๑๔๏ ขอถวายประนมนขประชุม ชวลิตสุเบญจางค์ แต่บาทยุคลธปวราง คชิเนนทรทรงญาณ ๏ อันซึ่งพระองคก็ขจัด ปรปักษเบญจมาร พ่ายแพ้พระเดชภินิหาร คณพฤกษโพธิพลัน ๏ หนึ่งข้าก็ยอกรประนม พระเนาวโลกุดรธรรม์ พระปริยัติสุขุมอัน คัมภิรภาพสาทร ๏ หนึ่งข้าก็ยอกรประนม อัษฐสงฆสังวร เปนที่พำนักนิอดิศร สัตวโลกยธาตรี ๏ หนึ่งข้าก็นบพระสวยม ภูวเยศโมลี เสด็จทรงอุศุภพาหนมี ฤทธิรุตม์มหิมา ๏ หนึ่งข้าก็นบบรมจักร กฤษณราชกฤษดา ทรงครุฑพาหนวรา ฤทธิเรืองรเห็จโพยม ๏ หนึ่งข้าก็นบพระกมเลศ จตุรพักตรพิมลโฉม เสด็จหงสพาหนก็โจม จรร่อนณอัมพรา ๏ หนึ่งข้าก็นบสหัสเนตร ธิปไตยดึงษา อัยเรศตรีเศียรเป็นพา หนนาถพเนจร ๏ หนึ่งข้าก็นบสหสแสง ศศิส่องทิศาดร ทรงรถรเรียบอัศวจร จรัลรอบพระเมรู ๏ หนึ่งข้าก็นบนิกรเทพ สถิตย์ทั่วทิศาผลู ขอจงเจริญยศวตู นฤราศพาธา ๏ หนึ่งข้าก็นบบวรบง กชบาทกระษัตรา ผู้เฉลิมอยุธภิรมยา ยศโยคกรุงไกร ๏ ขอจงนฤทุกข์และนฤโศก นฤโรคนฤไภย สรรพสรรพโทษและจัญไร จงนิราศโภยพาล ๏ จักกล่าวนิพนธ์ประพฤฒิฉัน ทแต่ตามอนุมาน แสดงโดยอดิตนุดำนาน บุณโณวาทสูตราฯ๑๖๏ เบื้องบรรพ์ยังมีพระดา บศหนึ่งสมญา ว่าสัจพันธโคดม ๏ สถิตย์เขาสุวรรณไพรพนม แทบสถานนิคม สุนาปรันตคามา ๏ แว่นแคว้นกรุงเทพทวา รวดีมหา ดิลกเลิศไพบูลย์ ๏ ปางสมเด็จพุทธางกูร ทรงบุษบกยูร รยาตรยังห้องหาวผจง ๏ จากกุรุงสาวถีกับสงฆ์ ห้าร้อยหย่อนองค์ อดิเรกประดับบริพาร ๏ ล้วนทรงบุษบกพิมาน มาโดยคัคณานต์ เปนอนุกรมบวร ๏ เพียงพญาเหมราชเหิรจร ประดับด้วยนิกร หมู่หงสห้อมระเห็จมา ๏ ตระบัดดลด้วยนุภาว์ พระพิชิตมา รอนุเคราะห์มหาบุณ ๏ ให้ดลแดนมารคอดุลย์ เดชด้วยพุทธคุณ คัมภีรรัตโนฬาร์ ๏ แล้วโปรดพระสัจพันธดา บศลุถึงอา ริยมารคศิวาไลย ๏ ครั้นพระสรรเพ็ชญ์เสร็จไคล โปรดสรรพโลไกย ก็ตรัสด้วยพุทธพจมา ๏ แก่พระสัจพันธเถรา ว่าพระศาสดา ประโยชน์จะโปรดเวไนย ๏ ท่านจงสถิตย์เถิดอย่าไป เลยจงเนาใน นิคมโปรดประชา ๏ สัจพันธรับพุทธฎีกา ก่อนแล้วจึ่งอา ราธนทูลทศพล ๏ ว่าพระจักเสด็จไปกล ใดข้าเคยยล ที่นี้จะเปล่าเปลี่ยวใจ ๏ เคยสดับรสธรรม์อันไพ เราะห์เริ่มนี้ใคร จะอนุเคราะห์ห่อนมี ๏ เคยเคารพทุกนาที นี้จักอัญชลี ลอองก็ล่วงลับตา ๏ ขอจงโปรดปานีรา รอยพุทธบาทา ประดิษฐ์สถิตย์ในสถาน ๏ หวังไว้อภิวาทน์สักการ ทุกทิวาวาร บยลพระองค์ต่างองค์ ๏ สมเด็จสุคตก็ทรง การุญโดยจง แก่พระสัจพันธภักดี ๏ จึ่งเหยียบวรบาทมุนี ยังยอดศีขรี สุวรรณพรายเจษฎา ๏ ด้วยบงกชบาทเบื้องขวา ลายลักษณวรา ทั้งร้อยแปดประการงาม ๏ เฉลิมโมลีโลกทั้งสาม ปรากฏในคาม นิคมชนบทบุราฯ๑๑๏ ปางปิ่นธเรศตรี ศรเสวยสวรรยา อยุธเยศมหา นครราชธานี ๏ ทราบกิจกลรอย พุทธบาทชินศรี มีราชฤไทยทวี กุศลมุ่งผดุงการ ๏ รดับเปนพระมณฎป วรรัตโนฬาร เพียงวิชยันต์พิมาน อมรเทพปูนกัน ๏ สฤษฎิสวมพระพุทธบาท มุนินาถจอมธรรม์ ยังยอดศิขรบรร พตพิศโพรงพราย ๏ ห้ายอดยเยี่ยมเมฆ จรัสดวงวิเชียรฉาย ชวลิตพรรณราย รยับโชติสุริยงค์ ๏ กิ่งกาบททาบกาญ จนมณีเสตารหง บราลีเยาวยง ช่อฟ้าปรงอนครัน ๏ มีบรรทจัตุราช วรพาดกระหนกพัน เครือซ้อนสลับกัน กแนะแก้วกนกกลาย ๏ สุกรีกระหนาบชั้น ก็ทงันผงาดหงาย เศียรสัตวพรรณราย รดะดาษระดมดี ๏ กลีบเกล็ดกัจฉามาศ ประดับดาษจรุญศรี สลับรัตนรูจี กระจ่างจัดกระจังบัง ๏ ใบโพสุวรรณห้อย รยาบย้อยบรุงรัง ลมพัดกระดึงดัง เสนาะศัพทอลเวง ๏ เสียงดุจสังคีต อันดึงดีดประโคมเพลง เพียงเทพบรรเลง รเรื่อยจับระบำถวาย ๏ พ่างพื้นที่ฐานบัตร เปนครุฑอัดอุราผาย กรกุมสุกรีกราย จะกระหยับเผยอบิน ๏ สิงห์อัดก็อมดวง วชิรช่วงมณีนิล เทพนมขนัดกิน นเรศฟ้อนชอ้อนรำ ๏ อิสูรทมูลแบก ตระบองบิดก็กำยำ แยกเขี้ยวผงาดทำ ดุจมีมโนเนา ๏ ผนังดาษกระจกแจ่ม ชวลิตงามเงา กลแก้วผลึกเพรา รลอกเลื่อนลลานไป ๏ ซุ้มสี่ทวารา รจเรขเรืองไร กาบพรหมสรไกร กระหนาบเสาพเพราพราย ๏ ตาบแต้มณรักร้อย ประดับพลอยมณีฉาย เฉิดกลีบจงกลกลาย บทนาคสดุ้งดี ๏ หน้าบันเขบ็จบรร ผจงปั้นเปนโกสีย์ ทรงไอยราตรี เศียรงามด้วยงางอน ๏ ช้อยกรชูสัง ขสังวาลบวร แสงรัตนสุนทร ประกายมาศเลื่อมกัน ๏ ใบบานทวาเรศ รดับมุกดูพรายพรรรณ เพียงพิษณุกรรม์สรรค์ นฤมิตรประดิษฐ์แปลง ๏ แม่ลายแลบุตกหนาบ ฉลุช่อชวาลแสง เกี่ยวก้านกนกแพลง พิศสัตว์ชวัดวง ๏ คชสีหสิงหราช มยุเรศเหมหงส์ องคทยศยง หณุมานทยานกาย ๏ สุครีพในเครือวัลย์ ก็กุมขรรคชูฉาย พาลีผู้เลิศชาย ตระบะล้ำกระบิลครัน ๏ ฉลักมุกทุกทวาร อัษฐบาลบเพี้ยนกัน ล้วนแล้วณเครือพรร ณรายพรายลลายตา ๏ พื้นในหิรัญลาด ก็สอาดอลังการ์ ราบรอบพระบาทา ทศพลวิมลมี ๏ มณฎปเยาวในนั้น คณพรรณมณีดี พวงกลิ่นสุมาลี รยาบย้อยอร่ามเรือง ๏ ดาริจอัจกลับ วแวบวับมลังมเลือง ฉัตรชั้นวิเชียรเรือง รุกขชาติบูชา ๏ ดอกดวงผกาแก้ว สลับศรีสุโสภา จงกลพระบาทา นพรัตนกอบกาญจน์ ๏ เฟื่องฟุ้งขจรกลิ่น เสาวคนธโอฬาร ดุจทิพพิมานสถาน อุบลราชเทวัญ ๏ ปราการประกอบโคม สว่างแสงเสมอจันทร์ แจ่มแจ้งทิวาวัน บรู้รุ่งรู้ราตรี ๏ บันไดไศลลาด อุรคราชเจ็ดศีร์ ษเลิกพังพานมี พิษเพียงประไลยกัลป์ ๏ อาวาสพระลานเลี่ยน ดุจแว่นสุวรรณสรรค์ มีรูปพระสัจพัน ธดาบศบรรพชา ๏ ผดุงไว้จะหวังแจ้ง กิจโดยดำนานมา คือองค์ดาบศอา ราธนรอยพระบาทางค์ ๏ เวหารอุโบสถ พระสถูปอุตมางค์ รายโรงระฆังปราง อดิเรกรจนา ๏ หน้าลานปราการกั้น สถลมารครัถยา ผู้เฝ้าทวารา อิสูรสองตระบองกุม ๏ หน้าย่นแสยะโอษฐ ดุจโกรธประชาชุม หากเดชพระจอมจุม พลป้องบไภยันต์ ๏ ก่อกอบเป็นอ่างแก้ว กระหนาบแนวศิขรขันธ์ ทดท่อธาราสรรพ์ ประปริ่มไหลจึ่งไขจร ๏ มาลาเลวงกลิ่น รสฟุ้งทั้งศิงขร หล่นลอยชโลธร ตระหลบอบสุคนธา ๏ ลั่นทมระดมดาษ ดุจลาดประพัตรา แก้วกรรณิกากา รเกษกลิ่นกำจรลม ๏ สายหยุดประยงค์แย้ม ยี่สุ่นแซมสุกรมยม โดยดอกรำดวนสม สุรภีพิกุลกาญจน์ ๏ เบญมาศบุษบัน มลิวรรณพุดตาลบาน อังกาบกุหลาบธาร สุคนธ์เทศเทียมกัน ๏ บุนนากลออนวล พุทธชาติอัญชัน ชงโคยี่เข่งพรรณ มลุลีกระดังงา ๏ พุดซ้อนสลับกลีบ จำปาปีบมลิลา ซ่อนกลิ่นก็กลิ่นสา หัสยั่วกมลเสบย ๏ รวยเรื่อยจรุงรื่น วายุพัดรำเพยเผย บุปผาบุชาเชย พุทธบาทบขาดวัน ๏ รุกขชาติประชุมแดน มณฎปประดิษฐ์สรรพ์ ดั่งจิตรลดาวัน วชิราสถาวร ๏ มีราชพระนิเวศน์ กระษัตริย์เสด็จสโมสร เกษมสันต์ประชากร สุขพ้นจะพิสดาร ๏ แม้วใครไปนบพระ พุทธบาทอันไพศาล ยลพระมณฎปสถาน ที่ถกลแก่โลกา ๏ ประเหลไพชยันต์รัตน พิมานอินทรเจษฎา ดังดาวดึงษา สวรรค์สรรค์เสมอกัน ๏ ลืมแลบรมทิน กรลืมบแลจันทร์ ลืมแลมไหสวรรย์ พิภพราชมณฑล ๏ สุดสุขสุดเกษม นรนาถบดีดล เหิมหื่นกมลชน อภิวันทนาการ ฯ๑๙๏ เขตรแคว้นในวนเวศศิขรพิศาล แสนสนุกนิถ้ำธาร อเนก ๏ แนวเนินไศลศิขิรินวราวรวิเวก สูงสุดลิ่วเมฆ ชรงำ ๏ คูหาเหวสรสนุกนิเลิศจรก็อำ พนดั่งประดุจทำ พิฦก ๏ ท่าธารสินธุเกษมกระแสชลคคึก ไหลโลดคโครมครึก ฉฉาน ๏ พนพฤกษในพนเวศพนาดรตระกาล ผลรสโอฬาร อุชา ๏ สบสัตวจัตุบททวิบาทคณนา สัตวสัตวเสนหา แก่กัน ๏ เดชด้วยวรพุทธบาทบรมสรร เพ็ชญ์อุตม์มหันตา ธิคุณ ๏ กอบเกิดศิงขรราวอรัญญิกอดุลย์ แสนสุขฤปานปุน ประมาณ ๏ สำหรับราษฎรกระษัตริย์ประพาศสุขสำราญ ถึงปีนมัสการ บขาดฯ๑๖๏ ปางฤดูหิมวคุณมาส องค์อิศวรราช ปิ่นพิภพกุรุงทวา ๏ ปราโมทย์หฤทัยราชา จักเสด็จวันทา บรมบาททรงญาณ ๏ ดำริห์เสร็จอื้นโองการ สั่งเสนีชาญ พิริยรวจณรงค์พลัน ๏ จงจัดจัตุรงค์อนันต์ อิกมหาสุวรรณ นาเวศพยุหยาตรา ๏ จักจรัลอัญชลีสักกา รพุทธบาทา สถิตย์สุวรรณศีขรี ๏ มโหรศพสมโภชโสภี มาลาอัคนี จงสรรพประดับกิจการ ๏ อำมาตย์รับราชบรรหาร สดุดีนฤบาล ตระบัดฉวัดไตรตรา ๏ การสรรพกลับผยองผันมา ทูลแดมหา กระษัตริย์เสร็จบริบูรณ์ ๏ ขออัญเชิญเสด็จนเรสูร อรุโณทจำรูญ สกุณฤกษ์พยุหพล ฯ๑๔๏ ปางนั้นบรมนฤเบศร์ สุรราชฟังกล เสนางคจัดจตุรพล พิริยสรรพประดับการ ๏ เร่งมีกมลก็ประโมช สุมนัศใสสานต์ ครั้นส่างอรุณรวิวาร ยเยี่ยมยอดยุคุนธร ๏ เสด็จสรงสุธารทิพรส สุวคนธกำจร ภูษิตวิจิตรอลงกรณ์ วรรัตนธำมรงค์ ๏ ทองกรตระกองกรประดับ วชิรเรืองระยับองค์ สังวาลวิลัยบวรมง กุฏแก้วกุณฑลพราย ๏ เสร็จสรงก็ทรงพิชัยอา วุธสรรพธนูสาย สพักเสร็จเสด็จจรก็ผาย บทบาทยุคลคลา ๏ แสนสาวสุรางค์วรสนม ก็ประดับดังดารา แวดล้อมพระจันทรณอา กาศเรืองรรังษี ๏ เสด็จดลฉนวนพระอรณพ ขนานน่าวสุกรี แตรสังขประโคมดุริยดนตรี มหรธึกและกาหฬ ๏ เสด็จทรงที่นั่งสุวรรณนา วบุษบกไพชยนต์ เมินแมนพิมานอมรถกล ก็ประเทิดประทัดทาย ๏ เครื่องสูงไสวเสวตรฉัตร อภิรุมยชุมสาย กลดกลิ้งกระชิงรัตนพราย มยุรฉัตรจรัสจรูญ ๏ พัดโบกและจามรมณี ทรกั้งกำบังสูรย์ ธงฉานฉวัดวรพิบูลย์ รยะยาบที่ธงไชย ๏ นาเวศสุวรรณวรประดับ สุรมุขเกรียงไกร คู่เคียงกับจักษุวิมานไชย รัตนเรืองสุธาธาร ๏ นาวาขนัดคณคชสีห์ สิหราชมกรกาญจน์ โตสิงกิเลนทอัศวาร สกุณพักตรเจษฎา ๏ นอกนั้นก็จับวรฉลาก นวสูรเสนา แห่แหนบรมนรนรา ธิบดินทร์เสด็จจร ๏ โห่แห่กระหึมศัพทสำเนียง นิสนั่นชโลธร พายทองกระทุ่มธวัชกร ชลฟุ้งคือฝอยฝน ๏ ฟองฟุ้งนทีธรติรา ครลอกกระฉอกชล ธงเทียวธวัชกลคือกล สกุณร่อนรริ้วโพยม ๏ ทวาราวดีพิฦกพลั่น สนั่นลั่นคครื้นโครม ไพร่ฟ้าประชาชนก็โสม มนัศโดยเสด็จไคล ๏ เหรามัจฉากัจฉปป่วน บมิทวนสถิตย์ใน สาครกระเจิงจรนุไพร พำนักนิ์ห้วยละหารธาร ๏ เสด็จดลประทับท่าเจ้าสนุก พระดำหนักอันโอฬาร เถลิงอาสนราชสุขสาน ติภิรมยรมยา ๏ ปราการประดุจศิขรกั้น สมุทคั่นคัมภีรา หว่างเขาอัศกรรณวินัตกา คิชกูฏคุหาหงส์ ๏ ตาริ้วระรอบกลคือเขา บริภัณฑกรรกง รอบล้อมนิเวศวรคือวง กฏเกี้ยวพระเมรุมาศ ๏ สรรพพฤนทประชาชนนิกร วรมนตริเกลื่อนกลาด อึกอึงอุโฆษพนวาศ พนพนมจะหล่มทลาย ๏ เรือจอดจรดก็บมิส่ำ ดูคคล่ำกระแสสาย กู่กันพเพรียกจรจราย บมิรู้กี่โจษจรร ๏ เสพโภชน์กระยาหารสำเริง สุขรมยชมกัน เปรมเปรอจเรอจรจรัล ก็คเคลือบทั้งแดนดง ๏ สายัณหแสงสุริยเสด็จ จรคล้อยพระเมรุลง ปักษาคณากรสู่พง พนพฤกษเพรียกรัง ๏ จับจอมผกาอรประอึง คคลึงคู่สิเนหัง หวนหันกระสันสัตวประนัง ศัพทร้องสำเนียงหวาน ๏ ราตรีสงัดศัพทนิกร นรราชทวยหาญ เพื่อผลมหันตดรธาน ประทุษฐจิตรกามา ๏ แสงจันทร์จรูญเมฆจแจ่ม จรแหร่มณนภา กาศเรืองรยับรัศมิดา รกพรายโพยมบน ๏ น้ำค้างรำเพยประวายุพัด ปรมาณุฝอยฝน เย็นทั่วทั้งพื้นพนภุวดล ชฉ่ำพวกพลากร ๏ กวางทรายกระต่ายจรก็เต้น ประชมแสงศศิธร โลดเลมรบัดสุขและจร ณเหล่าแหล่งพนาราม ๏ ไถงเงื้อมยุคุนธรจะจวน ปจุสสมัยย่ำยาม กดโกกิลาสกุณปาม สุรศัพทอึงอล ฯ
ร่าย๏ เสนาตระบัดตื่นตน ตรวจเตรียมพลพยุหบาตร เร่งรุมฟาดนายอัศว์ เร่งรันฉมัดนายคเชนทร์ เร่งรดับเกณฑ์นายรถ เร่งรันขนดนายพล ศัพทโจษจลจรรจา แก้ช้างม้าโคเกวียน ลงฉวัดเฉวียนวาเรศ แต่งสกนธเพศพลไกร คชไสวอัศวา โดยขบวนตราพยุหบาตร เมือบคามาศวิถี ท่านฤบดีผ่านเผ้า พอรุ่งอรุณเร้า แผ้วฟ้าวรโพยม ฯ
๑๕๏ พลคชคชแรงโรม โจมณรงค์คง อาวุธสรรพ ๏ พลคชคชเร็วรับ จับอรินทรราชฟาด ขจัดจร ๏ พลคชคชฤทธิรอน เบญจลึงคธร เถลิงงา ๏ พลคชคชศักดา งางอนช้อยสอย เอาดวงดาว ๏ พลอัศวอัศวฉ่าฉาว จบทุกแดนดาว สยบสยอง ๏ พลอัศวอัศวลำพอง ทวนมาศลำยอง จามรี ๏ พลอัศวอัศวสำลี ทรงกุทณฑ์ตี ดำเลิงสาย ๏ พลอัศวอัศวผาดผาย ทรงธนูสาย ประลองทัด ๏ พลรถรถเฉวียนฉวัด เรียบแปรกรัต นปลายธง ๏ พลรถรถก้องกง เวียนระเห็จหงส์ คือกังหัน ๏ พลรถรถพรายพรรณ สรรพ์ประดับกาญจน์ มณีแสง ๏ พลรถรถคำแหง ปรปักษ์แสยง สยบมรณ์ ฯ๑๖๏ ตรวจเตรียมเทียบแสนยากร แพนดั้งโตมร กุทัณฑ์ธนูนั่นหนา ๏ ดาบเขนเสโลห์ปืนยา ปืนไฟคณนา บรู้กี่ส่ำเนืองนอง ๏ ย่อมล้วนเกราะกรายลายทอง เสื้อหมวกไหมกรอง กระหนกกระหนาบแกมกัน ๏ สรรพพฤนทามาตย์โจษจรร พร้อมพรั่งอนันต์ อเนกขนัดในขบวน ๏ ครั้นเพลาฤกษเรืองควร อัญเชิญอิศวร สุเรนทรราชยาตรา ฯ๑๑๏ ปางนั้นนฤบดิน ทรสุเรนทรมหา เร่งมีมโนปรา รภซึ่งเสด็จดล ๏ เสด็จสรงสุธารทรง พิภูษิตระการกล พาหุรัตนกุณฑล มกุฏแก้วกรรเจียกจร ๏ เสร็จทรงพิไชยอา วุธสรรพประดับกร ย่างเยื้องจรัลจร วรราชเกยไชย ๏ ทรงพระคชาธาร ทรเรืองมหิทธิไกร ดุจองค์สหัสไน ยนิสิทไอยรา ๏ ประดับหมู่พิริยพล ลโจษจลณมรรคา ส่ำแสนทแสนยา กรก้องกเกริกไพร ๏ เสียงสารอัศวราช นฤนาทวนาไลย แตรสังข์ประนังใน ศุภฤกษ์ดำเนินพล ฯ๑๔๏ ฝ่ายพญาคชาธรพิพงศ์ อยเรศมหัยรณ พิศไหนลมัยมุขพิมล ทินย่อมประดับดาว ๏ ผ่านพักตรพัตรรัตคน ชนักต้นกระวิลวาว ซองหางรยับรัศมิพราว พพรายรัตนาภา ๏ ข่ายทองตระพองพักตรพนาศ รุจเรกขโมรา กำภูหุ้มภู่พรรณจา มรีเฟื้อยฟฟายงาม ๏ ปรบกรรณกระหึมสุรส่ายมัน จรแกว่งณกลางสนาม เสนาพลาจรคั่งคาม พิศเพียงเอราวัณ ๏ ประดับด้วยเสวตบวรฉัตร อภิรุมชุมสรรพ์ ธงทวนฟฟายจามริพรรณ ดุจกวักจะไกวโพยม ๏ แวงแซงจัตุลังคบทบา ทคเชนทรชรุกโซม ฆ้องกลองประนังศัพทประโคม จแจ้วปี่ชวานำ ๏ คชดังประนังอธิคคม คชกรมเสียดส่ำ พังคาและแซกกิรินินำ ที่นั่งรัตนพุดตาลทอง ๏ เบื้องหลังคเชนทรบรม ขัติโยรสมพอง โดยเสด็จจุฑาธรณินอง รถเรียบประเทียบจร ๏ รถอรรคสุดาสุรสนม วรรูปคืออับสร เยี่ยมยิ้มพพริ้มพักตรบวร ธิวิสูตรมาศผจง ๏ กล่นเกลื่อนอรัญรถยา ธุลิตระหลบทังไพรพง เสียงสารและอัศวก้องกง รถลั่นสนั่นพนม ๏ แส้เสียงพลาพลนิกร ก็สท้อนสเทือนระทม สรรพสัตวก็ตื่นจิตรระงม ปลาตแล่นขจัดขจาย ๏ เรไรและวานรชนี พเพรียกพร้องสำเทียนทาย เสด็จคลาพลาพลนิกาย ดลราชวังสถาน ๏ หยุดยั้งพยุหจัตุรง คสำเริงฤไทยลาน ตรวจเตรียมมโหรศพการ สมโภชพุทธบาทา ฯ๒๑๏ ปางนั้นสมเด็จกระษัตรา ศุภจิตรวรา เสด็จสรงสา คเรศพลัน ๏ เสร็จทรงอาภรณพรายพรรณ ภูธรจรจรัล มากระทำอัญ ชลิตวา ๏ ทักษิณพุทธบาทศาสดา ถวายทีปบุษมา ไลยสุคนธา รกำจร ๏ อิกภูษิตสรรพาภรณ์ เบญจราชกกุธธร ถอดถวายศร ภิรมยัง ๏ เสด็จสดับรสธรรมเทศนัง ดุริยางคจำเรียงสังข์ คีตประนังดัง ประโคมถวาย ๏ ครั้นเสร็จอภิวันท์เสด็จปราย หิรัญสุวรรณหลาย ทรัพยแจกจ่าย คณานันต์ ๏ ทานแก่พณิพกสบสรรพ์ บรมหริรักษจรร โลงลิลาผัน ประเวศวัง ฯ๑๑๏ บัดการมโหรศพ พก็โห่ขึ้นประนัง กลองโขนตระโพนดัง ก็ตั้งตระดำเนิรครู ๏ ฤๅษีเสมอลา กรบิลพาสองสู เสวตรานิลาดู สัประยุทธภัณฑนา ๏ ตระบัดก็เบิกไพ จิตรสูรอสูรา ถวายดวงธิดาพงา อมเรศเฉลิมงาน ๏ ลครก็ฟ้อนร้อง สุรศัพทกลับขาน ฉับฉ่ำที่ดำนาน อนิรุทธกินรี ๏ ฝ่ายฟ้อนลครใน บริรักษจักรี โรงริมคิรีมี กลลับบแลชาย ๏ ล้วนสรรสกรรจ์นาง อรอ่อนลอออาย ใครยลบอยากวาย จิตรจงมเมอฝัน ๏ ร้องเรื่องระเด่นโดย บุษบาตุนาหงัน พักพาคุหาบรร พตร่วมฤดีโลม ๏ ฝ่ายหุ่นก็ตั้งโห่ ศัพทส้าวกระโหมโครม ชูเชิดพระโคโดม ทวิพราหมณรณรงค์ ๏ เริ่มเรื่องพระไชยทัต จรเสด็จพนาพง ลอบล้อมมฤคยง อสุรท้าวกุเวรแปลง ๏ โมงครุ่มคณาชาย กลเพศพึงแสยง ทับทรวงสอิ้งแผง ก็ตระกูตโกคำ ๏ เทริดใส่บใครยล ก็ละลนละลาวทำ กุมแส้ทวารำ ศัพทร้องดำเนิรวง ๏ บัดเบื้องรเบ็งแต่ง กลกายประดุจมง ครุ่มเทริดบสมทรง กรกุมธนูเมียง ๏ ย่องยิงมยุรมรณ์ ก็สอ้อนสเอวเอียง ลูกคู่ก็แตกเสียง โอรพ่อตระหลบเวียน ๏ นางรำระบำบรร พก็ฟ้อนบชำเนียร พิศเล่นแต่พาเหียร บมิส่ำจะสำรวล ๏ เทพทองคนองเฮ ชนเปรสดับสรวล โต้ตอบก็ไป่ควร ประถ้อยแถลงกัน ๏ โขนหนังรดับช่อง รทาหุ่นและรามัญ รำเล่นบเปนฉัน ทิจะสุนทราแล ๏ เหล่าหกคเมนเมิล จรลิ่วลลานแด ยกบาทกลับแปร ศิรลงก็เสียวสยอน ๏ ไต่ลวดและกุมหาง มยุรย่างพเนจร แล่นเล่นบอาทร ดุจเหาะจะเหิรหาว ๏ แนบนิทรลวดแลบ ก็กระแหนบทิหนวดคราว ห้อยหันคือคังคาว ขนเสียวสยองแทน ๏ รำแพนฟฟ้อนหัด ถก็ยืนรโยนแปลน ปลายไม้ประดุจแมน มารังสรรคโสภา ๏ ลอดบ่วงทลวงถลัน บมิทันจะพรับตา ประดุจอุรคา อันเลื้อยลอดลดาดาย ๏ พวกนิทรหอกดาบ พิศปลาบชีวาวาย ครกวางณกลางกาย ประนังสากบยากยัน ๏ มวยปล้ำตระบองตี ประเตะต่อยตลุมกัน หยุดยกก็รางวัล ชนะปูนบำเหน็จนอง ๏ ล้วนสรรพกลั่นแกล้ง มาสมโภชสมพอง สุดสิ้นเสนอสนอง จะนิพนธรำพรรณ ๏ เบื้องบ่ายพระสุริเยน ทรเสนีประนมคัล สามคาบก็ขึ้นกัล ลปพฤกษโปรยทาน ฯ๒๘๏ เมื่อนั้นประชา ราษฎรโยธา พณิพกทวยหาร สิ้นทั้งปักษ์ปวง มารับพระราชทาน ตบหัดถ์ฉัดฉาน ชนช่วงชิงกัน ๏ เบียดเสียดสับสน ชายหญิงโจษจล รวบรับหิรัญ ล้มลุกคลุกคลาน ดิ้นด้าวแดยัน ฉุดชักพวกพรรค์ ได้แล้วครรไลย ๏ ซื้อหากระยาหาร เสพสุขสำราญ โอ่อ่าคลาไคล ธูปเทียนบุบผา คันธามาลัย จรพระลานใน นบพุทธบาทา ๏ เปนเวรอภิวาท ชายหญิงบอาจ ลุมเล้าทวารา สำเริงสำราญ สุขีปียา ทั่วทั้งประชา ชีพราหมณสงฆ์ ฯ๑๖๏ ครั้นสุริยเสด็จอัษฎงค์ เลี้ยวลับเมรุลง ชรอุ่มชรอ่ำอัมพร ๏ บัดหนังตั้งโห่กำธร สองพระทรงศร ฉลักเฉลิมเจิมจอง ๏ เทียนติดปลายศรศรสอง พากย์เพ้ยเสียงกลอง ก็ทุ่มตระโพนท้าทาย ๏ สามตระอภิวันท์บรรยาย ชูเชิดพระนารายน์ นรินทรเริ่มอนุวัน ๏ บัดพาลาสองสองขยัน ปล่อยวานรพัน ธนาก็เต้าเตียวจร ๏ ถวายโคบุตรบมิให้มรณ์ ปละปล่อยวานร นิวาสสถานเทาคง ๏ เริ่มเรื่องไมยราพฤทธิรงค์ สกดอุ้มองค์ นเรศดลบาดาล ๏ ปางนั้นสมเด็จมหิบาล เสด็จด้วยบริพาร ลีลาศเลียบเหลี่ยมผา ๏ จุดเพยียมาศแจ่มดวงผกา ถวายพุทธบาทา ตระบัดรทาพุ่มเพลิง ๏ โป้งปีบปีบเสียงศัพท์เถกิง ดุจพยัคฆ์ร้องเริง แลเสียงมฤคกวางฟาน ๏ ตรวจตรวยพวยพุ่งคัคณานต์ นกบินบินปาน สกุณร่อนรักรัง ๏ อ้ายตื้อหวือวุดกำลัง พพักตรชนพัง พินาศโลหิตสลาย ๏ กังหันหันดุจลมผาย ช่อม่วงร่วงราย ฝอยทองรเทือกน่ารทา ๏ พลุจีนศัพทก้องโกลา แจ่มดวงในอา กาศเรืองชช่วงดังดาว ๏ เพลิงพยัคฆ์ลากหางสำหาว แล่นลุมชนฉาว ปทัดปะทะคนยัน ๏ เพลิงสินธพบรเห็จหัน พเนียงสนั่นครัน อุโฆษชโชติช่วงงาม ๏ เพลิงโคควายวิ่งกลางสนาม มีนายติดตาม กรกุมประฏักทักแทง ๏ เพลิงพ้อมพิสดารดูแสดง หลากหลายเปลี่ยนแปลง ปราสาทสุดโคมคน ๏ มีมังกรล่อแก้วกล แล่นไล่เวียนวน วิจิตรส่ำรำพรรณ ๏ จรัสแจ่มเพยียรุ่งเรืองวรรณ นวลคือนวลจัน ทรแจ่มหน้าชนานวล ๏ มโหรศพสมโภชประมวญ ครบเจ็ดวันควร สนุกแลสุขสบสรรพ์ ฯ๑๑๏ เสร็จการสยมโภช บรมไทเสด็จพลัน คลายพยุหโจษจรร จรชมพนมพนา ๏ ห้วยเหวศิขรบรร พตเลิศสมญา ถ้ำธารทุราทวา รแวกวุ้งคุหาบรร ๏ โตรกตรอกชงอกเงื้อม ชง่อนซ้อนสลับกัน ลดเลี้ยวสลายพรรณ พิฦกล้วนศิลาลาย ๏ เปลวปล่องชช่องคู กระพุ่มภูพพร้อยพราย หยัดเย็นกระแสสาย ชลใสสอาดดี ๏ เสด็จชมพนาดร วรพฤกษสักขี รวกรังกระสังมี ผลดกประดู่แดง ๏ ชาเลียงและเหียงหัน พชิงชันกระชุมแสง จวงจันทนจิกแจง ตะขบข่อยมค่าคาง ๏ พลวงพลองมตองแต้ว และมตูมมตาดทราง เกดแก้วลำไยยาง พยอมยูงรโยงไพร ๏ อ้อยช้างและช้างน้าว และกระเช้าสีดาใส่ หูกวางและกร่างไกร มเกลือกล่ำกระลำภอ ๏ คูนเคี่ยมตะเคียนคล้าย และย่างทรายเสม็ดสมอ ปริกปรงประยงคุ์ยอ มดูกเดื่อกระโดนโกรน ๏ สนสักมะกักกอก และตระแบกตระบากโยน หลาวหลกชโอนโอน และกระทุ่มกระถินทอง ๏ คนทามะค่าแค มงั่วแง่ระงับกรอง เล็บนางขานางน้อง มฝ่อแฟบมเฟืองไฟ ๏ เต่าร้างภุมเรียงรัก ดูสลักสลมไพร พรรณพฤกษ์ระบัดใบ รบุช่อผกากาง ๏ หอมหวนประอวนกลิ่น รสรินณริมทาง ราชาคณานาง ก็นิยมภิรมย์ยวน ๏ เสด็จชมคณานก ดุจผกฤไทยหวน โกกิลขมิ้นนวล หัสไนยรังนาน ๏ ไก่ฟ้าพญาลอ กระวิกแขวกขวาน ขุนแผนกระแวนวาน รวังไพรตระไนยาง ๏ ขาบเค้ากระทาคุ่ม อิลุ้มกรุมตรลอนฟาง เงือกงั่วกระลิงลาง กเลมาะเค้าแมวโมง ๏ สร้อยร้าพญาเสวย ตีวิดวิ่งและคลิ้งโคลง ภูรโดกชโงกโพรง กุลาโห่และโกญจา ๏ ยางกรอกกับดอกบัว กระเตนตั้วและตับคา แขกเต้ากระเหว่าสา ลิกาแก้วกรอดเกรียน ๏ กาสักและสัตวา มยุเรศตีนเทียน จินโจ้กระจาบเวียน บารบุนและเบญจวรรณ ๏ กินลมสมบัณฑิต ยประหิศอัญชัน เค้ากู่คับแคพรร ณพิราบครวญคราง ๏ เรไรระหริ่งร้อง จักรจั่นสนั่นกลาง วนเวศประหนึ่งนาง ดุริยขับจำเรียงถวาย ๏ ชมหมู่มฤคกา ษรสรรพแหล่หลาย พาฬพยัคฆกวางทราย จรเตร็จณโกรกเกริน ๏ โคเพลาะและเลาะเลม ลบัดนัศแนวเนิน ถึกเที่ยวกระทิงเดิน วนเวศโคคลอน ๏ เม่นหนีชนีโหน จรโจนในดงดอน จิ้งจอกกระหลอกหอน ชมดรสสุคนธาร ๏ ลมั่งรมาศผาด สุรศัพทเพรงดาล เยียงผาระเห็จหาญ ณห้วยเหวคุหายง ๏ กระต่ายเต้นกระตุ่นขุด สุกรดุดณดารดง ฟานแฟนกระจงลง ชลแช่กระหายแรง ๏ แรดร้ายระดูจำ ศิลสู่ที่ปลักแปลง พรานไพรชมัดแทง ทลุล้มสดวกดาย ๏ ชมหมู่กิรีนี ศุภลักษณแหล่หลาย โทนทอกพินายพลาย เอกทนต์ประทุมทันต์ ๏ โคบุตรชมลบ วรครบจรอกจรัล รายเรียงสกอกัน จรจบจรอดหา ๏ ลูกน้อยณแนบนม ก็กรดูดกษีรา โฆษเพรียวพเพรียกอา รัญเวศเมื่อสายัณห์ ฯ๑๖๏ ชมพรรณนกไม้สบสรรพ์ สบสัตวอนันต์ อเนกตรูตราไตร ๏ เสด็จชมถ้ำธารอำไพ เย็นฉ่ำชลใส ลเลื่อมวาลุกาพราย ๏ มีหมู่มัจฉามากมาย ตริวตราวม่านลาย แลฝูงจรเข้เหรา ๏ ช้างเหยียบปลาแม้วลิ้นหมา คางเบือนเบือนหา กรช่อนแก้มช้ำสู่หมอ ๏ กรตรับตรับฟังรังรอ กรายว่ายเวียนตอ ตรเพียนตรพากไยไภ ๏ ดาบลาวอ้าวอุกเสือไคร เนื้ออ่อนอ่อนใจ ประนอมน้ำเงินเงินมี ๏ แมวม้าพาเทโพลี จิ้มฟันกุมภีล์ ก็พาอ้ายด้องดวนตาม ๏ กระแหแห่ห้อมหลังหนาม อิทุกทุกคาม มาสู่ปลากดกฎหมาย ๏ ทมางหมางใจไหลหลาย ซ่อยซ่าซิวสวาย ชวาดวิวาทข่มแขยง ๏ ชโดทองพลุกดุกแดง ช่อนช้อนชวนแชวง เห็นพวกกระดี่ดีใจ ๏ นานาแน่นน้ำเลมไคล ผุดว่ายเวียนระไว บรู้กี่ส่ำสังขยา ๏ เสด็จลงสรงสินธุธารา แสนสรรพสุดา ประดับประดุจกินรี ๏ แล่นไล่ในสาคเรศศรี ใสสุทธวารี วรากุสุมภ์เสาวคนธ์ ๏ โกมุทบุษบาอุบล บุษบันจงกล ก็บานสพรั่งเกสร ๏ เกสรจรัสแสงทินกร เรณูขจร ภุมรีก็กลั้วรสชม ๏ ต่างนางว่ายเวียนเด็ดดม สาวสรรค์สนม สนุกนิสุขหฤหรรษ์ ๏ เสร็จสรงพอสุริยสายัณห์ เสด็จจากธารอัน ทุเรศประเวศวังสถาน ๏ แต่จรประพาศถ้ำธาร ราษฎรสำราญ สำเริงจะล่าธานี๑๔๏ ปางนั้นสมเด็จนฤบดิน ทรปิ่นธเรศตรี พร้อมด้วยบรมขัติยศรี สุริยวงศ์สนมใน ๏ ชีพราหมณ์ประชาชนนิกร จรโดยเสด็จไคล ถือทีปสุคนธมาไลย ชวเลศสำอาง ๏ เสด็จดลพระมณฎปก็ทำ อภิวันทปัญจางค์ ถวายเครื่องสุคนธปวรางค์ ประทีปธูปสุคนธาร ๏ เครื่องทรงประดับพระวรองค์ ดุจเทวนฤมาลย์ เปลื้องปลดประนมนมัสการ พุทธบาทศาสดา ๏ สิ้นทั้งพระวงศก็ถวาย วรรัตนรจนา ทวยราษฎรพราหมณพฤฒา ก็ประชุมชลีคัล ๏ เสร็จกรุงกระษัตริย์นมัสการ ก็กำหนดทิวาวัน จาฤกลิขิตสุวรรณพรร ณบัตรศุภใสสานต์ ๏ หลั่งน้ำสิโนทกธารา ดลเมทนีดาล ตั้งสัตยากรธิฐาน มตโมกข์ศิวาไลย ฯ๑๙๏ ครั้นเสร็จนบบาทมุนินทรคลา เลิกลาศโยธา ครไลย ๏ สรรพแสนยากรพฤฒิพลมไหย ดาษดาวนาไลย ลิลาศ ๏ เลี้ยวลับพักตรพระลานก็ลานจิตรหวาด ครอนคลอนกมลราษฎร์ ประชา ๏ ต่างต่างยอกรเหนือศิโรตมก็อา ดูรโศกโศกา พิลาป ๏ โอ้โอ๋อาตมาจรนิราบรมบาท เคยนบอภิวาท ทุกวัน ๏ โอ้แสนสนุกนิมณฎปประดุจวิชยันต์ ดาวดึงษมรรคสวรรค์ บดินทร์ ๏ โอ้โอ๋แสนเกษมพนเวศศิขรสินธุ์ ธารไหลรริริน สุคนธ์ ๏ อ้าอ้าสรรพสนุกนินฤทุกขนิรนต์ แต่นี้จะวายยล ยเยียบ ๏ อ้าอ้าปานนี้สงัดศัพทเสงียบ วังเวงวิเวกเชียบ พนานต์ ๏ โหยหวนพุทธบาทชินาถวรญาณ ทุ่มทรวงกรรแสงสาร พิไร ๏ ซ้อเสียงศลสมรเสมอศัพทเรไร แจ้วแจ้วสนั่นใน อรัญ ๏ แสนโศกจรคิริทวาเรศหิมวันต์ พ้นเภทจะรำพรรณ คณา ๏ เสด็จโดยด่วนพนเวศและสินธุมรคา ดลกรุงทวารา ภิรมย์ ๏ เดชะรำพรรณนิพนธ์บุณโณวาทสุตรสม วิพรประสิทธิคม พิมล ฯ๑๒๏ วรสรรพประสิทธิ์ วรฤทธิอจล วรเดชะนิพนธ์ พิรภาพจงปรา ๏ กฎในธรณิศ วรสิทธิเมธา นฤทุกขนิรา นฤโรคภยันต์ ๏ มรณังจงเสวย สุขสวัสดิเมืองสวรรค์ ผลเดชจงถวัล ลนิวัตนฤพาน ฯโคลง๏ ฉันทพากย์พระนาคถ้า ทรายผจง ยินย่อมอาลัยหลง เล่ห์ชู้ แรกรักร่วมจิตรปลง ปลุกสวาท ลืมฤๅ โสตเสนาะเพราะรู้ รสอ้อยตาลหวาน ฯ ๏ จบกลอนพระนาคแกล้ง เกลาบท ฉันทพากย์นิพนธ์พจน์ เรียบร้อย เพียงทิพยสุธารส สรงโสรจ ใจนา ฟังเร่งเสนาะเพราะถ้อย ถี่ถ้วนกลอนแถลง ฯ