงตัวแทน (สมาชิกคนที่ 4 และ 5 ของกลุม ) มานำเสนอผลการทดลอง หลังจาก
นน้ั ใหนักเรยี นทุกคนรวมกนั อภิปรายผลการทดลองจนมคี วามเขาใจท่ีตรงกัน 5. ครแู ละนกั เรียนรวมกันอภปิ รายและหาขอสรุปจากการปฏิบตั กิ ารทดลอง โดยใชแนวคำถาม ดงั นี้
- เม่ือกดกา นหลอดฉดี ยาท่บี รรจแุ กส NO2 ลง จะเกดิ ผลอยางไร
(แนวตอบ : การกดกานหลอดฉีดยาลงเปนการลดปริมาตรของแกส NO2 ทำใหความดันและ ความเขมขนของแกส NO2 เพิ่มขึ้น แลวเกิดปฏิกิริยากลายเปนแกส N2O4 แกสจึงมีสีเขมขึ้น ตอมาสจี ะจางลงเลก็ นอ ยแลว คงท่ี แสดงวา ระบบเขา สสู มดุลอกี ครง้ั )
- เม่อื ดึงกานหลอดฉดี ยาท่บี รรจแุ กส NO2 ขึน้ จะเกิดผลอยางไร
(แนวตอบ : การดึงกานหลอดฉีดยาลงเปนการเพิ่มปริมาตรของแกส NO2 ทำใหความดันและ ความเขมขนของแกส NO2 ลดลง แกส N2O4 จึงเกิดปฏิกิริยาสลายตัวเปนแกส NO2 มากข้ึน แกสจึงมสี ีจางลง ตอ มาสีจะเขม ข้ึนเล็กนอ ยแลว คงที่ แสดงวา ระบบเขาสูสมดลุ อีกครงั้ )
- จากผลการทดลองทไี่ ดสามารถสรุปไดวาอยา งไร (แนวตอบ : การเปล่ยี นแปลงความดันของระบบ ทำใหส มดุลของระบบถกู รบกวน และในท่ีสุด ระบบจะปรับตัวเพื่อเขา สูภ าวะสมดลุ อกี คร้ัง) (หมายเหตุ : ครเู ร่มิ ประเมินนักเรียน โดยใชแ บบสงั เกตพฤตกิ รรมการทำงานรายบุคคล) ข้นั ที่ 2 สำรวจคนหา (Explore) 6. ครูใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 5 คน แลวทำการทดลอง เรื่อง การศึกษาผลของความดันและ อุณหภูมิตอ ภาวะสมดลุ ตอนท่ี 3 จากหนงั สอื เรยี นรายวิชาเพ่มิ เตมิ วทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1
7. ครใู ชร ูปแบบการเรยี นรูแบบรวมมือ เทคนคิ LT มาจัดกระบวนการเรียนรู โดยกำหนดใหส มาชิกแต
ละคนภายในกลุม มีบทบาทหนา ท่ีของตนเอง ดงั น้ี • สมาชิกคนท่ี 1 : ทำหนาทเ่ี ตรียมวสั ดุ-อปุ กรณท ่ีใชในการทดลองการทดลอง เรอื่ ง การศึกษา
ผลของความดนั และอุณหภูมติ อ ภาวะสมดุล • สมาชกิ คนที่ 2 : ทำหนา ทอ่ี า นวิธีการทดลอง ทำความเขาใจ และอธบิ ายใหสมาชิกในกลมุ ฟง
• สมาชิกคนท่ี 3 : ทำหนาทีบ่ นั ทึกผลการทดลอง
• สมาชกิ คนที่ 4 และ 5 : ทำหนา ท่ีนำเสนอผลการทดลอง
8. สมาชิกทกุ คนในกลุมชว ยกนั ลงมือทำการทดลอง
ขัน้ ที่ 3 อธิบายความรู (Explain) 9. ครูใหนักเรียนแตละกลุมสงตัวแทน (สมาชิกคนท่ี 4 และ 5 ของกลุม) มานำเสนอผลการทดลอง หลงั จากนั้นใหน กั เรียนทุกคนรว มกันอภิปรายผลการทดลองจนมีความเขา ใจท่ีตรงกนั
10. ครแู ละนักเรยี นรวมกันอภิปรายและหาขอ สรุปจากการปฏิบัตกิ ารทดลอง โดยใชแนวคำถาม ดังน้ี
- เม่อื นำหลอดทดลองท่ีบรรจุแกส NO2 ไปจุม ในนำ้ รอ น จะเกิดผลอยางไร
(แนวตอบ : เมื่อลดอุณหภูมิ แกสจะมีสีจางลง เนื่องจากแกส NO2 เกิดปฏิกิริยาไปขางหนา ได แกส N2O4 มากขนึ้ แสดงวา ภาวะสมดุลเปลีย่ นแปลงไป ตอมาสีจะเริม่ คงที่ แสดงวา ระบบเขา สูสมดลุ อกี คร้ัง)
- เม่ือนำหลอดทดลองทีบ่ รรจแุ กส NO2 ไปจมุ ในนำ้ เย็น จะเกิดผลอยา งไร
(แนวตอบ : เม่อื เพิ่มอุณหภูมิ แกสจะมีสเี ขมข้ึน เนอื่ งจากแกส N2O4 เกิดปฏิกิริยายอยกลับได แกส NO2 มากขนึ้ แสดงวา ภาวะสมดุลเปล่ยี นแปลงไป ตอมาสจี ะเรมิ่ คงท่ี แสดงวา ระบบเขา สู สมดุลอีกคร้งั )
- จากผลการทดลองทไ่ี ดส ามารถสรุปไดว า อยางไร
(แนวตอบ : การเปลย่ี นแปลงอณุ หภมู ิของระบบ ทำใหส มดุลของระบบถกู รบกวน และในท่ีสุด ระบบจะปรับตวั เพ่อื เขา สภู าวะสมดุลอกี ครงั้ ) (หมายเหตุ : ครูเร่ิมประเมนิ นกั เรยี น โดยใชแบบสังเกตพฤติกรรมการทำงานรายบุคคล) ข้ันท่ี 2 สำรวจคนหา (Explore) 11. ครใู หนกั เรียนศกึ ษาเกย่ี วกับการเปลีย่ นแปลงความดนั และอุณหภมู ิท่มี ผี ลตอภาวะสมดุล จาก
หนังสือเรยี นรายวชิ าเพิ่มเตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1
12. ครสู ุมตัวแทนนกั เรยี น 2 คน ออกมาอธิบายความรูจากเรือ่ งท่ีไดศกึ ษาไปใหเพ่ือนคนอ่ืนฟงหนา ชั้น
เรียน จากน้ันใหนกั เรียนทุกคนรวมกันแสดงความคดิ เหน็ จนเกดิ ความเขาใจท่ีตรงกนั ขน้ั ท่ี 3 อธบิ ายความรู (Explain)
13. ครูตั้งคำถามใหนักเรียนรวมกันอภิปราย เรื่อง การเปลี่ยนแปลงความดันและอุณหภูมิที่มีผลตอ
ภาวะสมดลุ เชน
- การเปลีย่ นแปลงความดนั สงผลภาวะสมดุลอยา งไร
(แนวตอบ : เมื่อเพ่มิ ความดนั สมดลุ จะเลอื่ นไปทางดานทีม่ จี ำนวนโมลของแกสนอ ยกวา แตเมื่อ ลดความดัน สมดลุ จะเลื่อนไปทางดา นท่ีมีจำนวนโมลของแกสมากกวา แตถาทั้งดานสารต้ังตน และผลติ ภณั ฑมจี ำนวนโมลเทา กัน สมดลุ จะไมเ ปล่ียนแปลง)
- การเปลย่ี นแปลงอุณหภมู ิสงผลภาวะสมดลุ อยา งไร
(แนวตอบ : เมื่อเพมิ่ อุณหภูมิ สมดุลจะเลอื่ นไปทางดานดดู ความรอ น แตเมอื่ ลดอณุ หภมู ิ สมดุล จะเลื่อนไปทางดา นคายความรอน)
- การเปลี่ยนแปลงความดันและอุณหภูมิของระบบมีผลทำใหคาคงที่สมดุลของปฏิกิริยา เปลี่ยนแปลงไปหรือไม
(แนวตอบ : การเปลี่ยนแปลงความดันจะไมทำใหคาคงที่สมดุลของปฏิกิริยาเปลี่ยนแปลงไป สวนการเปลยี่ นแปลงอุณหภูมิจะมีผลทำใหคาคงทส่ี มดุลของปฏิกริ ยิ าเปลี่ยนแปลงไป)
- กำหนดปฏกิ ริ ยิ าให ดงั นี้ 2HI (g) + 9.45 kJ ⇌ H2 (g) + I2 (g) เม่ือลดความดนั ของระบบ
ลง 2 เทา ของความดนั เดมิ สมดุลของระบบจะมีการเปล่ียนแปลงอยา งไร
(แนวตอบ : สมดลุ ไมเ ปลยี่ นแปลง เพราะจำนวนโมลรวมของสารต้ังตน ที่เปนแกสเทากับจำนวน โมลรวมของผลติ ภณั ฑทีเ่ ปน แกส)
- กำหนดปฏิกิรยิ าให ดงั นี้ H2S (g) ⇌ H2 (g) + S (s) ถาปฏกิ ิรยิ านด้ี ูดความรอ น 20.6 กิโลจูล การเพิ่มอุณหภูมิของระบบ จะทำใหสมดุลเลื่อนไปทางใด และระบบจะมีการเปลี่ยนแปลง
อยางไร
(แนวตอบ : ปฏิกิริยานี้เปนปฏิกริ ิยาดูดความรอน ดังนั้น การเพิ่มอุณหภูมิของระบบจะทำให สมดุลเล่ือนไปขางหนา สมดลุ จึงเลื่อนไปทางขวา) (หมายเหตุ : ครูเริม่ ประเมนิ นกั เรยี น โดยใชแ บบสังเกตพฤตกิ รรมการทำงานรายบคุ คล) ข้นั ที่ 4 ขยายความเขาใจ (Expand) 14. ครูถามคำถาม BIG QUESTION จากหนงั สือเรยี นรายวชิ าเพ่ิมเติมวิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 อกี
ครง้ั ดังนี้
• การเปล่ยี นแปลงความเขมขน ความดัน หรืออณุ หภูมจิ ะมีผลตอภาวะสมดลุ อยา งไร
(แนวตอบ : การเพิ่มความเขมขนของสารตั้งตนสารใดสารหนึ่ง สมดุลจะเลื่อนไปทางขวา และ เม่อื เพม่ิ ความเขมขน ของสารผลิตภัณฑสารใดสารหน่ึง สมดลุ จะเล่อื นไปทางซาย
การลดความเขมขน ของสารตงั้ ตนสารใดสารหนึ่ง สมดุลจะเล่ือนไปทางซาย และเม่ือลด ความเขม ขนของสารผลิตภณั ฑส ารใดสารหน่งึ สมดุลจะเล่ือนไปทางขวา
การเพิ่มความดันรวมของระบบ ระบบจะปรับตัวเขาสูสมดุลใหมเพื่อลดความดัน โดย เกดิ ปฏิกิริยาไปทางดา นท่มี จี ำนวนโมลนอ ย
การลดความดันรวมของระบบ ระบบจะปรับตัวเขาสูสมดุลใหมเพื่อเพิ่มความดัน โดย เกิดปฏกิ ิรยิ าไปทางดานทม่ี จี ำนวนโมลมาก
ปฏิกิริยาดูดความรอน ถาเพิ่มอุณหภูมิ จะทำใหปฏิกิริยาไปขา งหนา เกดิ ขึ้นไดดี สมดุล จะเลื่อนไปทางขวา แตถาลดอุณหภูมิ จะทำใหปฏิกิรยิ ายอนกลับเกิดขึ้นไดดี สมดุลจะเลื่อนไป ทางซาย
ปฏิกริ ยิ าคายความรอน ถาเพมิ่ อณุ หภูมิ จะทำใหป ฏกิ ริ ยิ ายอนกลบั เกิดขึ้นไดดสี มดุลใจะ เลื่อนไปทางซาย แตถาลดอุณหภูมิ จะทำใหปฏิกิริยาไปขางหนาเกิดขึ้นไดดี สมดุลจะเลื่อนไป ทางขวา) 15. ครูเปด โอกาสใหน กั เรียนซักถามขอสงสัยในเน้อื หา เร่ือง การเปล่ียนแปลงความดนั และอณุ หภูมิที่มี
ผลตอภาวะสมดลุ วา มีสวนไหนทย่ี งั ไมเขาใจ และใหค วามรูเพม่ิ เติมในสวนนั้น เพอื่ จะใชเปน ความรู เบ้ืองตน สำหรับการเรียนในเนื้อหาตอ ๆ ไป
16. นักเรียนทำใบงานที่ 3.5.1 เรอื่ ง การเปลย่ี นแปลงความดันและอุณหภูมิตอ ภาวะสมดุล
17. นักเรียนทำแบบฝกหัด ในหนงั สอื แบบฝกหัดรายวิชาเพิ่มเตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1
18. นกั เรยี นทำ Topic Question จากหนังสือเรียนรายวชิ าเพมิ่ เตมิ วทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1
ขนั้ ที่ 5 ตรวจสอบผล (Evaluate)
1. ครูประเมินผลโดยครูประเมินผลนักเรียน โดยการสงั เกตพฤติกรรมการตอบคำถาม พฤติกรรมการ
ทำงานรายบุคคลพฤตกิ รรมการทำงานกลุม และจากการนำเสนอผลการทำกจิ กรรมหนา ชน้ั เรียน
2. ครูตรวจสอบผลจากการทำใบงานท่ี 3.5.1 เร่ือง การเปลยี่ นแปลงความดนั และอณุ หภูมิตอ ภาวะ
สมดุล
3. ครตู รวจสอบผลจากการทำแบบฝกหัด
4. ครวู ดั และประเมนิ ผลจากการนำเสนอผลการทดลอง เรอ่ื ง การศกึ ษาผลของความดันและอณุ หภูมิ
ตอภาวะสมดลุ
7. การวัดและประเมินผล
รายการวดั วธิ กี าร เครื่องมือ เกณฑก ารประเมิน
7.1 ประเมนิ ระหวา ง
การจดั กจิ กรรม
การเรียนรู
- ผลของการ - ตรวจใบงานที่ 3.5.1 - ใบงานท่ี 3.5.1 - รอยละ 60 ผานเกณฑ
เปลยี่ นแปลง - ตรวจแบบฝกหดั - แบบฝก หดั - รอ ยละ 60 ผานเกณฑ
ความเขมขนตอ
ภาวะ
- การทดลองเร่ือง - ประเมนิ การปฎิบัติ - แบบประเมินการ - ระดบั คุณภาพ 2
การศกึ ษาผลของ การ ปฎิบตั ิการ ผานเกณฑ
ความดนั และ
อุณหภูมิตอ ภาวะ
สมดุล
- การนำเสนองาน - ประเมนิ การนำเสนอ - แบบประเมินการ - ระดบั คุณภาพ 2
ผลงาน เสนอผลงาน ผา นเกณฑ
- พฤติกรรม - สงั เกตพฤติกรรม - แบบสังเกตพฤติกรรม - ระดับคณุ ภาพ 2
การทำงาน การทำงานรายบุคคล การทำงานรายบุคคล ผา นเกณฑ
รายบคุ คล
- พฤตกิ รรมการ - สังเกตพฤติกรรม - แบบสงั เกตพฤติกรรม - ระดับคณุ ภาพ 2
ทำงานกลุม การทำงานกลมุ การทำงานกลมุ ผานเกณฑ
รายการวดั วิธกี าร เครือ่ งมอื เกณฑก ารประเมนิ
- คุณลักษณะ - สังเกตความมีวินัย - แบบประเมนิ - ระดับคุณภาพ 2 รบั ผดิ ชอบ ใฝเ รยี นรู คุณลกั ษณะ ผานเกณฑ อันพึงประสงค และมงุ มั่นในการ อนั พึงประสงค ทำงาน
8. สื่อ/แหลงการเรียนรู
8.1 สอ่ื การเรียนรู
- หนังสือเรยี นรายวิชาเพิ่มเตมิ วทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 หนว ยการเรียนรูท่ี 3 สมดลุ เคมี
- หนงั สอื แบบฝก หดั รายวิชาเพ่ิมเตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 หนวยการเรียนรูที่ 3 สมดุลเคมี
- ใบงานที่ 3.5.1 เรอื่ ง การเปลย่ี นแปลงความเขมขนตอภาวะสมดลุ
- วัสด-ุ อุปกรณทใ่ี ชในการทดลองเรอื่ ง การศกึ ษาผลของความดันและอณุ หภูมติ อ ภาวะสมดุล
แผนการจัดการเรยี นรูที่ 20
วิชา เคมี 3 รหัสวิชา ว 30223
เรอ่ื ง สมดุลเคมใี นชีวติ ประจำวัน จำนวน 2 คาบ (120 นาท)ี ผูสอน นางสาวกานตรวี สุรวาทกลุ ใชส อน ชน้ั มัธยมศึกษาปที่ 5
โรงเรยี นบานแพงพิทยาคม กลุมสาระการเรียนรวู ิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
1. ผลการเรยี นรู
ยกตัวอยา งและอธิบายสมดลุ เคมีของกระบวนการทเี่ กิดขนึ้ ในส่งิ มชี ีวิต ปรากฏการณใ นธรรมชาติและ
กระบวนการในอุตสาหกรรม
2. จุดประสงคก ารเรียนรู
1. อธบิ ายการนำหลกั สมดลุ เคมีมาประยกุ ตใ ชในชีวิตประจำวันได (K)
2. ส่ือสารเก่ียวกับการนำหลกั สมดุลเคมมี าประยุกตใชในชีวติ ประจำวนั ได (P)
3. ตงั้ ใจเรียนรแู ละแสวงหาความรู รับผิดชอบตอ หนา ที่ทไ่ี ดร บั มอบหมาย (A)
3. สาระการเรยี นรู
สาระการเรยี นรูเพิ่มเตมิ สาระการเรยี นรูท องถนิ่
ความรูเกี่ยวกับสมดุลเคมีสามารถนำมาใชอธิบาย พจิ ารณาตามหลกั สูตรของสถานศึกษา
กระบวนการที่เกิดขึ้นในสิ่งมีชีวิต ปรากฏการณใน
ธรรมชาตแิ ละกระบวนการในอตุ สาหกรรม
4. สาระสำคัญ/ความคิดรวบยอด
ความรูเกี่ยวกับสมดุลเคมีสามารถนำมาใชอธิบายกระบวนการที่เกิดขึ้นในสิ่งมีชีวิต ปรากฏการณใน
ธรรมชาตแิ ละกระบวนการในอุตสาหกรรม
5. สมรรถนะสำคญั ของผเู รยี นและคณุ ลกั ษณะอันพึงประสงค
สมรรถนะสำคัญของผูเ รยี น คณุ ลักษณะอนั พึงประสงค
1. ความสามารถในการสือ่ สาร 1. มวี นิ ยั รับผิดชอบ 2. ความสามารถในการคดิ 2. ใฝเรยี นรู 3. มงุ มั่นในการทำงาน
- ทักษะการสังเกต
- ทกั ษะการสำรวจคนหา
- ทักษะการวิเคราะห
- ทกั ษะการทำงานรว มกนั 3. ความสามารถในการใชทกั ษะชวี ติ
6. กจิ กรรมการเรยี นรู
แนวคิด/รูปแบบการสอน/วิธีการสอน/เทคนคิ : แบบสบื เสาะหาความรู (5Es Instructional Model)
ขนั้ ท่ี 1 กระตนุ ความสนใจ (Engage) 1. ครกู ระตนุ ความสนใจของนกั เรยี นเกี่ยวกับเรอ่ื ง สมดุลเคมีในชีวติ ประจำวัน โดยใชค ำถามเพอื่
กระตนุ นกั เรยี น ดังน้ี
- ใหน กั เรยี นยกตวั อยา งสมดลุ เคมใี นชีวติ ประจำวนั
(แนวตอบ : พจิ ารณาคำตอบของนักเรียน โดยขึน้ อยูกับดุลยพนิ ิจของครูผูสอน ยกตัวอยางเชน กระบวนการหายใจและแลกเปลี่ยนแกส สมดลุ ของแคลเซยี มในรา งกาย ปรากฏการณหินงอก หินยอย) ขนั้ ที่ 2 สำรวจคนหา (Explore) 1. ครใู หนกั เรียนแบง กลุม กลมุ ละ 5 คน โดยใหแตล ะกลมุ ศกึ ษาคน ควาขอ มูลเกย่ี วกบั เรื่อง สมดุลเคมี
ในสงิ่ มีชีวติ และสิ่งแวดลอม จากหนงั สือเรยี นรายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 2. นักเรียนนำขอ มลู ทไ่ี ดจากการคนควา ทำเปนรูปแบบตา ง ๆ ตามความคดิ เหน็ ของแตละกลุม เชน
แผนภาพ แผนผัง เขยี นบรรยาย
(หมายเหตุ : ครูเรมิ่ ประเมินนักเรียน โดยใชแบบสังเกตพฤตกิ รรมการทำงานกลุม) ข้ันที่ 3 อธิบายความรู (Explain)
3. นักเรยี นแตล ะกลมุ สงตัวแทนมานำเสนอเร่ืองท่ีไดศ กึ ษาคนควา ขอ มูลและผลงานการจัดทำขอมลู
ของกลมุ ตนเองหนาช้ันเรียนทีละกลุม เพอ่ื แลกเปล่ียนความคิดเห็นกันจนครบทกุ กลุม (หมายเหตุ : ครเู ริ่มประเมินนักเรียน โดยใชแ บบการนำเสนอหนา ผลงาน) 4. ครูต้ังคำถามใหนกั เรยี นรว มกนั อภปิ ราย เร่อื ง สมดุลเคมใี นส่งิ มชี วี ิตและสง่ิ แวดลอ ม เชน
- หนาที่หลกั ของเฮโมโกลบนิ คืออะไร และสามารถเขียนสมการแสดงปฏกิ ริ ิยาทเ่ี กดิ ข้ึนไดอ ยา งไร
(แนวตอบ : หนาที่หลักของเฮโมโกลบิน คือ ลำเลียงออกซเิ จนไปเลี้ยงสวนตาง ๆ ของรางกาย สามารถเขียนสมการแสดงปฏกิ ิริยาได ดงั น้ี
Hb + O2 ⇌ HbO2 เฮโมโกลบิน อกกซีเฮโมโกลบนิ )
- คา คงทีส่ มดุลของปฏกิ ิรยิ าในขอ 1) มีคาเทา ใด (แนวตอบ : K = [ [ ] [ 2 2]])
- อธิบายเก่ียวกับการรกั ษาสมดุลของแคลเซยี มในเลือด
(แนวตอบ : ถาแคลเซียมในเลือดสูง จะเกิดการกระตุนใหตอมไทรอยดหลัง่ ฮอรโมนแคลซิโท นนิ เพ่ือลดระดับแคลเซียมในเลอื ด แตถา แคลเซยี มในเลอื ดต่ำ จะเกดิ การกระตุน ใหต อ มพารา ไทรอยดห ลงั่ พาราทอรโ มน เพ่อื เพิ่มระดบั แคลเซยี มในเลอื ด)
- สารประกอบคารบอนจะมหี ลกั การหมุนเวยี นกลบั สบู รรยากาศและแหลงน้ำไดอ ยางไร
(แนวตอบ : สารประกอบคารบอนจะมีหลักการหมุนเวียนกลับสูบรรยากาศและแหลงน้ำได โดยกระบวนการหายใจ การเผาไหม และการเนา เปอย)
- จงเขยี นสมการแสดงสมดุลของปฏกิ ริ ยิ าการเกิดหนิ งอกหนิ ยอ ย (แนวตอบ : CaCO3 (s) + CO2 (g) + H2O (l) ⇌ Ca2+ (aq) + 2HCO3- (aq)
Ca(HCO3)2) (หมายเหตุ : ครเู ร่มิ ประเมินนกั เรยี น โดยใชแบบสงั เกตพฤติกรรมการทำงานรายบุคคล) ขัน้ ท่ี 2 สำรวจคนหา (Explore) 5. ครูใหนกั เรยี นแบงกลมุ กลมุ ละ 3 คน โดยใหแ ตล ะกลุมศกึ ษาคน ควา ขอมูลเกย่ี วกบั เรื่อง สมดุลเคมี ในอตุ สาหกรรม จากหนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 6. นักเรียนนำขอ มูลท่ไี ดจ ากการคนควาทำเปนรปู แบบตาง ๆ ตามความคิดเห็นของแตละกลมุ เชน แผนภาพ แผนผงั เขียนบรรยาย (หมายเหตุ : ครเู ริม่ ประเมินนกั เรยี น โดยใชแ บบสังเกตพฤตกิ รรมการทำงานกลุม) ขั้นท่ี 3 อธิบายความรู (Explain) 7. นกั เรยี นแตละกลุม สง ตวั แทนมานำเสนอเรือ่ งท่ีไดศ ึกษาคน ควา ขอ มูลและผลงานการจดั ทำขอมูล ของกลมุ ตนเองหนา ชั้นเรียนทีละกลุม เพอื่ แลกเปล่ียนความคดิ เหน็ กันจนครบทุกกลมุ (หมายเหตุ : ครเู ริม่ ประเมินนักเรียน โดยใชแ บบการนำเสนอหนาผลงาน) 8. ครูต้ังคำถามใหน กั เรียนรวมกันอภปิ ราย เรอ่ื ง สมดุลเคมีในอุตสาหกรรม เชน
- การเตรียมแกสแอมโมเนยี ในอุตสาหกรรมใชก ระบวนการใด และเตรียมไดอ ยางไร
(แนวตอบ : การเตรียมแกสแอมโมเนียในอุตสาหกรรมใชกระบวนการฮาเบอร ซึ่งสามารถ เตรียมไดโ ดยนำแกส ไนโตรเจนมาทำปฏิกริ ยิ ากับแกสไฮโดรเจน ทอ่ี ณุ หภมู ิ 500 องศาเซลเซียส ความดัน 350 บรรยากาศ โดยมเี หลก็ เปนตวั เรงปฏกิ ริ ิยา)
- จงเขียนปฏิกิริยาแสดงการเตรียมแกสซัลเฟอรไตรออกไซด และถาตองการใหเกิดแกส แกสซลั เฟอรไตรออกไซดม ากข้นึ ตองทำอยางไร (แนวตอบ : ปฏกิ ริ ยิ าการเตรยี มแกสซลั เฟอรไตรออกไซดเ ปน ดังนี้
2SO2 (g) + O2 (g) ⇌ 2SO3 (g) + 197 kJ จะเห็นวา ปฏิกิริยานี้เปนปฏกิ ริ ยิ าคายความรอน และสารตัง้ ตนมีจำนวนโมลของแกสมากกวา ผลิตภัณฑ ดังนั้น ถาตองการใหเกิดปฏิกิริยาไปขางหนามากขึ้น จะตองเพิ่มความดันและลด อณุ หภูม)ิ
- จงเขยี นปฏิกิริยาแสดงการสงั เคราะหเพชรจากแกรไฟต และถาตองการใหเ กดิ เพชรมากขึ้นตอง ทำอยา งไร (แนวตอบ : ปฏิกริ ยิ าการสังเคราะหเพชรจากแกรไฟตเ ปน ดงั น้ี
C (แกรไฟต) + 1.9 kJ ⇌ C (เพชร)
จะเหน็ วา ปฏิกิริยาน้ีเปน ปฏิกริ ิยาคายความรอ น ดงั นน้ั ถาตอ งการใหเ กดิ ปฏิกิริยาไปขางหนา มากขน้ึ จะตอ งเพิม่ อุณหภูม)ิ
- จงระบุภาวะท่ีเหมาะสมในการสงั เคราะหเ พชร
(แนวตอบ : ภาวะที่เหมาะสมในการสังเคราะหเพชร คือ ที่อุณหภูมิประมาณ 2,000 องศา เซลเซียส ความดัน 50,000-100,000 บรรยากาศ และมีโครเมียม เหล็ก หรือแพลทินัมเปน ตัวเรง ปฏิกิรยิ า) (หมายเหตุ : ครูเริ่มประเมินนกั เรยี น โดยใชแ บบสังเกตพฤติกรรมการทำงานรายบุคคล) ขน้ั ที่ 4 ขยายความเขาใจ (Expand) 9. นกั เรียนทำ Topic Question จากหนังสอื เรยี นรายวชิ าเพ่มิ เตมิ วิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 10. นักเรียนทำแบบฝก หดั ในหนังสือแบบฝกหดั รายวชิ าเพ่ิมเติมวทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 11. ครูใหนักเรียนแตละคนพิจารณาวาจากหัวขอทีเ่ รียนมา หากสวนใดที่นักเรียนยังมีขอสงสัยใหครู
อธบิ ายเพิ่มเติมเพอื่ ใหนักเรียนเขา ใจ 12. นักเรียนอาน summary ประจำหนวยการเรียนรูท่ี 3 สมดุลเคมี เพื่อเปนการทบทวนความเขาใจ
ในเนื้อหาท่เี รียนมา
13. นักเรียนทำ Self Check จากหนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 เพ่ือ
ตรวจสอบตนเอง
14. นกั เรียนทำ Unit Question 3 จากหนงั สือเรยี นรายวชิ าเพม่ิ เติมวทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 15. นกั เรยี นทำแบบทดสอบหลังเรียน
13. ครูใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 5 คน โดยใหแตละกลุมจัดทำสมุดเลมเล็ก หนวยการเรียนรูที่ 3
สมดุลเคมี เพือ่ เปนการสรปุ ความเขา ใจทีไ่ ดรบั จากการเรียนแลว สงเปน การบา นในคาบเรียนตอไป ขัน้ ที่ 5 ตรวจสอบผล (Evaluate)
1. ครปู ระเมินผลนกั เรียน โดยการสังเกตพฤติกรรมการตอบคำถาม พฤติกรรมการทำงานรายบุคคล พฤติกรรมการทำงานกลมุ และจากการนำเสนอผลการทำกจิ กรรมหนาชน้ั เรียน
2. ครูตรวจสอบผลจากการทำแบบฝกหัด
3. ครูตรวจสอบผลจากการทำ Self Check
4. ครูตรวจสอบผลจากการทำ Unit Question 3
5. ครูตรวจสอบผลจากการทำแบบทดสอบหลังเรยี น
7. การวัดและประเมินผล
รายการวัด วิธกี าร เครอ่ื งมอื เกณฑก ารประเมิน
7.1 ประเมนิ ระหวาง - ตรวจแบบฝกหัด - แบบฝก หดั - รอยละ 60 ผานเกณฑ การจดั กจิ กรรม - ระดับคณุ ภาพ 2 การเรียนรู - แบบประเมินการ ผา นเกณฑ เสนอผลงาน - ระดับคณุ ภาพ 2
- สมดุลเคมใี น - แบบสงั เกตพฤตกิ รรม ผา นเกณฑ
การทำงานรายบคุ คล - ระดับคุณภาพ 2 ชวี ติ ประจำวัน ผานเกณฑ - แบบสังเกตพฤติกรรม ระดบั คุณภาพ 2
- การนำเสนองาน - ประเมนิ การนำเสนอ การทำงานกลมุ ผานเกณฑ - แบบประเมิน ผลงาน คุณลักษณะ - ประเมนิ ตามสภาพจรงิ อนั พึงประสงค
- พฤตกิ รรม - สังเกตพฤติกรรม ระดบั คุณภาพ 2 - แบบทดสอบกอน ผานเกณฑ การทำงาน การทำงานรายบคุ คล เรียน หนวยการเรียนรู ท่ี 3 สมดลุ เคมี รายบุคคล - แบบประเมินชน้ิ งาน/
- พฤตกิ รรมการ - สังเกตพฤติกรรม ภาระงาน(รวบยอด)
ทำงานกลุม การทำงานกลมุ
- คุณลกั ษณะ - สังเกตความมีวนิ ยั
อนั พงึ ประสงค รบั ผดิ ชอบ ใฝเรยี นรู
และมุงมั่นในการ
ทำงาน
7.2 การประเมินหลงั เรยี น
- แบบทดสอบหลงั - ตรวจแบบทดสอบ
เรียน หนวยการ หลงั เรียน หนวยการ
เรยี นรูท่ี 3 เรยี นรูท่ี 3 สมดุลเคมี สมดลุ เคมี
7.3 ประเมินชิ้นงาน/ - ตรวจสมุดเลม เลก็ ภาระงาน(รวบ
ยอด)
- สมดุ เลม เล็ก หนวยการเรียนรทู ่ี 3
หนวยการเรยี นรู สมดุลเคมี
ท่ี 3 สมดุลเคมี
8. สอ่ื /แหลงการเรยี นรู
8.1 ส่ือการเรียนรู
- หนงั สือเรยี นรายวชิ าเพิม่ เติมวทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 หนว ยการเรียนรูที่ 3 สมดุลเคมี
- หนงั สือแบบฝกหัดรายวิชาเพ่ิมเตมิ วทิ ยาศาสตร เคมี ม.5 เลม 1 หนว ยการเรยี นรูท่ี 3 สมดลุ เคมี